De Revisor. Jaargang 20

[p. 42]

Sybren Polet
De andere stad

En zat weer, zit weer als peuter op schoot van een tante - ziet zich zitten - op schoot bij meerdere tantes op één middag, meerdere moeders, aangereikt en overgedragen als een babypop. Hij deelt kopstoten uit met zijn kleine bolle hoofd. Grabbelt met zijn tengeltjes als krabbetjes rond en in de volle borsten. Duwt zijn kleine snufferd in de open spleet van een jurk en probeert met zijn lippen een tepel te vinden.

Hoort het gegiechel boven zich, het zachte protest, maar tante Annika trekt hem niet weg, terwijl het gepraat doorgaat, ze praat alleen wat sneller en hij ziet (nu) dat ze een rode kleur van opwinding op haar konen heeft.

- Je hebt geen kind aan hem, hoort hij zijn moeder zeggen, als je hem op schoot neemt. Verders is het een deugniet, net als z'n vader, vol leipe streken en leefgewoontes zo klein als ie is.

De tantes lachen. - Ook op schoot is de schat een deugniet, zegt tante Annika. En ze reikt hem toe aan tante Sfera die haar blote armen uigestrekt houdt als naar een ver ideaal.

Tante Sfera heeft zelf geen man (als hij). Ze draagt een wijde zakbroek met een elastieken riem, daar steekt hij zijn kleine blote beentjes tussen, speels als het toeval zelf. Tante Sfera houdt hem in staande houding voor zich in haar schoot, als een grote jongen, háár jongen. Hij beweegt zijn kleine kriebelvoetje tussen haar dijen, terwijl haar warme adem tegen zijn kin en keel speelt en ze hem zachtjes ‘kleine idioot’ toefluistert. (Hij ziet het in de spiegel boven de schoorsteenmantel, dezelfde waarin hij met zijn rug naar de kamer ook zijn moeder en de andere tantes waarneemt, evenals, op schijnbaar terloopse wijze, zichzelf, alsof hij jaloers is op de peuter in de spiegel die hij wil betrappen en soms zie je hem woordeloos zijn lippen bewegen, net of hij iets wil zeggen of terugzeggen hoewel hij het nog niet kan. Eenmaal heeft hij blijkbaar toch iets gebrabbeld dat hem zelf in het geroezemoes is ontgaan, want ze kijken allemaal in zijn richting en lachen. Alleen oom Pims ogen blijven nadenkend kijken via de spiegel, oom Pim, de enige vaderman in het gezelschap, niet zijn vader, die op speelgoedreis is, maar de onechte man van tante Melka die - oom Pim dus, niet tante Melka - met opzet - hij had het dóór - over zich heen laat praten om niet een te dominante laat staan heerszuchtige of hanige indruk te maken en die zijn ontspiegelde ogen in toom houdt door ze niet te lang achtereen op iemand te richten maar ze op gepaste tijd neer te slaan.)

Daarop wendt hij een enorme vrolijkheid voor en begint uit volle borst te kraaien, als een jonge haan, dat wil zeggen zoals een jonge speelgoedhaan maar een beetje uit volle borst kan kraaien; maar hij doet het wel lekker lang achtereen, met stotende uithalen, terwijl hij ritmies in haar schoot trappelt en danst. Ze houdt hem met twee reuzenflappen om zijn middel vast, heft hem een klein beetje op en helpt hem op en neer te dansen. Hij wordt er helemaal warm van en kraait nog dieper vanuit zijn kleine keel. Tante Sfera's gezicht is ook rood geworden. Hij kijkt schuin langs haar heen in de spiegel; het is er vol en gezellig en het lijkt of de wanden van de kamer die een beetje bollen zachtjes op en neer bewegen als op de adem van de aanwezigen.

Er wordt thee gedronken en sherry en er wordt geknabbeld. (Ook oom Pim kijkt nog steeds naar hem via de spiegel. Hij kijkt terug en hoort hem in zijn hoofd zachtjes zeggen ‘Kleine smeerpijp, ik heb je door!’ Ze hebben elkaar dus door. Hij slaat zijn lilli-

[p. 43]

putogen neer zoals van hem verwacht wordt en begint nog wilder te dansen en te kraaien.)

