Streven. Jaargang 10

[p. 770]

Wetenschappelijke kroniek
‘Pijnloze baring’ en Materialistische Mensbeschouwing
A.W.M. Mélotte-Athmer
Psychiater-Neurologe

HET zal de oplettende lezer wellicht verbazen, opnieuw een artikel onder ogen te krijgen over een onderwerp, waarover in een vorig nummer van dit blad door dr. F. Peeters is geschreven. De reden hiervan is, dat er tegen het artikel van Peeters zeer ernstige bezwaren zijn in te brengen, zowel van medisch-wetenschappelijke als van levensbeschouwelijke aard. Zijn artikel is zelfs te beschouwen als een wolf, die in schaapsklederen gehuld door een achterdeurtje is weten binnen te dringen in een principieel katholiek tijdschrift. De door hem weergegeven theorie is gebaseerd op een dialectisch-materialistische levensbeschouwing; en de door de communisten gepropageerde ‘pijnloze baring’ wordt door hen welbewust beschouwd en gebruikt als een middel ter verbreiding van deze levensbeschouwing. Dit moge blijken uit de volgende zinsnede van de journalist-psycholoog J. de Leeuwe, die in een der nummers van de Geneeskundige bladen van 1955 schreef: ‘Stellig vormt elke geslaagde pijnloze bevalling door psychoprofylaxe volgens de hier voorgestane methode een argument voor de juistheid van de dialectisch-materialistische leer en werkwijze. Maar dat is een conclusie, die de moeder en haar omgeving eventueel zelf maar moeten trekken. Het is mogelijk, dat de Kerken het “gevaar”, dat zo'n conclusie getrokken wordt, groot achten, maar voor de Franse Kerken is het tot dusver geen aanleiding geweest om de methode Welwowski in de ban te doen. Kerkelijke leiders zouden ook een slechte kans maken, indien zij wegens het “gevaar” van een eigen conclusie van de jonge moeder of haar omgeving in dialectisch-materialistische zin de vrouwen zouden willen afhouden van pijnloos bevallen. Anders zou dit echter worden, indien psychoprofylactici de onvergefelijke fout zouden maken, in hun praktijk de godsdienst aan te vallen of te discrimineren’.

Op de gedachtengang van de psychoprofylactici is gegronde kritiek te leveren. Om te beginnen gaat Welwowski uit van de hypothese, dat de normale bevalling geheel pijnloos is. Dit kan hij in geen enkel opzicht bewijzen. De vrouwenarts Peeters geeft in zijn artikel al te kennen, dat perifere factoren ook een rol spelen en dat hun realiteit niet ontkend kan worden. Het is echter in feite zo, dat de plaatselijke prikkels in de baarmoeder en omgeving de oorzaak zijn van de baringspijn. De anatomie, fysiologie en pathologie van het zenuwstelsel bewijzen dit. De baarmoeder is buitengewoon rijk aan zenuwen, die de prikkels via het ruggemerg naar de hersenen geleiden. Bij ziekten van het zenuwstelsel, waarbij juist de pijnbanen van het ruggemerg gestoord zijn, zijn de bevallingen absoluut pijnloos. Ook wanneer door verdoving de onderste helft van het ruggemerg wordt uitgeschakeld, worden geen baringspijnen gevoeld. Het staat wetenschappelijk vast, dat de normale baring met pijn gepaard gaat. De baringspijn heeft een belangrijke beschermende functie en komt niet alleen bij mensen, doch ook

[p. 771]

bij de hogere zoogdieren voor. Bij wijze van uitzondering komen er soms plotselinge bevallingen voor, die heel weinig pijnlijk zijn.

In het artikel van de vrouwenarts Peeters komen vele beweringen voor, die wetenschappelijk niet gefundeerd zijn. Het zou bepaald vervelend worden, om in een niet-medisch tijdschrift op alle punten in te gaan. In plaats daarvan lijkt het nuttiger, om te trachten een zo helder mogelijke uitleg te geven van wat er eigenlijk gebeurt bij het ‘pijnloos’ maken van de bevalling.

