De Revisor. Jaargang 19

[p. 76]

Christien Kok
Vergeefse beweging

In gang gezet

's Nachts klinkt de trompet als een alarmsignaal vanuit de verte. Een eenzame man op een heuvel stoot zijn vreemde drieklanken over het veld. In de tenten ontstaat beweging, gemompel en hier en daar komt een donkere gestalte onder het zeil vandaan. De voorboden van een dag waarop een optocht over de harde kleiwegen zal slingeren met de orenman voorop. Donker onder de sterren, in het zonlicht bleek; een verzameling welwillenden die zich niets afvragen over doel en middelen. Volgelingen in hart en nieren. Ook ik loop in de rijen mee. Maar ik verlaat mijn tent niet als het schrille gejank de marcheerders uit de slaap houdt. Ik kijk door een kier toe en zie hoe het veld steeds meer wordt bedekt met sloffende voeten. Slaperige lichamen rekken zich alsof er een intieme opstanding plaatsvindt.

In de donkere koepel die ons kamp van de rest van de wereld lijkt af te sluiten, hangt nog wat van de warmte die de zon bij dag over de aarde heeft uitgestort. De felle stralen hebben het van de regen gewonnen, maar het vocht is nog niet helemaal uit de lucht. Zo zitten we gevangen in een klamme atmosfeer, die alleen mij schijnt te hinderen.

De schaduwen op het veld beginnen aan een rondedans. Met golvende bewegingen maken ze een al te vrije vertaling van de klanken. Nooit zal ik opgaan in hun roes. Maar ze dansen, zodat ik wel moet aannemen dat het leven uit mijn snaren is verdwenen. Ben ik klaar voor de strijd of berust ik?

Onze tocht zal vredig verlopen; dat heeft de orenman verteld. Een van de weinige keren dat hij zijn boodschap met eigen stemkracht uitzond. De woordvoerder stond er beduusd naast, zijn kleine armen op zijn rug gevouwen, zijn voetjes naast elkaar en zijn spitse kin naar voren. Een vergeefse poging om zijn waardigheid te behouden. Zijn kolossale werkgever bulderde ons toe, maakte krachtige armbewegingen, waarbij hij de man venijnig met een elleboog raakte. Wij lachten. Uit landerigheid en ook wel een beetje uit rancune.

De woordvoerder heeft ons geworven en geselecteerd. Hij heeft ons verzekerd dat we de kans van ons leven kregen. Nooit eerder was een dergelijke tocht voor wie dan ook weggelegd. Zijn we uitverkorenen? Zijn we verdoemden? De woordvoerder heeft ons niet wijzer gemaakt. Hij heeft ons de waarheid onthouden. Hij heeft vertrouwd op de kracht van onze nieuwsgierigheid.

Gedwongen tot een slaapverwekkende ganzepas onder leiding van de orenman, luisteren we dag in dag uit naar het refrein uit de trompet. De orenman huppelt met gebogen knieën voorop, waarbij hij zijn voeten krachtig omhoog gooit. Een onbezoldigd artiest. Een man die slecht door zijn naam gedekt wordt: zijn oortjes als rozeknoppen steken vreemd af tegen het pompoen-grote hoofd. Een nek als een boomstam, een romp van graniet. Een geweldig geheel dat zich met kleine onderdelen moet behelpen: ook neus, handen en voeten doen dwergachtig aan. De schelpjes aan weerszijden van zijn hoofd zijn tamelijk beweeglijk; onder de krachtige zon lijken ze iets te groeien, terwijl ze licht klapperen op de maat van de muziek.

In het helle licht zijn de klanken aangenamer dan het nachtelijke trompetspel. Het terugkerend motiefje heeft nauwelijks recht van bestaan, maar het snijdt niet; het laat het gemoed onberoerd.

Bij dag bestaat het gezelschap uit vlees en bloed.

[p. 77]

Spieren spannen zich onder de last van tenten, voedsel en kleding voor alle seizoenen. Alleen de bleke huidskleur doet aan het idee kracht af. Dikhuiden zijn we; daar heeft de woordvoerder ons op uitgezocht. Geen zonnestraal mag tot onze kleurstoffen doordringen. Wij waggelen voort als een duizendkoppig ornament van de orenman.

