Logo DBNL
Streven. Jaargang 63 (1996)

Streven. Jaargang 63

(1996)– [tijdschrift] Streven [1991-]–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Panc Beentjes
Hoe lang gaat een moderne bijbelvertaling mee?
Revisie(s) van de Willibrordvertaling voltooid

Het jaar 1995 stond in Nederland heel uitdrukkelijk in het teken van Willibrord. Het was immers 1300 jaar geleden dat deze monnik in Rome tot bisschop van Utrecht werd gewijd. De Katholieke Bijbelstichting en de Vlaamse Bijbelstichting konden dan ook geen beter moment kiezen om een ‘geheel herziene uitgave’ van hun Willibrordvertaling te presenteren[1]. De eerste druk, verschenen in de herfst van dat herdenkingsjaar, was binnen een paar weken volledig uitverkocht. Een tweede druk van 15.000 exemplaren kwam er al in maart 1996. Nu deze uitgave weer volop te koop is, wordt het hoog tijd er enige aandacht aan te besteden.

Voorgeschiedenis

In 1947 gaf de toenmalige aartsbisschop van Utrecht, kardinaal J. de Jong, zijn goedkeuring aan het initiatief van het Bijbels Werkgenootschap Sint-Hieronymus om een vertaling van de Heilige Schrift voor te bereiden. In 1960 werd onder auspiciën van de Sint-Willibrordvereniging de vertaling van het Nieuwe Testament voltooid. De uitgave ervan verscheen in 1961 onder de titel Het Nieuwe Testament van onze Heer Jezus Christus en werd verzorgd door de Katholieke Bijbelstichting, die in datzelfde jaar was opgericht. Onmiddellijk werd besloten om met inzet van exegeten en literair deskundigen uit Nederland en Vlaanderen ook een vertaling van het Oude Testament tot stand te brengen. Deze verscheen in de jaren 1966-1973 in vijf losse delen. Voor het boek Psalmen werd de vertaling van mevr. dr. Ida Gerhardt en mevr. dr. Marie van der Zeyde opgenomen. In 1966 werd ook de vertaling van het Nieuwe Testament uit 1961 grondig herzien. In 1975 werden het Oude en Nieuwe Testament samengebracht in één boek-

deel, de zgn. totum-editie, die onder de naam ‘Willibrordvertaling’ tot op de dag van vandaag bekendheid geniet[2].

Buitenstaanders denken vaak dat, na het verschijnen van een bijbelvertaling, alle medewerkers aan het project een hele poos lekker lui achterover kunnen leunen. Dat is echter een hardnekkig misverstand. Nog vóór de inkt van de nieuwe uitgave droog is, zijn de vertalers alweer aan de slag om allerlei inmiddels ontdekte foutjes te corrigeren en om gesignaleerde fricties weg te werken.

Met de Willibrordvertaling van 1975 (WV75) is het niet anders gegaan. Reeds in 1982 verscheen bij de Katholieke Bijbelstichting een nieuwe vertaling van de Psalmen. Deze uitgave, die naar mijn oordeel veel te weinig bekendheid heeft gekregen, was van een heel ándere stijl dan de vertaling van Gerhardt en Van der Zeyde. Het accent lag nu uitdrukkelijk op modern Nederlands. Mede door een andere visie op poëzie sloot deze nieuwe Psalmvertaling meer aan bij de stijl van de overige Bijbelboeken in de Willibrordvertaling. Het is deze Psalmvertaling uit 1982 die nu ook in de geheel herziene editie van 1995 (WV95) is opgenomen.

