Logo DBNL
Streven. Jaargang 60 (1993)

Streven. Jaargang 60

(1993)– [tijdschrift] Streven [1991-]–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Europa is een immigratieland
Jef Van Gerwen

In 1992 heeft Duitsland ongeveer een half miljoen nieuwe asielzoekers erbij gekregen. Dat is dubbel zoveel als in 1991, en vijfmaal zoveel als in 1988, vóór de ‘val van de muur’. Deze asielzoekers, die lang niet allen als politiek vluchteling erkend zullen worden, voegen zich bij de inwijkelingen van Duitse origine, Aussiedler (van buiten het Duitse grondgebied) en Einsiedler (van de vroegere DDR), en bij de meer dan 5 miljoen reeds aanwezige migranten; onder deze groep vormen 1,6 miljoen migranten van Turkse origine de grootste deelgroep, gevolgd door de ex-Joegoslaven. Toch tracht de Duitse regering vol te houden dat Duitsland geen immigratiegebied is, en het ook niet wenst te worden.

Duitsland is een extreem, maar geen alleenstaand geval in Europa. De meeste landen ten noorden van de Alpen tellen onder hun bevolking zowel een belangrijke groep ‘oude’ migranten (toegekomen vóór 1974) als een groeiende groep ‘nieuwkomers’, meestal via de asielprocedure. Ook de zuidelijke lidstaten van de Europese Gemeenschap, die vroeger zelf emigratiegebieden waren, krijgen sinds enkele jaren met het immigratiefenomeen te maken. Toch lijkt tot op heden een systematisch debat over een Europese immigratiepolitiek wel taboe. Uit vrees voor de publieke opinie, en vooral voor extreem-rechts, verkiezen de meeste politici vaak tegen beter weten in vast te houden aan de bestaande immigratiestop als enig alternatief.

Is dit realistisch? Verantwoord? Ik meen van niet. Zonder in het andere uiterste te vervallen en een utopie van onbegrensde immigratiekansen te verdedigen, zou ik willen pleiten voor een beleid van begrensde en begeleide immigratie in onze gewesten. Met ‘onze gewesten’ bedoel ik de Europese Gemeenschap, niet België of Nederland, omdat ik ervan uitga dat een migratiebeleid alleen op Gemeenschapsniveau nog effectief gevoerd kan worden, zeker nu de binnengrenzen van de gemeenschap verdwenen zijn en het vrije verkeer van personen geleidelijk een feit wordt.

De termen

Om elke verwarring te vermijden is het nuttig duidelijk te omschrijven over wie we het hebben als we over inwijkelingen spreken.

(1) Een eerste fundamenteel onderscheid dienen we te maken tussen politieke vluchtelingen en economische migranten. Dat doen we niet om principieel-ethische redenen (alsof wie honger of armoede ontvlucht een minder geldige reden tot opname zou bezitten dan wie een dictatuur ontloopt) maar wel om praktisch-juridische redenen. Het statuut van politiek vluchteling is sinds 1951 omschreven door de Conventie van Genève. Het gaat hier om ‘die persoon die zich wegens een wel gefundeerde vrees voor vervolging om redenen van ras, godsdienst, nationaliteit, lidmaatschap van een particuliere groep of politieke stroming, buiten zijn land van nationaliteit bevindt’. Aan die personen dient men politiek asiel te verlenen.

De Conventie van Genève is een vrucht van de Koude Oorlog. De staten die haar ondertekenden dachten in de eerste plaats aan de opvang van vluchtelingen uit het Oostblok, aan wie zij veeleer om ideologische dan om economische redenen onderdak wilden verlenen. Vandaar dat economische gronden ook niet in de Conventie vermeld worden. Oorspronkelijk nam men het niet zo nauw met het persoonlijke karakter van de vrees voor vervolging. Iedere Hongaar die in 1956 in het Westen aankwam, of iedere Tsjech die na de Praagse Lente zijn land ontvluchtte, werd zonder veel onderzoek naar zijn persoonlijke gronden als politiek vluchteling aanvaard. En terecht! Later, toen het motief van het anticommunisme wegviel en de asielzoekers uit andere, meestal zuidelijke hoek kwamen, werd men veel terughoudender. Nu werd de bewijslast meer naar de asielzoeker verschoven, die moest kunnen aantonen dat hij persoonlijk vervolgd werd. Het was niet voldoende om een Turkse Koerd te zijn, een Tamil uit Sri Lanka of een Indische Sikh om in Europa het statuut van politiek vluchteling te krijgen. Waarom kwamen ze juist hier naartoe? Was er geen mogelijke bestemming dichter bij huis? Deze striktere interpretatie heeft tegenwoordig de bovenhand gekregen.

