Taal en Letteren. Jaargang 14

[p. 363]

De nasaal in pampier.
(Vgl. Taal en Letteren, XIV, 212.)

Prof. H. Logeman kan zich niet verenigen met de verklaring die ik indertijd heb gegeven van de nasaal in woorden als pampier, en doet een andere aan de hand. Ik wil in het kort mededelen waarom ik aan de mijne vasthoud.

Hij brengt het verschijnsel in verband met de ontwikkeling van n in engelse woorden als messenger, nightingale, die hij in de Englische Studien, 1904, p. 249 en vlg., heeft ter sprake gebracht. Of hij gelijk heeft dit taalfeit als een foneties verschijnsel voor te stellen, daarover matig ik mij geen oordeel aan; ik konstateer alleen dat de vorm raketege wel wat gemakkelik op zijde wordt geschoven (zie andere voorbeelden van afval van n in die positie bij Behrens, Beiträge zur Geschichte der französischen Sprache in England, p. 200), en dat, behalve de nasaal, ook soms een r in die positie wordt ingelast (Behrens, o.l., p. 196), waarvoor dus, volgens Prof. Logeman, een geheel andere verklaring moet worden gezocht, hetgeen a priori onwaarschijnlik lijkt (vergelijk het slot van dit korte artikel).

Waartegen ik wilde opkomen, is dat Prof. Logeman het nederlandse taalverschijnsel zo maar gelijk stelt met het engelse, zonder zich er van rekenschap te geven dat de kondities waaronder het bij ons voorkomt geheel verschillend zijn.

[p. 364]

1. In de woorden als pampier ontwikkelt de nasaal zich uitsluitend vóór de toon, in het Engels ook na de toon, bijv. in nightingale (voor messenger en de andere uit het Frans overgenomen woorden is de zaak twijfelachtig). Ik begrijp niet wat Prof. L. bedoelt met de beperking dat alleen in ‘some Dutch cases’ de nasaal vóór het aksent wordt ingelast. 2. In onze woorden heeft de nasaal zich niet uitsluitend vóór een explosief ontwikkeld, maar ook vóór spiranten, en op dit laatste geval past L.'s verklaring absoluut niet. Hoeveel moeite hij zich ook geeft dit goed te praten, ik betwijfel of iemand zich zal laten overtuigen door een redenering die onderstelde vormen als * ko^wfoor, * kṃfoor te hulp moet roepen.

Het geval ligt dus voor onze woorden gans anders en de verklaring van Prof. L. verklaart de nederlandse woorden in het geheel niet. Die welke ik indertijd heb voorgesteld wordt door hem niet dan terloops besproken. Hij bepaalt zich tot de volgende, mij en anderen zeker ook, enigszins duistere tirade: ‘....We zouden kunnen vragen welk tegenwicht de n in messengiere¹⁾ en vermalendiën dan vertegenwoordigd en ik zou noch meer punten van twijfel willen en kunnen opperen. Maar dat zou een discussie worden van “ik vind” tegenover “hij vindt”, - m.a.w. vol subjektieve appresiaties waar de wetenschap weinig aan heeft. Daar komt bij dat bij zoo'n dergelijk motief als 't vermeende “mooi willen spreken” we zo zeer rekening moeten houden met de mentaliteit van degenen die die vormen maakten of maken dat we b.v. de keukenmeid die voor hanché aansprakelijk is eigelik voor onze rechterstoel moeten dagen om te horen wat zij er aan vond.’ Ik antwoord dat het feit dat een gesloten lettergreep beter

1) Lees messengier. Ik geef het citaat letterlik; ik begrijp trouwens Prof. L.'s spellingsysteem niet; zoo naast zo, -lijk naast -lik, enz. Zijn dat allemaal drukfouten? (Ongetwijfeld, Red.)

[p. 365]

weerstand kan bieden dan een stomme e, een aksioma is. Op de andere ‘punten van twijfel’, die Prof. L. niet vermeldt, is het mij natuurlik onmogelik te antwoorden. En wat zal ik zeggen van de tweede grief? Zó als de zin daar staat, kan ik er onmogelik iets anders uit lezen dan dat Prof. L. alle psychologiese verklaring van taalfeiten uitsluit; dat, volgens hem, we geen of zo weinig mogelik rekening moeten houden met de ‘mentaliteit’ van degenen die spreken; dat een keukenmeid zich bewust is van de verschijnselen harer taalvorming; dat een bewijsvoering die niet op gelijke lijn met tweemaal twee vier is te stellen, zelfs geen diskussie waard is; dat het bij de verklaring bijv. van een analogieverschijnsel, volgens Prof. L., ondenkbaar moet zijn dat de één deze of die associatie natuurlik ‘vindt’, terwijl de ander zich in die begrippenverbinding maar niet kan indenken. Evenwel, dat alles kan Prof. L. toch niet menen. Maar wat dan?

Om mijn verklaring werkelik omver te stoten zouden twee argumenten moeten worden weerlegd, die door Prof. Logeman niet zijn vermeld: 1. dat de inlassing van een nasaal ten onzent alleen plaats heeft in vreemde woorden; 2. dat niet uitsluitend een nasaal, maar ook een liquida bij ons in vreemde woorden wordt ingelast, op juist dezelfde plaats als de nasaal.

J.J. Salverda de Grave.