Kort nadat in 1961 de vertaling van het Nieuwe Testament gereed was gekomen, werd in vrij brede kring vastgesteld dat er aanzienlijke verschillen waren tussen de Evangeliën en Handelingen aan de ene kant en de Brieven van Paulus en het boek Openbaring van Johannes aan de andere kant. De Brieven, vertaald door de grote bijbelgeleerde en taalvirtuoos Willem Grossouw, sloten veel beter aan bij het eigentijds taalgebruik dan de vertaling van de Evangeliën, waarvoor dr. P.J. Cools O.P. als eindredacteur verantwoordelijk was. Zo kwam reeds aan het begin van de jaren zeventig de vraag op of die twee nogal uiteenlopende delen van het Nieuwe Testament in de Willibrordvertaling niet dichter bij elkaar gebracht moesten worden. Er werd besloten om een nieuwe vertaling te laten vervaardigen van de Evangeliën en van de Handelingen, een project dat in oktober 1987 kon worden afgesloten met de uitgave De Evangeliën en Handelingen van de Apostelen[3]. Maar dit vertaalproject was een onderneming van drie verschillende commissies, en het eindresultaat voldeed niet: een groot aantal zaken had veel nauwer op elkaar afgestemd moeten zijn. Dat gold enerzijds voor de eerste drie evangeliën, die namelijk synoptisch - d.w.z. in drie kolommen naast elkaar - gelezen moeten kunnen worden, en anderzijds voor Lucas en Handelingen, die immers het dubbelwerk van één auteur zijn. Bovendien was er binnen het Nieuwe Testament een breuk ontstaan tussen het opnieuw vertaalde gedeelte, de Evangeliën en Handelingen, en het andere deel, de Brieven en de Openbaring, waarvan de vertaling nog uit 1961 / 1966 dateerde. Daarom werd er in 1988 besloten tot ‘een voorzichtige en behoudende

revisie’, die gaandeweg veel zwaarder en ingrijpender werd dan men zich had voorgesteld. Liefst vier jaar is eraan gewerkt. In 1992 verscheen die herziene vertaling van het Nieuwe Testament, die wat betreft de Vier Evangeliën en Handelingen een herziening is van de editie uit 1987, terwijl het bij de Brieven en de Openbaring gaat om een revisie van de uitgave uit 1966, zelf een herziening van de eerste druk uit 1961.

Omdat het Oude en Nieuwe Testament niet zonder elkaar verstaan kunnen worden, werd met die nieuwe uitgave eigenlijk al de volgende stap gezet. Wanneer de herziene editie van het Nieuwe Testament van 1992 een bepaalde passage uit het Oude Testament anders weergeeft dan de Willibrordvertaling uit 1975, valt de continuïteit weg en ontstaat er vervreemding. Daarom moest ook de vertaling van het Oude Testament, die uit de jaren 1966-1973 stamde, worden herzien. Als onderdeel van dit proces werd ook de vertaling van het boek Psalmen uit 1982 herzien.

De geheel herziene uitgave: een impressie

Hoewel het van meet af aan duidelijk was dat het bij het Oude Testament om een beperkte herziening zou gaan, zijn er toch betrekkelijk veel opvallende wijzigingen. Uit de veelheid aan nieuwe indrukken probeer ik er enkele op te schrijven.

Wat de vorm betreft, valt onmiddellijk het kloeke formaat op (24 × 15,6 cm), de fraaie blauwe kaft en de omvang van liefst 1920 pagina's, precies honderd meer dan de totum-editie van 1975. Dit betekent dat er niet is beknibbeld op de hoeveelheid papier. Integendeel, een ferme letter, een ruime lay-out én, belangrijk bij een gebruiksvoorwerp als de bijbel, een boek dat mooi openvalt. Over de kwaliteit van het papier valt te twisten. Op bladzijden waarop de tekst in twee kolommen staat gedrukt, is er niets aan de hand. Maar waar de tekst als poëzie wordt gepresenteerd in één enkele, veel bredere kolom, is het nogal hinderlijk dat de tekst van de volgende pagina doordrukt. De herdruk van 1996 volgt de nieuwe spelling.

