Spiegel der Letteren. Jaargang 8

Nederlandse gedichten van Jan Cruso uit Norwich

De ‘strangers’ te Norwich, reformatorische uitgewekenen uit de nederlanden en hun afstammelingen, vormden daar een belangrijke groep, numeriek (op een totale bevolking van ongeveer 15.000 waren er in 1582 4.679 strangers) en om hun weefnijverheid¹. Zij waren kerkelijk hecht georganiseerd. Er was een waalse en een nederduitse gemeente. Zij hadden hun eigen onderwijs², zij hadden hun eigen militia. In 1603 werd de geleerde dominee Symeon Ruytinck te Norwich opgevolgd door jan Elison³, geboren 11 april 1581, die te Leiden had gestudeerd. In 1621 bedankte Elison voor een beroep bij de nederduitse gemeente te Londen. In maart 1639 weigerde de gemeente hem naar Londen uit te lenen op grond van zijn leeftijd en lichamelijke zwakte. Hij stierf 19 augustus 1639. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Theophilus. Zijn grafmonument werd bekostigd door zijn oudste zoon Johannes, koopman te Amsterdam. Supervisoren van zijn testament waren de heren Dackett en Cruso.

1 Zie E.A. Kent, Notes on the Blackfriars' Hall or Dutch Church, Norwich, in Norfolk Archaeology: or Miscellaneous Tracts Relating to the Antiquities of the County of Norfolk. Published by the Norfolk and Norwich Archaeological Society, Norwich XXII (1926) (pp. 86-108) p. 93.

2 W.J.C. Moens, The Walloons and their Church at Norwich. 1565-1832, Lymington 1888 (for the Huguenot Society of London), p. 58, en J.B. Kan, Geschiedenis van het Erasmiaansch Gymnasium, Nieuwe, vermeerderde uitgave, Rotterdam 1884, p. 23-24 (over Janus Gruterus en Petrus Carpentarius).

3 Over Elison zie E.A. Kent, p. 97-100; Hofstede de Groot, Elison of Alenson, Oud-Holland 19 (1901), p. 91-94; J.C. Tingey, Portraits of John Elison and his Wife by Rembrandt, in Norf. Arch. XXIV (1932), p. 1-5.

[p. 133]

De familie Cruso (of Crusoe)⁴ was afkomstig uit Hondschoote. In 1634 vraagt Timothy Cruso, Dutch Merchant at Bishopsgate, London, verlof om zijn familiewapen (met devies Virtus Nobilitat) te voeren. Hij legt twee attesten uit Vlaanderen over. Hij verklaart dat Anthony Cruso of Hownescoat, gehuwd met Jo. Pyrot, een zoon John had. Van deze John Cruso of Norwich, gehuwd met een dochter van Giles Verlincke, heette de oudste zoon en erfgenaam eveneens John; Timothy was de tweede zoon (hij speelt een rol in de nederduitse gemeente te Londen), Aquila de derde (deze heeft in Cambridge gestudeerd en is een bekend godgeleerde geworden in de Anglikaanse kerk). Jan Cruso, de vader, wordt in kerkelijke bescheiden vermeld als ouderling of scriba consistorii tussen 27 juni 1597 en 18 september 1606. Tussen 1606 en 1621 komt de naam jan Cruso niet in de bescheiden voor. De jan Cruso die daarin vermeld wordt van 19 juni 1621 tot 1647 is ongetwijfeld de zoon. Hij heeft een belangrijke rol in de nederduitse gemeente te Norwich gehad. Uit een stuk van 8 augustus 1627 blijkt dat jan Cruso, ouderling, is afgevaardigd naar het driejaarlijks colloquium te Londen. De weg van Norwich naar Londen ging over Colchester, waar de nederduitse gemeente van 1601 tot 1644 bediend werd door Jonas Proost, die in 1644 een beroep bij de gemeente te Londen aannam. Jan Cruso had ook een leidende functie in de militia van de strangers te Norwich, die 22 mei 1621 uit een nederduitse en een waalse compagnie bestond, tesamen 10 officieren en 164 manschappen sterk. Cruso, kapitein, was op 28 november 1642 nog aan de militia verbonden, op 31 augustus 1643 niet meer. In 1642 verklaarde Norwich zich tegen de koning; de strangers verklaarden zich, als regel, voor de rebellen. Jan Cruso was misschien niet meer aanvaardbaar als kapitein omdat hij vóór de burgeroorlog in een aantal engelse werken op krijgskundig gebied van zijn aanhankelijkheid aan de koning getuigd had. Van deze werken (waarvan exemplaren berusten in het Brits Museum) geef ik hier de titels en enige bijzonderheden over zijn engelse en nederlandse relaties.