Rond 1933 ontdekte dr. Grantley Dick Read, dat de toepassing van bepaalde spierontspanningsoefeningen tijdens de bevalling een bijzonder kalmerende invloed had en de pijnbeleving der moeders sterk verminderde. Hij liet de vrouwen oefenen in de ‘progressive relaxation’, zoals die door Jacobson is beschreven. Deze oefeningen komen overeen met de ‘Konzentrative Selbstentspannung’, volgens Schultz; of met de ‘actieve tonusregulatie’, die in Nederland wel wordt toegepast bij bepaalde zenuwpatiënten; of ook met de ‘psychoprofylactische methode’, zoals die gepropageerd wordt door de Russische vrouwenarts Winijeri en de psychiater Welwowski, sinds 1949.

Terwijl aan Read de eer van deze ontdekking toekomt, hebben de Russen getracht, zich deze eer toe te eigenen door het voor te stellen, of zij met hun zg. psychoprofylaxe een nieuwe wetenschappelijke vondst hebben gedaan. Zij hebben er een hele theorie omheen geweven, waaruit hun materialistische levensopvatting duidelijk spreekt. Zowel in Rusland als in de satellietstaten trachten de communisten via staatskindertehuizen en scholen steeds meer vat te krijgen op de jeugd, teneinde ‘nieuwe burgers’ te vormen. Zij trachten nu door hun propaganda voor de ‘pijnloze haring’ een grotere invloed op de moeders te verwerven.

Pijn bij de bevalling

Daar de ‘pijnloze bevalling’ vrijwel nooit werkelijk pijnloos is, zoals uit de ervaringen van vele vrouwenartsen blijkt, is het schermen met de term ‘pijnloze baring’ kennelijk bedoeld als propagandamiddel. Men zou nog kunnen verdedigen, dat deze uitdrukking uit didactische overwegingen wordt gebruikt, om hiermede de vrouwen volledig gerust te stellen. Doch de ervaring leert, dat de meeste vrouwen zulk een onwaarachtige voorstelling niet appreciëren. Tijdens de bevalling immers worden zij wel gewaar, dat de feitelijkheid anders is dan haar werd voorgesteld.

Niettemin mogen wij niet in het andere uiterste vervallen door het te doen voorkomen, of een normale bevalling met ondragelijke smarten gepaard gaat. Vooral wanneer een vrouw rustig en vol zelfvertrouwen, zonder angst, de bevalling tegemoet ziet, zullen de pijnen niet van veel betekenis en goed te verdragen zijn.

Deze voorstelling van zaken nu, in overeenstemming met de realiteit van het gebeuren, wordt door verschillende vrouwenartsen gegeven, zoals door Kloosterman in Nederland en door Rust in Zwitserland. Dat dit helemaal niets nieuws is, blijkt uit het feit, dat reeds honderden jaren geleden vooraanstaande verloskundigen zoals Wigand en Van Deventer op het grote belang wezen van de innerlijke rust der moeders: hoe rustiger de moeders waren, des te minder last hadden zij van pijnen. En de kracht van de beroemde Ausems scheen juist hierin te liggen, dat hij de moeders zo op haar gemak wist te brengen. Vaak ging hij

[p. 772]

rustig een pijpje bij haar zitten roken. Waarom zou men een alarmerende ophef maken over een zo natuurlijke zaak als het baren van een kind?

Dat dit niettemin in de loop der tijden toch telkens weer gebeurd is, hangt samen met het onaangename feit, dat de meeste moeders tijdens haar bevalling in meerdere of mindere mate pijn voelen. Niet alleen is de mate, waarin de pijn optreedt, verschillend; ook de reacties van de moeders hierop zijn van geval tot geval en van volk tot volk verschillend. De reacties op de pijn houden een droefenis in om de pijn, alsook een afweer van de pijn, alsook een lijden onder de onmacht, om zich tegen de pijn te verweren¹⁾.

Wij moeten dus onderscheid maken tussen de pijn zelf en de afweer ervan, de reactie erop. Het zal nooit mogelijk zijn, de sterkte van een bepaalde pijn te meten, daar wij slechts de individuele reactie op de pijn kunnen waarnemen. De baring gaat bij alle volkeren ter aarde met pijnen, dus ook met pijnreacties gepaard. Dat dit bij primitieve volkeren niet het geval zou zijn, is een ongegronde bewering; deze is te verklaren door bepaalde gebruiken bij primitieven, volgens welke de vrouw b.v. helemaal niet spreekt over de duur en de intensiteit van haar weeën, terwijl zij soms tot het laatste moment doorgaat met haar werk.