Wat langer wil ik stilstaan bij de inhoud. Eén van de eerste veranderingen die in het oog springen, is dat het Hebreeuwse Tetragrammaton (JHWH), dat vanaf 1966 in de Willibrordvertaling steeds voluit als ‘Jahwe’ werd weergegeven[4], is verdwenen. Deze in de joodse traditie onuitsprekelijke naam wordt in de huidige editie vertaald als ‘HEER’, of, waar dit moeilijkheden oplevert, als ‘GOD’[5].

Een andere opvallende wijziging is dat vrouwonvriendelijk taalgebruik zoveel mogelijk is vermeden. Overal waar ‘inclusief’ kon worden vertaald, is dat ook geprobeerd. Enkele voorbeelden:

-Zo trekken er geen ‘zonen van Israël’ meer door de woestijn, maar ‘Israelieten’; alleen in die gevallen waar de formulering heel uitdrukkelijk enkel op mannen betrekking heeft, werd voor een mannelijke variant gekozen.
-Waar Psalm 1 in de meeste bijbelvertalingen opent met de woorden ‘Gelukkig de man die...’, geeft de nieuwe editie ‘Gelukkig de mens die...’.
-En heette het in WV75 nog: ‘Zo komt het dat een man zijn vader en moeder verlaat’ (Gen. 2,24), in WV95 luidt hetzelfde vers: ‘Daarom zal een mens zijn vader en moeder verlaten’.
-Terwijl WV75 boven Gen. 12,10 het opschrift ‘Abram in Egypte’ geeft, staat in WV95: ‘Abram en Sarai in Egypte’. Het eerste opschrift suggereert dat Abram de hoofdfiguur is; de nieuwe editie laat in elk geval zien dat óók Sarai een rol speelt, en welke!
-Zeer belangrijk is ook dat - bij mijn weten voor het eerst in een officiële Nederlandstalige bijbeleditie - de tekst van Gen. 1,27 op een correcte manier is vertaald: ‘En God schiep de mens als zijn beeld; als het beeld van God schiep Hij hem; mannelijk en vrouwelijk schiep Hij hen’[6].
-In het boek Jesus Sirach hebben de revisoren de voor de wijsheidsliteratuur zo karakteristieke aanhef ‘Mijn zoon’ uit WV75 vervangen door ‘Mijn kind’[7]. Dat is, gezien de doelstelling van het ‘inclusief vertalen’, ook zeer begrijpelijk en lovenswaard. Maar dat zo'n beslissing ook problemen veroorzaakt, merk je wanneer je vervolgens Sir. 30,1-13 openslaat (over het opvoeden van ‘de zoon’). Daar stelt zich de vraag of de Griekse tekst - er is van 30,1-11 geen Hebreeuws origineel beschikbaar - in het licht van de doelstelling ‘inclusief vertalen’ niet al te concordant is weergegeven. In Sir. 30,1-13 had men van mij wat ‘inclusiever’ mogen vertalen. Maar vertalen is nu eenmaal balanceren op de grenzen van het toelaatbare.

Opschriften

Een duidelijke verbetering van de nieuwe uitgave zijn de opschriften. Een kopje boven een bijbelpassage lijkt onbelangrijk; het behoort niet eens tot de officiële bijbeltekst. Maar in werkelijkheid is de functie van zo'n opschrift buitengewoon bepalend voor de richting waarin vervolgens wordt gelezen. Het opschrift is namelijk de allereerste uitleg die vertalers aan hun tekst meegeven; wat ze boven een passage als typering neerschrijven, luistert nauw. In de Willibrordeditie van 1995 wordt de lijn doorgezet die voor het eerst in 1982 is toegepast bij de vertaling van het boek Psalmen, en later is doorgevoerd bij de vertaling van het Nieuwe Testament: bij het formuleren van de opschriften worden alleen woorden en uitdrukkingen gebruikt die in de erop volgende bijbelpassage zelf voorkomen. Alleen al over de verschillen tussen de opschriften van 1975 en die van 1995 zou een lang artikel te schrijven zijn. Een paar voorbeelden volstaan om duidelijk te maken hoe een opschrift de lezing en uitleg beïnvloedt.

