|
| |
[VI. Van der nidicheden]
13540[regelnummer]
Ist recht datmen ten nide gaet,
Diewelke haer dochter heet wesen,
Om dat si uut haer is geresen.
Capittelen heft nijt tote drien:
Bynnen den eersten salmen zien
13545[regelnummer]
Vele leringhen om te latene
Den nijt ende dien te verhatene;
Int ander capittel salmen horen
Manieren, die ten nide behoren;
Ten derden werden remedien gescreven,
13550[regelnummer]
Daer die nijt bi wert verdreven.
| |
| |
| |
Nijt is schuldich te zine gehaet, dats bewijst bi neghen zaken. [I]
Nijt is, also sinte Johan seit,
Rouwe van vremder zalicheit:
Over zalicheit is ghenoomt
Al dat den mensche in baten coomt.
13555[regelnummer]
Die eerste redene is, waer bi
Ende recht is datmense vreest,
Want si is theghen den heilighen gheest;
Also Matheus heft bescreven,
13560[regelnummer]
Dat si nauwe wert vergheven.
Ten anderen soude men nijt haten,
Want si is contrarie der karitaten;
Also scrifture ons bevroet,
Dat caritate is dat overste goet,
13565[regelnummer]
Also is bi contrarien geseit
Die archste zonde nidicheit.
Eene wrede beeste heet si daer bi,
Also daer staet in Genesi,
Ter tijd dat Joseph was verloren:
13570[regelnummer]
Die vader, alst hem quam te voren,
Sprac vul rouwen zeer verbolghen:
"Eene wrede beeste heften verzwolghen".
Jacob meende den fellen nijt,
Want wel so wiste hi vor die tijt,
13575[regelnummer]
Datten die broeders minden niet,
Doer dromen die hem waren geschiet.
Nijt is vele argher dan hatie
Of gramschap is, want sie
Komen ende spruten dicken
13580[regelnummer]
Uut vor verdienden sticken,
| |
| |
Van dat eer misdaen mach wesen,
Mer nidicheit comt gheresen
Uten quaden gronde van bynnen,
Ende laet ghene ghenoechte wynnen
13585[regelnummer]
Den ghenen, die met haer is gespiset.
Die ander redene is ons bewiset,
Dat van nide moet zijn bewacht,
Om dat si is van groter macht,
Ende daer toe ooc nyemand en spaert,
13590[regelnummer]
Also die bible wel verclaert.
Dat Cayn sloech den goeden Abel,
Brachte nijt toe ende niet el.
Nijt dede Josepe vercopen mede,
Also ic nu hier voren zede.
13595[regelnummer]
Sinte Jan secht ooc dat nidichede
Den heere Jhesum doden dede.
Pilatus was wel te bynnen das,
Dat hi hem bi nide gelevert was.
Vanden nidighen secht dus
13600[regelnummer]
Een lerer, heet Cyprianus:
"Dreghelic is zijn upsien,
Crom staet dat ansichte van dien,
Bleec is vake zine ghedane,
Bevende pleghen zijn lippen te ghane,
13605[regelnummer]
Crijsschelens pliet hi weder ende voort,
Begripende vallen zine woort,
Quaet verbreidet hi, daer hijt weet,
Ende quaet te doene is hi ghereet".
Dus moghestu kennen sonder vraghen
13610[regelnummer]
Bi ziene die menschen die nijt draghen.
Die derde redene, daer men mede
Sal verhaten die nidichede,
| |
| |
Dats om donsalicheit van hare,
Want daer die nidighe schuldich ware
13615[regelnummer]
Te verblidene, als anderen goet geschiet,
Daer bedroeft hi, als hijt siet.
Hier omme wast dat Job zede:
"Des daghes ghaen si indie donkerhede,
Ende sullen inden middach clare
13620[regelnummer]
Tasten oft bi nachte ware".
Van deser nidicheit seghet dus
Mijn here sinte Gregorius:
"Des nidichs gedachte is gepijnt
In elke goede dinghe, die hi vint.
13625[regelnummer]
Ende des luchtes schijn die doet
Hem verdonkeren den moet".
Ten vierden des nidichs quaetheit schijnt
In dat si haren dragher pijnt,
Als die worm, die int hout groyet,
13630[regelnummer]
Die van etene niet vermoyet
Den boom, daer hi in was geboren.
Dus et die nidighe hem selven voren.
Hier up Salomons woorde gewaghen:
"Verghave God, dat die nijt draghen
13635[regelnummer]
In elke stede hadden oghen ende oren,
So dat hem komen mochte te voren
Dueghet, die gheschiet al omtrent,
Dat meren mochte haer torment!"
Salomons woorde ooc bedieden:
13640[regelnummer]
"Hoe vele blischappen heilighe lieden
Ontfaen int goede, dat si schouwen:
Nidighen hebbens so vele rouwen!"
"Van ghenen tiran so ne is torment
| |
| |
13645[regelnummer]
Meerre dan vanden nidighen vonden".
Ten vijften lerers wel orconden,
Dat nidighen zijn gecorrumpeert:
Des moeten si zijn gerefuseert.
So zeere gecorrumpeert si zijn,
13650[regelnummer]
Dat dueghet hem dunct wesen venijn,
Ende al dat quaet is, dunct hem goet;
Dit doet hare felle nidighe moet.
Dus moghen hem wel an trecken die
Die malediccie van Yzaije:
13655[regelnummer]
"Wee ju lieden, die segghet ende verstaet
Dat quade goet wesen ende tgoede quaet:
Die lucht noemende duusterhede
Ende dat bitter heet gi zoete mede".
Van deser ghecorrumpeertheit
13660[regelnummer]
Salomon in Proverbien seit:
"Boven allen corrupcien so es
Nidicheit dat vuulste mes".
Des nidichs menschen verkeerthede:
13665[regelnummer]
Die nidighe is verkeert daer in,
Dat hem quetst in zinen sin
Dat yet goets soude vermenicht werden;
Sijns selves profijt sal hi beverden,
Eer hijs yemen toe laet wesen.
| |
Exempel dat nidighe quaet zijn van inberste. [II]
13670[regelnummer]
Hier af in eene historie wi lesen,
Dat een konync rike ende groot
Ende eenen harde ghierighen mede.
Te desen tween die konync zede:
| |
| |
13675[regelnummer]
"Overdenct onder ju tween
Wat dat eyschen sal die een,
Den anderen sal ic die helfte meer gheven.
Langhe si beyde swighende bleven:
Haerre gheen ne woude eyschen voren,
13680[regelnummer]
Bynnen so langhe des hadde toren
Die konync, ende beval also boude
Den nidighen, dat hi eyschen soude.
Doe iesch die nidighe over luut
Dat men hem stake een oghe uut,
13685[regelnummer]
Om dat hi woude den anderen schenden,
Ende doen met beiden oghen blenden:
Hem selven iesch hi liever quaet,
Dan hi den anderen hadde gebaet.
Die nidighe is so quaets moets,
13690[regelnummer]
Dat hi liever heft van yet goets
Te dervene, dans yemand toe ware:
Nochtan secht Seneca openbare:
"Van ghenen dinghe die besittinghe
Mach den mensche ghenoechte in bringhen,
13695[regelnummer]
Daer en moet een geselle toe wesen".
| |
Nijt doet haren dragher vele quaets. [III]
Die zevende redene is van desen,
Dat nidicheit moet zijn gehaet,
Om dat si in so vele schaet
Haren dragher; eerst ic merke,
13700[regelnummer]
Si ontrect hem die heilighe kerke
Ende dat weldoen, datmen daer in pliet.
Hier up Salomon dus bediet:
"Deylachtich van alle dien
Bin ic, heere, die di ontsien".
| |
| |
13705[regelnummer]
Sinte Augustijn secht al bloot:
"Peynsden nidighen doch, hoe groot
Goet caritate pleecht te zine,
Die welke sonder onse pine
Vremde goet doet onse wesen!"
13710[regelnummer]
In mester Hughen boec wi lesen:
"Hoverdicheit trect mi van Gode,
Ende nijt van den evenkersten ode,
Mer gramschap mi van mi selven ontrect".
Die wise Salomon dus ontdect:
13715[regelnummer]
"Die haestelike wille bejaghen
Rijcheit ende anderen nijt draghen,
Hi kent weynich dat ongheval,
Dat hem sciere toe komen sal".
Ecclesiasticus hier up seit:
13720[regelnummer]
"Der nidigher erfachticheit
Ende die dubble tonghe vort bringhen
Wert ewych verwijt met schofieringhen".
Die achtste redene is, daer bi
Nidicheit te verhatene si,
13725[regelnummer]
Dat nijt is des duvels teyken geprent,
Daer hi sine discipulen bi kent.
Gelike dat ons scrivet wel
Dat teenen tide die heere Jhesus
13730[regelnummer]
Te zinen discipulen seghede aldus:
"In dat sal allen lieden kenlic zijn,
Dat gi zijt die discipulen mijn,
Ist dat gi onderlinghe hebt minne",
Also plecht Sathanas te kinne
13735[regelnummer]
Sine discipulen talre tijd,
In dien dat si draghen nijt.
| |
| |
Des nidighen werschepe salmen vlien,
Want Salomo secht dus van dien:
"Metten nidighen drinc noch et,
13740[regelnummer]
Al eist, dat hijt vor di set,
Ende "et ende drinc" tote di zede:
Sijn ghedachte is di niet mede".