In 1950 promoveerde J. Lambillon te Leuven op een onderzoek naar de baring bij zwarte en blanke vrouwen in de Kongo. Hij constateerde, dat de gemiddelde baringsduur bij negerinnen zelfs iets langer is dan bij blanke vrouwen. Door Amerikaanse onderzoekers is hetzelfde verschil vastgesteld, alsook dat de baringspijnen bij de meeste primitieve stammen geheel overeenkomen met die pijnen in onze gecultiveerde samenleving. Bij sommige stammen leek de pijn zelfs heviger te zijn, was de reactie erop meer dramatisch²⁾. Wel ziet men dikwijls, dat er bij beschaafde volkeren een abnormaal angstige instelling ten opzichte van de bevalling is ontstaan. Dit is vooral in die landen het geval, waar op uitgebreide schaal bij normale bevallingen narcose wordt toegepast. Doordat de vrouwen de bevalling dan als een soort operatie gaan zien, worden zij er veel angstiger voor. Deze abnormale angst kan men dus als een gevolg van de civilisatie beschouwen: men is kleinzerig geworden, elke pijn moet verdoofd worden, en zodoende heeft de narcose een belangrijke plaats in de normale verloskunde gekregen.

Afgezien van de nadelen, die een narcose kan hebben voor de gezondheid van moeder en kind, is er een groot psychologisch nadeel aan verbonden, en wel dat de moeder het allermooiste van de bevalling moet missen, namelijk het bewust beleven van het ontroerend ogenblik, dat haar kind geboren wordt. Hierdoor kunnen bovendien ernstige tekorten ontstaan in de affectieve relatie tussen moeder en kind. Door de narcose was de verloskunde eigenlijk in een impasse geraakt. Aan Read komt de eer toe, dat hij een uitstekende uitweg uit deze impasse heeft gevonden.

1) F.J.J. Buytendijk, Over de pijn, 1943.

2) L.W. St. van Eps, Over de baringspijn, 1954.

De bestrijding van de barenspijn

Wanneer wij nu enerzijds door goede voorlichting van de moeders onnodige pijnen kunnen voorkomen en haar anderzijds een hulpmiddel aan de hand kunnen doen, waardoor zij zich op onschadelijke wijze tegen onvermijdelijke pijnen

[p. 773]

kunnen verweren, dan is dat natuurlijk bijzonder welkom, vooral bij angstige en nerveuze vrouwen.

Wanneer wij met alle aandacht naar een muziekstuk luisteren, dan dringen de muzikale geluiden in alle hevigheid en met alle nuances tot ons door. Indien wij echter een spannend boek lezen of een geanimeerd gesprek voeren, dan gaat de muziek grotendeels aan ons voorbij en dringt slechts oppervlakkig tot ons bewustzijn door. Zo is het ook met alle andere waarnemingen: hoe meer wij onze aandacht op een bepaalde waarneming richten, des te intenser en nauwkeuriger vindt die waarneming plaats. Doch hoe meer wij zijn afgeleid, dus hoe meer wij onze aandacht aan iets anders besteden, des te slechter en onvollediger zal die bepaalde waarneming plaats vinden. Zo kan het zelfs gebeuren, dat een soldaat in het vuur van de strijd ersntig gewond wordt zonder dat hij het voelt.

Wanneer nu een vrouw de bevalling alleen maar als een zeer pijnlijk gebeuren beschouwt en dus uit angst voor de pijn juist al haar aandacht op het waarnemen van de baringspijnen gevestigd houdt, dan zal zij die pijnen in alle hevigheid ondergaan. Door de angst en de pijn beide komt zij in een gespannen toestand, die haar nodeloos vermoeit en daardoor pijngevoeliger maakt. Ook is het niet onmogelijk, dat zij uit angst voor de pijnen juist de spieren van de bekkenbodem spant, zodat de vrije doorgang voor het kind belemmerd wordt en er meer en pijnlijker baarmoedercontracties nodig zijn, om de uitdrijving te bewerken, dan anders het geval zou zijn geweest. Zo wordt door angst de pijn verhevigd en de baringsduur verlengd. Het is duidelijk, dat deze nodeloze inconveniënten kunnen worden voorkomen door met behulp van een geruststellende voorlichting de angst weg te nemen.