Militarie Instructions for the Cavallrie: or Rules and Directions for the Service of Horse, Collected out of divers forreigne authors ancient and modern, and rectified and supplied according to the present practise of the Low-countrey warres. Proverbs 21.31. The horse is prepared for battell: but victorie is from the Lord. Printed by the printers to the Universitie of Cambridge 1632. Het werk is door I.C. opgedragen aan ‘Thomas Earle of Arundell and Surrey, Earle

4 Zie voor de Cruso's The Publications of the Harleian Society XV (1880). The Visitation of London, Anno Domini 1633, 1634 and 1635, p. 209; Lists of Foreign Protestants and Aliens, Resident in England 1618-1688. From Returns on the State Paper Office, Ed. by W. Durrant Cooper. Camden Society 1862, p. xii-xiii, en p. 20. (‘John Cruso, marchant and hosyer’); Ecclesiae Londino-Batavae Archivum, ed. J.H. Hessels, III 1897 in de index i.v. Cruso (Aquila, Jan, Joannes en Timothy); Archives of the London-Dutch Church. Register of the Attestations or Certificates... Austin Friars, London 1568 to 1872, ed. J.H. Hessels, London 1892 in de index i.v. Cruso (Jan). Voor Jan en Aquila Cruso zie ook Dict. Nat. Biogr. Voor Jonas Proost zie Register of Baptisms in the Dutch Church at Colchester Erom 1645 to 1728. Edited for the Huguenot Society... by the late W.J.C. Moens, Vol. XII (1905) p. 89. Over de militia Moens, The Walloons p. 82-83 en W.R. Rudd, in Norf. Arch. XXI (1923) p. 255.

[p. 134]

Marshall of England ... Lord Lieutenant of his Majesties forces in Norfolk and Norwich’. In de opdracht spreekt de auteur van ‘that charge wherewith I stand entrusted within your Lord-ships Lieutenancie’. De oorlogen in de nederlanden zijn belangrijk: ‘The Low-countreys are (without all controversie) worthily stiled the Academie of warre, where the art militarie (if any where) truely flourisheth.’ (p. 33) ‘Souldiers take their name from the Dutch word Soldye, which signifieth pay or stipend.’ (p. 16) Op bladzijde 19 wordt in margine het Crychs-recht &c van de Staten in het nederlands aangehaald.

Du Praissac: The Art of Warre or Militarie discourses. Englished by I.C. Cambridge, gevolgd door A short Method for the Easie Resolving of any Militarie Question propounded. By The Lord of Praissac. Englished by I.C. Cambridge 1639. Het laatste werkje is opgedragen aan ‘my worthily honoured, friend Philip Skippon Esquire, Captain of a Companie of foot, in service of the States of the united Provinces.’ Het eerste is door ‘Jo. Cruso’ opgedragen ‘To the Gentlemen of the Artillerie and Militarie companies in this kingdome, and particularly of that in Norwich.’ Hij zegt hierin: ‘These are times of action, and require every true hearted subject to imploy his talent for his Majesties service and the publick safety’.

Duke de Rohan: The Complete Captain, 1640. In het voorwerk is een onondertekend gedicht ‘To his worthy friend Captain Cruso upon his excellent translation of the Duke of Rohan's Le parfaict Capitaine’. De vertaling is opgedragen onder meer aan de royalist Sir Hamon le Strange; Cruso spreekt hierin tot de Deputie Lieutenants of Norwich over ‘these times of action’.