Die neghende redene verstaet,
Waer omme nijt moet zijn gehaet,
13745[regelnummer]
Om dat die nidighe moet zijn geselle
Vanden viant vander helle,
Beide int verliesen ende int wynnen,
Want als die nidighe mach bekinnen,
Dat die duvel wint ant misschien
13750[regelnummer]
Van yemande, hi verblijt van dien;
Metten duvel bedroeft hi mede
Als yemand wel vaert, dits zijn zede.
Hier toe scrivet mester Tullius wel:
"Die nidighe mensche ende die duvel
13755[regelnummer]
Hebben een willen ende niet willen":
Selden of niet dat si schillen,
Ende als die nidighe scheit van hier,
Dan zijn si gesellen int helsche vier.
| |
Nijt heft twe manieren die hier ghetoghet zijn. [IIII]
Nidicheit zonde hevet twee
13760[regelnummer]
Manieren in haer ende niet mee:
Die eene is als men blischepe heeft,
Dat een ander misvalt of sneeft;
Dat ander, dat hi droeft ende misbaert,
Om dat zijn evenkersten wel vaert.
13765[regelnummer]
Des nidichs blischap gelijct dien,
Die leghet in starker frenesien:
| |
| |
Om dat arechste heft hi blischap meeste:
Dits ene duvelike feeste,
Te verblidene in eens anders quaet!
13770[regelnummer]
Hier up in Proverbien staet:
"Die blijsschap in anders misval driven,
Sullen niet onbegrepen bliven".
Sinte Pauwel secht te desen:
"Caritate eyscht blide wesen
13775[regelnummer]
Metten verblidenden; droevende mede
Metten ghenen die heft droef hede".
Die selve apostel dus bediet:
"Wie is ziec ende ic niet?"
Of hi segghen woude al claer:
13780[regelnummer]
"Is yemand ziec, dats mi zwaer".
Die nidighe schijnt argher zijn
In dit puent dan enych zwijn:
Wi sien als men een swijn doot,
Die anderen hebbens medeliden groot,
13785[regelnummer]
Daer die nidighe verblijt,
Als een ander valt of glijt.
| |
Nijt heft vier remedien die hier ghetoghet zijn. [V]
Theghen nidicheit putertiere:
Dat eerste is dencken te dien dinghen,
13790[regelnummer]
Die ghemene bate in bringhen.
Hier up sinte Gregorius seit:
"Die vanden bande der nidicheit
Vri ende ledich begheert te staene,
Trecke hem die erfachticheit ane,
13795[regelnummer]
Die beseten mach zijn in velen,
Sonder quetsen ofte quelen".
| |
| |
Sinte Gregorius secht mede:
"Die rechtelike die rijchede
Sonder begheren laet over liden,
13800[regelnummer]
Sal nyemandes profijt beniden".
Ter ander remedie wil ic toghen
Dinghe, die ons helpen moghen
Te hebbene broederlike minne.
Dat eerste, dat ons brenct ynne,
13805[regelnummer]
Is dat broederschap van naturen,
Sijn na rechte zustere, broedere
Van eenen vader, van eener moedere,
Om dat tvolc onderminnen soude,
13810[regelnummer]
Alsoot God onderminnen woude.
Een ander broederschap is daer mede
Gheestlike na kerstenhede,
Daer ic Gode vader af merke
Ende moeder die heilighe kerke.
13815[regelnummer]
Een derde broederschap is geset,
Dat elk kersten is Cristus let,
Ende hi is onser alre hooft;
Dat secht sinte Pauwel, gelooft:
"Also wi hebben na onser betame
13820[regelnummer]
Vele leden an onsen lichame,
In Christus wi also een zijn".
Die derde remedie is, omme tvenijn
Vander nidicheit te beweerne,
Datmen wachte van te begheerne
13825[regelnummer]
Werlike eere ende weerdicheit.
Hier af is ghenoech gheseit
Ter vijfter manieren so staet
| |
| |
Van die begheren heerschapien;
13830[regelnummer]
Daer moghestu dese remedien sien.
Ter vierde remedie is ons gheraden
Te dencken up die grote schaden,
Die nidicheit haren dragher doet.
Een schade is ons bevroet,
13835[regelnummer]
Dat si den evenkersten verswaert,
Alst wel hier voren is verclaert.
Die ander is, als lerers spreken,
Dat die nidighe is versteken
13840[regelnummer]
Der heiligher kerken; dus ontfaet hie
Vanden heilighen gheest gheen leven,
Die welke rechte gracie moet gheven.
Ende niet meer dan hi zijn cleyne
Goet wil laten ghaen int gemeyne
13845[regelnummer]
Den evenmensche in dit leven,
So sal hem Christus weder gheven
Van zinen goede in die ander tijd.
Hier mede so nemt ende die nijt,
Ende gramschap comt hier nare,
13850[regelnummer]
Diewelke vake spruut uut hare.
|
|
Auteursrecht onbekend