De Revisor. Jaargang 20

[p. 48]

Peter Schmink
De Barranca

Soms even. Soms komt het even van de grond, maalde het in Cracka Parks kleine schorpioenekop. Hij verzamelde zijn kracht, trok, duwde, wrikte. Het wijfje was een prachtexemplaar en wat hij deed moest hij doen, want zijn lichaam had die dag voor het eerst een pakketje voortgebracht.

Vroeger dan anders ging hij eropuit, verliet althans de drassige bodem van het ravijn en waagde zich in de struiken. Ten teken van zijn paraatheid kwam de telson als een lancet boven zijn rug te hangen. Er was iets onderweg: door zijn achterlijf reisde een pakketje; toen het zijn lichaam verliet stond hij oog in oog met het wijfje.

Gelijktijdig grepen hun scharen in elkaar. Cracka Park voelde dat ze niet zwakker was dan hij, wel ontbeerde ze initiatief. Van hem moest de overtuiging komen, de richting. Soms even kwam ze van de grond en trok hij. Harder nu, want ineens schoof ze een halve lengte op hem toe. Hij hield een ogenblik in toen hij de blauwe glans op de poten bemerkte. maar iets in zijn kleine schorpioenekop vertelde hem dat opgeven in dit stadium een zekere dood betekende. Met de moed der wanhoop verstevigde hij zijn greep en zette door. Zo gauw hij haar in de juiste positie boven het pakketje had gemanoeuvreerd, haakte hij zijn scharen los en spoedde zich in behoedzame achterwaartse pas weg van de plaats des onheils.

Tomas liet Sarah slapend achter in het hotel, nam een taxi en stapte bij het station op een willekeurige bus naar het zuiden. Toen de chauffeur de motor startte en zachtjes het hobbelige terrein afreed, zette Tomas zijn horloge een uur terug en zonk weg in de afgeleefde zetel achterin het voertuig. Hij was opgenomen in de kleine kring der ware avonturiers, zij die aankondigden sigaretten te gaan kopen en met de noorderzon vertrokken: toen de voordeur van het hotel achter hem dichtviel, verloor hij de behoefte aan rookwaar en een krant, waarna hij zichzelf terugvond op de Passeo de la Reforma, wuivend, zodat aan de stoeprand een taxi stopte.

In het vliegtuig haalden Indische dames de dienbladen op. Sarah dommelde weg tegen zijn schouder. Tomas keek uit over het abstracte wolkenlandschap en slikte zonder dat het dove gevoel in zijn oren verdween. Ze gingen terug in de tijd. Onafhankelijk van de duur van de tocht wonnen ze zes hele uren. Als hij de wijzers na aankomst met intervallen bijstelde, zette hij de klok gedurende een vierde van een etmaal stil. Alles zou naast elkaar bestaan, onafhankelijk van elkaar gebeuren en hem de mogelijkheid bieden aan het netwerk dat de aarde omspande door een maas te ontsnappen. Een metalige stem kondigde de landing aan. Zijn hart bonsde in zijn verstopte oren toen hij Sarah overeind zette en haar in de veiligheidsriem vastsnoerde.

Santa heeft geen vrouw. Vroeger wel. Nu heeft hij alleen nog zijn gitaar. Hij zoekt hem met zijn ogen en vindt hem een aantal meters verder, vlak naast de uitgang van El Pozo. Zelf ligt hij onder het afdak, de opslagplaats voor bouwmateriaal op het achtererf van de cantina. In zijn hoofd is een pot hete bonen overgekookt. Weer hebben de dijken het gehouden en is de smurrie gestold als lava. Moeizaam werkt hij zich overeind. Hier zit hij, met zijn rug tegen El Pozo. Het duizelt hem, want hij ziet de cantina ook ineens als een put, een toren die zich de grond in boort: zich vernauwende gangen, steeds kleinere compartimenten met steeds groter leed. Hoe dieper je daalt, hoe harder het geschreeuw. Wie daar komt draagt aan

[p. 49]

zijn been een blok basalt en schreeuwt mee; om vergeving, om het einde.