In Castrametation, 1642 worden p. 21 gegeven ‘the Lists of the late Prince of Orange his Armie, Anno 1610 quartered before Gulick, for an Example; (for which I am beholden to Master Simon Steven)’. In het voorwerk van The Order of Military Watches, 1642, is een gedicht van ‘Fran. Cock: To my judicious Friend, Captaine John Cruso upon his Treatise of Watches’.

Jan Cruso heeft ook nederlandse gedichten geschreven, stichtende en vermakelijke. Een Uitbreiding op ps. 8 en een verzameling epigrammen zijn in Nederland in druk verschenen. Van beide werken berust een exemplaar (waarin een aantal drukfouten met de pen verbeterd zijn) in het Brits Museum.

UYTBREYDINGE over den Achtsten Psalm Davids. Door I.C. t'Amstelredam, Voor Marten Jansz Brandt, Boeckverkooper in de Gereformeerde Catechismus, 1642 (i.f. Ghedruct by Ian Fredeeicks (sic) Stam in de Hope.) Op de uitbreiding volgt p. 52-56, ondertekend ‘Observantiae & amoris ergo maerens posuit IO.CRUSO’, een ‘Treur-Dicht, Op het ontydigh overlijden van den Hooggheleerden ende Godvruchtigen D. loannes Elisonius, Getrou Bedienaer der Neder-Duytsche Gemeynte Christi in Norwits’, waarin onder meer vermeld wordt dat Elison zijn kudde zesendertig jaar bediend heeft zonder een beroep bij anderen aan te nemen en dat hij een telg nalaat, aan de oude stam gelijk. In de Uytbreydinge noemt de auteur de rivier de Yare, waar Norwich aan ligt, p. 42:

[p. 135]

 

Ja d'wijl ick dit beschrijv', en in de groene dalen

 

Langs Yeri koele stroom ick gae een lochtjen halen,

 

En keere na de Stadt de dichte Bosschen door-.

In de Uytbreydinge heeft de auteur uitvoerig Du Bartas benut, vooral de Vijfde Dag⁵. Ook is er sterke overeenkomst met de Bartassiaan Philibert van Borsselen in uitdrukkingen als ‘Amphitreytsche veldt’, ‘het wolle-drachtigh Vee’; vergelijk ook

De lustighe Leeuwerck dy haer getiere-liere
Hier cierlick tiereliert, end met een fiere swiere
Al tierende sick stiert te lochtwaert, end versiert
Een vreuchdigh lied daer sy haer Schepper mede viert.

Ghy singht u tiereliere

En cierlick liedeken; terwijl een fiere swiere

U stiert ten hemel op, en hier u Schepper viert,

En als een fiere lier u liedtgen schier verciert.

EPIGRAMMATA, Ofte VVinter-Avondts Tyt-korting. Door I.C. Tot Delf, Gedruckt by Arnold Bon, Boek-verkooper opt Mart-velt. Anno 1655. De titel- en slotpagina hebben latijnse motto's. De bundel bevat 221 genummerde, slordig gedrukte epigrammen. Ik laat hiervan een aantal volgen die slaan op personen, over wie boven reeds enige bijzonderheden gegeven zijn, of betrekking hebben op Engeland en op de Nederlanden. Daarna volgen nog enige van de vele puntdichten die ontleend zijn aan antieke en moderne auteurs. Jan Cruso te Norwich, levenslustig koopman-ouderling-kapitein-dichter van Vlaamse afkomst, was een ontwikkeld man.⁶

5 Naar Du Bartas' Vijfde Dag, in fine:

cruso p. 31

Te Sestos woond' een Maeght die gingh een Aerent queecken
Van dat hy was gekipt: De vogel (tot een teecken

Van ware danckbaarheyt) haer daeghlicks voetsel bracht,

Van allerhande slach, gevangen op de jacht:

In't lest de vrijster sterft. Men gaet haer lichaem branden
(Na't Heydensch oudt gebruyck, en wijse van die landen)

't Verlies van dese Maeght de vogel soo verdroot,

Dat hy sich werpt in 't vier, en volght haer in de doodt.

revius ed. Smit II p. 104-5

Een Arent, int gebercht van Sesto uytgebroedet
En van een maechdeken gequeecket en gevoedet

Heeft danckelijck erkent haer toegenegentheyt

En 'tbeste dat hy vinck in haren schoot geleyt,

Ja, als de bleecke doot haer snellijck had gevandet
Heeft hem beneffens 'tlijck uyt grooten rou verbrandet.

