Taal en Tongval. Jaargang 41

[p. 166]

Het Belgisch labyrint
Jo Daan

Zegt de Vlaamse ober tegen de Vlaamse klant: ‘Et pour vous, monsieur?’ Antwoord: ‘Pour moi, une bière’. Ober tegen collega achter tapkast: ‘Eén pint voor tafel vier’. Waarna ober zich weer naar tafel vier rept en zegt: ‘S'il vous plait, monsieur’. Je zou dit een Belgenmop kunnen noemen, als hij niet uit de mond van Carl Huybrechts gekomen was. In het interview waaraan deze woorden ontleend zijn, zegt hij ook het volgende: ‘Ik heb Nederland nu zo'n anderhalf jaar van binnenuit leren kennen en ik moet zeggen dat al die cliché's en vooroordelen maar flauwekul zijn’. Dan volgen voorbeelden van vooroordelen, maar ook van kritiek die veel Nederlanders verdienen.¹

Uit dit interview blijkt hoe belangrijk het is elkaar redelijk goed te kennen om kritiek en waardering te mogen en te kunnen hebben. En kritiek en waardering gaan nooit gepaard met neutrale gevoelens, maar wel positieve en/ of negatieve. Daarom vind ik Het Belgische Labyrint een heerlijk boek.² De kritiek en de lof op Nederlanders en Vlamingen zijn gebaseerd op voldoende kennis van zaken en is ingegeven door sympathie; dat blijkt op elke bladzijde. Een paar voorbeelden. ‘De Vlaming die de illusie koestert dat tientallen jaren overheersing door het Frans geen sporen hebben achtergelaten in zijn taal, dat hij, als hij de taal van zijn dorpskom een beetje bijkleurt, voldoende intellectuele arbeid heeft verricht en vlekkeloos Nederlands praat. Die boos wordt op pretentieuze Hollanders die het daar niet mee eens zijn. Hollands: koud, schrapend, hooghartig, vol Franse en Engelse woorden. Vlaams: plat onbeholpen, maar niet onprettig eigenlijk. Aan beide heb ik een hekel. Maar ik houd van Nederlands’ (blz. 102). ‘Ik wil de luiheid van de Vlaming niet delen. Maar ik wil ook geen randstads praten. Mijn accent, mijn rollende r, mijn zachte g, mijn zuivere ee en oo, ik wil ze niet kwijt. Ik vind ze duizendmaal muzikaler dan wat in Holland gangbaar is. En ik wil er ook niet voor worden uitgelachen, laat staan gediscrimineerd’ (blz. 103). ‘In Nederland domineert de taal uit de Randstad op een hinderlijke manier. Bij ons domineert de taal uit de driehoek Antwerpen-Brussel-Leuven’ (blz. 109). ‘Het Hollandse, randstedelijke pro-

1 Gelders-Overijsselse Courant, 14 oktober 1989. In: Plus blz. 13.

2 Geert van Istendael, Het Belgisch Labyrint of De schoonheid der wanstaltigheid. Amsterdam 1989. ISBN 90 295 2296 8/CIP. 333 blz.

[p. 167]

vincialisme dient te worden opengebroken. Die smalle normen voor taalgebruik en accent dienen te worden verbreed, opengegooid voor wat de rest der Nederlanden te bieden heeft. Het Vlaamse nouveau-riche-provincialisme hoort schoppen te krijgen. Die vettige eigendunk, die nergens op steunt, verpest onze taal en cultuur. Maar het waardevolle van dit provincialisme verdient zorgvuldige koestering: de oprechte liefde tot de taal, een liefde die bittere ervaring achter de rug heeft, en de baldadige vreugde van de dialecten’ (blz. 117).

Deze citaten geven de sfeer van het boek aan wat het taalgebruik betreft. Maar het bevat veel meer, want door de emotionele behandeling maakt het veel duidelijker dan elke zakelijke uiteenzetting wat er in Vlaanderen en in België in het algemeen aan de hand is. De ingewikkelde bestuurlijke konstruktie van België bleef tot nu toe voor mij een ‘platland’; door dit boek is het een levend landschap met bergen en dalen, met hoogten en diepten geworden, met mensen bevolkt die het ene ogenblik elkaars vrienden zijn, maar die elkaar op een ander ogenblik kunnen vernietigen. Of moet ik zeggen; die elkaars vrienden zouden kunnen zijn, maar die hun handen naar elkaar niet durven uitsteken?

Ik zou willen dat elke Vlaming, elke Belg en elke Nederlander dit boek las.