De Stem. Jaargang 20

[p. 67]

Scherpenheuvel
door Wies Defresne

't Ging met mij, zooals 't altijd en met al de kindertjes in onze familie gegaan is.

Gedoopt worden. Tot ons zevende jaar blauwe jurkjes dragen ter eere van de heilige Moeder Gods. Eerste heilige Communie doen. Verschillende Heiligen leeren aanroepen tot 't afwenden van rampen of het verkrijgen van gunsten. Overlezen worden tegen de kroep. Den Onze-Lieve-Vrouwebedeweg volgen, en dan waren we zoo zoetjesaan oud genoeg, om mee genomen te worden naar Scherpenheuvel. Zoo eens in 't jaar werden de menschen in ons stadje dusdanig door bidkoorts bevangen, dat ze onze prachtige groote en kleine kerken voor 't afsmeeken van Gods genade niet goed genoeg meer vonden.

Hoewel het vast staat, dat Jezus en Zijne heilige Moeder hier, daar en overal rondom ons zijn, geloofden ze toch, dat de God, dien ze per trein ergens verder weg gingen bezoeken, zich misschien meer aanhunklachten zou laten gelegen liggen. Want in Frankrijk, België of Duitschland hoort Hij zich dan toespreken in een voor Hem dáár onverstaanbare taal; terwijl ook een vreemd gezicht meer Zijn aandacht trekt, dan dat wat Hij alle dagen minstens tweemaal te zien krijgt; eenmaal 's morgens in de mis en andermaal 's avonds in 't lof. De goed gesitueerden, of degenen, die door 't te berde brengen van 'n lam been of 'n nietsziend oog, geld genoeg bij elkaar hadden weten te krijgen, reisden naar Lourdes.

De gewone burgerklasse moest volstaan met 't bezoeken van Kevelaar of Scherpenheuvel, terwijl de armoedzaaiers in de knie zonken voor hun schoorsteen thuis, waarop een of ander Heiligenbeeld, met 'n brandend Goudlichtje er vóór, heul beloofde.

Wij behoorden tot de gewone burgerklasse, wij gingen naar Scherpenheuvel.

Moeder en ik reisden samen met tante Stine, dezer dochter Philomène en Philomène's kind, Agaatje.

De trein stond langs 't perron op ons te wachten.

Agaatje en ik waren er 't eerste in. Zonder dat we 't hadden

[p. 68]

afgesproken, gingen we gauw samen uit 't raampje hangen om te zien hoe m'n tante Stine naar binnen geheschen werd. Omdat we wel wisten, dat onze moeders zouden volgen, netjes en ingetogen zooals 't behoort, schoven we al maar vast over de bank heen, naar den anderen kant van de coupé, waar we als groote menschen tegenover elkaar gingen zitten, ieder in 'n hoekje bij 't raam.

Ik had gedacht, dat we beginnen zouden met de broodjes, die we den vorigen dag gekocht hadden om in den trein op te eten. In plaats daarvan ging tante Stine, toen ze eindelijk goed en wel op haar gemak zat, ons vóór in 't gebed.

Hoewel Philomène en moeder haar natuurlijk hierin volgden, zag ik toch aan hun verwonderde blikken, dat dit niet volgens afspraak was.

Als een reiziger onze coupé reeds voorbij geloopen was en terug kwam, om door 't raampje te zien of er nog 'n goeie plaats voor hem was, klonk tante Stine's ‘Mijn Jezus Barmhartigheid’ zoo vervaarlijk, dat 't verlangen om tusschen ons in te komen zitten hem al heel gauw verging.

De trein rolde, 't gebed verstilde, en de broodjes kwamen voor den dag.

Wij hoefden niet ineens alles uit te deelen wat we aan mondvoorraad bij ons hadden, want de anderen waren voorzien van boterhammen, belegd met leverworst en spek.

Tante had verder tusschen al de gewone dingen in haar reticule nog een kaatsbal voor Agaatje en mij. 'n Spel kaarten had ze er ook maar in de gauwigheid bij gestopt, want, zooals ze zei: ‘Je kon nooit weten op reis.’

Terwijl we zoetjes naar Scherpenheuvel rolden, zaten we genoeglijk te smikkelen met 'n zakdoekje of 'n gladgestreken papiertje op den schoot.

Behoedzaam, met wijdopen mond, beten we van onderop in 't broodje, terwijl we goed zorgden, dat er geen krentje of bolletje suiker verloren rolde en dat er geen kruimeltjes bleven hangen rond onzen mond.

Alleen tante Stine zat te sukkelen met de velletjes van de leverworst.

- Ik heb nog zóó aan m'n slager gevraagd ze eraf te halen, zei ze. Dat kan ik me toch wel permitteeren, dunkt me, want ik ben bij die man al zes jaar klant.