Dan krijgt tante Sfera er genoeg van, ze tilt hem op, draait hem om, slingert zijn pootjes naar voren en plant hem op haar schoot. Tomtom Macoute, het gangsterhondje zoals zijn vader het speelgoedhondje noemt, komt aangedribbeld en begint aan zijn tenen te likken, de tenen van zijn ene voetje. De tong van het hondje kriebelt en hij begint te wiebelen op tante Sfera's schoot. Kort erop ‘verhuist’ hij na een laatste kus op het kraakbeenbolletje naar een andere schoot, hij het knuffeldier, de lapjespop. Hij leunt achterover en rust uit van de emoties, vooral die van anderen, soest bijna even weg. Door twee smalle oogspleten neemt hij ondertussen de kamer een beetje wazig waar.

Maar dan ineens is hij klaarwakker. Hij ziet hoe oom Pim, zijn kans schoonziend, zijn armen uitstrekt om hem over te nemen van tante Petra. Hij verzet zich hevig en kronkelt krijsend onder de handen vandaan. Hij schreeuwt als een marsepeinvarken zoals zijn vader het noemt.

- Laat maar, zegt zijn moeder. Hij heeft zo zijn nukken.

- Hij wil zeker niet bij iedereen op schoot zitten, zegt tante Cosima.

- Niet bij iedereen hè, zegt ook Pim beledigd. Toe maar.

- Hij heeft zijn nukken, de vaderman, zegt zijn moeder, of hij speelt ze, daar kom je niet achter.

- Misschien is het de lichaamsgeur die bepaalt of hij iemand wel of niet mag, zegt tante Melka.

- Nee, zegt zijn moeder, want buiten ruikafstand heeft hij zijn keuze al gemaakt. Het lijkt volstrekt willekeurig... maar ik weet het niet... Ook zij laat nadenkend haar blik een ogenblik op hem rusten, een vriendelijk spiegelende blik.

Een tiental kussen later breekt het gezelschap op. (Was het zijn verjaardag? mams verjaardag?) Hij wordt in een hoek van de kamer geplant om met wat funktioneel gekleurde houtblokjes te spelen en met een houten paardje waarvan de poten en de hals kunnen bewegen. Als ze allemaal in de hal staan geeft hij het paardje een rotklap zodat het wegdraaft en gaat in z'n eentje op ontdekkingstocht. Kruipend over het vloerkleed, over kleurvlakken als ondiepe afgronden - steeds opnieuw is het spannend de overkant te bereiken -, zich soms half oprichtend om aan te stoelzittingen te ruiken, doorkruist hij de kamer in de richting van de eethoek die haaks op de langwerpige woonkamer staat. Duwt op een pedaal van de piano, rukt zachtjes aan het in plooien neerhangende gordijn dat eruitziet als een vrouwenrok, sabbelt wat aan een stoelpoot, eet een paar wormen die op het vloerkleed rondkruipen, graaft een gat in de vloer, een hele gang en kruipt er door, kronkelt al sneller en sneller, met zijn vurige adem de monsters en donkere schaduwdieren die hem belagen op de vlucht jagend, tot hij in de eetkamer weer bovenkomt. Het felle licht valt in schuine bundels door de glazen tuindeuren. Hij knippert met zijn ogen en rolt zich behaaglijk op zijn rug, zijn buik, zijn rug.

Op dat moment ziet hij hoe oom Pim de hoek van de eetkamer rondt, speurend naar hem. (Hij heeft iets ‘vergeten’.) Als hij hem heeft ontdekt buigt hij zich triomfantelijk over hem heen en kijkt met zijn dubbelfocusogen op hem neer. Rolt hem dan met de punt van zijn schoen om als was hij een wentelteef. Wentelt hem nog eens om, zijn mond vormt een woord, een naar woord. Hij weigert te gillen. Kruipt dan zo snel hij kan naar het snoer van de staande schemerlamp, rukt er uit alle macht aan en trekt de lamp om. Met een klap valt deze op de vloer, waarbij het snoer uit het stopkontakt springt. Zijn moeder komt onmiddellijk op het lawaai af. - Wat is er gebeurd? vraagt ze geschrokken.

- Hij is door de kamer gekropen en heeft de lamp omgegooid, de kleine smiecht, zegt oom Pim.

- Stoute jonge, zegt zijn moeder, je kunt jou ook geen moment alleen laten.

Ze neemt hem op en knuffelt hem. Hij schokt in haar armen.

Wat ze niet weet is dat oom Pim, voor ze de kamer binnenkwam, de stekker in zijn rechtervuistje heeft geduwd en hem nog vlug een paar elektriese schokken heeft toegediend, schokken waarvan hij de nawerking nu nog meent te kunnen voelen.

Lachend: - En nog steeds als ik eraan denk krijg ik een schok en gaat de lamp branden.

