Taal en Letteren. Jaargang 11

Over Onderwijs.

Als wij hebben ingezien het wenschelijke van de aankweeking van gezond nationaliteitsgevoel op de gymnasiën, welke zijn dan daartoe de middelen?

In 't algemeen mag men eischen dat een docent wat geestdrift heeft voor een goede zaak, dat hij houdt van zijn volk, van zijn land, van zijn kunst, van zijn geschiedenis. Al spreekt hij er niet over, doordat zijn vak vaak dat niet medebrengt, de jongen zal aan een enkel ontvallen of in 't voorbijgaan gezegd woord kunnen merken dat zijn leermeester liefde heeft voor zijn omgeving, en het goede in zijn volk waardeert.

Is de docent van nature pessimist, zoo wake hij er tegen met alle macht, dat hij die gevoelens niet plante in het hart van zijn leerling. Hij bedenke welk een groot nadeel hij gaat stichten door dat te doen, hoe een jongensziel niet vleugellam mag worden geslagen vóór den strijd des levens, en zoo hij meent dat het pessimisme een waarheid is, die hij zoo goed moet dienen als iedere andere waarheid, dan stelle hij zich goed voor den geest dat, evenmin als voor het idealisme, een streng bewijs te leveren valt voor het pessimisme, zelfs niet door een Schopenhauer. Hij bedenke dat een jong mensch idealisme noodig heeft, als een plant de zon. En waar het pessimisme te begrijpen is in een leven van nadenken na een diepen teug uit het groote bestaan, zoo is het in strijd met de weinige ervaring van de jeugd en het frisch opbloeiende van de jonkheid, waarvan de teere bloesems spoedig zouden gaan kwijnen onder de nachtvorst van de berusting in het onvermijdelijke.

[p. 443]

In 't kort wil ik nu de vakken opgeven, die ons gevoel van natie kunnen leeren verhoogen. Gelijk in Duitschland de moedertaal het middelpunt is van alle vakken, zoo moest dit ook op onze gymnasia zijn. Van de n.b. 12 uren Nederlandsch op onzen geheelen rooster, worden er in de 1e en 2e klasse 5 zoo goed als vermorst met de beoefening der spraakleer.

Hier leert de jongen zijn moedertaal vervelend vinden. Gelukkig komen hoe langer hoe meer docenten van deze m.i. niet goed te verdedigen methode terug en geven aan de alles naar zich toehalende grammatica slechts het hoog noodige.

Het ligt niet in mijn plan aan te geven, hoe het best kan gewoekerd worden met die 12 uren Nederlandsch. Doch het onderwijs moet in het algemeen gericht zijn zijn op het openen van de rijke bronnen onzer taal, in de eerste plaats het doen hooren van het lied in de verschillende tijden. Voor het lied zijn jongens zeer bevattelijk, vooral wanneer de docent goed voordraagt, mooie klanken maakt en zelf door en door voelt het naïeve en eenvoudige onzer volksliederen. Een enkelen keer late hij een jonge musicus op de viool de melodie weergeven. In de hoogere klassen moeten onze classici naar voren treden: Vondel, Hooft, voorafgegaan door Marnix en als compensatie van dezen Bijns. Ten slotte de nieuweren: Vosmaer, Perk, Kloos, v. Eeden's Kleine Johannes en, vindt men tijd, wat van Verwey, v. Deyssel, Helena Swarth of van een ander. Over de wijze van behandeling dezer voor het onderwijs zoo moeilijke school, kan ik nu niet spreken. Zóó moet echter de keuze zijn uit onze geheele letterkunde dat de mooie zijde van het karakter van ons volk, van zijne vreugde en leed, van zijn wagen en winnen duidelijk op den voorgrond treedt.

Ik stel mij geen partij in de eischen van de nieuw-spellers, doch dit staat bij mij vast na menig gesprek met Dr. Mansvelt, den gewezen Superintendent van het lager onderwijs in Transvaal, dat wij afstand moeten doen van het onderscheid in geslacht van zaaknamen (behalve het onzijdig geslacht) en dat wij de dubbele ee en oo en het onderscheid tusschen ei en ij moeten laten varen. Een Afrikaner kan onze taal goed leeren schrijven behalve op deze punten en rekent men hem dit als fouten aan, die een beschaafd man of vrouw niet mag maken, zoo gebruikt hij liever de Engelsche taal. Is dit nu van onzen kant zulk een groot offer? Of wordt het niet meer dan tijd dat ook wij breken met een gewoonte, waarvan het aanleeren alleen een m.i. niet te verdedigen aantal uren aan onze kinderen kost.

Het bewijs is m.i. nog niet geleverd, dat door die twee veranderingen in onze spelling en geslachtaanwijzing, die ik zoo vrij ben verbeteringen te noemen, onze taal schade wordt aangedaan.

En er mag met klem op worden gewezen, dat wij onze taal mooier en zuiverder voor de klasse moeten gaan spreken. De volle klank-

[p. 444]

rijkdom moet haar worden geschonken. Want niet alleen dat de Hollander zich geen voldoende moeite geeft voor de juiste uitdrukking, den stevigen zinbouw en de symmetrische ontplooiing der zindeelen, maar bij de uitspraak mishandelt hij vaak onze mooie klanken. Een slecht voorbeeld wordt helaas gegeven bij het lezen van Grieksch en Latijnsch proza of poëzie. Dat eentonig gedreun is typisch op onze gymnasiën. Beginnen wij met ten minste het Nederlandsch, vooral in de kunstproducten, vol en klankrijk voor te dragen. Wij moeten verbeteren en van de gymnasiën, als van de plaatsen van aankweeking van hoogere beschaving, moet de stoot uitgaan. Laten wij eerbied wekken voor onze eigen taal, dan eeren wij in haar ons volk en onze stamgenooten.

Uit de rede, gehouden in de Vergadering van leraren aan

Gymnasia, door Dr. A.W. van Geer (Neerlandia, 5e

jrg. No. 8, 1901.)