De Revisor. Jaargang 20

[p. 40]

Kreek Daey Ouwens
Woorden

Het woord ligt op mijn lippen. Het woord dat aan haar toebehoort, dat op zichzelf zo licht klinkt, zo argeloos. Zonder verleden. Het ligt op de tafel, onder de druk van mijn hand. Het glijdt over de stenen muur, langs de beslagen ramen. Met mijn vingers teken ik strepen op het glas. Dichtbij is de aanwezigheid van mijn moeder, en, ach, het zou voldoende zijn het woord een keer te zeggen, een keer hardop.

Het kleine meisje Bee leert op school een nieuwe taal. Woorden waarvan ze het bestaan niet kende, die zo veel zachter klinken dan het dialect van haar geboorteplaats. ‘Viool. Schaduw. Echo’. Een vat vol geheimen ontdekt ze. Niet alleen de naam, maar ook het uiterlijk van de dingen verandert. ‘Moeder’ wordt een grote vrouw. De woorden raken aan een diep verlangen in haarzelf, waarvan ze misschien al weet dat daar niet veel aan te doen is. Een dagdromen, een onverklaarbare opwinding, een taal die de adem beneemt. Sneeuw schittert, een rivier is stil, een waterval stort neer, bliksem komt naar beneden. Bee neemt de boekjes mee naar huis en leest ze, zittend aan de keukentafel. In dezelfde ruimte spelen haar broertjes en zusjes. Een zinken teil staat daar, waar haar moeder de was doet. Geplas. Het morsen van een dweil. Als Bee de woorden hardop uitspreekt krijgt ze een andere stem. Ze pakt het boek op en loopt ermee naar buiten. Vreemde sporen laat ze achter bij de anderen. Dat weet ze.

Het met sneeuw bedekte gras schittert in de zon. Een ragfijne veer steekt met zijn punt in de bevroren grond. Bee trekt hem eruit. De punt breekt af. Met de stompe kant trekt ze strepen in het wit. De strepen krijgen als vanzelf een onderling verband, worden letters. Zo vaak en zo diep buigt ze naar de grond dat ze er duizelig van wordt. De veer in haar hand lijkt tot leven te komen, een kleine vogel, de enige getuige van de zwijgende letters. ‘Zwijgen’. Zo is het zwijgen. Daar ligt sneeuw op en ijs.

Beelden die van geen wijken weten. Nu is het zomer. De strepen op het raam zijn ontstaan door iets wat buiten mij om gebeurt, uit een conversatie tussen onzichtbare wezens. Dichtbij is de telefoon. Ik hoef mijn hand maar uit te steken. Maar wat te doen met woorden als we al zo lang gewend zijn elkaar alles zwijgend mee te delen.

Melanoom. Nooit tevoren heeft de dood mij zo rond geleken, zo totaal zichzelf. Het woord is zo lieflijk. Je denkt aan een bloem, aan een diertje dat schuilt onder de huid van mijn moeder. Het onverwachte van het woord verlamt mij een seconde, lang genoeg om het aan haar terug te geven. Ze doet alsof ze het niet opmerkt. Later probeer ik het woord weer op te pakken. Angst snijdt me de pas af. Opnieuw verwijdert het zich, strekt zich uit, onafwendbaar, als een telegraafdaad in een donker landschap.

Nu ik weet dat mijn moeder dood gaat heb ik behoefte aan haar leven. Vast staat dat ik haar niet ken, dat ik haar nooit heb gezien, maar ook ben ik nooit alleen geweest, zonder haar. Als een dief sluip ik door haar huis, op zoek naar iets waarin ik haar herkennen kan. Ik ben me bewust van de kamers, hun geur, de muren licht tegenover elkaar. De grootte van de meubels. De tafel, precies in een hoek gezet, en de spiegel die de kamer reflecteert. Het ijzer van de haard. De kast met de sloten. Hier vind ik een por-

[p. 41]

tretje van een klein meisje dat vrijmoedig in de camera kijkt. Met een schok ervaar ik dat mijn moeder kind was.

Een jonge moeder met donker haar staat bij het fornuis. Een kort, met de hand genaaide schort van katoen, gekruiste banden over haar rug. De tint van zeep. Het licht is aangenaam, het soort licht dat geen pijn doet aan je ogen. Tegen de muur achter de tafel staat een lage bank, en er is zo weinig ruimte dat de kinderen naar hun plaats moeten klimmen. Aan de andere kant staan de stoelen van de volwassenen, in een rechte lijn, als kinderen die vol overgave spelen dat ze soldaat zijn, of kapitein.

De vader heeft een tas die hij vastmaakt aan de stang van zijn fiets. Elke ochtend gaat hij om acht uur door de fabriekspoort, en 's avonds weer terug naar huis. Op zondag haalt hij uit de tas een pen met vier kleuren en een stapel papier. Dan maakt hij de roosters voor de continu-diensten. Het is niet gemakkelijk de vader in de ogen te kijken.

De vader en de moeder gaan op in hun werk en het zijn Bee's grootouders die zich met de kinderen bezig houden. Als ze uit school komt wacht de grootmoeder al bij de deur. Op de keukentafel staat een bleke pudding die ze gemaakt heeft als dessert en Bee mag daar al iets van proeven. De grootmoeder komt bij haar zitten, verlangend te praten over alles wat ze die dag heeft meegemaakt. Van een afstand klinkt de slaperige bromstem van haar grootvader, en het zijn geen gesprekken die gevoerd worden, maar een andere en verre communicatie, als jonge katten die elkaar een por geven om hun terrein af te schermen. Bee voelt zich verlegen om de vreemde gemeenschappelijkheid en het begrip dat zich tussen hen ontwikkelt en dat ze met niemand anders deelt. Ze hebben alle drie dezelfde verlegenheid, de grootmoeder met haar drukke geklets en een gezicht van iemand die zou zeggen: ‘vertel nou ook eens wat’, en de grootvader die als vanzelfsprekend reikt naar zijn tabak op de schoorsteenmantel omdat hij niets anders wil doen. Hij heeft zijn schoenen uitgetrokken en laat zijn voeten rusten op de koele tegels van de keukenvloer en hij heeft geen zin nog te praten en daarom aait hij Bee over haar bol, even, en Bee wil niet bewegen en slikt voorzichtig, slikt nog eens en doet haar uiterste best om het niet te opvallend te doen. Het is dit moment waarop ze voor de bijl gaat en weet dat ze veel van hen houdt, de grootvader en de grootmoeder, en toch is daar een lichte angst en misschien wel afkeer om dat gevoel in haar borst. De pudding is warm in haar mond. Doodstil zit ze, houdt haar gedachten op hun plaats, totdat het voorbij is.

Als ik zou kunnen zou ik hier helemaal niets schrijven. Ik heb niet meer dan een portretje van een kind. En een moeder zoals ik haar het langste ken. Nooit uitgerust. Altijd zorgend voor de dagelijkse dingen. Je zou kunnen denken dat ze daaraan iets ontleende. Maar ook hebben die zorgen haar uitgeput, weerloos gemaakt voor wat zich buitenshuis bevond. Wat ik ook schrijf, het maakt geen enkel verschil meer voor haar leven.