De Stem. Jaargang 20

[p. 134]

Op de bres
door Anthonie Donker

Een leerstoel in het Vondelpark

Sinds de leerstoel in de Vondelstudie, welke in universitairen kring sinds geruimen tijd een probleem, en gaandeweg een kwestie was geworden, aan den openbaren weg is neergezet, is er groote verwarring over die kwestie ontstaan. Iedereen heeft er op het oogenblik een opinie over, ongerekend of men er een meening of oordeel over hebben kan. Zoo is het wel altijd met alles, maar het blijft niettemin te betreuren, dat de pers zich met deze zaak veel verdergaand bemoeid heeft dan de principieele kant ervan die voor openbare discussie vatbaar is, en in de bijzonderheden getreden is, waar de zaak een strikt interne universitaire aangelegenheid was. Een euvel, dat meer en meer gebruikelijk begint te worden. Het is niet de eerste maal, dat men den indruk krijgt, of er een perstribune in de faculteitskamers en senaatszalen is geplaatst, en de kranten schrijven over negatieve adviezen van faculteiten, senaten of curatoren, alsof het schoorsteenbrandjes zijn, waar iedere voorbijganger en spuitgast bij geweest is en zijn emmertje water aandraagt.

Dat over de publiciteit van het geval. Het gevolg is een verwarring, die naar verschillende kanten schade kan aanrichten. Zoo wordt bij voorbeeld bij velen de meening gevestigd, alsof het alles uitsluitend over en tegen Van Duinkerken gaat, terwijl de kwestie voor zeven achtste al bestond, vóór er van Van Duinkerken ook nog maar eenige sprake was geweest. In zooverre zou de persoon van Van Duinkerken eenigermate dupe worden van de polemiek over een bijzondere leerstoel waarvan hij slechts voor één achtste het object is. Dat dient men goed uiteen te houden. Het is daarom te betreuren, dat de kwestie van de bijzondere leerstoel in de pers aan de orde gesteld is, toen Van Duinkerkens candida-

[p. 135]

tuur opkwam, waardoor deze met de kwestie in haar geheel beladen raakte, wat een verkeerden indruk bevorderen moest. Een tweede verkeerde meening, die zich opgewekt verbreidt, is dat het gaat tegen een bijdrage aan het universitaire litteratuuronderwijs in den vorm van een bijzondere opdracht, en dus a.h.w. om een monopolie van het gewone litteratuuronderwijs. Dat zulk een bijzondere bijdrage op zichzelf niet anders dan toe te juichen is, heeft Prof. De Vooys duidelijk in het licht gesteld. Het bezwaar is, dat deze bijzondere bijdrage nu juist den vorm van een leerstoel zou moeten hebben, terwijl daartoe alleen reden zou kunnen bestaan, indien het een geheele wetenschap betrof, bijv. de aesthetiek of de vergelijkende litteratuurgeschiedenis of welk ander studiegebied dat principieel afgebakend en van buitengewonen omvang en portée is; een oeuvre, hoe groot en voornaam ook, kan nooit als zoodanig in aanmerking komen. Voor de studie van bijzondere onderwerpen van groot belang en omvang zijn er juist de privaat-docentschappen en zou in een geval van klemmend belang een bijzonder lectoraat in aanmerking kunnen komen. Maar naast den hoogleeraar in de geschiedenis der Nederlandsche letteren een hoogleeraar in Vondel, levert een absurde wanverhouding op. Vondel zou ontzet zijn, zulk een executeur-testamentair uitsluitend en alleen voor zijn persoon aangesteld te zien. Een derde verkeerde meening is, dat het tegen het katholicisme en speciaal tegen de katholieke Vondelstudie gaat. Natuurlijk is ook dat element hier of daar niet buiten de kwestie gebleven, maar van de zijde der universiteit kan geen ander bezwaar gelden, dan een onjuiste verhouding in den vorm van het officieele en bijzondere litteratuuronderwijs. Er is daarom een principieele kwestie: leerstoel of privaat-docentschap, resp. bijzonder lectoraat. Er is een tweede kwestie: dat is de gang van zaken der voorbereiding dezer aanvulling, die een uitsluitend interne aangelegenheid is tusschen Leiden, regeering en Vondelstichting en die buiten de openbare beoordeeling valt. Of de Vondelstichting onduidelijk geweest is in het aangeven van haar bedoeling, of de juiste weg van voorbereiding en raadplegen van onontwijkbare instanties niet is gevolgd, of de verhooging en verdieping van de Vondelstudie dan wel de eer welke het

