De Revisor. Jaargang 20

[p. 98]

Marianne Moore
Vier gedichten

De vissen

waden
door zwarte jade.

Van de kraaiblauwe mosselen keert

men steeds de ashopen weer;

zich openend en sluitend als een

waaier
zwaar gehavend.

De pok gezet in de golvenwand

kan daar niet schuilen want

de verzonken schichten van

de zon,
splijtend gesponnen

glas, schieten als kwikzilverstralen

door de bodemdalen -

in en uit, verlichten

zij de
turkooizen zee

van lichamen. Het water drijft een wig

van ijzer door de ijzeren rib

van het klif; waarop de sterren,

rijste-
korrels, roze, grijze

inktspatkwallen, krabben als groene

lelies, zeepaddestoelen,

de een op de ander schuiven.

En elk
uiterlijk kenmerk

van misbruik is aanwezig op die

tartende constructie -

de fysieke tekens van on-

geluk -
niet een kroonlijststuk,

maar dynamietgroeven, brandplekken,

bijlslagen overdekken

het; de afgrondkant ervan

is dood.
Het blijkt niettemin

keer op keer dat het kan leven van

wat niet nog eens op kan

bloeien. De zee wordt er oud in.

[p. 99]

In de dagen van prismatische kleur

niet in Adam en Eva's dagen, maar toen Adam

alleen was; toen er nergens rook was en kleur fijn

was, niet met de verfijning

van vroege beschavingskunst, maar vanwege zijn

oorspronkelijkheid; geen veranderingen dan die door de nevel

die verrees, de andere invalshoek vertrok

uit de loodlijn, een heldere variant

en verklaarbaar: het is niet

langer zo; en kleur, de blauw-rood-gele band

van schittering, behield evenmin zijn streep: ook dit is een van die

dingen waarin men veel kan lezen van een eigen

aard; complexiteit is geen misdaad, daar voorbij

dreigt echter duisterheid en niets

blijft helder dan. Complexiteit daarbij,

die zich met duisternis verbindt en zich niet de vrijheid gunt

de plaag te zijn die ze is, waart rond als om ons in verwarring

te brengen met het armzalig misverstand

dat koppigheid de maatstaf

voor prestaties is en waarheid hand in hand

met duister gaat. Voor alles keel is sofisterij zoals ze al-

tijd was - aan de antipodes van de grote

eerste waarheden. ‘Eén deel kroop, een deel kroop

bijna, de rest lag slap in

het hol.’ Het schokkerig gaan op korte poten,

het gorgelend klokken, elk miniem detail - we zien hier het klassieke

voetenlegioen. En waarvoor! De waarheid is geen Apollo

van Belvedere, niet iets formeels. De golf mag haar bedelven als hij wil.

Weet dat zij er zal staan als zij zegt,

‘Ik sta daar nog als de golf voorbij is.’

[p. 100]

Zijn schild

De speld-held of egel-rekel

(elders heggelvarken geheten) met al zijn stekels uit,

het stekelvarken, de stekelhuidige dijt

uit in speldenkussen-doornenvacht, de mierenegel,

de neushoorns hoornen snuit -

elk is gekleed voor de strijd.

Géén varkensvacht, maar wel

wil ik een salamanderhuid als Presbyter Jan.

Hagedis in vlammenzee, een stokebrand

van leven, met asbestogen, asbestoren, gebrandmerkt vel

en de wreven voorzien van

ijzer; tegen vuur bestand

verdrinkt hij niet. Goud was

in zijn onneembaar land van ongezwollen genot

zo gewoon, dat niemand ernaar omkeek;

Hebzucht, gevlei bestonden niet. Robijnen als tennis-

ballen in de beek, zodat

de bergstroom een bloedbad leek,

maar de onuitdoofbare

salamander noemde zich presbyter slechts. Zijn schild

was zijn nederigheid. In Karpatisch lijnwaad,

omringd door zijn gevolg van leeuwenwelpen en sabel-

dieren, heeft hij het onthuld,

een veiliger leidraad

dan van een wapensmid: de kracht prijs te geven

wat men houden willen zou; dat is vrijheid. Word grof

beschedeld, bestekeld, salamander-harig, meer gehard

en gehellebaard dan een egelbataljon van staal, maar wees

stomp en saai, nooit benijd of

bewapend met meetlat.

[p. 101]

Verblijf in de walvis

Te zwaard wil je een deurslot openen, omgekeerd

schaduwbomen planten, de draad

door de naaldpunt halen; opgeslokt door de troebele staat

van een die de zeeën meer liefhebben

dan jou, Ierland - je leeft en leeft van elk gebrek.

Feeksen dwongen je gouddraad uit stro

te spinnen, uit mannenmonden hoorde je:

‘Een vrouwelijk temperament, zo contrasterend met het onze,

maakt dat zij deze dingen doet. Beperkt door een

aangeboren blindheid en inheems

onvermogen, zal ze wijzer worden, ook toe moeten geven.

Ervaring zal haar dwingen terug te keren;

Water zoekt zijn eigen peil’:

en jij glimlachte. ‘Stromend water laat

elk peil varen.’ Je hebt gezien hoe, als iets in de weg staat,

het vanzelf alles overstijgt.

Vertaald door Hans Kloos

Aantekeningen

Deze noten zijn van Marianne Moore zelf. Sommigen vinden aantekeningen bij poëzie pedant of een bewijs van onvermogen. Het lijkt haar echter, zoals ze zelf zegt, met haar ‘hybridische compositiemethode’ niet meer dan eerlijk haar bronnen aan te geven. Lezers die een broertje dood hebben aan dergelijke naschriften, raadt ze aan om ze gewoon over te slaan. [Toevoeging van de vertaler tussen haken.]

In de dagen van prismatische kleur

Regel 23-25: ‘Eén deel kroop,’ etc. Nestor, Greek Anthology. Loeb Classical Library, Vol. iii, par. 129. [Dit fragment van Nestor beschrijft een draak die een rivier leeg drinkt. Ook ‘keel’ en ‘gorgelend klokken’ lijken hieraan ontleend.] Verblijf in de walvis

Regel 14-15: ‘Stromend water laat elk peil varen.’ Literary Digest

Mededeling van de uitgever van Marianne Moore:

Reprinted with the permission of Marianne Craig Moore, Literary Executor for the Estate of Marianne Moore. All rights reserved. From The Complete Poems by Marianne Moore, Faber and Faber Ltd., 1984.