Cruso vermeldt in de opdracht van A short Method (02r-v) ‘divine du Bartas’. Voor een andere echo van Du Bartas bij Revius zie DNTg. 1963, p. 58.

6 Cruso p. 47, p. 22 en p. 43; van Borsselen, Strande (van 1614) vs 156, Binckhorst (van 1613) vs 503 en vs 425-429, zie P.E. Muller, De Dichtwerken van Ph. v.B., Diss. Utrecht, Groningen 1937, p. 143, 137 en 162. Over Van Borsselens bewerking en Van den Boetselaers en Van Osdorps vertalingen van Du Bartas' verzen over de tierelierende leeuwerik zie A. Beekman, Influence de Du Bartas sur la Littérature Néerlandaise, Diss. Poitiers 1912, p. 34, 94 en 88. De uitdrukking ‘geve-vreugdschen wijn’, Uytbreydinge p. 21, komt ook voor in Epigrammata, no. 221.

[p. 136]

 

136

 

Spectatiss: tum Pietatis tum Doctrinae

 

Viro, D. Ionae Proostio. Ao 1610.

 

Na dien ghy (weerde Proost) my so veel eer bewijst

 

Dat ghy myn Veersjes leest, dat ghy myn Kluchjes Prijst,

 

Wat schaadt oft Momus knort? wie wort so onbesint

 

Te haaten (nu voortaan) wat grooten Proost bemint.

 

 

 

145

 

In D: Ioannem Elisonium, Virum Doctiss: Pastorem Fideliss:

 

Amicum singularem, cingulo tenus depictum.

 

Van grooten Elison (voor t'groote Rondt beroemt)

 

Dit stuck de helft vertoont: Maar vraagtmen hoe dat komt

 

Dat hy niet int'geheel hier aan te schouwen staat?

 

Hoe kond' hy, wien (geheel) de werelt niet omvaat.⁷

 

 

 

53

 

Twee Buyren resyden 't saem van d'Hooft-Stadt London af

 

Tot daar de Noorde-Wijck de Stadt benaminch gaf:

 

Ian Packt syn Mantel op, en sentse by den Waaghen,

 

Maar Klaas (uyt regens vrees) wil selfs den synen draagen.

 

Sy Wand'len vrolick heen: maar haast wiert Klaas gewaar

 

Dat hem zijn opper-kleet was veel te heet en swaar.

 

Ian (seydt hy) ben ick geck? 'k ben nu een Mijl gekomen

 

En hebb' niet half genoech tot Reys-gelt mé genomen,

 

So doet my (lieve Ian) een Pont (of so) ter handt,

 

En neemt (in Borges Sté) myn Mantel tot een pandt.

 

Geseyt, gedaan. De Cap (op synen s'af gehangen)

 

Draacht Ian (onnosel) heén. Doe (met vermoeyde gangen

 

En op den Vier-den-dach) sy komen by de Stadt,

 

Klaas geeft 't geleende gelt, en 't opperkleet hervat.

 

 

 

132 Liedtje [de eerste strofe]

 

Droomer Trouwt een Hollandts Moertje

 

(Malle Meysie) want de knecht

 

Wil voortaan syn Engelsch Hoertje

 

Vaaren laten (so hy secht) -

 

 

 

59

 

Int Hof van Engelandt, als (naa Toscaanschen Praal)

 

Men nieuw hadt op-gericht de Banckettéringh-Zaal:

 

Een Boer (door 't vreemt gebouw) in hooch verwond'ren raackt,

 

En vraacht, is dit schoon Huys doch hier te landt gemaackt.

 

 

 

169 Van Lieven.

 

So Lieven komt gereyst om Amsteldam te sien,

 

En op den Waagen sitt verscheyden slach van Lién,

 

Hy heeft alleen de Clap. Myn Eere den Hontvangere

 

Van Ghent dat es myn Noom (secht hy) en noch een angere

 

Die bachten t'selve uys (by sijnen Luchtinck) weunt

 

Maar op myn Varckjes door myn meeste ope steunt.

 

Een stemmich Edelman (vermoeyt syn praat te hooren)

 

Breeckt syn geklap, en vraacht van waar hy is gebooren?

 

Myn Varkje (secht hy) is een Syde-Winckelier

 

Te Cassel op den Berch in 't Vlaansche West-Quartier:

 

Seght d'Edel-Man, ick dacht dat wel aan u Propoosten,

 

De Wijse (soomen leest) die quaamen uyt het Oosten.

7 Navolging van een bekend vierregelig latijns epigram van Beza op een afbeelding van Erasmus; er is een vertaling van door G. Brandt, zie Sp.d.L. 7 (1963-4), p. 213.

[p. 137]

 

75 Aan Ia: Cousnaar.

 

So eél is Schilders-Const dat's (in verscheyden stof)

 

Haar Konstenaars beloont met veelderhande Lof.

 

In Lantschap Keerens Praalt, en Mompert in syn Rotsen;

 

Holbeyn (naa t'leven) kan de gantsche werelt trotsen,

 

Van Dijck mé; Rubens in History; Olivier

 

In sijn verlichtery, in Keuckens Lange-Pier;

 

In Scheepen Vroom, Steenwyck in perspective Kercken:

 

Maar (Cousnaar) u vermaack is al int Naackt te wercken

 

 

 

196

 

Kees heeft in 't hooft een lang en groote pijn,

 

En eynd'lick vraacht om raat: Den Medecyn

 

Voor-schrijft hem een Clistery: Wel hoe dat?

 

(Secht Kees) 't is 't Hooft dat pijn heeft; niet het gatt.

Vergelijk Huygens, Sneldicht XIV. Boeck (‘Uyt Engelsch Ondicht’, nl. Archie Armstrong's Banquet of Jests⁸) no. 87:

Een Boer lach sieck te bedd van allerley misery:
De Doctor oordeelden, hem schortten een' Clystery.

En d'Apothekers knecht

Brocht hem dat schoon' gerecht:

Wel kijckt toch, sei de Boer, dit is een drolligh wesen,
Ick heb de pijn in 't Hoofd wilje men Aers genesen?⁹

113

Die (synd' een Weduwnaar) sich aan een Vrouw gaat Paaren,
Vertrouwt sich wederom (naa Schip-Breuck) aan de Baaren.

[naar Anthologia Graeca IX 133]

120

So Slechtaart vande Vloon wort Jammerlick gebeten,
Hy doet syn keersien uyt. Nu sullen sy niet weten
(Secht Slechtaart) waar ick ben. Sy konnen my niet sien;
Nu sal ick syn verlast van so een swerm van Byen.

[naar Anthologia Graeca XI 432, tweeregelig]

185

Soo Hansken een[s] berijdt een Mier'
En valt (als van een Kemel-dier)
Sy op zyn lijf een voet noch sett,
En tot der Doot hem schier verplett.
Op t' lest hy roert, en om hem siet,
En segt, belacht gy myn verdriet?

8 Zie GNL IV p. 159, n. 1.

9 Vergelijk:

cruso 88

Poy-broer is aan een heete koorts geraackt,
'Twelck hem (nu meer dan voortijts) dorstich maatkt:
Doch een Doctoor belooft hem wat te geven
Daar door de Coors on-dorst wort haast verdreven:
Doctoor (seyt hy) doe slechs de Coors vergaan,
Voorts van den Dorst, laat my daar mé begaan.

revius (ed. Smit II 193, naar Rev.' Hs.): koortse, en dorst

Een dronckaert, cranck, en schier opt eynde van sùn leven
Als hem de medicijn een coel-dranck in wou geven

Tot lichting' vande toorts, en vanden grooten dorst:

Sprack, met een flaeuwe stem, uyt een benaude borst:

Voor t'lesschen vanden dorst sal ick wel sorge dragen.
Och meester, wilt de sieckt' alleenlijck van mij iagen,

[p. 138]

 

Ick viel soo hoogh als Phaéton

 

Van uyt de Wagen van de Sonn'

 

[naar Anthologia Graeca XI 104, vierregelig¹⁰]

 

 

 

153. Ad Marcum.

 

Gelooft my (Marce Vriendt) ter Weerelt is geen Mensch

 

Met wien ick (daagen lanck) te wesen liever wensch:

 

Ghy woont te VVester-Kerck van ons twee Mijlen veer;

 

En dat vier Mijlen maackt wanneer ick wederkeer.

 

Ick vind' u selden t Huys te met u groot beslach

 

Van 't Hof u so belet, ick u niet sien en mach.

 

Twee Mijlen gaa ick geern op dat ick u geniet;

 

Maar om u niet te sien, vier Mijlen 't my verdriet.

 

 

 

Naar Martialis II 5:

 

Ne valeam, si non totis, Deciane, diebus

 

Et tecum totis noctibus esse velim.

 

Sed duo sunt quae nos disiungunt milia passum:

 

Quattuor haec fiunt, cum rediturus eam.

 

Saepe domi non es, cum sis quoque, saepe negaris:

 

Vel tantum causis vel tibi saepe vacas.

 

Te tamen ut videam duo milia non piget ire,

 

Ut te non videam quattuor ire piget.

 

 

 

168. Ad Marcum.

 

Dat Clouckaatr so versouckt in Echt te syn gepaart

 

Met Swartjen (die oft rijck is leelic en bejaart)

 

Ghy (Marce) denckt yet vreemts hem daar toe porren moest;

 

'G hebt recht; en dit's 't geheym, sy heeft de Longer-Hoest.

 

 

 

Naar Martialis I 10.

 

Petit Gemellus nuptias Maronillae

 

Et cupit et instat et precatur et donat:

 

Adeone pulchra est? immo foedius nil est.

 

Quid ergo in illa petitur et placet? Tussit.

 

 

 

5. Van Lysken.

 

Lijsken was Paapsch en troud' een Mennonist,

 

‘T welck so zy docht soud’ oorsaack syn van twist,

 

Secht tot haar Man, Lief laat ons beyde poghen

 

Sacht-sinnelick elckander te gedoghen:

 

Oft gunt my slechts de Vryheyt vande Will'

 

Van d' ander stucken word'ter geen verschill'.

 

 

 

Naar Owen 2.47: In Langam.

 

Langa Lutherano nubens Papana marito,

 

Ansam ut dissidii tolleret omnis, ait:

 

Jurgia ne pacem perturbent ulla futuram,

 

Tu mihi sis facilis, non ero dura tibi:

10 Vergelijk:

frans de haes (De nagelaten Gedichten, Amst., 1764, p. 168) op een dwérg

Een Dwerg, eens door een lust tot ryden aengedreven,

Steeg moedig op een mier, en zwol zoo dik van waen

Dat hy in korten tyd zich zelven voor liet staen,

Dat hem een olyfant met kracht had opgeheven.

Dit denkbeeld maekte fluks zyn ziel en ligchaem vlot,

Des rolt hij om en om in slyk en vuiligheden,
En roept tot die het zag: wat lacht gy zonder reden,

My treft met Faëton slechts een en 't zelve lot.

[p. 139]

 

Arbitrii libertatem mihi credito, eritque

 

De reliqua tecum lis mihi nulla fide.¹¹

 

 

 

58.

 

Geen wonder (Domine) ghy (met so groot gewoel

 

En heeten yver) slaet d' onnoos'le Predick-stoel,

 

Wanneer gy heftich drijft (met over-luyde blaffen)

 

Men moeste 't Overspel met strenge Doot bestraffen:

 

Want ick nu (by geval) u Huys-Vrouw eens aanschouw,

 

'S is (trots de gantsche Stadt) een soet en schoone Vrouw.

 

 

 

Naar Owen 4.25: Minister Genevensis.

 

Vis ut adulterium plectatur morte, Minister?

 

Haud mirum; conjux est tibi bella: sapis.

 

 

 

214

 

Loy is daaglicx tweemaal satt,

 

Suyper eens. Wie dunckt u dat

 

Wel den grootsten Dronckaart is?

 

Suyper ick voorseker giss:

 

Loy is droncken 't elcker poos;

 

Suypers eens geduyrt altoos.

 

 

 

Naar J.C. Scaliger (ed. 1591, p. 356)

 

Inebriatur bis Loserus in die.

 

Semel Bibinus. his quis ebriosior?

 

Imo Bibinus nec fit ebrius semel.

 

Non fit: sed est. & semper est illud semel.

 

 

 

4.

 

So Droomer (om 't ontgaen de kost van kinder-voen)

 

‘T Pyreensch gebercht’ beklimt, om syn gebedt te doen

 

Aan Jacobs beelt! van daar (de steylten overkomen

 

Van d'Alpen witt-besneeuwt) voor Petro knielt te Romen;

 

Dan ('t Adriatisch meyr besey'lend) te Lorett'

 

Hy voor de Moeder-Maacht verdobbelt syn gebedt:

 

Van daàr vertrout sich weér aan d' on-getemde baaren,

 

Om so naa 't hey'lich (Landt van) Idume te vaaren,

 

En daar te knielen neer voor 's Heeren hey'lich graf;

 

Maar hier meé niet vernoecht, reyst (van die lusten [sic] af)

 

Door 't diefsch Arabisch sant (op eenen kemel) henen

 

Om bidden de Santin van 't veel-besocht Sienen.

 

Maar vraagt gy wat hy doch met al dit woelen wint;

 

‘T huys komend’, hy aldaar drij frissche Soontjens vindt.

11 J. De Decker vertaalt aldus (I 94): Op Langa.

De Paepsche Langa met een hevig' Gomarist
Sich vindende gepaert, bestond aldus te kallen:
Op dat wy, lief, ontgaen de stormen van den twist,
Leeft sachtelijck met my, hard sal ick u niet vallen:

Alleenlijck sta my toe de vryheyd vanden wil,

Wij sullen om de rest niet treden in geschil.

Vergelijk F.A. de Hartogh: Looze Armijntje.

armyntje sprak tot klaas (zij waren pas getrouwden)

Volgt gij het stelsel van Calvijn:

Laat my het leerstuk van den vrijen wil behouden,
En 'k zal dan, op dien voet, uw Dienaresse zijn.

Voor J. de Decker en Owen zie J.B. Wilterdink in TNTL 76 (1958) p. 18-40. Het versje van De Hartogh in Nieuwe Dichtgewyde Mengelingen van het Genootschap, onder de spreuk: Kunstliefde spaart geen vlijt. Vierde deel, 1806, p. 113.

[p. 140]

Naar een epigram van Beza, In Spurinnam (ed. 1569, p. 151). In de eerste regel is bedoeld ‘kinderen krijgen’ (tollere liberos, van de grond opnemen en als de zijne erkennen, vandaar ook kinderen verwekken, krijgen); de vertaler heeft tollere verstaan als opheffen, wegnemen, vermijden.

Tollendae cupidus Spurinna prolis,
Altae dum superat iugum Pyrenes,
Diuo porrigat vt pretes Iacobo:
Inde Alpes quoque praeterit niuosas,
Petri vt limina visat atque Pauli:
Laureti attonitus deam precatur:
Inde per medij maris pericla
Sacram, perueniens adusque Idumen,
Sacratum Domini petit sepulchrum:
Nec contentus adhuc, latrocinantum
Arenas Arabum siticulosas
Gibbo permeat insidens cameli,
Sublimem properans adusque Sinam,
Et diuae iuga sacra Catharinae:
Quid profecerit hoc labore, quaeris?
Tres natos reperit domum reuersus.

j.c. arens