Ondanks deze ideologische hypotheek, zou het niet wijs zijn aan de Conventie en de instellingen die over haar uitvoering waken, te willen sleutelen. Het statuut van politiek vluchteling blijft een mijlpaal in de internationale bescherming van de mensenrechten. Een mijlpaal die men best niet aantast, maar aanvult met andere statuten.

Een eerste groep voor wie een alternatief statuut gewenst is vormen de economische migranten: mensen die in Europa hun toevlucht zoeken om een beter inkomen en een grotere bestaanszekerheid te vinden dan in hun land van herkomst. Na de Tweede Wereldoorlog

werd economische inwijking in de Europese Gemeenschap niet alleen aanvaard maar zelfs aangemoedigd. In 1974, bij het begin van de economische recessie, werd ze echter algemeen stopgezet. Deze ‘stop’ vormt tot op heden het kernpunt van het officiële beleid. Niet-EG-burgers kunnen sindsdien enkel onder een aantal welbepaalde voorwaarden inwijken: door te huwen met een EG-burger, als partner of minderjarig kind van een legaal verblijvende vreemdeling, als student (tijdelijk), of uitzonderlijk als werknemer voor een welbepaalde arbeidstaak (meestal ook tijdelijk). Vandaar dat het niet zo verwonderlijk is dat veel kandidaat-migranten het asielstatuut aangrijpen om op legale wijze het Europees grondgebied te kunnen betreden... wat meteen de belangrijkste reden vormt van de overbelasting van de asieladministraties in de laatste jaren. In de gegeven omstandigheden lijkt het erg huichelachtig om deze overbelasting aan de asielzoekers te wijten, of aan de traagheid van de ambtenarij. Het zijn de nationale regeringen die sinds 1974 het hoofd in het zand steken en weigeren om een legale toegang voor economische inwijkelingen te voorzien, die de grootste verantwoordelijkheid dragen.

(2) Een tweede onderscheid dienen we te maken tussen inwijkelingen die permanent aanvaard worden, en zij die slechts een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen. We denken dan in de eerste plaats aan de zogenaamde de facto vluchtelingen, zoals de inwoners van ex-Joegoslavië die voor het ogenblik de burgeroorlog ontvluchten, maar wensen terug te keren naar hun land van herkomst. Sommige EG lidstaten, zoals Nederland en Duitsland, bezitten een specifiek statuut van tijdelijk verblijf om humanitaire redenen (zogenaamd gedogings- of duldingsstatuut); andere lidstaten hebben dat nog niet (o.m. België). In de tweede plaats horen hier de vreemdelingen thuis die voor een beperkte studieof werktijd een verblijfsvergunning kregen.

Tijdelijke statuten zijn noodzakelijk en hun modaliteiten moeten op Europees vlak geharmoniseerd worden. Daarbij moeten we echter geen illusies koesteren: wanneer de verblijfsperiode langer duurt en de aantrekkingskracht van het land van herkomst afneemt, verandert tijdelijke immigratie meestal in een permanent verblijf. Dat is het geval geweest voor de gastarbeiders uit de periode voor 1974, van wie velen aanvankelijk planden om na verloop van tijd terug te keren. Dat zal ook zo zijn voor de de facto vluchtelingen uit Joegoslavië, als het onheil in hun land nog jaren voortduurt. Volgens Dominique Schnapper lijkt het wel een sociologische wet dat immigratie uitdraait op integratie, hoezeer de beide partijen (aankomers en ontvangers) dit aanvankelijk ook blijven ontkennen1.