Maar al loop ik mee en stel ik mijn hoofd en ledematen in dienst van het tafereel; al gaat mijn handgeklap op in het oorverdovende applaus wanneer de orenman een bijzonder virtuoze capriool maakt, ik voel me in het geniep een buitenstaander. Ik ken mezelf een verboden status toe.

Instructies kort en duidelijk: ga op in uw soort en wees volgzaam zonder bijgedachte. Uw leider heeft het beste met u voor.

Het vroor nog, al hoorde de winter zo langzamerhand uitgeraasd te zijn. Onze stad wachtte de lente geduldig af. We prezen de zon, die ondanks haar gebrek aan kracht voor een mooie belichting zorgde. De huizen maakten zich los uit het grijs en onderscheidden zich van elkaar met rode en blauwe daken. Glinsterende ijspegels aan de bomen vertegenwoordigden de knoppen die terugdeinsden voor de kou. Ramen fonkelden alsof het alziend oog zich voor even zichtbaar maakte. Op straat droegen de mensen nog zware kleding, maar ze bewogen zich lichtvoetig. Men groette elkaar in het voorbijgaan. De hele stad leek door één familie bewoond.

En terwijl we zo met z'n allen naar het eind van het eerste kwartaal hobbelden, werd onze gemeente door een groep vreemdelingen bezocht. Een honderdtal mannen en vrouwen verzamelde zich in het centrum van de stad. Ze waren gekleed in berevellen, een volstrekt ongebruikelijke dracht bij ons. Ook hun onzekere blikken verwezen naar verre gebieden. Maar ze spraken onze taal zonder een spoor van accent. Ze lieten zich de weg wijzen naar de camping die aan de zuidkant van de stad is gelegen. Daarna groetten ze beleefd, stelden zich op in een lange stoet en kwamen langzaam in beweging. We keken ze hoofdschuddend na.

Vanaf die dag heerste er een merkwaardige bedrijvigheid in de stad. Van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat trokken ze van de zuid- naar de noordkant, en weer terug. Voor zover mogelijk volgden ze een rechte lijn alsof ze vreesden te verdwalen bij een lichte koerswijziging. We keken het een paar weken aan en begrepen dat een zeker respect op z'n plaats was. Begrippen als doorzettingsvermogen en opofferingsgezindheid waren niet overdreven, al hadden we geen flauwe notie van het waarom.

Deze lieden namen deel aan een vermoeiend ritueel zonder begin of einde. Ze droegen het onderworpen zijn op vrije voeten uit. De huiden hingen in plooien langs hun lichaam zodat ze op diep bedroefde dieren leken. Ontklauwde beren in de rouw. Iets van het beest moest in hen zijn gevaren. Van tijd tot tijd maakten ze logge danspasjes zoals in het circus wel eens worden vertoond.

Het hoorde tot onze traditie dat we zwegen over elk buitenissig verschijnsel. Van alles kon zich bij ons onbeperktvoordoen, niets werd gehinderd door blikken en gemompel. Er heerste een vrijheid waarbij alle uitschieters kalmpjes terugdreven tot binnen de grenzen van het algemene. Excessen gedijen niet in een klimaat van onverschilligheid.

Maar deze mensen waren koppig. Hun dierlijke bekleding en hun doelloze wandelingen maakten hen tot een veelkoppige uitzondering. Ze waren zoekenden, maar dat merkten we pas later. De orenman bevond zich in hun gezelschap, maar die kenden we nog niet.

De pompoenkop viel ons pas op toen hij zich op een dag losmaakte uit de menigte en iedereen tot stilstand bracht. Terwijl hij zijn trompet aan de mond zette, begonnen zijn oren als vlinders te trillen. Roze sierinsekten van vlees en bloed. Hij blies een melodie die ik later nooit meer gehoord heb. Meeslepend en verleidelijk. Hij stond op ons grote plein en trok in korte tijd de bewoners van de stad naar zich toe.