Na de buitenwijken reed Tomas' bus door een onafzienbare agglomeratie van krotten. Achter hem vervaagde de stad in de smog. De verpletterende eerste indruk van de metropool was die van een zenuwslopende verkeerschaos. Met tape bijeengehouden sleeën, loeiende vrachtwagens en roetspuwende stadsbussen begaven zich hals over kop naar het hart van het labyrint. De gevolgen van de aardbeving maakten de fatale sfeer compleet; de ruïnes hadden zich gehandhaafd en toonden zich als kapotte tanden in een slecht gebit. Slechts hier en daar waren kleine schoonmaakploegen aan het werk: nietige gestalten hoog in staketsels, die lusteloos inhakten op enorme blokken scheefgezakt beton.

Als alle oude gebouwen had het hotel de beving overleefd; de verdiepingen van de belendende nieuwbouw lagen op elkaar als een dikbelegde sandwich. Binnen aan de hotelbalie bleken hun namen niet voor te komen op de reserveringslijst en Sarah verschoot al van kleur, maar een kamer bleek er na enig aandringen nog wel te zijn. Na een hachelijke tocht met de lift vielen ze duizelig neer op bed. Met zijn hand op Sarahs buik wachtte Tomas tot de geprevelde melding van zijn vertrek het zou afleggen tegen de zuchtende plafondventilator.

Het dalen verdiepte zijn doofheid. Steeds harder duwde het gejank van de straalmotoren tegen zijn trommelvliezen. Net voordat de tere velletjes het begaven en de stilte voor altijd in zijn oren ging rondsuizen, maakte het landingsgestel contact met de aarde. Voorovergebogen volgde Tomas op zijn horloge de onverstoorbare rondgang van de secondewijzer.

Daar zit hij: Santa, niet klein te krijgen. Nu is hij nog niets waard, maar dadelijk verkeert hij in topvorm en verlicht zijn lied de zwaarte van het lot. Zingend overbrugt hij afgronden; dan staan zijn benen aan weerszijden van de kloof en verwoordt hij precies waarnaar men dorst: En wordt het water mijn vriend, bedorven en troebel / slangen zwemmen in je maag en padden om den duvel. Even komt hij in de verleiding om op te staan en met zijn gitaar zijn stek op het dorpsplein in te nemen, maar de hitte weerhoudt hem. Er is nog voldoende dag over. Met zijn ogen volgt hij de voortgang van de zon, een schaduw die, niet ver van hem vandaan, over een langwerpig rotsblok glijdt. Santa wacht tot de lijn het midden van de steen heeft bereikt en wendt zijn blik dan af om de verstoring van het evenwicht niet te hoeven zien. Ook zo iets machtigs ontkomt er dus niet aan achtervolgd te worden; de dag jaagt over de aarde en laat een koud spoor achter. Geruisloos, geniepig. Voor je het weet is het avond en ga je je moed indrinken voor de volgende dag. Zijn gitaar is het zonlicht, El Pozo de nacht. Zelf is hij een tussentint die zich dan weer bij de een, dan weer bij de ander aansluit. Het is Santa's doem de opbrengst van zijn gitaarspel te spenderen in El Pozo. De schuld die hij bij Calderon heeft uitstaan verscheurt zijn leven. Hij probeert niet aan hem te denken; de sluwe ogen en de nagenoeg tandeloze mond bezitten de kracht hem van zijn stuk te brengen.

Santa staat op en loopt naar de voorkant van het afdak. Daar, nog geen twee meter van hem vandaan, is de Barranca. Het ravijn doorsnijdt het landschap hier met een flauwe bocht, daalt verderop af naar de weg naar Alcapancingo om daar weer een bocht te maken en zijn oude richting te hervatten. Als hij aanstalten maakt om een blik te werpen in de ijzingwekkende kloof, begint het in de slordig begraven afvoerpijp van de cantina te suizen en te pruttelen. Een waterstroom spoelt een aanzienlijke hoeveelheid drek de diepte in. Santa deinst terug. De wind strijkt zachtjes langs zijn wangen en speelt met zijn sluike haar. Met een hand tegen zijn mond gedrukt struikelt hij naar de verste hoek van de opslagplaats.

Halverwege de helling schakelde de chauffeur terug, leunde voorover op het stuur en gaf bemoedigende klopjes tegen de zijkant van de snelheidsmeter. Tomas schoof het raam open. Hij was in een glooiend landschap dat of verdween achter met bloemen doorschoten bosschages, of zich toonde in duizelingwekkend perspectief. Een boomgaard voerde zijn blik mee de diepte in. Het waren gedrongen bomen, afgeknot en stevige takken droegen trots handenvol fruit. Erboven, op slap gespannen elektriciteitsdraden barstte het van de vogels. Onophoudelijk, maar zonder regelmaat doken er naar beneden en ver-

[p. 50]

dwenen in de bladeren. Ook vlogen ze naar een aangrenzend kerkhof: twee rechthoekige landjes, elk ommuurd door rijen slordig gestapelde stenen. Toen Tomas de twee oude toegangspoorten in het oog kreeg, kwam het hem voor dat de bus weldra de geest zou geven, zo langzaam ging het. De poorten waren façades, zag hij: plat en met deuren die naar verhouding rijkelijk groot waren uitgevallen. Naast hun plompverloren aanwezigheid in het landschap, eisten vooral de markante contouren zijn aandacht



op. De tooi van de linkerpoort was die van een trident, met een uitstekende middelste tand. De rechterpoort was sierlijker; vrouwelijk, tweetandig. Verbluft sperde hij zijn ogen open. Daar stonden versvoeten in de aarde door wier spleten en kieren doodse marsen waarden.

Aan de pomp drinkt Santa grote teugen water en boent de nacht van zijn kaken. Druipend staat hij recht en jaagt dikke fluimen in het zand. Terug on-

[p. 51]

derweg naar het afdak pakt hij zijn gitaar. Het instrument zoemt. Hoe voorzichtig hij de hals ook beroert, er klinkt een sonoor geluid dat zingt van verlangen, dat hem meevoert naar vroeger toen hij als jongen keek naar de muzikanten op straat met in zijn hart de stoute wens daar zelf ook eens te staan; zingend en spelend en knikkend naar het publiek dat nonchalant liefdesbrieven of bankbiljetten in zijn broekzak stopt. Zo had hij zich van jongsaf gezien: als zanger. Niet iemand die in de grond wroet of zich omringt met vee, maar iemand die liederen opvangt, boodschappen hoort en ermee op de markt gaat staan. Nu, in de tijd van Allerzielen, hoeft hij zijn ogen maar te sluiten of het lied dient zich aan:

Daar komen de motards, heren sla uw slag; maak uw keus op de jongste wielrijdersdag.

Skeletten genoeg dolen door de nacht. Alles gaat verloren, verslonden door de dood die lacht.

Kijk uit voor de motards, voor hun messen scherp als staal.

Verberg je, ren of het wordt je fataal.

Want braaf of niet, het is op naar het graf: we worden weggevaagd, geofferd voor wie weet welke straf.

Hier zit hij, Santa. Met zijn rug tegen El Pozo. In zijn wiegende hoofd komen nu een voor een de sluimerende beelden van de afgelopen nacht tot leven.