(3) Tenslotte mag men naast de grote groep inwijkelingen die werkelijk hun land verlaten en zich in Europa vestigen, niet de nog

grotere groep vergeten van ontwortelde personen - ‘displaced persons’ - die ter plaatse blijven: Bosniërs die in Kroatië of Slovenië verblijven, Somaliërs die in hun eigen land in kampen huizen, enz. Deze groepen moeten bij de analyse worden betrokken, niet alleen omdat ze een potentiële bron van immigranten vormen, maar vooral omdat ze in de regel veel minder aandacht en hulp krijgen dan degenen die wel de overtocht waagden. Migranten en vluchtelingen hebben een goede reden om tot op ons grondgebied door te dringen: wie niet tot hier raakt is er gemiddeld nog veel slechter aan toe.

Cijfers en trends

Volgens de recentste gegevens (van 1991) verblijven iets meer dan 8 miljoen vreemdelingen (geen burgers van één der EG-lidstaten) op het grondgebied van de Gemeenschap. Dat cijfer komt overeen met 2,3% van de totale EG-bevolking (345 miljoen). Ook wanneer we bij dit getal (dat enkel de legaal verblijvende vreemdelingen bevat) nog een schatting van het aantal clandestienen voegen, stijgt het totaal niet boven de 11 miljoen: het Internationaal Arbeidsbureau te Genève schat het aantal illegaal verblijvenden in heel West-Europa op 2,6 miljoen2.

De interpretatie van deze cijfers beweegt zich traditioneel in twee tegengestelde richtingen. Voorstanders van een meer liberale immigratiepolitiek beklemtonen dat het globale aantal vreemdelingen slechts een gering percentage uitmaakt van de totale bevolking. 2,3% ligt beduidend lager dan de vreemdelingenratio elders ter wereld. Hetzelfde geldt uiteraard voor de subpopulaties van politieke vluchtelingen en economische migranten binnen dat totaalcijfer. De Europese Gemeenschap telde einde 1991 775.669 erkende politieke vluchtelingen op haar grondgebied (te vergelijken met het wereldtotaal van 17.272.543). Daarnaast verbleven in de twaalf lidstaten samen nog 1.982.550 asielzoekers3. Een ander ‘gevoelig’ cijfer: de mosliminwijking in de Gemeenschap (meestal economische migranten uit het Middellandse Zeegebied van voor 1974) bedraagt ongeveer 3.800.000 personen. Zelfs als men daarbij de genaturaliseerde moslims zou tellen (wat in feite niet correct is, vermits het gaat om Belgen, Fransen, Britten, enz.) komt men niet verder dan 5,5 miljoen moslims in West-Europa. Dat is ongeveer 1,5 % van de bevolking.

De tegenstanders van een liberaal beleid wijzen op andere afleidingen uit de data die evenzeer correct zijn. Ten eerste merken zij op dat vreemdelingen de neiging vertonen om zich niet gelijkmatig over het hele grondgebied te verspreiden. Hoge concentraties komen voor in bepaalde landen en (stedelijke, industriële) gebieden. Binnen de Gemeenschap is Duitsland de lidstaat met het hoogste percentage niet-EG

burgers op zijn grondgebied (5,2%). Het wordt gevolgd door Frankrijk (3,8%), België (3,3%), en Nederland (3,0%). De andere leden van de Gemeenschap liggen onder het gemiddelde van 2,3%4. Inwijkelingen verkiezen blijkbaar de rijkere gebieden van Noordwest-Europa (wat nogal logisch is), hoewel recent ook Spanje, Italië, Griekenland en Portugal hun status zagen veranderen van een emigratie- naar een netto-immigratieland.

Wat het hoge Duitse percentage betreft moet men niet alleen rekening houden met de toevloed van asielzoekers, die mee te verklaren is door het bijzonder statuut dat politiek asiel tot nu toe had in de Duitse grondwet. Een belangrijke rol speelt ook de Duitse naturalisatiewetgeving, die het ook voor langdurig residerende vreemdelingen moeilijk maakt om de Duitse nationaliteit te verkrijgen5. Er zijn bijvoorbeeld meer vreemdelingen in Duitsland dan in Frankrijk, alleen al omdat je automatisch Fransman wordt door geboorte op het Franse grondgebied, maar Duitser alleen als je Duits bloed hebt, of zelf naturalisatie aanvraagt en in een taaltest slaagt. Bovendien impliceert de Duitse politiek van ‘Volkstum’ (lidmaatschap van de natie op etnische gronden) dat het land tussen 1945 en 1988 reeds meer dan 15 miljoen Aussiedler en Einsiedler heeft opgenomen. De integratiemoeilijkheden van deze ‘volksgenoten’ mag men niet onderschatten. Alles samen beschouwd betekent dit dat ongeveer 1/3 van de huidige bevolking van het vroegere West-Duitsland uit inwijkelingen bestaat, ‘displaced persons’ of vreemdelingen. Dit alles helpt wellicht de uitzonderlijke situatie verklaren waarin onze oosterburen zich voor het ogenblik bevinden met betrekking tot het migratievraagstuk.

