Taal en Tongval. Jaargang 35

[p. 219]

Is De Keyn een tweetalige naam?

In Taal en Tongval (jg. 55, afl. 1/2, p. 131/132) wordt de etymologie van de familienaam De Keyn aan de orde gesteld. De auteur noemt drie etymologische verklaringen.

1. De Keyn kan komen van de franse naam De Kain (Kain is een plaatsje bij Doornik). Een naam dus vergelijkbaar met Van Riel. Zo kennen we ook de herkomstnamen Danquin of Denquin (= d'Enquin; in Pas de Calais) en Da(c)quin (= d'Acquin; een plaatsje bij Saint Omer)¹ De naam De Keyn komt vaker voor in de vorm De Kain, Cain, Quain (vgl. Carnoy, nr. 95)². Verder misschien ook in de gedaanten van: Dekeyn, De Kan, Dekan, Dekein, Keyn, Dequint, Desquens, Desquiens. Spellingvormen genoeg dus. In Noord-Frankrijk is vooral Dequin de voorkomende variant (van De Kain?) (zie punt 4).

De Kan en Dekan kunnen natuurlijk ook een andere etymologie hebben. De gangbare opvatting is wel dat De Keyn een herkomstnaam is. Wegens de uitspraak van Dequenne - die een variant zou zijn van De Keyn - trekt de genoemde auteur deze eerste etymologie in twijfel.

Carnoy² rekent Dequenne tot de eik-namen. Zie zijn naamlijst op p. 326 met een verwijzing naar nr. 140 (p. 158) waar de chêne-namen besproken worden, hoewel hier Dequenne niet genoemd wordt; wel Dechenne.

Morlet³, p. 69 noemt als eik-namen o.a.: Le Kaisne, le Caisne, Quenne, Duquesne, du Quesne, du Chesne, des Quennes, Desquennes, du Kainoit, etc. Op p. 214 vermeldt ze als hond-namen o.a.: Le Kien, Le Quien, Desquiens, Desquens. Geen wonder als bij deze namen vooral in het vlaams-franse grensgebied onderlinge beïnvloeding optreedt, zowel in spelling als in uitspraak. De plaatsnaam Kain is heel misschien, ondanks zijn uitspraak, ook wel een eik-naam.

2. Onder dit punt bespreekt de auteur (ook) ‘de spelling Keyn waar de y op een diftong wijst en als spelling bezwaarlijk Frans kan zijn’. Maar een franse -ey- wordt als ɛ uitgesproken: Vianney, Ney, Reynaud, Shirley, Jersey, jockey. (Vgl. cymbale, nymphe, thympan: met ɛ̃).

In waalse namen komt ook -keyn voor: Waterkeyn, Jannekeyn, Quinteyn, Surkeyn, Verkeyn, Zonnekeyn, op zijn frans uitgesproken en

1 Dauzat A., 1980²: Dictionnaire Etymologique des noms de famille et prénoms de France. Paris (Larousse). Dauzat s.v. Daquet, Daquin zegt: ‘peut présenter ‘fils d'Haquet, d' Haquin’ ou un sobriquet en relation avec l'anc. fr. daquier, piquer’.
Ik vind mijn etymologie: Daquin = d' A(c)quin minstens even plausibel.

2 Carnoy A., 1953: Origine des Noms de Familles en Belgique, Ed. Universitaire. Louvain.

2 Carnoy A., 1953: Origine des Noms de Familles en Belgique, Ed. Universitaire. Louvain.

3 Morlet M.-Th., 1967: Etude d'Anthroponymie Picarde, Les Presses du Palais Royal, Paris.

[p. 220]

als spellingvarianten van resp.: Wautrequin, Jannequin, Quintin, Surquin, Verquin, Zonnequin. Weinquin komt in Wallonië ook voor als variant van Winquin en Wenquin. Een overgang van nasaal naar niet-nasaal komt voor in Wanquin en Wanquenne (waals), in Votquin en Votquenne (waals).

De Keyn kan dus toch wel een uitspraak aanduiden met een nasaal zoals in De Kain.

3. Een mogelijke verklaring is ook, dat De Keyn de hervervlaamsing is van Dequin, die een vroegere verfransing kan zijn van de zeer vaak voorkomende vlaamse naam Dekindt, Dekint, Dekynt en allerlei varianten. De Fransman is immers gewend -in(d)t als ɛ̃ uit te spreken. Deze hypothese hoop ik elders uitvoeriger toe te lichten.

4. De hypothese van de auteur is: De Keyn = de (nederlands lidwoord) + keyn (= frans chien), zoals men in Ieper het omgekeerde aantreft in namen als le Scarslipere.

Op grond van het bovenstaande kan ik deze hypothese niet ondersteunen.

F.K.M. Mars

P.S. Nog een omgekeerd geval (op het eerste gezicht): de familienaam Vanquin. Dit is geen Van Quin of iets dergelijks, maar een variant van Wanquin, afgeleid van Johan, Jowan.