Toen Cracka Park open terrein bereikte zakte de zon juist achter de heuvels en verspreidde zich een gouden gloed over het zand. De ruimte verstikte hem; heel de boog van de hemel deed zijn kleine volume teniet. Zijn lichaam was een vreemde fabriek die aan de lopende band pakketjes voortbracht en er wraakzuchtige wijfjes mee lokte. Hij moest verdwijnen, de beschutting van het ravijn loochenen. De harde schilden op zijn kop en op zijn rug hadden weerstand nodig. Als de kou zijn vliezen niet op spanning hield en het donker niet zijn zintuigen scherpte, was hij zeker verloren. De kreeftegang, de kreeftegang, maalde het in Cracka Parks kleine schorpioenekop. Ergens achter de horizon was de laatste beproeving, het ware ravijn; precies groot genoeg om zijn schamele ledematen te bevatten.

De bus vulde zich met schimmen; ze stapten door de ramen, kwamen door het dak vallen en naderden Tomas' zitplaats. De snelsten nestelden zich in het bagagenet en op de hoofden van de passagiers in de stoelen voor hem. De rest verdrong zich in het gangpad - en allen huilden. Er waren krijgers met helmen van wie sommigen op de borst en om de schouders stukken harnas uit oude veldslagen torsten. Priesters negen het hoofd en hieven hun armen in smart ten hemel. Veel vrouwen, matrones die elkaar snikkend om de hals vielen, maar ook maagden met droeve ogen. Hoewel het huilen geluidloos was brachten de geesten toch een soort gemurmel teweeg, merkte Tomas. Het klonk zacht als bevond zich tussen hem en zijn bezoekers een vloeibare glaswand.

Tomas' hart sprong op, sprong hoog op en denderde door zijn borstkas. Hij begreep zoveel droefenis niet. Het bloed dat door zijn aderen raasde spoelde juist zijn hersenen schoon en deed het waas voor zijn ogen verdwijnen. Hij kende iedereen en was thuis. Als niemand vragen stelde wist hij alles. Niets was veraf of dichtbij, alles had zijn plek en eiste geen ruimte op. Gezeten op zijn plaats achter in de bus was hij het regelmatig bewegend lichaam waarvan men de tijd aflas. Een netwerk van connecties stond op zijn huid geprojecteerd: letters, regels, als waren zijn gedachten spiegels. De toekomst liet zich raden. Elke minuut die hij wachtte op het juiste woord hardde zijn geduld. Het voltooien van ieder nieuw couplet staalde zijn wil. Het gedicht kwam op zich te staan; buiten de realiteit, als de idee zelf. Het autonome zou ontstaan, iets dat was gestorven om te gaan leven.

Santa zat aan de bar van El Pozo en dronk. Door de geopende buitendeur waaide de wind wat zand. Vastgeklemd door flessen op de schappen tegenover hem, was nog steeds het opgezette konijn, wit zich aftekenend tegen de vlekkige muur. De wand tussen de bar en de eerste nis droeg een muurschildering: ‘Esta es de Don Quichot la Primera, la sin par la Gigante calavera.’ Vervaagde contouren op gehavend stucwerk toonden op een karkas van een paard een levensgroot skelet, bewapend met een lans, dat een groot aantal kleinere geraamten voortjoeg, vertrapte, in de lucht deed vliegen. Santa leegde zijn glas en schoof het van zich af. Onbewogen stond

[p. 52]

Calderon achter de bar. Hij bewaakte de flessen en zag niets. Santa zuchtte. Zoveel vernedering verdiende hij niet. Bracht hij de vallei niet tot leven? Hij was het die ervoor zorgde dat bij wind het bos sprak. Hem kwam het aangewaaid. Cuauhnahuac, de eeuwige lente. De wind blies dwars door hem heen en voerde klanken aan. Muziek ontstond vanzelf. Onbekende krachten bewogen zijn vingers. Hij kwam om in de bloemen, at zich een breuk. Geen last van de ziekte van het geheugen. Weer keek hij naar het glas, en naar Calderon op wiens grillige gelaat de schorpioen vorm kreeg.

