Streven. Jaargang 64

[p. 228]

Harry Hamersma
De celestijnse haast

Sommige critici vinden De celestijnse belofte een belangwekkend boek. Volgens anderen gaat het om ‘humbug’, of ‘spirituele popcorn’. De schrijver, James Redfield, zegt in zijn voorwoord dat het in dit boek gaat om een ‘nieuw transcendent-spiritueel besef’, dat sinds een halve eeuw aan het groeien is. Hij hoopt dat dit nieuwe spirituele bewustzijn de lezers in positieve zin zal besmetten, en dat ze het verder zullen verspreiden.

Na lezing van het boek vraag je je echter af waar het nu precies over dat transcendent-spirituele besef ging. Eigenlijk was daar helemaal geen tijd voor. De celestijnse belofte gaat niet over spiritualiteit. Het gaat over mensen die misschien wel op zoek zijn naar spiritualiteit, die daar ook flarden van aantreffen, maar die daar nauwelijks de tijd voor hebben, en er ook niets mee doen. Ze hebben ontzettende haast. Ze moeten steeds ergens naar toe. Ze moeten naar een vergadering, op reis, of op de vlucht. En het is nooit duidelijk waarom dat allemaal moet.

Daarmee is De celestijnse belofte wel een aardig tijdsdocument. Het gaat over mensen die vermoeden dat er meer is dan er is, maar die zo'n barstensvolle agenda hebben, dat ze er niet aan toe komen om daar wat langer bij stil te staan. Ze hebben chronische haast.

Zonder het voorwoord, de ‘Opmerking van de auteur’, lijkt het boek gewoon een verhaal dat speelt in de regenwouden van Peru, waar als toegevoegde waarde een new-age-boodschap doorheen is geweven. Dat mag natuurlijk. Door het uit de hand gelopen voorwoord plakt de auteur er echter een ander etiket op, en wordt het in plaats van een verhaal, ineens een belangrijke mededeling voor de gehele mensheid. Dat is nogal hooggegrepen, en daarmee zou het boek ook aan andere voorwaarden moeten voldoen, en een andere interne consistentie moeten bezitten. Een detective gaat over de oplossing van een misdaad,

[p. 229]

een kookboek bevat recepten, en een atlas bevat kaarten. Een niet eens zo spannend verhaal, dat speelt in een schitterende omgeving, aanbieden als een soort blijde boodschap, dat is nog niet vertoond.

Wat echter het meest tot nadenken stemt, is dat het boek zo'n enorm succes heeft. Er is dus wel degelijk een markt voor. Maar wanneer de boodschap zelf zo flinterdun is, dan valt het succes van het boek misschien te verklaren uit iets anders. Misschien herkennen veel mensen wel degelijk iets in dit boek van datgene waar ze zelf mee bezig zijn: een speurtocht naar datgene wat echt belangrijk is, maar waar ze eigenlijk niet goed mee kunnen omgaan, en waar ze om onduidelijk blijvende redenen ook niet echt de tijd voor nemen.

In de bijbel is het nooit kwart over zeven of vijf voor twaalf. De bijbel heeft het over zeventig jaar ballingschap, veertig jaar in de woestijn, zeven magere en zeven vette jaren. De bijbel vertelt over jarenen eeuwenlang wachten. De bijbel is een gelovig boek, en ‘zij die geloven, haasten zich niet’.

Wie de dingen in het perspectief van de eeuwigheid ziet, kijkt niet op een paar minuten. Plato legt in zijn Timaeus uit hoe de Schepper op het idee kwam om, ten behoeve van de mensen, een afbeelding van de eeuwigheid te maken. Hij schiep de tijd. Dankzij de kringlopen van de maan, de zon en een aantal planeten, werd de mens in staat gesteld de tijd te meten. Plato vindt het echter jammer, dat de mens zo weinig oog heeft voor de grote kringlopen van de planeten, die veel langer dan een jaar duren. Want juist die grote cycli lijken het meest op de eeuwigheid.

In onze tijd zijn we ons vooral gaan toeleggen op het andere uiterste. Wij zijn allemaal voorzien van een secondewijzer. Wij zijn geïnteresseerd in snelheidsrecords, en wij hebben haast. ‘Mensen gaan tegenwoordig steeds verder en vaker weg, naar plaatsen waar ze dan steeds korter blijven’, zegt de directeur van een reisorganisatie.

Een spirituele speurtocht

In De celestijnse belofte gaat het om een spirituele speurtocht, die ook van haast is doortrokken. De hele tocht wordt in slechts enkele weken afgelegd, en de hoofdpersoon kijkt voortdurend op zijn horloge. De werkelijk grote tijdschalen zijn wel aanwezig op de achtergrond: het gaat immers allemaal om het derde millennium dat eraan komt, om de toekomst van de mensheid, en om een project waarvoor zeer veel eeuwenoude bomen nodig zijn, ook op plaatsen waar ze nu nog niet staan. Er is echter geen tijd om daar lang over uit te weiden.