Vindplaats WV75 WV95
[1] Gen. 2,4b Paradijs De tuin van Eden
[2] Gen. 3,1 De zondeval Verdrijving uit de tuin
[3] Gen. 11,10 De nakomelingen van Sem De voorvaderen van Abram
[4] Gen. 12,10 Abram in Egypte Abram en Sarai in Egypte
[5] Gen. 22,1 Het offer van Isaak De beproeving van Abraham
[6] Gen. 31,23 Jakob worstelt met de engel Jakob worstelt met God
[7] Ex. 17,1 Massa en Meriba De twijfel van het volk
[8] 1 Kon. 11,1 Salomo's tolerantie Salomo's ontrouw

Bij de voorbeelden [1] en [2] is het dogmatische opschrift vervangen door een kopje dat veel meer betrokken is op de inhoud van het verhaal; onmiddellijk ontstaat er een ándere sfeer. [3] en [4] laten duidelijk zien hoe het noemen van ándere personages uit het verhaal de hele leesrichting wijzigt. Vanaf Gen. 11,10 wordt inderdaad een aanloop genomen naar de uitgebreide verhalencyclus over Abraham [3]. En wie eerlijk is, zal moeten toegeven dat Isaak niet geofferd wordt[8] [5]. Wat [6] betreft: er is in heel Gen. 32,23-32 geen sprake van een ‘engel’, wél van een ‘man’ (vers 25), die in vers 29 met God wordt geïdentificeerd. Beter dan het weinig zeggende opschrift ‘Massa en Meriba’ uit WV75 is het kopje van de herziene editie [7]. Toch zou het nóg beter zijn geweest, wanneer op de plaats van het woord ‘twijfel’ de term ‘verwijten’ had gestaan; dát woord is immers tot twee keer toe in de bijbeltekst zelf te vinden (vers 2, vers 7). Wie de moeite neemt om 1 Kon. 11,1-11 rustig door te lezen, zal onmiddellijk toegeven dat het oude opschrift ‘Salomo's tolerantie’ in geen enkel opzicht recht deed aan de inhoud van het vertelde. Het nieuwe kopje doet dat veel beter [8].

Eénmaal heb ik mij verwonderd over de plaats van een kopje. Het betreft Wijsheid 7,21-22. In WV75 waren er ook al problemen mee. Daar staat het opschrift ‘Eigenschappen van de wijsheid’ boven 7,22, terwijl een deel van dit vers, namelijk de woorden ‘want de wijsheid... heeft mij onderricht’, nog duidelijk bij 7,21 hoort. Met de woorden ‘In haar immers is een geest...’ begint een nieuwe paragraaf, die de 21 eigenschappen van de wijsheid opsomt. In WV95 heeft men het opschrift ‘Eigenschappen van de wijsheid’ boven 7,21 geplaatst, zodat 7,21-22a niet meer de afsluiting vormt van de passage die in 7,15 opent en waarin de schrijver meldt dat hij door de wijsheid onderricht is in al wat verborgen en zichtbaar is. In de herziene editie fungeert 7,21-22a opeens als een uiterst merkwaardige opening.

Een erg goede vondst is naar mijn oordeel de beslissing die men voor het tekstgedeelte Exodus 21-23 heeft genomen. In WV75 vinden we dit gedeelte opgesplitst in zeven verschillende passages met evenzovele opschriften. WV95 geeft welgeteld één opschrift: ‘Het verbonds-

boek’. Dit kopje dient twee heren. Het is namelijk de technische term die in de oudtestamentische wetenschap wordt gehanteerd voor Exodus 21-23. En bovendien is het een geslaagde samenvatting van de inhoud van dit gedeelte. Men kan zich overigens afvragen waarom de term ‘verbondsboek’ niet reeds boven Ex. 20,22 wordt afgedrukt; getuige de bij dit vers opgenomen voetnoot, begint hier namelijk reeds het Verbondsboek[9].

