Streven. Vlaamse editie. Jaargang 52

[p. 594]

Latijnsamerikaanse schuldenlast
Luk Corluy

De internationale schuldencrisis lijkt in een nieuwe, een ‘derde’ fase te zijn getreden. De eerste fase werd gekenmerkt door een algehele verspreiding van de economisch-financiële crisis over vele Derde Wereld-landen, en dus ook over Latijns-Amerika. In een tweede fase werden, met behulp van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), stringente programma's uitgewerkt om te pogen de alsmaar zwaarder wordende deficitaire betalingsbalansen van de diverse debiteurlanden opnieuw in evenwicht te brengen. Nu treden wij in een nieuwe, wellicht beslissende fase waarin de Westerse geïndustrialiseerde landen steeds meer ervan overtuigd raken dat zij niet alleen hun eigen markten meer open moeten stellen voor produkten uit deze gebieden om de wurgende schuldencrisis op te vangen, maar dat het IMF, de Wereldbank en de commerciële banken solidair moeten gaan optreden om een wereldwijd financieel débâcle te voorkomen.

Historiek van het schuldenprobleem

De factoren die tot deze desastreuze financiële situatie geleid hebben kunnen onderscheiden worden in onderliggende structurele oorzaken en meer recente, externe en interne gebeurtenissen die de crisis uitlokten.

De structurele verandering van de internationale economische verhoudingen na Wereldoorlog II - met name de stijgende internationale wederzijdse afhankelijkheid - leidde tot een opmerkelijke groei van de wereldhandel. Deze expandeerde tweemaal zo snel als de wereldproduktie. Tegelijkertijd voltrok zich een onomkeerbaar proces van de stijgende impact van de verschillende regeringen in de nationale markteconomieën, vooral in zo verre ze betrokken waren in de internationale handel.

De benarde financiële situatie van de Latijnsamerikaanse landen is voor een groot deel het gevolg van externe factoren die sedert de jaren '70 optraden. Belangrijk in dit verband waren de olieprijsschokken van 1973-74 en 1979-80 en de cumulatieve recessies van 1974-75 en 1980-82. Die leidden tot aanzienlijke tekorten op de betalingsbalans, nog vergroot door scherpe dalingen van de grondstoffenprijzen. Als gevolg van deze recessies

[p. 595]

werden de Latijnsamerikaanse landen geconfronteerd met een scherpe daling van hun exportinkomsten in deviezen. Er moest uitgekeken worden naar een andere bron. Een beroep op de internationale commerciële bankwereld lag voor de hand. In hun euforische roekeloosheid waren de banken er al te gretig op uit de zich opstapelende dollar-surplussen van de OPEC-landen te recycleren aan een hoge en vlottende rentevoet. Komt daarbij dat het op inflatiebestrijding gerichte beleid, voornamelijk in de VS, via een snelle stijging van de dollarintrestvoet en een forse opwaardering van de dollar, tot een onhoudbare verzwaring van de schuldenlast van de Latijnsamerikaanse debiteurlanden leidde. De bereidheid tenslotte van het internationale particuliere bankwezen om kredieten op lange termijn te verstrekken was ten gevolge van het somber beeld van de internationale wereldhandel mettertijd sterk afgenomen. Grootse langlopende projecten werden steeds meer met kortlopende kredieten gefinancierd. Daardoor vergrootte de kwetsbaarheid van de kredietnemers, maar ook die van de kredietverstrekkende instellingen. Zo waren vooral de Amerikaanse banken in zeer hoge mate betrokken bij de kredietverlening aan de Latijnsamerikaanse landen: 3/4 van de totale buitenlandse leningen aan Latijns-Amerika kwam op rekening van de grootste 10 Amerikaanse banken.

Zeer onlangs zorgde Citicorp voor opschudding in de Amerikaanse bankwereld door zich voor 900 miljoen VS-dollar bij Cigna Corporation te laten verzekeren tegen achterstallige betalingen van een aantal debiteurlanden. Het was de eerste keer in de financiële geschiedenis dat een bank zich liet verzekeren tegen wanbetaling van (een) land(en). Voor Citicorp ging het voornamelijk om schuldvorderingen op Mexico, Brazilië, Argentinië en Venezuela.