De ‘tegenstanders’ wijzen nog op een tweede punt: de stijgende trend van de cijfers, vooral sedert 1989. De immigratiedruk op de Gemeenschap stijgt snel, te snel zeggen ze, en dat terwijl de bevolking de ‘oude’ immigratie (van voor 1974) nog niet verteerd heeft. We moeten dus absoluut repressief ingrijpen, de grenzen gesloten houden, illegale inwijkelingen en afgewezen asielzoekers kordaat het land uitzetten, en in het algemeen een restrictief migratiebeleid voeren.

Koploper in deze trend is weer Duitsland: het zag het aantal asielzoekers van jaar tot jaar verdubbelen, van 57.400 in 1987 tot 256.100 in 1991 en bijna 500.000 in 1992. Daarmee neemt Duitsland alleen reeds meer dan de helft van het EG-totaal voor zijn rekening.

Omdat een Europese harmonisatie in het immigratiebeleid tot nu toe ontbrak, weerspiegelen de schommelingen in nationale cijfers grotendeels de wijzigingen in nationaal beleid. De lidstaten van de Europese Gemeenschap functioneren als een systeem van communicerende vaten, waarbij een strenger beleid in het ene land, of een amnestiemaatregel elders, de aantallen asielzoekers onderling doet verschuiven. Zo

daalde het aantal asielzoekers in België in het begin van 1991 en 1992 door toepassing van een strengere wetgeving; tijdens de laatste maanden van 1992 steeg het aantal echter weer boven de 1500 aanvragen per maand, waarschijnlijk mee onder druk van beleidsevoluties in de buurstaten. België heeft in 1992 meer dan 17.000 asielaanvragen ontvangen, tegenover 13.750 in 1991. In Nederland bedroeg het cijfer 21.600 (1991).

Asielzoekers vormen de grootste categorie inwijkelingen maar uiteraard niet de enige: de vluchtelingen uit ex-Joegoslavië, bijvoorbeeld, krijgen meestal een tijdelijke verblijfsvergunning als de facto vluchtelingen (dit statuut verschilt weer van land tot land). De Joegoslavische crisis alleen heeft reeds meer dan 2 miljoen mensen op de vlucht gejaagd. De meerderheid daarvan bevindt zich nog binnen de grenzen van het oude Joegoslavië, terwijl ongeveer 400.000 naar de Gemeenschap kwamen; weer nam Duitsland (200.000) het grootste deel voor zijn rekening.

De andere wegen tot inwijking lopen via uitzonderingen op de immigratiestop: gezinshereniging van legaal verblijvende migranten, gemengde huwelijken (van EG-burgers met een partner uit een niet-EG-land), tijdelijke verblijfsvergunningen als student, toerist, of als werknemer op basis van een bijzonder akkoord. Tenslotte hebben diverse lidstaten bijzondere immigratievoorwaarden behouden voor inwoners van hun ex-kolonies. Langs al deze kanalen komen personen Europa binnen, en blijven een aantal illegaal achter nadat hun verblijfsvergunning verstreken is. Het gaat hier doorgaans echter niet om grote getallen; bovendien zijn verschillende van deze categorieën (gezinshereniging) in de tijd uitdovend, en al erg strikt beperkt (het ‘gezin’ dat herenigd wordt, bijvoorbeeld, bestaat in vele landen alleen uit man, vrouw en de minderjarige kinderen).

Wel staat vast dat het groeiende aantal inwijkelingen dat illegaal in de Gemeenschap verblijft (2 tot 3 miljoen?) voor het grootste deel economische migranten zijn, die zich wegens het ontbreken van een eigen statuut niet als zodanig kunnen manifesteren. Ze bereiken Europa via de andere statuten (asiel, toerisme, tijdelijk verblijf als student...) en duiken onder. Hier ligt het dringendste en zwaarste probleem.

Politieke organen

Het immigratiebeleid behoort vandaag nog altijd tot de bevoegdheid van de nationale staten, ondanks alle Europese verdragen en afspraken. De reden daarvoor is niet ver te zoeken: het verlenen van het lidmaat-

schap van de natie en het toelaten tot het grondgebied zijn bevoegdheden die tot de kern van de soevereiniteit behoren. Geen lidstaat staat zo'n macht graag af aan een supranationaal orgaan.

Toch bewegen de leden van de Gemeenschap zich de laatste jaren in versneld tempo naar een harmonisatie van hun beleid, en dit zowel onder externe druk (de val van de Muur, grotere toeloop uit Oost en Zuid) als door de interne dynamiek van de eengemaakte markt (‘1992’, het vrij verkeer van personen binnen de gemeenschap).

De oudste bronnen van internationale samenwerking vindt men bij de Verenigde Naties en de Raad van Europa. Wat de Verenigde Naties betreft zijn vooral van belang de Conventie van Genève van 1951, die het statuut van politiek vluchteling regelt (aangevuld door het Protocol van New York van 1967), en het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen, dat wereldwijd over de naleving van deze regels waakt. In de Raad van Europa verrichtte de zogenaamde CAHAR-commissie (Ad Hoc Committee for Asylum, Refugees and Stateless Persons) verdienstelijk werk lang voor de Europese Gemeenschap op het terrein van asiel en immigratie actief werd.

De EG-activiteit dateert van de laatste jaren, en verloopt vooral via verschillende intergouvernementele commissies en akkoorden. Drie organismen zijn hier te situeren: de TREVI-groep, het Akkoord van Schengen, en de groep van Coördinatoren6. Alleen de laatste behoort, strikt genomen, tot de communautaire instellingen. De afgelopen jaren hebben de lidstaten inderdaad, zowel vanwege de moeilijkheden om gelijktijdig met twaalf tot een akkoord te komen, als om de controle van het Europees Parlement en de Commissie te omzeilen, in groeiende mate hun toevlucht genomen tot beraadslaging binnen intergouvernementele organen. Hierin bereiden ambtenaren van de lidstaten zonder veel openbaarheid van informatie de besluiten van de ministerraad voor: een flagrant voorbeeld van het ‘democratisch deficit’ op Europees vlak. De gemeenschappelijke besluitvorming komt in feite slechts ‘boven water’ bij gelegenheid van topontmoetingen zoals die van Maastricht of Edinburgh, of bij de ratificatie van verdragen door de nationale parlementen, wanneer het quasi onmogelijk is nog iets aan de tekst te wijzigen.

Wordt er in de Europese Commissie en het Parlement dan geen aandacht besteed aan de immigratiekwestie? Toch wel, en relatief veel zelfs. Maar de Europese instellingen hebben juridisch nog geen rechtstreekse bevoegdheid om zich over deze materies uit te spreken. Enkel het Verdrag van Maastricht stelt zo'n bevoegdheidsuitbreiding in het vooruitzicht (waarschijnlijk tegen 1996, eerst voor het asielbeleid, later wellicht ook voor immigratie). In afwachting kunnen de communautaire instellingen indirect stelling nemen in deze materies, via de

regeling van het vrije verkeer van personen en de regelgeving aangaande buitenlandse werknemers. Dit betekent echter concreet dat de voorstellen van de Commissie inzake asiel en immigratie weinig meer zijn dan vingeroefeningen (het gaat om ‘Mededelingen’, een niet-bindende vorm van uitspraak) en de rapporten van de Euro-parlementairen weinig meer dan speldeprikken7.

Oriëntaties van het beleid

In de gegeven omstandigheden lijkt het dan ook realistisch om zich bij de politieke analyse vooral te richten op de besluiten van de Raad van Ministers8. Welke politieke objectieven komen in hun rapporten voor?