Ronduit onbegrijpelijk is het, wanneer in de nieuwste editie wél een foutief opschrift uit de vorige uitgave is verbeterd, maar de bijbeltekst zelf in de oude staat gehandhaafd blijft. Zo'n geval vinden we in 2 Makk. 1,1. In WV75 staat ‘Feestbrief van het jaar 188’. WV95 heeft dat terecht veranderd in: ‘Feestbrief van het 188e jaar’. Het gaat hier namelijk over de tijdrekening van de Seleuciden uit Antiochië, die in 312 v.C. begint; 2 Makk. 1,1 heeft het dus over het jaar 124 v.C. Het is vreemd dat de tekst van 2 Makk. 1,10 niet ook is gewijzigd; daar is ‘In het jaar 188’ blijven staan.

Inleidingen

Nieuw is de ‘Inleiding op de bijbel’ (blz. 19-28), verzorgd door mevr. dr. Ellen van Wolde en dr. Wim Weren, hoogleraren Oude en Nieuwe Testament aan de Theologische Faculteit Tilburg. Daarbij springt in het oog dat de inleiding op het Nieuwe Testament anderhalf maal zo groot is als die op het Oude Testament, een typisch katholiek - misschien wel christelijk - trekje. Deze ‘Inleiding op de bijbel’ schetst de wordingsgeschiedenis van de beide Testamenten en van bundels die zich daarbinnen hebben gevormd, zoals de Pentateuch, de Profeten en de Brieven van Paulus. Deze werkwijze liet toe dat de verdere inleidingen op elk afzonderlijk bijbelboek de aandacht zouden beperken tot de inhoud, de structuur en de theologie van het betreffende bijbels geschrift zelf.

Die aparte inleidingen bepalen in sterke mate het eigen gezicht van de Willibrordvertaling. Een kritisch oog moet wel tot de conclusie komen dat er een tamelijk onevenwichtig beleid is gevoerd. Een aantal inleidingen is nauwelijks veranderd (o.a. voor Prediker, 1-2 Makkabeeen, Ester, Tobit, Hooglied, Wijsheid en Jesus Sirach). Terwijl de inleiding op het boek Jesaja nagenoeg hetzelfde is gebleven, zijn die op Jeremia en Ezechiël compleet herschreven. Heel merkwaardig vind ik dat de herschreven inleiding op 1 Kronieken bijna letterlijk hernomen wordt als inleiding op 2 Kronieken[10]. Dit is niet alleen storend en koddig, het doet ook geen recht aan de opzet van de oorspronkelijke Hebreeuwse compositie. Boeken als 1-2 Samuël, 1-2 Koningen en 1-2 Kronieken zijn namelijk niet door de Hebreeuwse auteurs gesplitst,

maar door de Griekse vertalers van de Septuaginta.

Soms zijn inleiding en tekst niet goed op elkaar afgestemd. Het boek Ester vormt daarvan een goede illustratie. In WV75 prijkte in de opschriften boven de hoofdstukken 3, 8 en 9 de term ‘Joden’. In de herziene uitgave is deze term vervangen door ‘Judeeërs’. Toch blijft de inleiding op dit boek verschillende malen over ‘joden’ spreken.

Lay-out

Ontegenzeglijk positief te waarderen is de beslissing om in de lay-out onmiddellijk te laten zien waar de Hebreeuwse en Griekse teksten in een poëtische vorm geschreven zijn. Verhalende teksten worden in twee kolommen per bladzijde afgedrukt, d.w.z. in het patroon dat ook de editie van 1975 kenmerkt. Poëzie daarentegen wordt gepresenteerd in één kolom over de volle breedte van de pagina. Met name in de bundel ‘Profeten’ (Jesaja, Jeremia, Ezechiël en de zgn. ‘kleine profeten’) geeft dat een nóg beter inzicht in de genres van de grondtekst. Maar ook elders komt door deze nieuwe opmaak het verschil tussen proza en poëzie beter tot zijn recht. Terwijl Recht. 9,7-15, de beroemde ‘Fabel van Jotam’, in de editie uit 1975 als een verhalende tekst, d.w.z. in twee kolommen, te lezen staat, vinden we deze passage nu in de vorm van een gedicht, waardoor deze verzen nu ook visueel de bijzondere status krijgen die ze binnen de vertelling van Rechters 9 vervullen.

