De Revisor. Jaargang 29

[p. 66]

Lucas Hüsgen
‘Hou dat goed in de gaten!’
Over Het dagboek van de velden van Ku Sang

Tot in de jaren '60 was Zuid-Korea nog in hoge mate, zoals het ganse land van oudsher, een land van boeren. Pas in die tijd, onder de dictatuur van generaal Park Chong-Hui, begon het land, in concurrentie met het toen veel verder geïndustrialiseerde Noorden, aan de woeste modernisering die het inmiddels tot een van de meest welvarende, meest gedigitaliseerde en meest geurbaniseerde landen ter wereld heeft gemaakt. In de literatuur vond die ontwikkeling ook zijn weerslag: zo is er het proza van Cho Se-Hui die als een Koreaanse Louis Paul Boon in zijn inmiddels klassieke novellebundel Het balletje, opgeworpen door een dwerg uit 1978 de navrante kaalslag van oude sociale verbanden, de verwoesting van oude wijken, de gevolgen van het aanvankelijke roverskapitalisme voor de gewone man schetst via de wederwaardigheden van een familie van arme sloebers. Maar er is ook een fonkelende reeks gedichten van de hand van de in 1919 geboren dichter Ku Sang, ‘Het dagboek van de velden’, uit 1967 - toen het allemaal nog niet zo ver was, maar het er wel al danig zat aan te komen.

Toch heeft Ku Sang in zijn zestig gedichten voor de rijkdommen van de velden niet zozeer een monument opgetrokken, als wel met hen en door hen een verkennings-, een dwaaltocht opgeroepen die langs velerlei aspecten onverzettelijk voortgaat. Zo is het eigenlijk ook ondoenlijk om een enkel gedicht er afzonderlijk uit te lichten: elk gedicht vindt pas zijn ware kracht binnen het licht van het geheel. Naarmate de reeks vordert, voegen de gedichten zich steeds verder aaneen tot een ritmisch en speels complex van werkelijkheden, scheppen ze uitzicht en emotie, als in vogelvlucht, zeker ook doordat de dichter aan zijn stem iedere zwaarte heeft weten te ontnemen. Maar ook op de grond kun je aardig vliegen: zo verrast het niet dat in het 24e gedicht bloemen ‘in gewaden fijn en groen, / op de wijs van een wals’ rondcirkelen in de velden - om dan, zoals twee strofes later gesteld, weer vrijelijk van ritmiek en melodie te mogen veranderen. Hier wordt gedanst, gedichten lang.

De vele motieven en thema's uit de reeks staan in eenzelfde onophoudelijke beweging. Neem om te beginnen het zevende gedicht: gewijd aan vrouwen die werken en roddelen in de velden, poneert het kundig verkapt een schimpscheut aan de machthebbers, om via ‘het borduurraam van een jonge weduwe’ over te snijden naar het achtste gedicht dat zomaar opeens een vrolijk rondbrommende aasvlieg ten tonele

[p. 67]

voert, die wij bij zijn rondgang langs koeienflaters, rettichvelden, meeldraden mogen begeleiden - zij het dat zijn gebrom, eenmaal stilgevallen, een amulet tegen ‘honger, verachting, slachting’ blijkt - maar meteen daarna, in het volgende, ultrakorte negende gedicht, zitten we midden in ronduit gelukzalige lyriek waar de natuur en het ik mystiek en genoeglijk samenvallen:

De groene vlammen
van mijn brede borst
maken het alom gezellig.

De luister van een gerstveld in maart.

In deze pastorale context is de opmerking niet misplaatst dat het Koreaanse woord voor ‘vlam’ letterlijk ‘vuurbloem’ betekent. Na die mystieke vuurbloemen blijken er zelfs erotische relaties te bestaan tussen een rijstveld en een gewoon veld, om ons dan met nog een kleine overstap te laten uitkomen bij het hierbij afgedrukte gedicht van de arme familie en haar enige koe - en niet te vergeten bij haar oogappel, de ‘vlieger’, symbool voor hoop, specifiek jongens, de enige zoon, hij die als student de sprong naar de moderniteit zal gaan maken, onder donderend geraas voorbij aan het leven met die koe.

Dat hele dansen van thema naar thema, scène naar scène, van natuur naar de mensen, van lyrische beschouwing en mystiek naar narrativiteit en soms zelfs epiek, staat steeds gedrenkt in een dansen van de taal. Lenig, luchtig, soms bijna trippelend, beweegt Ku Sang zich door het Koreaans. Dat is niet altijd even makkelijk. Er nog van afgezien dat het Koreaans niet alleen een sov-taal is, een taal dus waarin het werkwoord systematisch achteraan staat, wat bij vertaling vaak noopt tot omzettingen of andere kunstgrepen; en dat de taal bovendien met zijn vaak ratelende opeenvolging van korte lettergrepen in principe toch al over een veel dansantere taalritmiek beschikt dan het Nederlands, mag van Ku Sangs gevoel voor ritmiek worden gezegd dat een vertaler het wel eens benauwd om het hart kan krijgen, als hij er op uit is om zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke klank- en gevoelswaarde te blijven. Dat lukt dus niet altijd. Zo klinkt het origineel van

die klank die mijn schrale
borst openscheurt

met zijn springerige accent op ‘-ddunnun’ meteen ook al heel wat minder tragisch, hier zo goed mogelijk naar de Nederlandse fonetiek geromaniseerd:

[p. 68]

 

angsanghan nae gasumul

 

chwiwo'ddunnun cho sori

Het werkwoord ‘chwiwo'ddudda’ waarvan voornoemd ‘chwiwo'ddunnun’ het tegenwoordig deelwoord vormt, is daarbij ook nog een voorbeeld van een van die andere aspecten die het Koreaans soms lastig te vertalen maken: het samengestelde werkwoord. In dit geval gaat het om een samentrekking van ‘chwida’ en ‘ddudda’, van ‘vastgrijpen’ en ‘plukken, scheuren’, en ook al staat het daaruit resulterende woord in het woordenboek vermeld als ‘scheuren’ en vergelijkbaars, toch verliezen we daarbij het des te agressievere aanvankelijke grijpen, zodat we hier onze toevlucht maar zoeken in ‘openscheuren’.

De levendige speelsheid van Ku Sang is trouwens wel zo opmerkelijk, als we bedenken dat de inmiddels toch bijna stokoude dichter al van jongsaf aan geplaagd wordt door tuberculose. Maar hij overleeft het nog steeds: zelfs recentelijk heeft hij een zeer zwakke periode te boven weten te komen en kan hij zich weer enigermate begeven in zijn tuin.

Die tuin zal voor Ku Sang meteen ook symbool staan voor de Hof van Eden: hoewel hij in Het dagboek van velden zijn religieuze overtuiging behoorlijk op de achtergrond laat, windt hij in andere werken bij wijle veel minder doekjes om zijn katholieke geloof, dat hij na een diepe crisis in de jaren '40 met Oosterse elementen vermengde. Mede daardoor staat zijn werk ook voor een goed deel in het teken van ecologisch besef. Het dagboek van de velden laat zich van begin tot eind als een weerwoord op de aantasting van het natuurlijk leefmilieu lezen volgens het adagium dat in het 21e gedicht door een oude boer knorrig wordt toegevoegd aan de jonge zoon van de buren: ‘Woorden zijn zaad! Hou dat goed in de gaten!’ Hoe machteloos die uitroep daar ook reeds is, hij lijkt tegelijkertijd aanleiding om die zaden zo rijkelijk mogelijk te blijven verspreiden, de rijkdom te koesteren van wat opkomt.

Een dergelijk invectief voor het landleven was in de Koreaanse poëzie trouwens al eens eerder nodig. Chong Hag-gyu's lange gedicht van halverwege de negentiende eeuw, De getijden van het boerenbedrijf, bezingt hoe men zich op het land idealiter te gedragen heeft. Het verscheen in een tijd dat de eeuwenoude feodale orde op instorten stond en het doet aan als een machteloos laatste amulet tegen de boerenopstanden die volgden. Het dagboek van de velden schrijft niets anders meer voor dan een beweeglijk tasten naar de volgende plek voor de voet. Kassen van pvc laten zich door vernoeming niet bezweren. De nazaten van die ene koe zijn nu wellicht wegens mkz geruimd. Maar ik weet van Koreanen die nog altijd midden in de nacht de woekerende steden verlaten om de maan te bewonderen.

[p. 69]

Jirka Stach Návstévník (Bezoeker)