In de jungle van Peru wordt een Maya-manuscript aangetroffen uit zeshonderd voor Christus. Het bevat een hemelse, celestijnse profetie. De tekst doet voorspellingen over het einde van de twintigste eeuw.

[p. 230]

Negen inzichten worden onthuld aan de hoofdpersoon en aan de lezer. Dit gebeurt dan in een verhaal dat doet denken aan de films van Indiana Jones en de thrillers van Robert Ludlum. Bij Ludlum en Indiana Jones is het altijd volkomen duidelijk waarom er zoveel haast is geboden. Er dreigt groot gevaar, en er is een vijand die moet worden uitgeschakeld. De tijd dringt, want het karwei moet geklaard zijn voor het einde van de film, of voor het einde van het boek. Dat begrijpt een kind. Waarom er echter zoveel haast geboden is in De celestijnse belofte, blijft tot op de laatste pagina een mysterie. Er is wel sprake van gevaarlijke vijanden. Een kardinaal en de politie zitten de ontdekkers van het manuscript voortdurend op de hielen. Zij houden niet van nieuwe, of herontdekte oude inzichten. Maar ook wanneer zij helemaal niet in de buurt zijn, en er volop tijd en gelegenheid is voor een goed gesprek, voor het bewonderen van het landschap, of voor het uitrusten van de juist voltooide vermoeiende reizen, is er altijd haast geboden.

Opvoeren van het trillingsniveau

De boodschap die zo snel moet worden doorgegeven komt hier op neer: het gaat om het juiste beheer van energie. Wij moeten het trillingsniveau van onze atomen zodanig opvoeren, dat we als vanzelf de oversteek maken naar een hogere werkelijkheid. We lopen als het ware vanzelf de hemel in, en dat is dan tevens de werkelijkheid waar we vandaan komen. Een compleet Maya-volk maakte de oversteek naar die hogere werkelijkheid vermoedelijk rond zeshonderd voor Christus. Er is geen spoor van hen overgebleven. Ook Jezus zou een dergelijke oversteek hebben gemaakt. En het valt te verwachten dat in het derde millennium hele groepen mensen collectief de oversteek maken. Hier draaide het allemaal om in het evolutieproces, dat nu in een stroomversnelling is geraakt.

In het verhaal krijgen we al een voorproefje van wat er staat te gebeuren. Sommige personen bereiken een zodanig hoog trillingsniveau, dat ze onzichtbaar worden. Intussen vernemen we nog andere inzichten. Zo bestaat er geen toeval. Elke ontmoeting is een belangrijke schakel in een keten. Oogcontact is van belang. Wij moeten letten op stralingsvelden, en energie moeten we niet van anderen stelen, maar putten uit de enige echte bron.

Een spirituele odyssee hoort even te duren, zou je zo zeggen. Zoals de bouw van een behoorlijke kathedraal best een eeuw mag kosten, en zoals iedereen het vanzelfsprekend vindt dat beuken en platanen er jaren over doen voordat het monumentale bomen zijn geworden, zo mag een geestelijke zoektocht ook heel lang duren. Haastwerk lijkt op dit terrein zelfs ongepast.

[p. 231]

In De celestijnse belofte wordt er echter voortdurend gerend, rondgereden in auto's, gevlogen en gevlucht. Ontmoetingen worden afgebroken, maaltijden worden onderbroken, er wordt alsmaar in- en uitgepakt, en in- en uitgestapt. Er wordt vluchtig gekeken, plotseling opgehouden, kortaf gesproken.

De hoofdpersoon ‘verdiept zich enkele minuten in de schoonheid van het landschap’. Hij ‘kijkt twee minuten naar het plafond’. Hij ‘wacht twintig minuten’. Hij ‘slaapt dertig tot veertig minuten’. Hij doet nog allerlei andere zaken gedurende een x aantal minuten en een x aantal uren. Dat mag natuurlijk best, maar waarom wordt er op die paar minuten gekeken? Er is namelijk nog een geweldig lange tijd nodig om de groepsgewijze oversteek te realiseren. In het derde millennium zullen de mensen namelijk vrijwillig hun aantal beperken. Ze zullen gaan wonen tussen zorgvuldig verzorgde tuinen en vijfhonderd jaar oude bomen. Maar wel op korte reisafstand van een stedelijk gebied, dat uit ongelooflijke technische hoogstandjes bestaat. Alle basisbehoeften, kleding, voedsel en transport zullen volledig geautomatiseerd en voor iedereen beschikbaar zijn. Aan alle behoeften wordt voldaan, zonder ruil van geldmiddelen, maar ook zonder dat mensen lui worden. En het inkomen blijft stabiel. Je vraagt je af waar je dat inkomen voor nodig hebt, als er geen geldverkeer meer nodig is.

Hoe dan ook, voordat dit alles gerealiseerd is, gaan er wel enkele eeuwen voorbij, en hoeven we niet te kijken op enkele minuten die we kunnen verliezen bij het doorgeven van deze inzichten.