We dromden om hem heen voor zover er plaats was. In de verte steeg gemopper op van de achtergestelden. Ik stond vooraan en voelde de opdringerige massa in mijn rug. Terwijl ik omhoog staarde om het gevoel van ruimte te herwinnen, zag ik dat de daken bevolkt raakten met toehoorders. Ik wuifde vriendelijk om mezelf ervan te overtuigen dat ik daar op mijn gemak stond. Naast mij begonnen mensen aarzelend hun hand op te steken. Ze rekten de halzen om de

[p. 78]

aanleiding van hun gebaar in het oog te krijgen. Al gauw werden ze gesterkt door de rest van het publiek. Duizenden armen gingen omhoog, er vlogen zakdoeken de lucht in, en een enkeling riep ‘Hoera’. De mensen op de daken bogen zich sierlijk naar ons toe en zwaaiden terug. De wapperende handen zetten langzaam aan nog meer in beweging. We begonnen op de maat van de muziek mee te deinen, en hoopten dat de trompet nooit meer zou zwijgen, omdat de stilte daarna bedreigender moest zijn dan ooit.

Maar zo ging het niet. Nog terwijl de melodie over ons heen schalde begon de woordvoerder te praten. Hij eiste onze aandacht zozeer op, dat we het niet meer merkten toen de trompet zweeg.

Een kleine man met een bovennatuurlijk volume. Hij gooide de woorden eruit als een bevelhebber en bereikte met gemak de verste toehoorders. Zijn imperatieven vloekten nogal met zijn nietige postuur. Het kwam niet in ons op om hem uit te lachen, al namen de meesten van ons hem niet helemaal serieus.

Enkele weken later werd een klein groepje uitgeleide gedaan door de ongelovigen en afgekeurden. We sloten ons aan bij de orenman en zijn gezelschap en gingen voor onbepaalde tijd op reis.

Vereisten: nieuwsgierigheid, uithoudingsvermogen en zelfbeheersing. Geen van deze eigenschappen bezit ik, maar ik mocht mee.

We zijn van de winter naar de zomer gelopen. Het landschap heeft zich aangepast. Van ijzig wit naar groen. Ze hebben de berevellen in de hitte al lang afgeworpen, er is geen onderscheid meer tussen wij en zij. De grond onder onze voeten is verhard door de droogte. Soms danst de orenman een stofwolk los, die geduldig blijft warrelen tot we er allemaal doorheen zijn gegaan.

Waarom wilden we mee? Af en toe kan iemand zich niet meer beheersen; dan wordt er rekenschap gevraagd. Wie zou daarop kunnen antwoorden? Niemand van ons kent het doel. Over de redenen hoeven we ons niet te bekommeren zolang de orenman ons leidt. Zo dachten we erover toen we vertrokken; maar de tocht heeft al te lang geduurd. We zijn te ver om terug te keren, en langzaam aan beseffen we dat de leegte tussen vertrek en aankomst ons tot gevangenen



maakt. Gekluisterd aan onze zware bepakking houden we het tempo van de orenman aan.

Elke dag hetzelfde beeld. Een man met een trompet aan de mond, schuin omhoog gericht zodat zijn pompoenkop iets achterover is gekanteld. Dansende beentjes, die krom trekken onder het gewicht van zijn romp. Achter hem de woordvoerder, een kleine man maar rechtvan lijf en leden, zwijgend zolanghem niets wordt gevraagd. Dan volgt de mompelende massa. Wij zwijgen al lang niet meer, al klinken onze bezwaren nog zeer gedempt.

Aan het eind van de dag zetten we onze tenten op. Ik ben er bijzonder handig in geworden. Mijn onderkomen staat vaak als eerste overeind. Ik zie hoe de blauwe vlaggen een voor een worden gehesen. De stuntelaars worstelen metde tentstokken en raken verstrikt onder de grote blauwe lap. Dit is het enige moment waarop de mensen een glimp van identiteit vertonen: handig - onhandig. Voor even valt de massa in twee typen uiteen. Voor de rest zijn we allemaal volgzaam, geduldig, nieuwsgierig, al naar gelang een buitenstaander ons zou wensen te benoemen. Zodra het kamp is ingericht, verloopt alles weer volgens een vast patroon.

