De Stem. Jaargang 20

[p. 131]

Dop Bles †
door J. Welders

Ik bedoel in dit persoonlijk woord niet de geschiedenis te schrijven van een vriendschap, die door den dood is verstoord, noch een biografie te geven van den vriend, dien de dood uit mijn leven heeft weggerukt. Ik wil slechts een enkel woord zeggen over den beminnelijken en goeden mensch, met wien ik twintig jaar in vriendschap was verbonden en die, over zijn grafheen, steeds in warme herinnering bij mij zal blijven leven. Bles was een persoonlijkheid, een origineele en vaak boeiende persoonlijkheid, doch - en dit was niet het minst origineele in hem - een persoonlijkheid zonder geschiedenis. Talloozen zijn zonder geschiedenis. Het zijn de onpersoonlijken, die passief door het leven gaan, zonder door het leven te worden gevormd of veranderd; zij leven zonder innerlijken strijd, zonder innerlijke conflicten, zonder innerlijke ontwikkeling. Tot dezulken heeft Dop Bles stellig niet behoord. Er moet een tijd zijn geweest, in zijn jeugd, dat zijn ziel een sterken schok heeft ontvangen, misschien zelfs onherstelbaar is verwond, waardoor hij gekomen is tot die wrange levenshouding welke bijvoorbeeld in zijn Parijsche Verzen zoo fel en soms zoo aangrijpend tot uiting komt. Ik, echter, heb dat proces niet meegemaakt. Toen ik den dichter leerde kennen, een 20 jaar geleden, lag dat geheim reeds in zijn ziel besloten en althans mij heeft hij het nimmer geopenbaard. Doch dit weet ik zeker, en daarom noem ik hem een persoonlijkheid zonder geschiedenis: zijn houding in het leven, zijn opvatting van het leven, zijn innerlijke persoonlijkheid die, zonder eenige ascese, van het leven was afgewend, zijn in de jaren van onze vriendschap onveranderd gebleven, zelfs na den dood van zijn vrouw, waaronder hij zoozeer heeft geleden; het gesprek over leven en dood, dat ik 10 dagen vóór zijn dood met hem voerde, had, althans zijnerzijds, evenzoo 10 of 20 jaar ge-

[p. 132]

leden plaats kunnen gehad hebben. Toen reeds had hij den mensch gezien, buiten alle ‘omstandigheden’ om, als den dolende aan de poort der eeuwigheid. Voor mij was dit in Dop Bles het aantrekkelijke: het steeds en overal richten van zijn aandacht en zijn oordeel, dwars door alle omstandigheden en toevalligheden heen, op de kern van den mensch of de zaak. Hij liet zich door geen schijn, entourage of omstandigheden verblinden of verleiden; hij greep onmiddellijk naar den mensch en richtte over hem. Sprak hij over litteratuur, tooneel, politiek, dan vermeed hij alle abstracties en algemeenheden; dan sprak hij over mènschen. Alle vlakke banaliteit, alle kleinburgerlijkheid, alle schoolmeesterachtigheid was hem volmaakt vreemd.

Hij verraste en fascineerde door zijn persoonlijke visie, zijn scherpe karakteristiek, die niet redeneerde van de peripherie naar het middelpunt - een weg waarop de meesten blijven steken! - maar onmiddellijk, dóór de peripherie, het middelpunt trof; voor de peripherie had hij geen of weinig aandacht. Dit is op zichzelf, geloof ik, zeldzaam, en zeker zeldzaam in ons land, waar de Duitsche manier van ‘gründlich’ redeneeren helaas zoo in zwang is, tot schade m.i. van den denkstijl. Bles had veeleer een Fransch gerichten geest, die in enkele markante punten den geheelen mensch of de geheele situatie vermag weer te geven. Misschien heeft dit hem belet den droom te zien waaruit wij leven en die in ons werk vaak onvolkomen wordt gerealiseerd. Maar het heeft hem, Goddank, eveneens belet zich voort te laten drijven op fantasieën en theorieën, die haar belangrijkheid moeten ontleenen aan het geheim, dat zij listig laten vermoeden, maar dat in werkelijkheid niet aanwezig is. Daarom was een gesprek met Dop Bles - moeilijk soms te volgen door verrassende wendingen en de sprankeling van een speelsch vernuft - een ware verfrissching; ook wanneer men de uitkomsten van zijn redeneering niet kon aanvaarden, werd men toch geboeid door de redeneering zelve. Een goed voorbeeld van die gespannen, grillige en niet zelden geestige wijze van redeneeren vindt men in zijn rake en in hun vorm unieke tooneelbeschouwingen, welke hij in dit tijdschrift heeft gepubliceerd.

Bles, overigens, was allerminst een intellectualist, een spotter of afbreker uit lust tot spotten en afbreken, een brillant niets.

[p. 133]

Dat kòn hij niet zijn, omdat - en dit was ook het altijd weer sympathieke in hem - het zijn hart was, dat de wellende bron vormde voor zijn oordeel; een andere bron kende hij niet. Zijn geestigheid en zijn spot wondden niet, wijl zij slechts het masker waren waarachter hij zijn warme menschelijkheid verborg. Niets stond hem meer tegen dan het ten toon spreiden van zijn gevoelens; een gêne, die alle fijngevoeligen kennen, belette hem dit Maar niemand, die werkelijk de kunst van lezen en luisteren verstond, kon zich omtrent zijn waarachtige gevoelens vergissen. Hij had jegens zijn vrienden de zachtheid en de beschroomdheid van een vrouw, en hij had die scherpzinnigheid van het hart, die een steun kon zijn - en hier kan ik uit eigen ervaring spreken - voor de velen, die hem in moeilijke omstandigheden, en nimmer vergeefs, om hulp en raad vroegen.

Over den dichter Bles wil ik hier niet spreken; dit zij overgelaten aan iemand, wiens woord op dit gebied meer gezag heeft dan het mijne. Maar over den vriend en den mensch kan ik getuigen, dat hij een onuitputtelijken rijkdom had aan geest en innige menschelijkheid en dat hij daaruit aan zijn vrienden de kostelijke gaven heeft geschonken, die wij nimmer zullen vergeten, wijl zij ons leven hebben verwarmd en verrijkt.