Read had in zijn praktijk bemerkt, dat angstige, gespannen vrouwen meer pijn hadden dan rustige, ontspannen vrouwen. Dit deed hem vermoeden, dat angst de oorzaak was van de baringspijn. Hij begon toen door voorlichting en geruststelling de angst te elimineren. Doch tot zijn teleurstelling moest hij constateren, dat die kraamvrouwen toch nog pijn voelden tijdens de bevalling, waardoor zij tevens in een min of meer gespannen toestand kwamen. Dit nu bracht hem op het idee, om ontspannings-oefeningen in te voeren. Hij koos daartoe de oefeningen van Jacobson. Tot zijn grote verbazing hadden deze oefeningen, waarin de vrouwen zich maandenlang vóór de bevalling hadden moeten trainen, een buitengewoon goed resultaat, zodat hij schreef: ‘In a short time I was more astonished than my patients’. Hij merkte ook op, dat de vrouwen minder gevoelig werden voor allerlei prikkels: zij bemerkten soms niet, wat er rondom hen heen gebeurde of wat er gezegd werd³⁾.

Dit betekent dus, dat er een lichte bewustzijnsverlaging was ingetreden, hetgeen niet te verwonderen is, wanneer men bedenkt, dat deze toestanden van ontspanning niets anders zijn dan een kunstmatig verwekte gedeeltelijke slaap. De vrouwen brengen door de systematische ontspanning hun ledematen als het ware in slaap. Het is het beginstadium van een auto-hypnose, in welke laatste toestand het bewustzijn nog verder verlaagd en vernauwd is. Hoewel Read een goede opmerkingsgave bezit, heeft hij toch niet doorzien, in welke toestand hij de vrouwen door middel van de ‘progressive relaxation’ liet komen. Uit zijn bevindingen trok hij de foutieve conclusie, dat de normale bevalling slechts zeer weinig of geheel niet pijnlijk is. Toch is het uit klinische ervaringen alsook uit

3) G.D. Read, Childbirth without fear, 1955.

[p. 774]

fysiologische en pathologische feiten wetenschappelijk komen vast te staan, dat de normale baring bij alle volkeren ter aarde met pijn gepaard gaat.

De geniale vondst van Read is echter, dat hij het juiste hulpmiddel te baat heeft genomen, waarmee de vrouwen zichzelf in een lichte verdovingstoestand kunnen brengen, zodat zij de pijn minder voelen en al haar aandacht kunnen besteden aan de voortgang van de bevalling en de komst van het kind.

Het feit op zich reeds, dat een moeder zich verheugt op de geboorte van haar kind en daarop al haar aandacht richt, maakt haar weer minder gevoelig voor pijn. Geen wonder dan ook, dat de methode van Read veel succes had en navolging vond in alle landen van oost en west. In de wijze van toepassing zijn variaties mogelijk, welke tot uitdrukking komen in verschillende scholen. In wezen echter zijn alle methodes gelijk: zij berusten alle op zeer bepaalde oefeningen van spierontspanning en ademhaling, welke oefeningen afkomstig zijn van de Yogi, die ze reeds rond 1500 vóór Christus in praktijk brachten⁴⁾.

4) B. Stokvis, Autosuggestieve psychotherapie, 1950.

De Paus over deze pijnbestrijding

In de magnifieke rede, die de H. Vader op 24 februari 1957 voor een groep chirurgen en anaesthesisten heeft gehouden, is hij nog eens teruggekomen op de rede, die Hij op 8 januari 1956 had uitgesproken, ‘à propos des nouvelles méthodes d'accouchement sans douleur’, zoals Hij zelf zeide. Daar de chirurgen Hem namelijk de vraag gesteld hadden, of er in het algemeen een morele verplichting bestaat, om de verdoving te weigeren en de fysieke pijn in een geest van geloof te aanvaarden, zag Hij hierin een ‘exemple concret’, waaraan Hij Zijn zienswijze duidelijk kon maken. Om elk mogelijk misverstand te voorkomen, wil ik de woorden van Z.H. de Paus letterlijk aanhalen: ‘On demandait alors si, en vertu du texte de l'Ecriture: “Tu enfanteras dans la douleur” (Gen. 3, 16), la mère était obligée d'accepter toutes les souffrances et de refuser l'analgésie par des moyens naturels ou artificiels. Nous avons répondu qu'il n'existait aucune obligation de ce genre. L'homme conserve, même après la chute, le droit de dominer les forces de la nature, de les utiliser à son service, et donc de mettre à profit toutes les ressources qu'elle lui offre pour éviter ou supprimer la douleur physique’.