⚫

[p. 44]

Dikke vette regendruppels dreven hem een portiek in van een kledingmagazijn waar meer mensen hun toevlucht hadden gezocht, als was het een bovengrondse schuilkelder in vredestijd, regendruppels als zich uitrekkende droppen glycerine, doorzichtige olieachtige kikkervisjes met kleine afwerpstaartjes. Hij keek ernaar. Soms leek het of ze niet neerkwamen, de druppels, maar statiese kralengordijnen vormden die in de lucht bleven hangen.

Donder rolde en rommelde vlak boven hun hoofd, als van duizend autobotsingen tegelijk; de meeste schuilenden keken geschrokken schuin omhoog alsof het gebeuren daar konkreet zichtbaar was zolang het gerommel duurde, waarna een vertraagde of tweede bliksem volgde, een weerlichten als supersterke cameraflitsen. De weerschijn bliksemde in tientallen spiegelruiten. Typies stadsonweer, dat hij beleefde als een vorm van geïntensiveerd vermaak. De winkelchef van het kledingmagazijn zette de muzak van de weeromstuit nog wat luider.

Nog een flits in veelvoud en het onweer was even plotseling voorbij als het opgekomen was. In de regengordijnen vielen al grotere gaten, waarna het restant werd opgetrokken.

Het zou hem niet verwonderen als het wegdek, zoals vaker, in de volgende straat droog was. Puur voor zijn plezier had hij er wel eens mee gespeeld: stap terug: regen - stap vooruit: droog. Stadnatuur en kinderspel. Had vanzelfsprekend invloed op je humeur: stadhumeur. Een vorm van kultuur.

Een kudde alpaca's draafde voor hem uit door de Kalverstraat en ontlokte gilletjes aan het winkelende publiek, wollige glimlachjes aan taartjes etende dames in een tearoom.

Zijn stemming verbeterde op slag. Een zwerm parkieten vloog uit de deuropening van de Bonneterie, alsof ze er sinds de vestiging in opgezette vorm gevangen hadden gezeten en nu de vervlogen tijd moesten inhalen.

Op de brede stoep voor de Munttoren was het druk als op een dorpsplein. Muzikanten natuurlijk. Studenten aan het conservatorium die in de buitenlucht oefenden en daar nog geld voor vingen ook. Een gitarist met een versterker overspeelde alle anderen met zijn weggeworpen decibellen en natuurlijk was er de onvermijdelijke mimespeler die een onbeweeglijk standbeeld uitbeeldde, de arm met open hand naar voren gestrekt - je trof ze op de pleinen van alle wereldsteden aan -, de starre blik in de oneindige verte van de winkelstraat gericht; en kijk, over de wenteltrap van wolken rond de Munttoren klom een klein wolaapje omhoog, nagewezen door een eikeltje in een wandelwagen met een gekleurd plastic brilletje op.

- Wat zie je dan? vroeg zijn moeder. Maar het eikeltje hield het aapje wijselijk voor zichzelf, hij kende de reakties van de mensen en zei: - Tata.

- Dan is het goed, zei de moeder.

Vlak langs hem voerde een vrouw aan een touw een man met zich mee alsof ie een koebeest was dat ze naar de wei bracht. Ook hem keek het eikeltje na en wees.

De vrouw was een jaar of vijfenveertig, vijftig, proper gekleed naar de mode van twintig jaar geleden, maar met een vroegoud gezicht. Op de hoek bij de bloemenmarkt hield ze stil, waarna ze de man, die zo te zien debiel was en duidelijk jonger dan zij, onder het ongelovige gelach van de toeschouwers een berliner bol voerde, er hapklare brokjes van afbrekend. Na hem even over de rug geaaid te hebben en haar vette handen aan zijn bontjasje afgeveegd, beval ze hem te dansen.

En de idioot danste, danste als een beer, logge onhandige voetbewegingen makend en met zijn bovenlichaam wiegelend, wat het beoogde effekt sorteerde en munten in de hoed deed regenen.

- Dansen! riep ze. Dansen!

En de beer danste, rinkelbelletjes om zijn enkels en hals. Op zijn lippen verschenen wat speekselbelletjes en zo nu en dan bubbelden er klanken uit de mondspleet die op woorden leken.