Ook is het een goede beslissing geweest om, in het Nieuwe Testament, citaten uit het Oude Testament in een cursieve letter te zetten. Zo zijn ook heel korte citaten onmiddellijk als zodanig herkenbaar. Verwijzingen naar andere bijbelplaatsen, die in vorige edities in de kantlijn werden afgedrukt, zijn nu verplaatst naar een speciale balk onderaan op de bladzijde. Het zal even tijd vergen om aan dit nieuwe systeem te wennen. Het is nog niet volmaakt, met name wanneer over en weer verwezen zou moeten worden. Zo vinden we bij Ps. 1,2 (‘die dag en nacht daaruit zacht reciteert’) heel terecht een verwijzing naar Joz. 1,8 (‘U moet het dag en nacht in gedachten houden’), maar bij Joz. 1,8 treffen we nergens een verwijzing aan naar Ps. 1,2[11].

Eerbied voor de Hebreeuwse tekst

In de herziene editie van 1995 heeft men zich in een aantal gevallen trouwer aan de Hebreeuwse tekst gehouden dan in de uitgave van 1975.

 

-WV75 bevat in 1 Sam. 10,1 liefst drie zinnen die wél voorkomen in de Griekse vertaling, de Septuaginta, maar in het Hebreeuwse origineel
nergens te vinden zijn: ‘U zult heersen over het volk van Jahwe; u moet het verlossen uit de handen van zijn vijanden rondom. En dit is het teken, dat Jahwe u tot vorst over zijn volk gezalfd heeft’. Deze passage is in de editie van 1995 terecht geschrapt.
-In WV95 vinden we aan het slot van Ps. 22,22 de woorden: ‘antwoord mij!’. Hoewel een letterlijke vertaling zou moeten luiden: ‘U hebt mij antwoord gegeven’, blijft de nieuwe weergave toch vrij dicht bij de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst. In de Psalmvertaling uit 1982 klonk dit beruchte slot heel anders: ‘trek mij weg’.
-Ook 2 Kon. 22,10 is in WV95, overeenkomstig met de Hebreeuwse tekst, een directe rede geworden, waar het in WV75 om onduidelijke redenen als een indirecte rede werd gepresenteerd.
-Soms blijven aperte fouten de vertalers achtervolgen. Ex. 13,21 is zo'n voorbeeld. Hoewel ik zelf de hoofdredactie ruim tien jaar geleden al heb gemeld dat hier een complete zinsnede is uitgevallen (‘om hen te leiden op de weg’), is deze omissie ook in de editie van 1995 nog niet hersteld. De Hebreeuwse tekst is hier overduidelijk, met zijn twee strikt parallelle zinsdelen:
‘De HEER ging voor hen uit:
overdag in een wolkkolom om hen te leiden op de weg
en 's nachts in een vuurzuil om hun licht te zijn’.
-Interessant is een nieuw verschijnsel in de vertaling van het boek Jesus Sirach. Dit deuterocanonieke geschrift kent een nogal ingewikkelde tekstgeschiedenis, die in de inleiding goed wordt toegelicht. Aangezien tot nu toe ongeveer twee derde van de originele Hebreeuwse tekst is teruggevonden, nemen bijbelvertalers doorgaans de Griekse tekst als uitgangspunt voor hun vertaling. Uiteraard volgt de Katholieke Bijbelstichting deze kerkelijke richtlijn. In de Griekse vertaling hebben zich in de loop der eeuwen echter heel wat ‘aanslibsels’ vastgezet: verzen, ja zelfs hele perikopen die secundair zijn en dus niet tot de oorspronkelijke tekst behoren. Terwijl die secundaire teksten in de uitgave van 1975 doorgaans niet waren opgenomen (o.a. Sir. 16,15-16; 26,19-27), is de vertaling ervan nu systematisch in de voetnoten opgeslagen. De eerste aangroeisels vindt u vanaf Sir. 1,7; vervolgens 1,18 en 1,20. De opname van deze zgn. Tweede Griekse vertaling is een goede beslissing; deze aanslibsels zijn namelijk op hun beurt in de Vulgaat terechtgekomen en hebben ook dáár soms weer een verdere uitbreiding ondergaan.