Daar de chirurgen ook de vraag gesteld hadden, of het wel verenigbaar is met de geest van het evangelie, om iemand met behulp van verdovende middelen het bewustzijn en het gebruik van zijn hogere vermogens te ontnemen, ging de H. Vader hier uitvoerig op in. Sprekend over de natuurlijke slaap, zeide Hij: ‘Notons d'abord que dans le sommeil, la nature elle-même interrompt plus ou moins complètement l'activité intellectuelle. Si, dans un sommeil pas trop profond, l'usage de la raison (“usus rationis”) n'est pas entièrement aboli et que l'individu puisse encore jouir de ses facultés supérieures - ce que St.-Thomas avait déjà noté (S. Th. p. 1 q. 84 a. 8) - le sommeil exclut cependant le “dominium rationis”, le pouvoir en vertu duquel la raison commande librement l'activité humaine’.

Daaruit volgt echter niet, zo gaat de H. Vader verder, dat de mens tegen de morele orde handelt, wanneer hij zich aan de slaap overgeeft. De onderdrukking van het bewustzijn door de natuurlijke slaap biedt dus op zich geen enkele

[p. 775]

moeilijkheid; maar toch is het niet geoorloofd, deze te aanvaarden, wanneer zij de vervulling van een morele plicht verhindert.

Sprekende over de hypnose zeide de H. Vader: ‘Mais la conscience de soi peut aussi être altérée par des moyens artificiels. Qu'on obtienne ce résultat par l'administration de narcotiques ou par l'hypnose, cela ne comporte aucune différence essentielle au point de vue moral. L'hypnose cependant, même considérée uniquement en elle-même, est soumise à certaines règles. Qu'il Nous soit permis à ce propos de rappeler la brève allusion à l'usage médical de l'hypnose que Nous avons faite au début de l'Allocution du 8 janvier 1956 sur l'accouchement naturel indolore’.

De H. Vader zegt uitdrukkelijk, dat Hij de hypnose alleen maar goed kan keuren, wanneer zij door de arts wordt toegepast, ten dienste van een klinisch doel en met inachtneming van alle voorzorgsmaatregelen, die de wetenschap en de medische ethiek vereisen.

Kritiek op de Russische theorie

De Russen maken geen onderscheid tussen pijn en afweer van pijn of reactie op pijn. Zij spreken over pijn als over een reflex. Doch pijn is een gevoelsgewaarwording en kan dus nooit een reflex zijn. Want een reflex is altijd een reactie op een prikkel, een reageren op een gewaarwording. B.v. de ogen sluiten bij fel licht of maagsap afscheiden tijdens het eten. Pijn kan dus wel oorzaak zijn van een reflex: van een vluchtbeweging, van pupilverwijding, van vaatvernauwing.

Uit de proeven van Pawlow worden foutieve conclusies getrokken. Er zijn twee proeven, die de communisten in verband met hun ‘pijnloze baring’ naar voren brengen. De eerste is de volgende: Pawlow deed een hond pijn aan zijn poot met een elektrisch geladen staaf, tientallen keren achtereen. Telkens volgde op die pijnprikkel de aangeboren, onvoorwaardelijke reflex van terugtrekken van de poot. Toen naderde Pawlow de poot heel dicht met de staaf, doch zonder hem te raken. Toch trok de hond daarop zijn poot terug. Daarom meende Pawlow, dat de hond pijn gevoeld had. Hij noemde die ‘pijn’ een voorwaardelijke reflex. Doch hij maakte geen onderscheid tussen een pijnprikkel en afweer van pijn. Doordat de hond vele malen met de staaf gepijnigd was, was het naderen van de staaf voor hem een teken ofwel een signaal geworden van dreigende pijn. Op dit signaal reageerde de hond met een voorwaardelijke vluchtreflex. Pawlow constateerde, dat er slechts een ‘tijdelijke verbinding’ ontstaan was tussen dat deel van de hersenschors, waaraan de waarneming van de staaf is verbonden en dat deel, van waaruit de vluchtbeweging wordt opgewekt. Want toen hij enige malen de schijnmanoeuvre gemaakt had, verdween de vluchtreactie. Hiermede is bewezen, dat de hond bij het waarnemen van die schijnmanoeuvre géén pijn voelde. Immers, op het waarnemen van pijn volgde ónvoorwaardelijk de vluchtreflex.

