Streven. Vlaamse editie. Jaargang 53

[p. 945]

Forum

De ondergang van Manteau-Antwerpen?

Het Vlaamse publieke debat lijkt vaak op een wat ouderwetse Franse komedie. Toen Julien Weverbergh, om voorlopig nog onduidelijke redenen - al heeft Angèle Manteau daarover ondertussen een boekje opengedaan (De Nieuwe, 22 mei 1986) - als uitgever van Manteau-Antwerpen door het Elsevierconcern werd ontslagen, beweerden velen dat er een groot Vlaams cultuurpatrimonium verloren ging. Maar tegelijk bleek dat Julien Weverbergh niet over één nacht ijs was gegaan. Hij had - nog in dienst bij Elsevier - blijkbaar zakelijk onderhandeld. Wim Hazeu, die enkele jaren geleden binnen de Nederlandse Combo-groep een Vlaams fonds had opgericht onder de naam Hadewijch, stond klaar om het hele Vlaamse fonds van Manteau-Antwerpen over te nemen. Weverbergh incluis. Wat ging er dan eigenlijk verloren?

Wie niet met demagogie en Franse komedies meespeelt, weet dat dergelijke herschikkingen logisch zijn. Die wist ook dat het Vlaamse fonds van Standaard-Uitgeverij er beroerd aan toe is. Jaren geleden al stapten een hele reeks auteurs - van Fernand Auwera tot Paul Koeck zal ik maar zeggen - van Standaard-Uitgeverij over naar Manteau. Vandaag weten we dat Standaard-Uitgever-literatuur Roger Binnemans naar de Combo-groep is overgestapt. Dat gebeurde zonder veel heisa. Alsof Roger Binnemans een ondergeschikte employé was die voor de Vlaamse literatuur niets heeft betekend. Bij zijn overstap naar Manteau destijds zei o.a. Paul Koeck dat het hem te doen was om de grotere mogelijkheden van een concern als Elsevier. Vandaag heet het (in de Franse komedie) dat de ‘rechtse multinational’ Elsevier geen belangstelling meer zou hebben voor Vlaamse literatuur. Dit laatste wordt tegengesproken door het feit dat de drie best verkopende auteurs - Vandeloo, Ruyslinck en Geeraerts - bij Manteau blijven. Ten tweede was er een dure advertentie van het Elsevier-Concern waarin een uitgever gezocht werd voor Manteau-Antwerpen. Vervolgens is het op het ogenblik nog lang niet duidelijk hoeveel van de door Weverbergh genoemde auteurs hem inderdaad naar Combo zullen volgen.

Bij Combo stelde zich het probleem dat er al een Vlaams fonds was: Hadewijch. De auteurs van dit fonds ontvingen een lakonieke mededeling dat de goede relaties tussen Hadewijch en zijn auteurs volledig buiten de Manteaucoup blijven. Het zal een geruststelling wezen voor Clem Schouwenaers, die bij het failliet van Orion om allerlei redenen niet naar Manteau wilde en opgevangen werd door Hadewijch, waar hij nu de best verkopende Vlaamse auteur is. Toch rijst de vraag, hoe de relatie tussen de nieuwe entiteit Houtekiet (Manteau-auteurs bij Combo) en het reeds bestaande, maar kleinere fonds Hadewijch zal evolueren. Het is

[p. 946]

ondertussen gebleken dat ook Alstein, een van de allerlaatste paradepaardjes van Standaard-Uitgeverij, een contract afsloot met Hadewijch. Zijn novellenbundel Een Stel Voorname Heren zal er, ietwat bijgeschaafd, verschijnen onder de nu wel zeer ironische titel Angèle.

Het is typerend voor Vlaanderen dat er in verband met het ontslag van Weverbergh grote animositeit is ontstaan over allerlei bijzaken. De kern van de zaak is door de uitgever van Ons Erfdeel, Jozef Deleu, kort en duidelijk weergegeven in de Standaard der Letteren van 5-6 april. Het Vlaamse kapitaal heeft nooit belangstelling getoond voor de boekenmarkt zoals die vandaag bestaat. Vandaar dat de twee overblijvende groten op de boekenmarkt, Standaard-Uitgeverij en Manteau-Antwerpen, al een tijd geleden opgeslorpt zijn door buitenlandse concerns (Bührmann-Tetterode en Elsevier). En dat er uit Vlaanderen geen kapitalistische tegenwind kwam. Deze ongeïnteresseerdheid van het Vlaamse kapitaal is veel erger dan datgene waaraan nu zoveel krokodillentranen of operettezangen worden gewijd. Met het ontslag van Weverbergh verandert er niet veel. Het gaat om een herschikking. Hoe ‘Vlaams’ Hadewijch en Houtekiet zich ook profileren, ze zitten de facto onder de Nederlandse Combo-koepel. Daaraan verandert het adres van Comboimporteur Westland in Schoten (België) niet veel. Het zaait alleen verwarring. Heeft de Vlaamse vrijzinnigheid iets verloren? Dit argument, dat zeer emotioneel geladen is, wordt nu graag uitgespeeld. Er is nu eenmaal een hardnekkige mythe die wil dat Standaard-Uitgeverij niet-vrijzinnig was en Manteau-Antwerpen het monopolie op vrijzinnigheid had. Het volstaat de auteurs en de titels te bekijken om beter te weten. Bovendien is Manteau niet opgedoekt; er wordt alleen een nieuwe uitgever gezocht.

Het treurige is dat geen enkele Vlaamse uitgever zich heeft kunnen handhaven (op de marginale ‘clubs’ na die nog voortboeren met de methodes van de aloude cultuurflaminganten: Davidsfonds en De Clauwaert). Dit betekent dat het geld en het intellect niet langer samenwerken. Maar dat is niets nieuws. Dat was met Manteau-Antwerpen en Standaard-Uitgeverij al jaren het geval. Het is bitter te moeten vaststellen dat de kwalitatief-interessantere kleintjes (Lotus, destijds, nu alleen nog Soethoudt en Kritak) bevestigd zien wat ze allang wisten. Het Vlaamse geld steunt het Vlaamse verstand niet.

Leo Geerts