[p. 69]

Ze moffelde de ongewenschtheden zoo behendig uit haar mond in 't holletje van haar hand weg, dat onze appetiet er tenminste niet door bedorven werd en ik zag, dat ook zij, niettegenstaande haar kwaadheid, met smaak at.

Doordat we, toen de trein weer ergens stopte, met volle monden niet hardop konden bidden, zaten we al gauw opgeknapt met nog twee reizigers er bij. Dat was dubbel vervelend, omdat tante Stine, toen de trein weer op gang kwam, haar worstevelletjes tegen 't raampje kwakte, in de meening, dat dit open stond... maar 't was dicht.

Agaatje en ik gierden van 't lachen.

We verslikten ons, hoestten en proestten met onze handen half in den mond en de oogen dichtgeknepen van pret.

- Stel je niet zoo aan, Agaat, zei Philomène, terwijl moeder opstond om mij, noodig of niet, direct ergens mee naar toe te nemen.

Verder gebeurde er niet veel in den trein.

Ze spraken over koetjes en kalfjes en maakten uit, dat ze eerst maar eens goed zouden gaan eten, als ze in Scherpenheuvel aankwamen.

Tante Stine kon beter uit den trein stappen dan erin.

Volgens 'n kennis van Agaatjes moeder was er 'n goed restaurant te vinden, als je 't station uit komt en dan direct rechts. Je zag 't trouwens vanzelf wel, omdat er in gouden letters over heel de breedte van den gevel stond, ‘In Den Vetten Hollander’. Voordat we daar terecht kwamen, passeerden we 'n sliert speelgoedkramen, die in 't midden van de straat geposteerd stonden.

Toen Agaatje en ik niet ophielden met jengelen om wat te krijgen, hielden ze dan in Godsnaam eindelijk maar stil voor 't laatste stalletje, waar ze bidprentjes, kerkboekjes, beeldjes en nog meer van die soort heilige dingetjes verkochten.

De ouderen zochten iets voor ons uit.

Agaatje kreeg 'n stalen rozenkransje en ik 'n witbeenen penhouder met in 't midden 'n gaatje, waardoor ik met één oog Maria in Haar volle glorie kon zien.

In Den Hollander voelden wij veel voor 't volgen van 't dagmenu. Alleen Philomène beweerde best te kunnen volstaan met 'n kop koffie en 'n paar sneden cramique. Toen ze hoorde, dat ze om zooiets te nuttigen aan den anderen kant van

[p. 70]

't lokaal alleen aan een ongedekt tafeltje moest zitten, deed ze maar met de anderen mee. En per slot van rekening was zìj 't nog, die buiten 't gewone menu om allerlei liflafjes bestelde.

Na de afrekening werd 't godsdienstige programma opgemaakt.

We zouden den kruisweg volgen, die rondom de kerk voerde, daarna eenige graven bezoeken en ten slotte in de kerk gaan bidden voor bizondere intenties.

We stapten op, passeerden weer de stalletjes, sloegen rechts af en daar zagen we 't wonderkerkje van Scherpenheuvel.

We bleven er naar staan kijken, alsof we nog nooit in ons leven 'n kerk hadden gezien. We wilden er, geloof ik, meer aan ontdekken dan er eigenlijk aan te zien viel.

Toen we er langzaam op toe liepen, zag ik pas hoe mooi dat gebouwtje was. 't Blauwe, ronde, met zilveren sterren versierde dak, de torentjes, allerlei rondinkjes, de honderdkleurige ruiten, 't steenen kantwerk. Dat ik niet mocht treuzelen, omdat de kruisweg wachtte, begreep ik door 'n laffen duw in m'n rug, waardoor m'n hoofd naar achteren en ikzelf naar voren vloog.

Bij de eerste staties stonden Agaatje en ik er evenals de grooten, stil en ingetogen bij. Agaatje bad op haar nieuwe rozenkransje. Omdat ik er geen had, keek ik zoo nu en dan maar eens naar mijn Mariatje door m'n penhouder.

Zonder dat wij tweeën eigenlijk ongodvruchtig wilden zijn, slenterden we stilletjes bij de ouderen vandaan, om met onze ballen te gaan kaatsen.

Eerst op den grond. Dan naar elkaar. Weer op den grond, totdat we de vlucht namen en 'n heel eind verder naar hartelust begonnen te kaatsen tegen de grafsteenen aan. We werden door onze moeders, toen die aan 't bezoeken van de graven toe waren, tot de orde gesnauwd.