Zoals nu in deze proef de dreigende nadering van pijn de vluchtbeweging van de hond opwekte en volgens de Russen ‘dus’ oorzaak was van pijn; zo is volgens hen het spreken over baringspijn de oorzaak van deze pijn, welke pijn door hen eveneens een ‘voorwaardelijke reflex’ genoemd wordt.

In deze redenering schuilen drie fouten:

1.	pijn kan nooit een reflex zijn.

[p. 776]

2.	de hond voelde geen pijn, want de voorwaardelijke vluchtreflex was niet blijvend.
3.	het geschreven of gesproken woord is voor de mens geen oorzaak van reflexen; het kan slechts oorzaak zijn van bepaalde voorstellingen met daaraan gebonden overwegingen en gevoelens, waarna eventueel een bepaald wilsbesluit kan worden genomen. Bij het lezen over pijn voelt de mens geen pijn en evenmin wordt hij reflexmatig gedwongen, om op bepaalde wijze te reageren.

Hieruit nu komt duidelijk de materialistisch-deterministische mensopvatting van de communistische onderzoekers naar voren. Zij beschouwen de mens als het hoogst gedifferentieerde dier, dus als een buitengewoon ingewikkeld reflex-apparaat. Zij spreken zowel bij dieren als bij mensen over ‘opvoeding’. Volgens hen berust deze opvoeding op twee beginselen: aan-leren en af-leren. Dieren worden eenvoudig ‘opgevoed’ (gedresseerd) met signalen. Doch mensen hebben een zeer ingewikkeld signaalsysteem, waarover geen enkel dier beschikt, namelijk de spraak en het schrift. Pawlow noemde deze beide tezamen ‘het tweede signaalsysteem’. Hij ging er van uit, dat elke menselijke daad een reflex is op waargenomen prikkels.

De tweede proef van Pawlow, die in dit verband naar voren wordt gebracht, is deze: Een hond werd telkens kort voor het voederen pijnlijk aan zijn poot geprikkeld. De hond reageerde dan met pijnuitingen als terugtrekken van de poot, grommen, enz. Doch nadat men de proef tientallen malen had herhaald, bleven deze reacties op de pijniging achterwege, terwijl de hond slechts de richting uitkeek, vanwaar het voedsel moest komen, speekselafscheiding kreeg en zijn bek aflikte. Hij werd dus geheel in beslag genomen door de verwachte voedering en.... ‘scheen de pijn niet meer te voelen’. Dit staat letterlijk beschreven in een communistisch boekje over de ‘pijnloze baring’, waarin men dan als volgt verder redeneert: ‘Het is dus mogelijk, om door de vorming van een voorwaardelijke reflex, welke op iets anders gericht is, echte (!) pijn te doen verdwijnen’⁵⁾ [(!) van mij]. Wanneer men even nadenkt, wordt het duidelijk, dat niet de voorwaardelijke reflex (speekselafscheiding, enz.) de pijnreacties van de hond deed verdwijnen, doch dat de wezenlijke oorzaak hiervan is: het afleiden van de aandacht. De verwachte voedering ging meer de belangstelling van de hond trekken dan de telkens toegebrachte, matige, pijn. Meer en meer werd de aandacht van de hond door het voedsel aangetrokken, zodat hij de pijn ook minder ging voelen. Dit is trouwens geheel in overeenstemming met de vondst van Pawlow, dat de prikkeling van een bepaald gedeelte van de hersenschors gepaard gaat met een verminderde prikkelbaarheid van alle andere gedeelten van de hersenschors. Hierdoor is het te verklaren, dat men door zijn aandacht op een bepaalde waarneming te concentreren alle andere aanwezige zintuigelijke prikkels veel minder intens waarneemt.