Intern werd het schuldenprobleem in vele Latijnsamerikaanse landen in hoge mate verzwaard door een té expansief financieel overheidsbeleid en een té omvangrijke binnenlandse geldschepping. Kunstmatig overgewaardeerde wisselkoersen en sterk negatieve reële rentestanden, waardoor het vertrouwen in de nationale valuta's geheel verdween, lagen aan de basis van een omvangrijke particuliere kapitaalvlucht (Argentinië, Mexico).

Globale theoretische benadering voor het Latijnsamerikaanse subcontinent

Een land heeft verschillende middelen ter beschikking om zijn schulden af te lossen: intering op zijn reserves, realiseren van een overschot op zijn

[p. 596]

Tabel	Activa 31.12.83 (in 000 VS-$)	Uitstaande leningen 31.12.83	Uitstaande leningen aan de 4 belangrijkste L.A.-debiteurlanden
			Mexico	Brazilië
1. Citicorp (New York)	134.655.000	90.283.000	2.900.000	4.700.000
2. Bank of America Corp. (San Francisco)	121.175.689	81.326.825	2.741.000	2.481.000
3. Chase Manhattan Corp. (New York)	81.921.449	55.329.918	1.659.000	2.660.000
4. Manufacturers Hanover Corp. (New York)	64.332.306	47.852.437	1.915.000	2.130.000
5. J.P. Morgan & Co. (New York)	58.023.000	38.974.000	1.174.000	1.785.000
6. Chemical New York Corp.	51.164.860	33.327.585	1.414.000	1.276.000
7. First Interstate Bancorp (L.A.)	44.422.997	30.776.484	500.000	700.000
8. Continental Illinois Corp. (Chicago)	42.097.371	30.776.484	689.000	476.000
9. Security Pacific Corp. (L.A.)	40.382.185	28.324.676	500.000	500.000
10. Bankers' Trust Corp. (New York)	40.003.359	23.383.213	1.286.000	743.000
			14.778.000	17.451.000
			Keefe, Bruyette & Woods Inc. (1984)

Tabel	Uitstaande leningen aan de 4 belangrijkste L.A.-debiteurlanden		Leningen 4 landen	Leningen 4 banken
			totaal leningen	totaal assets
	Argentinië	Venezuela
1. Citicorp (New York)	1.090.000	1.800.000	11,6	7,8
2. Bank of America Corp. (San Francisco)	900.000	1.614.000	9,5	6,4
3. Chase Manhattan Corp. (New York)	775.000	1.226.000	11,4	7,7
4. Manufacturers Hanover Corp. (New York)	1.921.000	1.084.000	14,7	11
5. J.P. Morgan & Co. (New York)	741.000	464.000	10,7	7,2
6. Chemical New York Corp.	970.000	776.000	13,3	8,7
7. First Interstate Bancorp (L.A.)	---	---	--	--
8. Continental Illinois Corp. (Chicago)	383.000	436.000	6,4	4,7
9. Security Pacific Corp. (L.A.)	---	---	--	--
10. Bankers' Trust Corp. (New York)	230.000	436.000	11,5	6,7
	7.010.000	7.836.000

[p. 597]

lopende rekening en aantrekken van nieuwe kredieten. Het laatste genoot in Latijns-Amerika steeds een bijzondere voorkeur.

