Taal en Letteren. Jaargang 11

[p. 201]

Letterkundige sprokkelingen uit de brieven van wijlen J.A.F.L. baron van Heeckeren.

1. Over Romances.

Ik houd niet veel van romances. Is het een bloot verhaal, dan is het mij te flauw; is het wijsgeerig, dan gaat de wijsgeerte doorgaans niet diep genoeg. Ik ken slechts twee romances, die mij in beide opzichten voldoen. Het is de Erlenkönig van Goethe en de Pijgmalion van Kinker. De laatste heeft echter het gebrek van te lang te zijn. De noordsche romances met haren schrikverwekkenden climax laten bij de eerste lezing altijd een geweldigen indruk na. Zij behooren eigenlijk tehuis in een onbeschaafde maatschappij. Men neme b.v. de Eduard, die èn door Bilderdijk èn door Goethe vertaald is, en door beiden zoo schoon is gevonden. Die telkens herhaalde vraag der moeder:

Hoe druipt uw degen zoo van bloed?

die uitvluchten van den zoon, gij kunt ze niet denken, dan zoo gij u wel een 1500 jaar laat terugvoeren. Daarenboven moet de climax zoowel als de tegenstelling thans wat meer verborgen worden.

Naïeve romances, zooals het Roosje van Bellamy, het Vogelschieten van Staring, bevallen over het algemeen zeer aan het publiek, maar toch ligt in dat gedwongen naïeve iets onnatuurlijks.

Schooner vind ik de verhalen van Staring, als b.v. zijn Verjongingskuur, de Verloofden, enz. Gedichten als de Kindermoordenares van Schiller reken ik niet tot de romances.

Gij schijnt wat verliefd op dat genre, 't Is ook een mooi genre. Ondertusschen heeft onze letterkunde het twee eeuwen zonder romances gedaan. Om aan de leemte een einde te maken, spraken Rau en Bellamy af er ieder één te maken. Rau spande de kroon en Bellamy dacht dat hij hoegenaamd niet was geslaagd. Om echter te toonen dat hij iets gedaan had, zond hij zijne mislukte proeve Roosje in. De Elize van zijn mededinger wordt door niemand meer gelezen. Sinds

[p. 202]

dien tijd zijn de romances bij ons overvoerd, de vaderlandsche romances vooral met hun eeuwige verhalen uit den 80jarigen oorlog.

10 Februari 1885.

2. Hexameters.

Ik las voor een paar dagen eene zeer opgeschroefde uit een engelsch tijdschrift overgenomen engelsche recensie van mr. Vosmaer's Londinas. Ik heb van het gedicht slechts enkele gedeelten gelezen, maar ik vind, daarnaar te oordeelen, het stuk zulk een lof niet waardig. Na Goethe's Herman und Dorothea en Voss's Luise moest men m.i. voorgoed afzien van de poging om eenvoudige moderne zaken uit te drukken in grieksche maten. In den hexameter van Homerus verliest Goethe's taal soms hare natuurlijkheid. En ook was het gebruik van hexameters voor Goethe en Voss iets meer dan een aardigheid. Bij hen lag een hoogere beweegreden tot grondslag; bij hen was het eene poging om de duitsche poëzie voorgoed te verlossen van het dwangjuk der fransche alexandrijnen en der engelsche jamben. Bij Vosmaer is het een bloote aardigheid en die aardigheid wordt geprezen als het morgenrood van een nieuwen dag; zou hierin geene kameraderie in het spel zijn?

8 Maart 1878.

3. Cats' liefdesverhalen.

Cats heeft als kunstenaar, naar mijne meening, oneindig meer verdiensten dan de hedendaagsche beoordeelaars hem willen toekennen. In den lossen verhaaltrant heeft hij bij ons misschien alleen in Staring zijns gelijke. Zou hij Ovidius en Boccacio de kunst van vertellen hebben afgekeken? Welk een geestige stof ligt meestal aan zijne verhalen ten grondslag! Hoe weelderig is hij in zijne beschrijvingen vóór, hoe sober in de ontknooping! Ofschoon als het ware geboren moralist, bederft hij zijn verhalen toch zelden door zedepreeken. Deze bewaart hij voor de gesprekken tusschen Philogamus en Sophroniscus, die altijd op zijn verhalen volgen. Die gesprekken zijn vervelend en langdradig, maar zijn verhalen worden er te aangenamer door, bevrijd als ze daardoor zijn van de duffe en mistige lucht eener al te moerasachtige moraliteit.

21 September 1879.