Een boek over spirituele inzichten, dat doet denken aan een gejaagd verslag over een wervelstorm, is even wennen. We treffen wel een soort sleutel aan voor de enorme haast in dit ‘spirituele avontuur’. Een zekere pater Carl, die een belangrijke rol speelt in het boek, en die aan de goede kant staat, ziet in dat hij een kind is van twee uitersten. Zijn vader was een ‘arme ik’, een man die in prestaties geloofde en die zijn tijd tot op de minuut nauwkeurig indeelde. Hij was heel doelgericht, en beoordeelde zichzelf aan de hand van wat hij had klaargekregen.

Zijn moeder was intuïtief en mystiek. Zij geloofde dat iedereen spirituele leiding krijgt en dat het belangrijkste het volgen van die leiding is. Pater Carl besefte dat zijn leven een samenvatting van beide standpunten was.

Een huwelijk van prestatiedrang en mystiek. Een ander huwelijk is dat van de ouders van Wil, die ook een belangrijke rol speelt. (Alles en iedereen in De celestijnse belofte speelt een ‘belangrijke’ rol, en dit woord komt dan ook telkens terug.) Wils vader was een Duitse romanschrijver, zijn moeder een Peruviaanse schrijfster. Zijn vader verkondigde de westerse idee van werken aan vooruitgang en volmaaktheid. Zijn moeder hing de oosterse opvatting aan, dat het in het leven alleen om

[p. 232]

innerlijke vrede gaat en om niets anders. Zijn ouders bereidden Wil voor op de taak de belangrijke wijsgerige verschillen tussen de oosterse en westerse culturen te ‘integreren’. Zowel Wil als pater Carl hebben, juist wanneer ze iets heel belangrijks willen vertellen, enorme haast. Wil schijnt zelfs weg te vibreren naar een hogere werkelijkheid. En als pater Carl ten slotte nog iets heel belangrijks wil zeggen, wordt het gesprek ook weer afgebroken.

Zelfs opgejaagde twintigste-eeuwers nemen na het beklimmen van een hoge berg even de tijd om te genieten van het uitzicht. ‘Ueber allen Gipfeln ist Ruh’. De tijd staat even stil. Je laat het schouwspel even op je inwerken. Een normaal mens heeft daarvoor meer nodig dan twee minuten.

In De celestijnse belofte zijn er wel fantastische bergen en landschappen, maar is er nooit tijd om er even bij te verwijlen. Datzelfde geldt voor de verworven inzichten, de mentale toppen die worden bereikt. Er is absoluut geen tijd om er ook maar even bij stil te staan, of om ze op je te laten inwerken. De helden moeten verder, ze hebben haast, en ze weten niet waarom.

Volgens Spinoza is niets zo rechtvaardig verdeeld als gezond verstand. Mensen klagen steen en been over alles wat ze tekortkomen. Ze klagen echter nooit over de hen toegemeten portie gezond verstand. Met tijd is het net andersom. Iedereen krijgt hiervan elke dag een exact gelijke hoeveelheid, en toch heeft de een tijd in overvloed en komen anderen tijd tekort. Wij spreken van tijdwinst en tijdverlies.

Tijdens een recent congres over het verschijnsel ‘tijdsdruk’ werd de conclusie getrokken dat het een non-probleem betreft. Wij lijden niet aan tijdgebrek. Wij willen misschien te veel, in een beperkt tijdsbestek. Wij leven gemiddeld langer en de werkweek wordt korter. Er is dus eerder sprake van meer tijd dan van minder.

Wij schijnen wel te willen dat alles sneller gaat. ‘Serving billions’ verkondigen de reclameborden van McDonald's vol trots. Overal ter wereld willen mensen fast food, waarop je niet hoeft te wachten. Dieren en planten moeten sneller groeien. De arbeidsproductiviteit moet omhoog, ook al heb je dan meer tijd nodig om weer op verhaal te komen.

De betrekkelijkheid van tijdwinst

Volgens een journalist zullen de Olympische Spelen steeds korter gaan duren, omdat er voortdurend records sneuvelen. Omdat het applaus hierdoor ook langer gaat duren, maakt het per saldo niet veel uit. De betrekkelijkheid van tijdwinst blijkt ook op andere gebieden. Snelle auto's verplaatsen zich sneller van het ene stoplicht naar het volgende.

[p. 233]

Daar staan ze dan weer langer stil dan al die andere auto's, die iets langer deden over de tussenliggende trajecten.

Het schijnt dat de eerste grote aantallen horloges werden gemaakt door mensen in de Jura, die 's winters te weinig werk hadden. Mensen met een overschot aan tijd, maakten instrumenten waarmee andere mensen de tijd konden meten. Zelf hadden ze die dingen helemaal niet nodig. In het veen kijkt men niet op een turfje.

Wanneer je je bezighoudt met de eeuwigheid, komen enkele minuten er niet op aan. In een echte mythe ontbreekt de tijd. Een hemelse profetie, met het horloge in de hand, dat is zoiets als het huwelijk tussen mystiek en prestatiedrang. En juist wanneer het spannend wordt en de verregaande mogelijkheden van een dergelijke synthese in het vizier komen, roept een zekere pater Sanchez dat het ontbijt klaar is.