Gezien de uiterst precaire economische situatie waarin verschillende Latijnsamerikaanse landen vandaag verkeren, is een optimaal samenspel tussen de centrale banken, de commerciële banken, het IMF, de debiteurlanden en de geïndustrialiseerde landen geboden om een internationale crisis te vermijden. Het internationaal uitgegroeide schuldenpatroon bracht de laatste jaren een ware vloedgolf op gang van verzoeken door schuldenlanden om herstructurering van schulden - zowel bij commerciële banken als bij nationale overheden - en om bijstandskredieten (‘standby-kredieten’) bij het IMF. Toch kan men zich afvragen of deze strategie wel een duurzame oplossing waarborgt en of zij niet te zwaar leunt op een verwacht herstel van de wereldeconomie. Daarom lijkt ons een stringent aanpassingsproces in de Latijnsamerikaanse debiteurlanden essentieel teneinde hun extern gebrek aan evenwicht terug te dringen tot een niveau dat op langere termijn haalbaar en financierbaar is. Op korte termijn is daartoe in de allereerste plaats een omvangrijke beperking van de invoer noodzakelijk, een proces dat door verschillende landen in 1983 krachtig en met succes is ingezet (Mexico o.m.). Een zekere voorzichtigheid zij hier evenwel geboden: de importreductie mag niet teruggeschroefd worden tot dat niveau waarop zij het produktieve vermogen van het land aantast¹.

Naast het beperken van de import zal een duurzame verbetering van de betalingsbalans moeten steunen op een exportexpansie, waartoe naast externe factoren als de groei van de wereldeconomie vooral het economisch beleid in de betrokken landen (intern) zal dienen bij te dragen. De beleidsaanbevelingen van het IMF kunnen hier een centrale rol spelen. Helaas komen deze meestal hard aan bij de bevolking, die op korte termijn slechts een stijging van de kosten van levensonderhoud, een daling van de economische groei en een stijging van de werkloosheid ervaart. Het kruitvat van de politieke en sociale onrust kan dan ook op ieder ogenblik ontploffen.

1 De Latijnsamerikaanse landen voeren de laatste jaren een strak recessief beleid, waardoor er een merkelijke groeivertraging intrad. Men berekende aldus dat deze landen meer dan 40% van hun exportinkomsten gebruikten om de intresten op uitstaande schulden af te lossen.

[p. 598]

De gebeurtenissen in Latijns-Amerika sinds 1982

Vóór 1982 bleef het aantal herstructureringen beperkt tot enkele, qua omvang beperkte, geïsoleerde gevallen. Sedert augustus 1982, toen Mexico openlijk bekendmaakte niet meer bij machte te zijn aan zijn buitenlandse verplichtingen te voldoen, stapelden de herstructureringsverzoeken zich snel op. De sterke toename van het aantal probleemlanden is in belangrijke mate het gevolg van het regiosyndroom dat het internationale bankwezen parten speelt. Zodra een land in een bepaalde regio in zware financiële problemen komt, stagneert de kredietverstrekking ook aan kredietwaardige landen in die regio.

Uit de BIS (Bank for International Settlements)-cijfers van 1983 m.b.t. de internationale kredietverlening blijkt duidelijk een uiterst terughoudende opstelling van het internationale bankwezen. Zo daalden de nieuwe kredieten aan Latijns-Amerika van 11,7 miljard dollar in de eerste helft van 1982 tot 0,3 miljard dollar in de tweede helft 1982. In de eerste helft van 1983 trad enig herstel op met nieuwe kredieten voor een totaal bedrag van 4,1 miljard dollar, overwegend in samenhang met IMF- en BIS-leningen. Aldus werd de dreigende impasse, ontstaan door de terughoudendheid van het internationale particuliere bankwezen, doorbroken dank zij het actieve optreden van het IMF in samenwerking met de Bank voor Internationale Betrekkingen en ontwikkelde zich een nieuwe vorm van internationale samenwerking op financieel gebied.

Een land dat zich tot herstructurering van zijn schulden gedwongen ziet, onderhandelt vandaag eerst met het IMF over een economisch stabilisatieprogramma en een daaraan gekoppeld IMF-krediet. Vervolgens vinden onderhandelingen plaats met centrale banken en in laatste instantie met particuliere banken. Deze laatste gespreksronden zijn vrij tijdrovend, vooral door de vele soorten vorderingen en de belangentegenstellingen tussen de verschillende groepen banken, alsmede het doorgaans grote aantal banken dat bij een herstructurering betrokken is. Door het vormen van een ‘steering committee’, een comité van een tiental banken die de honderden banken vertegenwoordigen, wordt dit enigszins verholpen.