Als tante Stine op 'n marmeren bankje, voor een haar onbekend begravene geknield lag, kon ze door 't vele eten ‘In Den Vetten Hollander’ moeilijk weer overeind. 't Was ook dank zij haar overvulde maag, dat we vlugger dan eigenlijk geoorloofd was, op 'n royale bank in de kerk terecht kwamen. In de schemering, schuin in den rechter zijhoek, viel 't Mariabeeld met de vele brandende kaarsen 't eerst op. Daarna

[p. 71]

pas 't hoofdaltaar, dat van onderen tot boven en aan alle kanten behangen was met houten krukken in werkelijke grootte en zilveren armen, beenen en harten in zakformaat. Er moet toch wel 'n bizondere kracht in zoo'n reis schuilen, als 't voorkomt, dat iemand zóó maar, op slag, z'n kruk bij wijze van spreken aan den kapstok kan hangen. Dat er plotseling in 'n lam been weer leven schiet, dat 'n blind oog weer ziende wordt, dat 'n hart, dat niet meer klopt, toch weer aan 't kloppen slaat... Omdat ik meende, dat dit laatste wel 'n ietsje tè wonderbaarlijk leek, vond ik 't beter om maar weer eens door m'n penhouder te gaan kijken. In de kerk was 't echter al te donker om iets van 't moois te zien. De grooten waren elkander teekens aan 't geven, waaruit ik kon opmaken, dat ze er toe over wilden gaan 'n kaars te laten branden, tot vermeerdering van de kans op 't verhooren hunner bizondere intentie.

Tante Stine spande zich er 't eerst vóór. Ze liep regelrecht naar den biechtstoel, drukte op de electrische bel en wachtte, 't hoofd 'n weinig schuin, maar vroom geheven, op den koster. Hij kwam uit de pastorie, met 'n arm vol kaarsen in allerlei dikten en lengten. Omdat hij tante al dadelijk geschoten had, wenkte hij haar naar zich toe.

Tante zocht 'n kaars uit en fluisterde hem haar intentie in 't oor. De koster noemde toen zeker den prijs. Zij betaalde en maakte hem op mijn moeder attent, die zich al uit de bank werkte, om over haar eigen aangelegenheid te gaan praten. Philomène, die wel bescherming zou vragen voor haar man op zee, deed evenzoo.

Toen ze met tevreden gezichten weer in de bank zaten, keken we met z'n allen naar den koster, die drie gelijke kaarsen voor zich uit droeg, om ze te gaan ontsteken en te laten flakkeren voor 't beeld van Maria, ter Harer eere en tot meerdere glorie van God.

Wij verzonken in gebed.

Agaatje bad overdreven, ze tikte voortdurend met haar rozenkransje tegen de kerkbank. Juist toen ik 't even voor mijn gebed te leen wilde vragen, kregen we een teeken en stonden op om weg te gaan.

Even lagen we in 't middenschip op beide knieën en bogen voor 't altaar, zooals we 't nog zelden in ons leven gedaan

[p. 72]

hadden. Nu alles zoo vlot en naar wensch gegaan was, kwamen buiten de tongen flink los. Ze vertelden over hun intentie.

't Bleek, dat mijn gevaren-der-zee-gedachte juist geweest was. Moeder had simpelweg gezegd:

- Voor de arme zielen in 't vagevuur.

Maar ze had er bij gedacht: en voor m'n man, die er zich misschien nog wel onder zou kunnen bevinden.

Tante Stine had resoluut de zaligheid van haar zuster voor haar kaars geëischt. Hoe kon zij er zich dan over verwonderen, dat zij 't meeste had moeten betalen van alle drie?

- 't Zit 'm toch niet in de lengte of dikte van de kaars, maar in de volheid van je wensch, zei Philomène.

Moeder met haar vagevuurzielen was er 't voordeeligst af gekomen. De koster was ook dadelijk bereid geweest om haar rozenkrans in de pastorie te laten zegenen.

- Dat ik daar niet aan gedacht heb, zei Philomène, maar enfin, terug gaan doen we nu niet meer.

Tante Stine zei niets. Ze pakte opeens Agaat en mij bij de hand en stapte met ons weg. De anderen volgden langzaam, terwijl ze over andere dingen begonnen te snateren.

Aan 't station hoorden we, dat onze trein nog in geen uren vertrok. In de wachtkamer zochten we naar 'n echt gezellig, knus hoektafeltje. We bestelden bier, koffie, broodjes en limonade, de kaarten kwamen op tafel en toen was de stemming er weer in.

Wat er verder nog gebeurd is, weet ik niet goed meer.

't Was laat toen we in den trein stapten. Agaat en ik sliepen de heele reis lang. Op ons eigen station aangekomen, brachten ze ons aan 't verstand dat we nu wakker moesten blijven, omdat we naar huis moesten loopen.

Over 't mysterie van den kaarsenprijs werd in de familie druk gedelibereerd.

'n Simpele intentie vragen en 'n veel grootere in gedachte toevoegen...

God hoort en ziet immers alles en allen?

Waarom dan niet o, zoo veel gevraagd, zonder betaling, in 'n vrij oogenblik tusschen 't werk door, thuis?

Wat toch wel de diepere zin mag zijn van die bedevaart naar Scherpenheuvel?