(1)Het bestaande statuut van politiek vluchteling dient gerespecteerd te worden. Uitbreidingen of te ruime interpretaties van dit statuut moeten echter worden vermeden; er mag geen vermenging optreden met tijdelijke statuten (van mensen die in massa een burgeroorlog ontvluchten, zoals de Joegoslaven) of met economische migranten. De procedures en criteria tot toekenning van asiel zullen geleidelijk geharmoniseerd worden binnen de Gemeenschap. Dat veronderstelt een gemeenschappelijk visabeleid en een gemeenschappelijk toelatingsbeleid.
(2)Illegale inwijking moet worden bestreden. Daarom dienen uitgeprocedeerde asielzoekers en illegaal verblijvenden ook effectief uitgewezen te worden (niet alleen uit het eigen land, maar uit de Gemeenschap!). Om dit te bereiken is een gemeenschappelijk informatiesysteem noodzakelijk, juridische en politionele samenwerking. Het recht op gezinshereniging dient zo strikt mogelijk, en gemeenschappelijk, geïnterpreteerd te worden.
(3)De immigratiestop dient behouden te worden. Nieuwe immigratie is onverteerbaar voor de publieke opinie en schept extra belastingen op de arbeids-, de huisvestings- en de sociale zekerheidssectoren van onze economie. De prioritaire zorg moet gaan naar de integratie van de vreemdelingen die hier al legaal verblijven en naar het voorkomen van nieuwe immigraties door opgedreven economische samenwerking met en investeringen in de potentiële emigratielanden (vooral Noord-Afrika en het Nabije Oosten). Deze samenwerking gaat echter maar door onder voorwaarde dat de ontvangende landen bereid zijn hun landgenoten bij uitwijzing uit Europa ook weer te aanvaarden.
(4)Indien we toch vreemde werknemers toelaten, dan enkel als een uitzonderlijke maatregel, goed gecontroleerd en tijdelijk. Dat doen we alleen als het voor onze arbeidsmarkt goed uitkomt, of om niet-EG-burgers op te leiden voor later werk in eigen land.

Kritiek

De bovenstaande politieke oriëntaties schieten tekort op een aantal essentiële punten. De kritiek komt niet alleen uit ethische hoek (van de mensenrechtenorganisaties en de ‘idealisten’ van wie men die kritiek mag verwachten), maar ook uit economische en demografische hoek (de ‘realisten’).