Uit een wak in Santa's gezichtsveld doemde toen ineens die gringo op de in de gelagkamer. Op weg naar de nis hield hij even in, staarde naar de slachting op de muur en verdween door de klapdeurtjes. Prompt pakte Calderon van de bovenste plank zijn duurste fles Mezcal en verliet zijn plaats achter de bar. Daar ging hij, de parasiet. Op gedegenereerde benen bewoog hij zich voort als een insekt, altijd zijn prooi van achteren besluipend om die dan in een liefdevolle omarming met zijn gifstekel te doorboren. Santa volgde hem en gluurde over de klapdeurtjes. Gekleed in zijn voddig wit jasje schonk Calderon de gringo een glas in; op zijn afgekalfd gelaat de natte grijns die nooit verdween, maar nu zijn lippen vaneen trok en een gespleten monster toonde, heen en weer flitsend door de donkere gaten in zijn gebit. De gringo dronk en draaide aan zijn horloge. Calderon zette de fles op tafel en wees naar het klokje. De gringo toonde het hem. Santa zag Calderon van pure geilheid toen ineenkrimpen.

Met brullende motor bereikte de bus de heuveltop. De chauffeur rechtte zijn rug en schakelde naar een hogere versnelling. De ondergaande zon, die op het punt stond te verdwijnen in de afgeplatte top van een piramidevormige berg, zette het landschap in vuur en vlam. De bus begon af te dalen naar een door bos omringde stad in de diepte van de vallei. Tomas legde onwillekeurig een hand op zijn horloge en voelde het staal branden op zijn vel. Hij was een zeer groot kind, een dwerg met een waterhoofd die er soms even in slaagde een voet tussen de deur te krijgen. ‘Een moderne Don Quichot,’ noemde Sarah hem gekscherend toen hij haar eens had geprobeerd uit te leggen hoe dat in zijn werk ging, het maken van een gedicht. Ze had gelijk. Soms opende de ongenaakbare deur zich voor de helft, maar meestal drong zijn dorst zich op en overviel hem de drang de hele onderneming te smoren in alcohol.

Toen de bus na de afdaling stopte voor een smalle brug, was het gaan schemeren. Zonder pardon drong de chauffeur zijn voertuig tussen het tegemoetkomend verkeer. Naar buiten leunend vervloekte hij de tegenliggers luidkeels, onderwijl dotten gas gevend en remmend alsof hij met de bus hun wrakken wilde bespringen en verpletteren. Tomas stond op en schoof het raampje verder open. Uit de richting van het stadje naderde een groep zingende vrouwen. Voor hen uit dansten gemaskerden. Twee van hen vormden het middelpunt. Gekleed in een met witte kalklijnen overdekt tenue, was hun voortgang meer een voorwaartse struikeling, te wijten aan de brandende oliedrum die ze in een net van touw met zich meesleepten. Omgeven door een halo van gloeiende asdeeltjes naderden ze Tomas, naderden de skeletten Tomas almaar dichter totdat de duistere vlakte hun een halt toeriep en ze zich met één enkele armbeweging bevrijdden van hun hete last.

Een eruptie van licht spleet de nacht onder de brug open. Tomas greep zich vast aan het raamkozijn. Dorst verschroeide zijn keel. Over de lage brugleuning heen keek hij recht in een diep ravijn. Met moeite overwon hij zijn weerzin en boog zich verder voorover. De aarde was hier door een wrede verkrachting opengereten en daarna willens aan haar lot overgelaten om de vernedering te completeren. De steile wanden waren bezaaid met afval dat ook in slierten afhing aan de takken van de verdorde struiken. De bodem van de spelonk bleef verhuld, maar aan wat zich daar bevond liet de penetrante rioollucht weinig te raden over.

Als Santa na het laatste akkoord zijn hoofd opheft is de zon half weggezakt in de Barranca. Uit het bos reikhalst de nacht. De gitaar valt van zijn schoot en bonst in het zand. Onder het afdak kiest hij een plank uit de stapel en test de veerkracht van het materiaal. Dan stevent hij die het hout doet spreken af op El Pozo. Dreunend valt de deur achter hem in het slot.