Hoofdletters

Er is veel te doen (geweest) over de hoofdletters, vooral in het Nieuwe Testament. Spreekt de editie van 1992 van ‘Onze vader’, ‘mensenzoon’. ‘messias’, ‘zoon van de levende God’, in de editie van 1995 zijn al die

kleine letters veranderd in hoofdletters van eerbied, de zgn. reverentiele hoofdletters. Een mooie illustratie van een dergelijk verschil vond ik in het slot van het Matteüsevangelie (Matt. 28,16-20):

1992 1995
De elf leerlingen trokken naar Galilea, naar de berg die Jezus hun had aangewezen. De elf leerlingen trokken naar Galilea, naar de berg die Jezus hun had aangewezen.
Toen ze hem zagen, vielen ze op de knieën, sommigen twijfelden. Toen ze Hem zagen, vielen ze op de knieën, sommigen twijfelden.
Jezus kwam op hen toe en zei: ‘Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde. Ga dan, maak alle volken tot leerling; doop hen in de naam van de vader, de zoon en de heilige geest, en leer hun alles onderhouden wat ik jullie geboden heb. Jezus kwam op hen toe en zei: ‘Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde. Ga, en maak alle volkeren tot leerling; doop hen in de naam[12] van de Vader, de Zoon en de heilige Geest, en leer hun alles onderhouden wat Ik jullie geboden heb.
Weet wel, ik ben met jullie, alle dagen tot aan de voleinding van de wereld’. Weet wel, Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voleinding van de wereld’.

Soms ontstaat door een verkeerd gebruik van de hoofdletter zelfs een onmogelijke tekst. Dat is het geval in Wijsh. 1,8, waar door één enkele hoofdletter een theologisch absoluut onmogelijke tekst is ontstaan:

‘Geen enkel mens die zondige dingen zegt
kan dan ook verborgen blijven
en de gerechtigheid zal zeker niet aan Hem voorbijgaan
als zij straffend optreedt’.

Het woord ‘Hem’ in de derde regel van deze poëtische tekst slaat op ‘Geen enkel mens die zondige dingen zegt’. Doordat ‘Hem’ echter met een hoofdletter is geschreven, wordt onontkoombaar de suggestie gewekt dat dit woord betrekking heeft op God. Dat uitgerekend God zal worden gestraft door de gerechtigheid zou een volstrekt nieuw bijbels-theologisch gegeven zijn.

Conclusie

Er liggen twintig jaren tussen de publikatie van de eerste totum-editie van de Willibrordvertaling en de recente uitgave van 1995; van die periode is men ongeveer vijftien jaar bezig geweest aan het opnieuw vertalen van een aantal bijbelboeken en aan het bijschaven en herzien

van andere gedeelten. Ik heb er het volste vertrouwen in dat dit geheel herziene totum het wederom vijftien tot twintig jaar zal uithouden. Langer is een moderne bijbelvertaling niet bestand tegen het geweld van de zich steeds sneller veranderende taal. En laten we hopen dat er steeds mensen bereid gevonden worden om het uiterst ondankbare werk van vertaler of revisor op zich te nemen. Want aan hen is het te danken dat het Woord van God herkenbaar blijft.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs