Streven. Jaargang 10

[p. 782]

Politiek Overzicht

Internationaal

OP 25 maart werden te Rome de ontwerpverdragen getekend voor de gemeenschappelijke Europese markt en de Euratom. Een poging van de Sovjet-Unie om dit te voorkomen mislukte. Door het Euromarktverdrag zal er geleidelijk vrije handel komen tussen de 6 aangesloten landen, omvattend 160 miljoen mensen, terwijl de Euratom de mogelijkheid schept voor massale produktie van atoomenergie voor industrie en landbouw. Beide verdragen laten de mogelijkheid open voor toetreden van andere landen en er is sprake van, dat Spanje en Portugal zich wensen aan te sluiten.

Spanje, waar generaal Franco als gevolg van economische moeilijkheden een meer liberaal kabinet vormde en de invloed van de Falange verminderde, zou zich ook bij de Nato willen aansluiten. De V. St. juichen dit toe. President Eisenhower doet, wat hij kan, om de Nato te versterken. In Bermuda heeft hij tijdens zijn bijeenkomst met Macmillan, de Engelse premier, er op aangedrongen, dat Engeland een oplossing zou vinden voor de kwestie Cyprus, daar dit geschil de positie van de Westelijke wereld ten Z. van Rusland verzwakt. De Engelse regering verklaarde zich dan ook bereid in te gaan op een voorstel der Eoka om het vuren te staken op voorwaarde, dat aartsbisschop Makarios uit zijn ballingsoord werd vrijgelaten. Aanvankelijk eiste Engeland, dat Makarios duidelijk zijn afkeuring uitsprak over de gewelddaden der Eoka, maar het heeft deze eis laten vallen. Wel houdt de Britse regering vooralsnog vast aan de voorwaarde, dat de ethnarch niet naar Cyprus mag terugkeren. Deze heeft echter reeds verklaard niet bereid te zijn te onderhandelen over de politieke toekomst van de ‘tuin van Eden’, als hij niet naar het eiland terug mag. De koerswijziging van de Engelse regering i.z. Cyprus heeft ertoe geleid, dat de voorzitter van de Britse Kroonraad, lord Salisbury, zijn ontslag uit het kabinet heeft genomen.

Begin maart verklaarde de Israëlische premier Ben Goerion onder druk van de bedreiging met sancties zich bereid, ondanks verzet van enkele partijen, waarop zijn regering steunde, de Israëlische troepen uit Gaza en langs de golf van Akaba terug te trekken. Hij deed dit op grond van bepaalde ‘veronderstellingen’, maar verklaarde tevens geen absolute zekerheid te hebben, dat de Egyptenaren niet naar de strook van Gaza zouden terugkeren. De ontruiming verliep vlotter dan verwacht was en de politiemacht der V.N. onder leiding van generaal Burns nam de gebieden over. In een rapport aan de V.N. verklaarde Dag Hammarskjöld, dat Israël volledig gevolg had gegeven aan de resolutie der Alg. Vergadering. De rust keerde echter niet terug. Nasser benoemde majoor Hassan abdel Latif tot gouverneur van Gaza met de opdracht het burgerlijk bestuur op zich te nemen. Ook Washington bleek door deze benoeming verrast en richtte een ernstige waarschuwing tot Egypte, echter zonder veel succes.

Israël vatte de situatie onmiddellijk ernstig op. Ben Goerion verklaarde, dat op terugkeer van de Egyptische troepen in Gaza een actie zou volgen van de zijde van Israël. De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Mevrouw Meir, vloog naar New-York om te overleggen met Hammarskjöld en Dulles. Van de

[p. 783]

laatste, die net terug was van de Saeto-conferentie te Canberra en de volgende dag naar Bermuda moest, ontving zij slechts de verzekering, dat de V. St. krachtig vast houden aan de vrije vaart door het kanaal van Suez en de golf van Akaba voor alle landen.

Kort na zijn besprekingen met Mevr. Meir ging Hammarskjöld confereren met Nasser. Zijn succes is niet groot geweest. Ofschoon de kwestie van de doorvaart der Israëlische schepen door het Suezkanaal zou worden voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof te den Haag, wenst Nasser deze nu te koppelen aan de regeling van het Arabische vluchtelingenprobleem. Egypte wil de kwestie Akaba voorlopig laten rusten en heeft geen bezwaar tegen de legering van een internationale politiemacht langs de golf van Akaba. Het is echter de vraag of de Libanon en Saoedi-Arabië het hiermee eens zijn. Beide hebben reeds verklaard, dat de golf Arabisch territoriaal water is.