[p. 136]

katholicisme daar voor een belangrijk onderdeel mee kon inleggen, op den voorgrond stond, of er fouten begaan zijn door de motiveering dat de Vondelstudie aan onze universiteiten tekortkwam, of daarmee elk der hoogleeraren in de letterkunde een tekort ten dezen aangewreven kan schijnen en of in elk geval Verwey's naam met eere en eerbied genoemd had moeten worden, en zoodoende de gang van zaken grievend en ergerlijk voor Van Eyck moet zijn geweest en zijn heftigheid verklaarbaar maakt (het tegenargument tegen een zoo prominent geleerde als prof. Van Eyck ingebracht, dat hijzelf maar jurist zou zijn, ontsierde de polemiek in hooge mate), het zijn zaken die tenslotte de betrokkenen aangaan en buiten de in de pers onderhavige kwestie vallen. Er is ten derde de kwestie van de bevoegdheid van Van Duinkerken. En eindelijk, het algemeene probleem van de gebrekkige regeling der bijzondere hoogleeraarschappen en het wetenschappelijk toezicht daarop.

Gesteld en indien al een bijzonder hoogleeraarschap in de Vondelstudie te verdedigen was, en immers heeft men er in Nijmegen zoo over gedacht toen Molkenboer, die van de Vondelstudie zijn levenswerk heeft gemaakt, zich deze leeropdracht in den vorm van een professoraat zag toebedeeld, dan zou er, dunkt mij, thans minder reden zijn tot de bezetting van een tweede leerstoel in de Vondelstudie met een geprononceerd katholiek docent en strijdbaar apologeet, maar terwille van het redelijk evenwicht diende men dan in zulk een leerstoel eer voor een even duidelijke belichting van Vondels geestelijke persoonlijkheid van Protestantsche zijde zorg te dragen. Het zou bijv. uiterst belangwekkend kunnen zijn tegenover Molkenboer diens bekwame bestrijder, de uitnemende kenner van het werk van Vondel en het zestiende- en zeventiende-eeuwsche geestesleven Dr. W.A.P. Smit gesteld te zien. Intusschen blijven wij echter zulk een bijzonder hoogleeraarschap op een onjuiste opvatting van de doelstelling van een professoraat gebaseerd achten, en ware er dan eer aanleiding tot de instelling van bijv. een bijzonder lectoraat in de studie der Contra-Reformatie of (en) der Reformatie en van haar weerspiegeling in de litteratuur. Van Duinkerkens bevoegdheid voor de vervulling van zulk een leeropdracht is tevens in het geding geraakt. Men is het

[p. 137]

eens over zijn belangrijke kwaliteiten als schrijver, essayist, en niet te vergeten als dichter. Men wijst op zijn journalistieke flair en de gevaren die daarvan zijn gebleken in zijn werk. Zonder deze te mogen loochenen, meen ik, dat men dit toch ook van een anderen kant kan zien: dan is het opmerkelijk dat ondanks den journalistieken vorm en het journalistieke tempo, waarin veel (niet alles) van zijn essayistisch werk tot stand heeft moeten komen, Van Duinkerken er in slaagt dieper in zijn onderwerpen door te dringen dan men onder zulk een vorm en omstandigheden verwachten kan. Ik heb daardoor den stelligen indruk, dat Van Duinkerken wetenschappelijke capaciteiten bezit, die in wetenschappelijke prestaties, al onderschatte men zijn literair-historische geschriften niet, nog niet evenredig verwezenlijkt zijn maar die hem met geprononceerde eigenschappen van inzicht, dichterlijkheid, werkkracht en kennisdrift, in staat moeten stellen tot het verrichten van zuiver wetenschappelijken arbeid, al zal het hem niet gemakkelijk vallen den journalist en den apologeet daarbij gelijkelijk om den wille van het zuivere kennen onder den duim te houden. Dat de gelegenheid tot volle ontplooiing daarvan hem in passenden vorm eenmaal geworden zal, is niet alleen voor hemzelf te hopen.

Het zal het beste zijn, wanneer voorshands in afwachting van een bevredigender regeling van de bijzondere hoogleeraarschappen, geen bijzonder professoraat van zoo problematischen inhoud werd ingesteld, en door een privaat-docentschap of indien mogelijk een bijzonder lectoraat bijv., met inachtneming der juiste verhouding tusschen leeropdracht van zuiver algemeene strekking en speciale studies, een redelijke oplossing werd gevonden. De Vondelstudie zou dan overigens bij de geestelijke wrijving, welke bij zoo tegengestelde zienswijzen als dan stellig geconfronteerd zullen worden aan de oudste universiteit, die eenmaal een prijs der Hervorming was, alleen maar wel kunnen varen. En rustiger dan bij het verbreken der juiste verhoudingen door een ongemotiveerd professoraat, kan men dan afwachten, wat nog niemand kan weten: of de nieuwe brug over het Vondelpark dit ontsieren of mogelijk sieren zal!