(1)De immigratiestop gaat uit van een kortzichtig beleid dat geen rekening houdt met de feitelijke bevolkingsevolutie, zowel buiten als binnen de Europese Gemeenschap. In de eerste plaats geven de rapporteurs van de Ministerraad en van de Commissie zelf toe dat het zeer onwaarschijnlijk is dat men de kandidaat-emigranten uit de ‘donorlanden’ zal kunnen overhalen zolang thuis te blijven, tot ze in eigen land een levensniveau verkrijgen vergelijkbaar met wat Europa te bieden heeft. Optimisten die menen dat dit in de tijd van één generatie bereikt kan worden, vergeten te vermelden dat de bevolkingsaangroei in de landen rondom de EG de komende dertig jaar zal verdubbelen, terwijl de Europese bevolking veroudert en afneemt. Extrapolaties voor het jaar 2020 geven voor Turkije een stijging aan van 56 naar 96 miljoen inwoners, voor Egypte van 54 naar 100 miljoen, voor Marokko van 25 naar 48 miljoen, voor Algerije van 26 naar 56 miljoen en voor Syrië zelfs van 13 naar 34 miljoen9. Het lijkt economisch niet mogelijk om dergelijke groei op te vangen alleen door binnenlandse investeringen in onderwijs, tewerkstelling en huisvesting, laat staan het levensniveau gevoelig te verbeteren. Realistisch moet men er dus van uitgaan dat de komende dertig jaar de emigratie naar het welstellende Europa nog gevoelig zal toenemen. Kan een repressief beleid dit keren, en is dit wenselijk als strategie van conflictbeheersing? Neen.
(2)Het behoud van de immigratiestop lijkt niet mogelijk op middellange termijn, maar is wellicht ook niet wenselijk. Tegen de algemene opinie, die meent dat elke nieuwkomer in onze dichtbevolkte gewesten er één te veel is, wijzen verschillende auteurs op het feit dat de Europese economie de komende decennia immigranten nodig zal hebben om de effecten van de veroudering van de huidige bevolking op te vangen: Duitse prognoses rekenen met een wenselijk immigratiesaldo van 300.000 personen per jaar, en dat tot 2020, voor Duitsland alleen. Dit om te voorkomen dat de Duitse bevolking tussen nu en 2030 zou dalen van 80 naar 65 miljoen (met alle economische en sociale neveneffecten vandien)10.
Bovendien mag men niet uitgaan van de enge veronderstelling dat inwijkelingen alleen maar kosten met zich meebrengen. Men vergeet dat een aanbod van jonge en actieve leden ook een positieve economische factor inhoudt, zowel qua arbeidsaanbod als wat de stijgende
consumptie betreft. Immigranten hebben de neiging om bestaande leemten in de arbeidsmarkt op te vullen (in landbouw, horeca, huispersoneel, enz.). Het feit dat een Europees land geen nieuwe immigranten kan integreren wijst er daarom veeleer op dat aan het binnenlands beleid van dat land iets schort, dan dat immigranten een overtollige kostenfactor zijn.
(3)In plaats van zich blind te staren op de bestaande statuten (vooral asiel, daarnaast gezinshereniging en tijdelijk verblijf) zouden de Europese beleidsinstanties er beter aan doen resoluut te kiezen voor een evenwichtige, parallelle uitbouw van drie immigratiewegen:
(a)Een statuut van economisch migrant, bij voorkeur gemeenschappelijk bepaald op basis van een quotasysteem, zoals in Canada gebruikelijk is. Richtcijfer voor het Europese quotum zou kunnen zijn een veelvoud van de Duitse prognose: 1.200.000 nieuwkomers gewenst per jaar, tot 2020?
(b)Een statuut van tijdelijk verblijf, zonder bewijs van de gegrondheid van een persoonlijke vrees voor vervolging, voor slachtoffers van burgeroorlogen en regionale rampen. De Europese staten zouden wat minder krenterig mogen omspringen met het toelaten van mensen op hun grondgebied. In plaats van te trachten de ontwortelde groepen op het nationaal grondgebied te houden of op hun buren af te wentelen, zouden ze beter een gemeenschappelijk Europees statuut van ‘dulding’ uitwerken, en een crisisstaf oprichten die de lasten gelijkmatig verdeelt over de lidstaten.
(c)Wanneer beide bovenstaande maatregelen worden uitgevoerd, zal de druk op het asielstatuut, zoals geregeld door de Conventie van Genève, automatisch afnemen tot aanvaardbare proporties. Het statuut zal dan opnieuw worden gebruikt door die groep personen waarvoor het steeds bedoeld was: voor hen die dreigen persoonlijk vervolgd te worden om redenen van overtuiging, ras of nationaliteit. De lidstaten van de Gemeenschap zullen dan niet langer hun toevlucht moeten nemen tot allerlei afwentelingsmechanismen (versnelde procedures, derde gastlanden, penalisatie van luchtvaartmaatschappijen) om hun asielprocedure onder controle te houden.
(4)Maar, deze praktische maatregelen op middellange termijn mogen niet verhelen dat politiek niet alles kan oplossen. In het immigratievraagstuk liggen culturele en ethische uitdagingen verscholen die het oplossingsvermogen van het beleid te boven gaan. Hierop wijzen de idealisten en utopisten die ik graag de ‘realisten van de heel lange termijn’ noem. Want het is duidelijk dat de aantrekkingskracht die van het rijke Noorden uitgaat, niet alleen tot blijvende emigratie van Zuid (en Oost) zal blijven leiden, maar ook tot aliënatie en conflicten, totdat het Noorden zijn levensstijl wijzigt, zijn verbruik matigt en zich meer
gaat afstemmen op een dialogale verhouding van wederkerigheid met de niet-westerse wereld. Zolang de tijd niet rijp is voor een rechtvaardige wereldorde zal de migratiedruk blijven bestaan, of wij Europeanen dat nu aardig vinden of niet, of het nog voordelig uitkomt voor ons, of niet. De diepste oorzaken van migratie ontsnappen aan de politici, nu en in de toekomst.
Maar die waarheid vind je nooit in hun documenten.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs