Taal en Letteren. Jaargang 14

[p. 471]

Kleinigheden.

XLVII.
De ‘levensgeesten’.

‘De eerste die op de basis van de nieuwe philosophische stroomingen en de meer grondige kennis der anatomie de vraag naar de lokalisatie der zielsverrichtingen weer uitvoerig behandelde, was Descartes. In zijn Traité des passions de l'âme dat in 1649 verscheen, sluit hij zich onmiddellijk bij de oude leer van het zielspneuma aan. Men meent Galenus te hooren, wanneer Descartes b.v. woordelijk zegt: toutes les plus vives et les plus subtiles parties du sang, que la chaleur a raréfiées dans le coeur, entrent sans cesse en grande quantité dans les cavités du cerveau.... ces parties du sang très subtiles composent les esprits animaux. Deze esprits animaux of levensgeesten namen nu de plaats in van het zielspneuma en hebben bijna 150 jaar de hersenphysiologie beheerscht. Descartes stelt ze zich beslist materiëel voor. Hij zegt met nadruk: ce que je nomme ici des esprits, ne sont que des corps, et ils n'ont point d'autre propriété sinon que ce sont des corps très petits et qui se meuvent très vite. Etc.

Prof. Dr. Th. Ziehen, Over het algemeen verband tusschen Hersenen en Zieleleven (1903), pag. 11.

v.d.B.

[p. 472]

XLVIII.
Experimentele en akoestiese fonetiek.

Die Wissenschaft hat ein vornehmstes interessse lediglich an dem, was vom ohre der weit überwiegenden volksmajorität mit deutlichkeit erfasst wird, denn nur solches kann einfluss auf die fernere sprachentwicklung haben. Was die grosse mehrheit des volkes, des stammes, der familie nicht mit dem ohre zu vernehmen vermag, das geht an der sprachgeschichtlichen entwicklung dieser gemeinschaften spurlos vorüber und hat zunächst keinen anspruch auf wissenschaftliche behandlung. Die wissenschaft würde nur zeit vergeuden, wenn sie, anstatt die akustischen eindrücke des natürlichen ohres zur grundlage ihrer untersuchungen zu machen, sich vielmehr auf die mechanischen aufzeichnungen des künstlichen ohres, welches die kontrollapparate des laboratoriums darstellen, gründen wollte. Gewiss sind die apparate ein vorzügliches mittel, um uns bei der analyse der menschlichen sprechlaute zu unterstützen; aber sie sind doch nur eins unter zahlreichen andern mitteln der untersuchung der menschlichen sprechlaute. Wir werden ihre hilfe auch in einer menge von fällen annehmen, wo direkte beobachtungen mit dem natürlichen ohre dem geübten fachmanne doch noch zweifel und unsicherheiten lassen. Aber das entscheidende, das führende bei fonetischen untersuchungen wird ja doch immer das natürliche ohr bleiben.

Klinghardt, Stimmhaftes h in Die neueren Sprachen von Viëtor, IX (1901), pag. 96.

v.d.B.

XLIX.
Konservatisme.

Daar zijn steeds lieden, partijen, korporaties, die het oude na te praten gemaklijker vinden, dan het nieuwe in zich op

[p. 473]

te nemen, en naar behoefte te verwerken; de schijnbaar geleerdsten en meest gezienen redekavelen dikwerf zonder verstand noch geweten, en achten oude jaren of toevallige autoriteit, een voldoend evenwicht tegenover redelijke argumentatie, tegenover krachtig leven - al droegen die jaren geen vruchten, al wappert die autoriteit in de lucht.

De Nederduitsche spelling; door J.A. Alberdingk Thijm. 1847, bladz. 4.

He is of what is called the old school -
a phrase generally meaning any school
that seems never to have been young.

Dickens.

v.d.B.

L.
Van doen.

‘'t Is een regel in de huishouding, koop niet hetgeen gij van doen hebt, maar 't geen nootzakelijk is.’

Brandt, Poezy, 1688, pag. 224 (De Vreedzame Christen; noot).

v.d.B.

LI.
Navolging?

I.

‘Zo lang 't Geluk u dient
Zo telt gij meenig vriend
Maar raakt die haan aan 't draayen
Weg vliegen zij als kraayen.’

[p. 474]

Zo vertaalt Goeree, Mengeldichten, het

‘Donec eris Felix, multos numerabis amicos
Tempora si fuerint nubila, solus eris.’

Het herinnert aan Starter's

Als u 't geluck toe lacht
En ghij niet hoeft te klagen
Dan wordt ghy hoogh geacht
Van vrienden en van maghen;
Maer soo dat rad eens wend
En d' Hemel u verliende
Het alderminst elend
Adieu dan, hulp van vrienden.

Had ook hij 't Latijn in zijn gedachte?

II.

Bij Goeree vindt men nog:

In uwe hand o! Godt
Stel ik mijn heyl en lot

Want,

Die zich op Godt betrouwt,
En daar zijn hoop op bouwt
Dien kan 't Fortuyn niet deeren.

Dit doet denken aan Bredero's

‘Wie boven al zijn Godt bemindt.’

Ofschoon dit in veel afwijkt, kan het mischien als reminiscenz aan Goeroe aanleiding tot zijn woorden gegeven hebben.

U.

F.