- Dans! riep ze, met een kleine zweep klappend en hem zo nu en dan een suikerklontje of een ander stukje snoepgoed in de mond stoppend, waarop hij kwijlend begon te kauwen. Toen zijn bewegingen te traag werden pakte ze met haar hand, dezelfde waarmee ze het touw vasthield, een afstandsbedienings-apparaatje uit haar jaszak en knipte naar hem als was hij een tv-apparaat; en meteen begon hij weer als een wildeman te hossen en te springen en met zijn voeten te stampen. Zapp, zapp. Al wilder en wilder ging hij tekeer, de haren voor zijn glansloze ogen, de wijd

[p. 45]

uitstaande oren flapperend als olifantsoren. Maar in plaats van medelijden te hebben begonnen de mensen te lachen. Zapp, zapp.

En toen, plotseling, bleef hij stokstijf staan, wachtte enkele sekonden, opende toen zijn mond en begon te brullen, hoewel zij hem dit nooit geleerd had. En hoe ze ook zappte de beer brulde tot hij alle omstanders op de vlucht dreigde te jagen. De vrouw hief haar zweepje en sloeg op hem in. Maar de beer bleef brullen.

Om hem heen leek het donker te worden, een uur of zes te vroeg, als een soort lokale avond. En op dat moment drong het pas goed tot hem door dat de man - haar zoon? - weliswaar een dansende idioot was die voor beer speelde, maar dat zijn gebrul echt was, zo echt dat het zelfs zijn dompteur schokte; hem joeg het de rillingen over de rug en dit deed het nog toen hij al een halve straatlengte verder was.

⚫

Uitgespaard tussen de gerenoveerde oude panden met hier en daar uniforme nieuwbouwhuizen een kinderspeelplaats met klimrekken, schommels en wippen, een buiskonstruktie om aan te slingeren, een kleine houten uitkijktoren met zich op blinde muren, een zandbak.

In een hoek, openlijk verstolen, hielden zich enkele uit de kluiten gewassen zes-, zevenjarigen op en speelden geheimzinnigheid. Een van hen, een meisje met opgestoken maar half ineengestort haar, bracht kleurige krijttekens aan op de voorhoofden van anderen en mompelde iets dat waarschijnlijk een bezwerende spreuk was die de anderen moesten nazeggen. Inwijdingsceremonie? Daarna - zo te zien was ze een jaar of twee ouder - liet ze hen een voor een hun rok optillen of hun spijkerbroek openen en hield er een staafbatterij voor terwijl ze opnieuw een spreuk uitsprak.

Bij het klimrek zat een jongen een ander met een elektriese prikstok achterna onder het goedkeurende oog van een volwassene die waarschijnlijk zijn vader was; de stok produceerde ook lichtflitsen.

Een tweede groepje hurkte op de knieën voor een zitbank waarop een draagbare pc; een van hen las voor uit een instruktieboek, waarna een ander het toetsenbord bediende. Waarschijnlijk waren ze bezig in te breken in de kosmos en hadden ze de kode al gekraakt. Een snoer liep van de pc naar een van de huizen in de buurt. Het was opvallend stil om hen heen, geen kreten, geen gesis of gefluit, geen poeha - hoogtijdelijk stil.

Toen hij op zijn tenen naderbijtrad om uit te vinden wat ze ontraadseld hadden werd zijn voortgang gestuit door een energiescherm dat ze als stralingsschild rond hen heen opgetrokken hadden. Ze keken niet eens op toen hij er tegen stootte en een kreet van pijn slaakte maar handhaafden hun gewijde koncentratie.

Ook verder was het opmerkelijk stil op de kinderspeelplaats, een moderne versie van Brueghels bekende schilderij zonder kleurig geluid en niemand speelde op de toestellen die voor hen ontworpen waren.

Wel stond een overjarige Bébékino aan de poot van de klimtoren te rukken, een verbeten trek om de mond.

Enkele meters bij hem vandaan wipte een opwindbare plastic kikker over het asfalt alsof hij zo juist uit het rooster van de afvoerput was gekropen op zoek naar kunstvliegen. Bébékino waggelde op de kikker af, die een aanlokkelijk groen oppervlak had met enkele rode stippen erop alsof hij een bewegende paddestoel was. Bébékino pakte de kikker op, blies erop en probeerde hem een poot uit te rukken om te zien of hij gevoel had. Toen dit niet lukte gooide hij de kikker op de grond en begon weer aan de poot van de klimtoren te rukken of zijn leven ervan afhing.

Uit een van de kleine woningen aan de overzijde van de speelplek klonk gelach, waarschijnlijk afkomstig van het blauw opflakkerende tv-scherm dat een lichtend pad schiep naar de straat waar de nu manke kikker weghipte in de richting van het rioolrooster.

fragmenten