De schrijvers van genoemd boekje hebben in een weekblad (De groene Amsterdammer, 28-1-1956) deze proef nog als volgt toegelicht: ‘Door de hoopvolle verwachting van de aanstaande voedering wordt de pijn niet meer als zodanig geïnterpreteerd’. Zij trekken hieruit tevens de conclusie, dat de martelaren door de hoopvolle verwachtingen, die bij hen waren aangeleerd, de corticale pijncentra tot een toestand van volledige remming konden brengen en aldus

5) O.B. Stetricus, Kinderen krijgen zonder pijn, 1955.

[p. 777]

de pijnen van de marteling niet voelden. Zij vinden dit wel een ‘netelig terrein’ en gaan dan over tot een pleidooi voor de ‘psychoprofylactische methode van de pijnloze baring’. Zij laten echter na te vermelden, dat dit proefje met de hond, die na een matige pijnprikkel altijd lekker voedsel kreeg, niet opgaat, wanneer hem een stérke pijnprikkel wordt toegediend: dan blijven de pijnuitingen niet achterwege en wordt de pijn dus wél gevoeld⁶⁾.

Uit dit alles wordt tevens duidelijk, dat de propagandisten van de ‘psychoprofylactische methode’ wel degelijk weten, dat een normale bevalling met pijn gepaard gaat, doch dat de aandacht van deze pijn moet worden afgewend. Bovendien wordt dan nog een lichte auto-hypnose toegepast.

6) J. Brenez, in: Il parto indolore, 1956.

Resultaten van de nieuwe methodes

In Nederland bedraagt zonder speciale voorlichting en zonder ontspanningsoefeningen het aantal ‘pijnloze’ bevallingen reeds 60 à 65%. De term ‘pijnloos’ betekent in de statistiek namelijk, dat de vrouwen hoogstens ongeveer een kwartier hebben gekreund of onrustig en gespannen zijn geweest. Wanneer uitsluitend een uitvoerige en geruststellende voorlichting is gegeven, dan stijgt dit percentage tot 70 à 77%. En wanneer men de vrouwen daarbij ook nog ontspanningsoefeningen laat toepassen, dan wordt het 80 à 85%. Goed beschouwd betekent de speciale voorlichting een winst van ongeveer 10% en de toepassing van de lichte hypnose ook nog een winst van 10%. In die landen, waar de narcose op grotere schaal wordt toegepast en de angst voor de bevalling onredelijk groot is geworden, zal de eerstgenoemde groep van onvoorbereide vrouwen een kleiner percentage bevatten en daar zal de invloed van de voorlichting naar verhouding groter zijn. Wanneer de methodes volledig worden toegepast, dus zowel met een uitvoerige voorlichting als met een lichte bewustzijnsverlaging door middel van ontspannings- en ademhalings-oefeningen, dan wordt er nog vrijwel nooit een volledige pijnloosheid bereikt. De opgegeven percentages ‘geslaagde bevallingen’ zijn combinaties van een groep ‘zeer goede’ en een groep ‘goede’ bevallingen. Alleen van de ‘zeer goede’ wordt aangegeven, dat de daarin gerangschikte vrouwen gedurende de gehele bevalling volkomen rustig en ontspannen zijn geweest. Deze groep bedraagt in de Sovjet-Unie (Welwowski) 44,5% en in Nederland (Kloosterman) bijna 60%, beide dus met toepassing van een volledige methodiek. Zonder enige voorbereiding bedraagt deze groep ‘zeer goede’ bevallingen in Nederland echter reeds 33,5%. Hiermede moge u de betrekkelijke waarde van al deze methodes duidelijk zijn geworden. Want een derde van de bevallingen in Nederland is reeds zonder meer geheel ‘pijnloos’⁷⁾.

De Zwitser Rust vindt het grote voordeel van de methodes, dat de persoonlijke prestaties van de vrouw op de voorgrond en de pijn op de achtergrond treden. Maar zijn ervaring is, dat slechts een derde van de zwangere vrouwen interesse heeft in de tijd en geduld vergende oefeningen, die maandenlang dagelijks moeten worden gedaan, wil men er succes van zien⁸⁾.

7) G.J. Kloosterman, Ned. T. v. Geneeskunde, 1956.

8) Th. Rust, Die natürliche Geburt, 1956.