In het geval van Argentinië en Mexico lopen deze onderhandelingen parallel met de aan zeer strakke voorwaarden gebonden IMF-leningen. Dit houdt in dat, wanneer een land niet langer aan de voorwaarden van het IMF-standby-krediet voldoet, ook de commerciële kredietverlening ophoudt.

Voorlopig wordt deze internationale financiële samenwerking tussen de publieke en privé-sector voortgezet. Onder druk van het IMF werden tus-

[p. 599]

sen begin 1983 en midden 1984 kredietherstructureringen doorgevoerd voor een totaal bedrag van 94 miljard dollar. Noodgedwongen legden de banken zich hierbij neer. Zij verbonden zich immers liever aan een toezegging de bestaande kredietlijnen te handhaven en extra-commerciële kredieten te verstrekken zolang de hieruit voortvloeiende verplichtingen voldaan werden. Juist daarom waren in vele gevallen nieuwe kredieten onmisbaar. Hiermee raken we het meest delicate aspect van de reddingsoperatie: de vraag of de Latijnsamerikaanse debiteurlanden in de komende jaren wel voldoende nieuwe kredieten zullen kunnen krijgen om hun betalingsbalanstekorten te financieren.

Voorwaar een hele uitdaging voor Latijns-Amerika. Met de financiële ‘crash’ van Mexico spitste de internationale schuldenproblematiek zich steeds duidelijker toe op het Latijnsamerikaanse subcontinent. De schuldenlast - intresten en kapitaalaflossingen - was in vier landen zo hoog opgelopen, dat zij de exportopbrengsten bijna evenaarden (Venezuela) of sterk overtroffen (Mexico, Brazilië, Argentinië).

	Totale bankschuld eind 1981 in mrd. dollars	Schuld met een looptijd van 7 j. of minder in % van totale bankschuld	Schuldenlast in % van export
			intr.	afl.	tot.
Mexico	57	49	37	92	129
Brazilië	53	35	45	77	122
Argentinië	25	47	44	135	179
Venezuela	26	61	41	81	95

Bron: World Financial Markets

De 2% intreststijging van de dollar in 1984 heeft tot gevolg gehad dat de totale schuld van Mexico, Brazilië en Argentinië alleen reeds met 2,5 miljard dollar gestegen is. Om de negatieve weerslag van de te hoge intrestvoeten op de financiële situatie van de Latijnsamerikaanse landen te meten, heeft men berekend dat, indien de koers van de dollar op zijn peil van 1979 was gebleven, deze landen op de lopende rekening van hun betalingsbalans 25 miljard dollar zouden hebben uitgespaard. Is het te verwonderen dat met zulke cijfers de schuldenlanden wanhopig naar oplossingen zoeken? Creatieve bankiers lanceerden alvast één bruikbaar idee: de dollarschuld omzetten in schulden in andere munten. Mexico zou aan zo'n ‘switch’ werken. Het onmiddellijke voordeel is duidelijk: het rentepeil van

[p. 600]

de Europese munten ligt gemiddeld beduidend lager dan de dollarintrestvoet. Voor de dollars krijgt men nu meer Europese munten.

De oplossing van het schuldenprobleem kan getoetst worden aan twee landen: Argentinië en Mexico. Mexico is een olie-producerend land, democratisch van instelling met een beperkte vakbondsaanhang onder de arbeiders. Argentinië daarentegen is geen olie-producerend land, torst de erfenis van een uiterst-rechts militair dictatoriaal regime en kent een uiterst belangrijke (Peronistische) vakbondsontwikkeling.

Mexico

Toen Mexico in 1982 bekendmaakte dat het niet verder zijn schuldeisers kon voldoen, realiseerde de financiële wereld zich met een schok dat het internationale schuldenprobleem potentieel het gevaar inhield dat het Westerse bankwezen in elkaar zou storten. Met vereende krachten werd onmiddellijk ingegrepen. De Bank for International Settlements intervenieerde met een overbruggingskrediet. Terzelfdertijd werden onderhandelingen aangeknoopt met het IMF en de banken teneinde tot afspraken te komen over een herstructurering van de bestaande schuld.

Begin september 1984 resulteerde dit in een princiepsakkoord tussen Mexico en een overleggroep (‘steering committee’) van het internationale bankwezen en een regeling om 48,5 miljard dollar overheidsschuld aan buitenlandse banken uit te spreiden over een periode van 14 jaar (1985-1998). De bedongen gemiddelde rentevoet zou liggen tussen 1 en 1 1/8% boven het interbanken tarief van Londen (LIBOR)². De eerste vijf jaar zou slechts een marge van 7/8% boven LIBOR te betalen zijn. Een hogere marge was politiek onaanvaardbaar. De regeling betreft het grootste deel van de buitenlandse schuld, die op ongeveer 96 miljard dollar wordt geraamd. Het gaat om uitstel van aflossingen, verlenging van aflossingstermijnen en verlaging van rente. Deze tot nu toe belangrijkste schuldregeling was mogelijk geworden door de met succes bekroonde inspanningen die Mexico zich dit laatste anderhalf jaar had getroost. Dank zij een stringent bezuinigingsprogramma, opgesteld in nauwe samenwerking met het IMF, streeft

2 De LIBOR evolueert zowat 3 tot 4% beneden de prime rate (VS). Deze laatste was bepalend voor de vroegere leningen. De schuldherschikking, bedongen onder LIBOR-voorwaarden, betekent aldus een aanzienlijke schuldvermindering voor het debiteurland.

[p. 601]

Mexico ernaar het begrotingsdeficit in 1984 op 6% van het BNP te houden, terwijl het in 1983 nog 8,7% bedroeg.

Ondanks een erg verzwakte industriële sector zal deze prestatie er hoofdzakelijk komen dank zij zeer strenge importbeperkingen en een drastische daling van de binnenlandse koopkracht eerder dan door produktiviteitsverbeteringen. De import daalde met 50%, de peso werd met 76% gedevalueerd om de export op te trekken en de overheidsuitgaven werden met 13% ingekrompen. Hierdoor zullen hopelijk de deviezenreserves toenemen tot 7,28 miljard dollar, terwijl ze in 1982 nog slechts 200 miljoen dollar bedroegen.

Het akkoord met het IMF moest nog door zowat 500 banken worden aanvaard en ging in per 1 januari 1985. Het betekent voor Mexico o.m. - dank zij verlaagde intrest voeten - een besparing van niet minder dan 5,146 miljard dollar tot 1998. Het akkoord slaat eigenlijk op drie pakketten: 1) Een pakket van 20 miljard dollar dat vervalt tussen 1985 en 1990 en voorheen niet herschikt werd. 2) De 23,5 miljard dollar buitenlandse openbare schulden, die vervielen tussen augustus 1982 en eind 1984 en waarvoor eerder reeds een herschikking was uitgedokterd met een looptijd van 8 jaar en een terugbetalingsvrije periode van 4 jaar. 3) De lening van 5 miljard dollar vers geld die in 1983 aan Mexico was toegezegd. Van het totale bedrag van 48,5 miljard dollar is nog slechts 5,5 miljard dollar voor de intrestbepaling afhankelijk van de US-prime rate. De rest wordt bepaald op basis van de LIBOR.

Belangrijker nog dan de renteverlagingen is de herschikking van de kapitaalaflossingen. Voor de 10 miljard dollar die Mexico in 1985 normaliter had moeten terugbetalen, zal het nu slechts 250 miljoen dollar moeten aflossen. Tot het einde van de ambtstermijn van president Miguel de la Madrid in 1988 zal Mexico niet meer dan 3 miljard dollar moeten terugbetalen. Met deze herschikking wordt de buitenlandse openbare schuld in de periode 1985-1990 van 39 naar 24% van het BNP herleid.

Zijn hiermee voor Mexico de onmiddellijke schuldproblemen van de baan, toch is tijdens het onderzoek naar het te herverdelen pakket van 48,5 miljard dollar gebleken dat de totale Mexicaanse schuldpositie zal toenemen van 95,87 miljard dollar in 1984 tot 115,37 miljard dollar in 1990. Voornoemde herschikking lost dus op lange termijn niets op. Het pakt is aldus slechts een eerste ronde in een strijd over meerdere ronden.

[p. 602]

Argentinië

Met een buitenlandse schuld van 44 miljard dollar erfde president R. Alfonsin in het najaar van 1983, na een verstikkende militaire dictatuur, een verziekte economie. Vanuit een stevige binnenlandse positie zonder noemenswaardig politiek alternatief was Alfonsin van oordeel dat de internationale financiële wereld gunstig zou staan tegenover de nieuwe democratie en dat aldus voor de Argentijnse schulden wel een regeling zou kunnen worden gevonden zonder drastische interne overheidssanering. Het IMF drong er evenwel van bij de start van de onderhandelingen sterk op aan het overheidstekort scherp terug te schroeven door de import te beperken, de uitvoer te stimuleren, de kredietkraan dicht te draaien en loonsverhogingen in de hand te houden. Politiek gezien lag dit laatste punt zeer gevoelig. Had Alfonsin bij zijn ambtsaanvaarding immers niet een reële loonsverhoging van 6 tot 8% aan eenieder beloofd? Het IMF hield echter sterk vast aan soberheidsmaatregelen om de galopperende recordinflatie van ± 600% min of meer onder controle te krijgen. Zenuwslopende onderhandelingen, met een bij voorbaat verloren strijd tegen de adviezen van het Fonds, waren hiervan het gevolg.

Hoewel Argentinië op 15 augustus 1984 een krediet van 125 miljoen dollar terugbetaalde, zag het ernaar uit dat de terugbetaling van een ander krediet van 750 miljoen dollar op 15 september niet zo vlot zou verlopen. Dit bedrag vertegenwoordigt de nog onbetaalde laatste schijf van een 1,1 miljard dollar overbruggingskrediet dat Argentinië ter beschikking werd gesteld door een internationaal consortium van 300 banken. Aanvankelijk terug te betalen in 1982 werd zij reeds verscheidene malen verlengd, de laatste keer in juni 1984 met 90 dagen tot 15 september. De harde houding van de bankiers laat duidelijk voelen dat zij, na maandenlange onderhandelingen, Argentinië eindelijk tot een akkoord met het IMF wilden dwingen over een nieuw saneringsplan. Het besef tenslotte dat Argentinië daarenboven vóór het einde van september nog eens 1 miljard dollar terug moest betalen, stemde de financiële wereld bij verdere onderhandelingen zeker niet soepeler.

Uiteindelijk zou op 20 september toch een overeenkomst bereikt zijn over een economisch programma in ruil voor vers IMF-geld: 1,42 miljard nieuwe SDR's (Special Drawing Rights) voor een standby-krediet met een looptijd van 15 maanden. Toch blijft men in internationale bankkringen vrij afwijzend reageren, omdat het akkoord gebaseerd zou zijn op de intentiebrief die de Argentijnse regering reeds in juni aan het IMF had overgemaakt en waarin o.m. stond dat de lonen 6 tot 8% reëel zouden stijgen.

[p. 603]

Nu zouden enkel de lagere lonen hiervan kunnen profiteren, de hogere Ionen zouden geblokkeerd worden. Deze overeenkomst zal in Argentinië voor heel wat politieke heibel zorgen. R. Frigero, vice-voorziter van de kleine oppositiepartij Movimiento Para La Integración Y El Desarollo, heeft de regering er reeds van beschuldigd dat zij in weerwil van haar forse uitspraken, nu toch toegegeven heeft aan de druk van het Fonds. President Alfonsin, in wie het Argentijnse volk nog steeds een ongeschonden vertrouwen stelt, zal een beroep moeten doen op al zijn politieke behendigheid om het volk te overtuigen van economische inbinding.

Nu het akkoord met het IMF bereikt is, kunnen de gesprekken met de bankiers beginnen. Verwacht wordt dat zij van lange duur zullen zijn. Vooreerst moet op korte termijn een regeling gevonden worden voor het overbruggingskrediet van 750 miljoen dollar, dat op 15 september verviel en van dag tot dag verlengd werd. Men voorziet dat de bankiers nu opnieuw 90 dagen uitstel van betaling zullen bieden. Argentinië stemde ermee in 200 miljoen dollar aan particuliere banken terug te betalen om deze verlenging te bekomen. Deze terugbetaling heeft enerzijds betrekking op 100 miljoen van de 900 miljoen dollar achterstallige rentelasten³ en anderzijds op een noodkrediet van 100 miljoen dollar dat eind maart jl. verlengd werd. Eveneens zal een oplossing gevonden moeten worden voor de achterstallige betalingen, zoniet moeten vooral de Amerikaanse banken daar zware afschrijvingen op doen. Men poogt aldus een pakket samen te stellen waarbij de internationale bankiers enige honderden miljoenen dollars kredieten zouden financieren, terwijl Argentinië de rest zou bijpassen uit eigen reserves aan vreemde valuta, geschat op zowat 1,5 miljard dollar. Tenslotte wil Buenos Aires een herschikking van zijn schulden voor in totaal zowat 20 miljard dollar. Hierin zit o.m. de IMF-lening van 1,42 miljard dollar, alsmede de herschikking van schulden aan Westerse landen (overheidsschulden). Daarbuiten blijft evenwel nog een enorm bedrag te herschikken voor de privé-banken, terwijl vermoed wordt dat Argentinië opnieuw 4 tot 5 miljard dollar aan vers geld zal vragen.

3 Volgens Amerikaanse bankiers vertegenwoordigen de 100 miljoen dollar 3 weken (!) interest en is Argentinië nu met zijn schuldaflossing bij tot 24.4.84.

Besluit

De recent succesrijk afgesloten schuldherschikkingen met enkele Latijnsamerikaanse landen beogen op de allereerste plaats het winnen van tijd,

[p. 604]

teneinde de schuldenlasten beter aan te passen aan de mogelijkheden van de debiteurlanden. Deze herschikkingen zijn nochtans geen wondermiddel en de maatregelen tot interne economische sanering die er noodgedwongen mee gepaard gaan, eisen over het algemeen een zware inspanning van deze landen. Hierdoor zijn verschillende landen erin geslaagd de intrestbetalingen op hun buitenlandse schuld te betalen met eigen inkomsten en niet - zoals voorheen - uit nieuwe leningen dank zij een omzetting van een handelstekort in een handelssurplus. Achter dit schijnbaar gunstige proces schuilt evenwel een gevaarlijke tijdbom. Op langere termijn immers houden deze saneringsmaatregelen een gevaar in voor de groei- en ontwikkelingsvooruitzichten van de schuldenlanden. De Latijnsamerikaanse landen hebben onder druk van het IMF te zeer de nadruk gelegd op het in evenwicht brengen van hun begrotingstekorten door een daling van de import en van het inkomen per capita. Het is duidelijk dat minder inkomen voor eenieder en steeds minder werk een onhoudbare zaak is en moet leiden tot socio-politieke spanningen. De politici moeten minder de nadruk leggen op begrotingstekorten dan op het creëren van tewerkstelling en groei. Daarom moeten de internationale bankiers verder blijven lenen. Tevens zullen deze bankiers zich verplicht zien een deel van de Latijnsamerikaanse schuld in hun boeken af te schrijven.

Een definitieve oplossing kan er slechts komen door de bijdragen van de industrielanden de eerstvolgende jaren te waarborgen om in de financiering van die landen te voorzien zolang het binnenlands sparen ontoereikend zal blijven (probleem van de kapitaalvlucht) om hun grote financieringsbehoeften te dekken. Slechts een krachtige samenbundeling van medefinancieringsvormen op overheidsniveau en via de privé-sector het nemen van rechtstreekse participaties kan het Latijnsamerikaans subcontinent op lange termijn uit het financiële slop halen.