Hammarskjöld besprak met Nasser ook de toekomst van het Suezkanaal. Nasser wil de het vorig jaar opgerichte Vereniging van Suezkanaalgebruikers niet erkennen; zelf wil hij alle tolgelden innen en een deel daarvan opzij leggen voor onderhoud en ontwikkeling van het kanaal; ook spreekt hij niet meer over de vorig jaar door de Veiligheidsraad goedgekeurde zes principes w.o. de scheiding van kanaalbeheer en nationale politiek. Frankrijk en Engeland hebben reeds verklaard hiermee niet akkoord te gaan. De V. St. proberen nog verandering te brengen in het standpunt van Nasser.

De bergingswerkzaamheden in het Suezkanaal schieten op. Men verwacht, dat het 10 april bevaarbaar zal zijn voor alle schepen. De olievoorziening komt eveneens weer op gang. Toch zal premier Mollet, die zijn 33e motie van vertrouwen zag aangenomen, met plezier in de Franse Kamer gesproken hebben over de ontzaglijke olierijkdom in de Sahara, die binnen 10 jaar in de Europese behoefte zou kunnen voorzien.

De mogelijkheid een communistische aanval in het Midden Oosten te weerstaan is versterkt door het toetreden der V. St. tot de militaire commissie van het Bagdad-pact. Het is een logisch gevolg van de Eisenhowerdoctrine, die - zij het na enige wijzigingen - in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat werd goedgekeurd. Dit besluit werd bekend gemaakt op de Bermuda-conferentie tussen Eisenhower en Macmillan. Hier werd de samenwerking tussen de V. St. en Engeland hersteld, zoals reeds eerder in besprekingen tussen Ike en Mollet die met Frankrijk aanzienlijk verbeterd was.

Engeland lijkt zijn best te doen om zijn eigen positie te ondermijnen. Terwijl de toestand van de schatkist zo slecht is, dat het zijn militaire verplichtingen in de West-Europese Unie niet volledig meent te kunnen nakomen, wordt het geteisterd door de grootste stakingsbeweging sedert 1926. In de eerste kwestie werd een compromis gevonden. Engeland trekt zijn troepen in langzamer tempo terug en zal zorgen voor een evenredige versterking der vuurkracht der overblijvende troepen. Ook generaal Norstad, opperbevelhebber der Nato-troepen, was hiermee tevreden. Het leek een steek onder water, toen de Franse minister van Financiën verklaarde, dat Frankrijk ondanks economische moeilijkheden zijn internationale verplichtingen zou gestand doen en dat de crisis moest overwonnen worden door bezuinigingen op de overheidsuitgaven.

De staking in Engeland begon in de scheepsbouw. Zij komt de Japanse en Duitse concurrentie ten goede. Een der vakverenigingsleiders gaf duidelijk blijk van gebrek aan verantwoordelijkheid door te verklaren, dat de gevolgen voor de

[p. 784]

uitvoer hem niet interesseerden. In de metaalindustrie legde men het werk in étappes neer. Als er geen oplossing gevonden wordt, zullen volgende week alle 3 miljoen arbeiders staken. Een staking bij de spoorwegen heeft de regering weten te voorkomen. Intussen is de staking gelukkig! geëindigd.

In Ierland zullen de economische moeilijkheden moeten worden opgelost door de Valera. Bij de verkiezingen voor de Dail Eireann behaalde de Fianna Fail een grote overwinning op Costello's Fine Gael. De Sinn Fein, die met alle middelen de vereniging van Ulster met de republiek nastreeft, behaalde tegen alle verwachtingen 4 zetels. Zij zal de Dail boycotten. Het voorstel van de Ierse Primaat, Kardinaal d'Alton, om Ierland te herenigen onder een federale regering, die als zelfstandige republiek tot het Britse Gemenebest zou toetreden, lid van de Nato zou zijn en deelnemen aan de Europese samenwerking, verdiende de aandacht van het Lager Huis.

In Hongarije is de gevreesde 15e maart - herdenking van de Hongaarse opstand in 1848 - rustig voorbijgegaan. Kádár is daarna naar Moskou gegaan en heeft er de vriendschapsbanden nauwer aangehaald. Dit is zijn enige kans om staande te blijven.

Minister Dulles was aanwezig op de Seato-conferentie te Canberra, waar maatregelen beraamd werden tegen de communistische bedreiging in Z.O. Azië. Om alle krachten te combineren werd in beginsel besloten tot het instellen van een permanent secretariaat-generaal.

President Magsaysay van de Philipijnen kwam om bij een vliegramp. Men vreest nu, dat bij de a.s. presidentsverkiezingen in november de neutralist Ruto gekozen zal worden. Dit zou een verzwakking van de positie der V. St. betekenen.

Het ‘plan’ van Soekarno heeft de rust in Indonesië niet kunnen herstellen. Steeds sterker wordt de drang naar autonomie in de verschillende delen. Zelfs op Java uitte de Pasoedan deze wens.

Alle religieuze partijen en het leger verklaarden zich tegen Soekarno's plan om de communisten in de regering op te nemen. Het romp-kabinet Ali Sastroamidjojo legde er tenslotte het bijltje bij neer. Soekarno gaf Suwirjo, voorzitter der P.N.I., opdracht om een kabinet te vormen. Hij kwam tussen twee vuren, daar de Masjumi niet met de communisten in een kabinet wenste zitting te nemen en de laatsten met een algemene staking dreigden als zij niet en de Masjumi wel werden opgenomen. Van verschillende zijden werd aangedrongen op een verzoening tussen Soekarno en Hatta. Deze drong aan op vorming van een kabinet van integere en bekwame figuren; hij wilde wel met Soekarno samenwerken, maar op zijn eigen voorwaarden.

Suwirjo's opdracht werd tenslotte gewijzigd; hij moest een kabinet van deskundigen samenstellen; dit zou een Nationale Raad vormen in overeenstemming met het ‘plan’ van Soekarno. Dit laatste was in zoverre gewijzigd, dat ook de buitengewesten in de Nationale Raad vertegenwoordigd zouden zijn. Na enkele dagen heeft Suwirjo deze opdracht terug gegeven. De president zal nu zelf maatregelen nemen.

Nederland

De Tweede Kamer heeft gedurende de eerste weken van maart de nota over de bestedingsbeperking besproken. Algemeen was men het er over eens, dat het nodig was het mes in de uitgaven te zetten. Er was echter nogal kritiek op de

[p. 785]

regeringsvoorstellen. De bezwaren richtten zich tegen de opheffing van de regeringssubsidie tengevolge waarvan de melkprijs met 10 c. per liter zou stijgen; verder tegen blokkering van 50 miljoen voor de landbouw, terwijl deblokkering slechts zou geschieden voor sanering der bedrijven. Ook achtte men vrij algemeen de bezuiniging in het overheidsapparaat te gering.

Minister Hofstra meende, dat de regering i.z. bezuiniging niet verder kon gaan. De verhoging van de melkprijs wilde hij beperken tot 6 c., maar dan moest de regering 60 miljoen vinden in een verhoging van de belasting op inkomens boven f 8000 of in een verhoging van de omzetbelasting. Hij prefereerde het eerste. Ook minister Mansholt kwam iets tegemoet aan de wensen der Kamer.

Bij de replieken werden enkele moties ingediend. De motie-Janssen (K.V.P.) om niet de belasting te verhogen maar te bezuinigen op het overheidsapparaat, werd door de regering onaanvaardbaar ‘in de huidige vorm’ verklaard. Ook de motie-Biewenga (A.R.), om de 50 miljoen voor de boeren niet te blokkeren, vond de regering onaanvaardbaar.

Een ogenblik dacht men aan een kabinetscrisis. Zo'n vaart liep het echter niet. Toen de heer Janssen zijn motie herzag in die vorm, dat de regering ‘allereerst’ dekking moet zoeken in bezuiniging op overheidsuitgaven, verklaarde zij zich hiermee akkoord. Zij werd aangenomen met de P.v.d.A. en C.P.N. tegen.

Nadat minister Mansholt verklaard had, dat er geen bestedingsdwang zou worden toegepast, werd de motie-Biewenga verworpen. Aangenomen werd de motie-Roemers (P.v.d.A.) om de prijs van de schoolmelk niet te verhogen. De Bestedingsnota werd daarna voor kennisgeving aangenomen.

De ontvangst van de nieuwe minister van Zaken Overzee, Mr. Helders, in de Tweede Kamer deed vreemd aan. De persoon van de nieuw-benoemde kreeg aller waardering, maar verschillende sprekers vroegen zich af, of zijn departement wel bestaansrecht had. Persoonlijk was de minister ervan overtuigd. De P.v.d.A. deed een poging om een ‘niet-confessioneel Katholiek’ benoemd te krijgen als gouverneur van de Nederlandse Antillen. De minister antwoordde de meest geschikte te zullen benoemen. Dit bleek te zijn Drs. A. Speekenbrink, een niet bij een politieke partij aangesloten katholiek.

Minister Luns bezocht in Bonn zijn ambtgenoot von Brentano. Doel was onderhandelingen voor te bereiden over de tussen beide landen hangende kwesties, w.o. de grenscorrecties. In april zullen deze plaats hebben onder leiding van oud-minister Beijen en prof. Kaufmann, hoofd van de afdeling juridische zaken van het W. Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken.

De luchtvaartbesprekingen tussen de V. St. en Nederland vlotten niet. De Amerikaanse maatschappijen vrezen grote concurrentie, als de K.L.M. toestemming zal krijgen om de route Amsterdam-Montreal te verlengen tot Californië en tevens een directe verbinding Curaçao-New-York mag onderhouden. Australië, België en Zwitserland volgen de besprekingen nauwlettend.

Meer succes had Nederland in de Algemene Vergadering der V.N., waar de resolutie der Afro-Aziatische landen, om een commissie van goede diensten in te stellen i.v.m. Nieuw-Guinea, niet de vereiste meerderheid kreeg.

Enig rumoer ontstond er rondom de mededeling van minister Luns in de Eerste Kamer, dat België althans voorlopig had afgezien van het Moerdijkkanaal. Van Belgische zijde was men het hiermee in het geheel niet eens.

J. Oomes

[p. 786]

België

Tijdens de drie jaar van haar bestaan heeft de regering Van Acker blijk gegeven van heel wat handigheid om programma en mentaliteit van socialisten enerzijds en liberalen anderzijds te verzoenen. Ook toen verleden jaar de inflatoire periode zich begon af te tekenen, werd subtiel gereageerd. Door het spookbeeld van sociale onlusten op te roepen, kreeg de regering van de liberalen de conjunctuurbelasting los. Door de algemene verhoging der sociale vergoedingen en de ‘heffing op de kapitalisten’ moesten de psychologische bezwaren van stijgende levensduurte en loonstop bij de arbeiders worden tegengegaan. Het was een knap ontworpen plan, maar nu lijken er toch barsten in te komen.

De arbeiders zijn onvoldaan. Marcinelle heeft nog altijd tot niets geleid behalve tot ministeriële verklaringen over commissiewerkzaamheden. Toegegeven dat de indices van lonen en sociale vergoedingen sterker gestegen zijn dan die van de prijzen, toch is de stijging der levensduurte een psychologische werkelijkheid die door iedere prijsstijging, zoals zojuist de zoveelste voor steenkolen, wordt geaccentueerd. In de huidige economische bloei is de loonstop uiteraard onpopulair; samen met de verhoging van de inhouding voor sociale veiligheid, zowel van geschoolde arbeiders als van bedienden, moet hij in dit klimaat van levensduurte tot sociale moeilijkheden leiden. De protestbeweging bij de A.C.E.C. waartegen Gailly machteloos bleek, de staking bij de Spaarkas waartegen Van Acker met sancties dreigde, de rumoerigheid bij de Luikse metallurgisten passen allemaal in een groter geheel. En aangezien het A.B.V.V. door zijn regeringssympathie gedeeltelijk gebonden is, komt het A.C.V. meer en meer aan de spits van de sociale strijd te staan, hetgeen door de liberale senator Coulonvaux in de Senaat openhartig werd erkend. Het gevolg is een zekere onenigheid in het socialistische kamp: de regeringsgezinden die aanvaarden dat zelfs de sociale voordelen slechts met vertraging worden toegekend, de meer doctrinairen, met Renard, overtuigd van de stelling dat steeds aan de arbeiders moet worden toegegeven, al kost het offers, en die blijven aandringen op ruimere voordelen en op structuurhervormingen. De druk van deze linkervleugel, gevoeliger voor de prestigewinst van het A.C.V., verergert voortdurend.

De liberalen die weten dat hun vele concessies hun positie flink verzwakt hebben, voelen die druk met grote bezorgdheid aangroeien. Dhr. Motz, de Wijze van de liberale partij, waarschuwde nadrukkelijk tegen iedere nieuwe verhoging van sociale lasten en iedere nieuwe, dure structuurhervorming - wat wel enigszins eigenaardig aandeed na de miljardenlasten van de door de liberalen goedgekeurde wet op de conjunctuurbelasting. Er is een sterk liberaal verzet tegen de socialistische regeling van het bediendenpensioen, zoals blijkt uit de onthouding van zeven belangrijke liberalen bij de stemming in de Senaat en uit het protest van de liberale vakbond. Door het ontslag van dhr. Devèze als voorzitter van de liberale kamergroep, dreigt de coalitiegezinde strekking nog aan invloed in te boeten. Als cement voor de coalitie blijft praktisch alleen nog de vrees over voor een C.V.P.-succes bij de volgende verkiezingen. Zo althans worden veelal de voorstellen geïnterpreteerd tot hervorming van de kieswet. Na de nationale apparentering werd thans - door socialisten - de provinciale apparentering tussen lijsten gesuggereerd.

Tot zover de algemene ontwikkeling. Tegen deze achtergrond zijn een reeks

[p. 787]

afzonderlijke feiten te vermelden. De C.V.P. bepleitte in de Kamer opnieuw de grondige reorganisatie van het leger, daarbij wijzend op de Engelse en Duitse neiging naar concentratie in een beroepsleger. In de regering werd een speciaal kabinet voor hervorming van de ziekteverzekering opgericht, niet langer onder leiding van minister Troclet, maar onder die van eerste-minister Van Acker persoonlijk. Minister Collard verklaarde in de Senaat in te stemmen met een formule van samenwerking tussen vrij en officieel onderwijs inzake hervorming van het onderwijs; deze verklaring neemt echter niets weg van het onverminderd gevaar en de noodlottige weerslag van de wet-Collard. Minister Leburton greep in tegen de misbruiken in de boezem van de Nationale Dienst voor Oorlogsinvaliden. Er lekte meer en meer uit van minister Anseele's plannen tot verdere etatisatie en socialisatie van radio en TV, in verband waarmee sprake was van het ontslag van de socialistische directeur-generaal van het I.N.R.

De meest zwaarwegende gebeurtenissen voor België's toekomst hebben zich, intussen, niet in het land zelf, maar op Europees vlak afgespeeld: de ondertekening op 25 maart te Rome, van de verdragen tot oprichting van de Euromarkt en van Euratom. Het Euratom-verdrag schept een Europese Gemeenschap inzake kernenergie, met eigen organen: een commissie (5 leden), een wetenschappelijk en technisch comité, een Europees Agentschap voor bevoorrading. Voor Frankrijk blijft de mogelijkheid open tot vervaardiging van atoomwapens. Het Euromarkt-verdrag doelt op het totstandkomen van een Europese Economische Gemeenschap tussen de Zes in drie termijnen van vier, maximum zeven, vier en nog eens vier jaar. Dit betekent: tolunie, coördinatie inzake sociaal-economische politiek en wetgeving, eenheidsruimte voor verkeer van arbeidskrachten, kapitalen, bedrijven, enz. Ook hier zijn gemeenschappelijke instellingen voorzien: Raad van Ministers, Europese commissie (9 leden), een reeks technische lichamen. De Franse, Belgische en Nederlandse overzeese gebieden worden met de Euromarkt geassocieerd. De structuur van het verdrag wordt grotendeels overschaduwd door de vele de integratie remmende bepalingen die dienden ingevoerd om Frankrijks instemming te verwerven.

Het verdrag is niet onverdeeld gunstig voor België (noch voor de niet-Franse partnerlanden). De eenmaking van het toltarief t.o.v. derde landen op het rekenkundig gemiddelde van de huidige tarieven der Zes, betekent een verhoging der Belgische tarieven en daardoor een bemoeilijking van onze exporthandel. Het investeringsfonds voor de overzeese gebieden zal België heel wat meer kosten dan het Kongo opbrengt. Bij de invoer zal Kongo ingevolge bestaande verbintenissen minder voordeel genieten van de associatie met de Euromarkt, dan de Franse overzeese gebieden. Daartegenover staan echter de voordelen van de grote economische ruimte en van de gemeenschappelijke economische macht, die ieder deel van het geheel ten goede moeten komen. Volgens een verklaring van de regering zouden 70% van de Belgische economie voordeel ondervinden bij de toepassing van het verdrag, 14% nadeel, terwijl voor 16% de weerslag nog onbekend was. Alles samen moet de Europese opbloei die van de twee nieuwe verdragen te verwachten valt, ook ons land begunstigen.

Er rust een vlekje op deze Europese verwezenlijkingen: de werkzaamheden gebeurden praktisch zonder dat het Belgische parlement over de ontwikkeling der besprekingen of de draagwijdte van het verdrag op de hoogte gehouden werd. De oppositie heeft hiertegen terecht geprotesteerd.

L. Deraedt