Al is hetgeluid van de eenzame trompettist 's nachts nauwelijks meer te harden, ze blijven dansen. Nacht in nacht uit. De orenman heeft de regie, maar hij lijkt de mogelijkheden te vrezen. Zoveel mensen tot zijn

[p. 79]

beschikking; zijn lenige danspassen; zijn buitengewone postuur; de kleine woordvoerder als komische variant op de dommekracht die iedere leider naast zich heeft. Er zijn honderden taferelen van te maken, maar hij zoekt zijn heil in de zekerheid van de herhaling.

Hoe lang houden we dit nog vol?

Stagnatie

In het licht van twee fakkels staan ze tegenover elkaar, de orenman en zijn woordvoerder. De trompet ligt een eindje bij hem vandaan in het gras. De pompoenkop buigt zich over naar het kleine mannetje. De roze oorschelpjes flapperen zenuwachtig zodat hun breekbaarheid de aandacht van de geweldige tors afleidt.

Wij staan samengedromd op een veilige afstand alsof de massa de geweldenaar vreest die elk moment uit de timide orenman kan opstaan. De meesten van ons dragen een zaklantaarn, en in het samenspel tussen licht en schaduw lijkt de grond onder onze voeten te golven; maar het terrein is zo vlak dat de orenman geen heuveltje heeft kunnen vinden. Hij bevindt zich noodgedwongen op ons niveau. Daarnet heeft hij zijn trompet aan de mond gezet, maar bij de eerste tonen sprong de woordvoerder naar voren. Onze leider is uit balans. Hij kan niet meer dan wat gemompel uitbrengen; daardoor missen we de helft van de dialoog. Zonder de orenman zou onze woordvoerder overigens weinig te zeggen hebben. Zijn verwijten kunnen niemand anders treffen. Hij spreekt namens ons allemaal.

‘Wij hebben uw kunsten met luid applaus beloond, maar u kent het signaal van het eind niet. Ons geduld is uitgeput. Uw capriolen zijn ons overbekend.’ Hij zet zijn handen tegen zijn mond als een toeter en maakt een paar danspassen. ‘Toeterdetoet’ roept hij. Zijn bewegingen zijn niet helemaal overtuigend; hij mist het postuur en de lenigheid van de orenman. ‘Wat heeft u ons verder nog te bieden?’

Het pompoenhoofd schudt treurig van nee. Wij zien zijn mond bewegen. De oren staan nu roerloos aan zijn hoofd.

Er gaat een huivering door ons heen bij het zien van deze machteloosheid. Zo hadden we het niet bedoeld. Maar de woordvoerder merkt niets van onze vertwijfeling. Hij is een plichtsgetrouw man. Nu hij ons als opdrachtgever heeft aangenomen zal hij ons woord doen tot hij erbij neervalt.

‘Wij begrijpen uw beweegredenen niet. Wij eisen een doel.’ De woordvoerder heft zijn armen en staart omhoog naar het maanlicht. Een zeker acteertalent kan hem niet worden ontzegd, maar wie de herhaling verwerpt, zou zich niet moeten bedienen van een eeuwenoud gebaar.

In het gezicht van de orenman verschijnt een flauw glimlachje. Hij recht zijn schouders en mompelt wat.

De woordvoerder lijkt even van slag te zijn. Hij kijkt schichtig naar ons om. Wij schudden massaal het hoofd en maken sussende bewegingen met onze handen om hem te verlossen van dit gesprek. Honderden lichtkegeltjes flitsen heen en weer alsof de sterren uit de hemel zijn gevallen. De woordvoerder knijpt als verblind de ogen dicht. Ondertussen buigt de orenman naar voren en fluistert zijn ondergeschikte iets in het oor. De aangesprokene maakt een sprongetje van schrik; er ontsnapt hem een klein piepgeluidje. De orenman schiet in de lach. Een aanstekelijk hoh, hoh, hoh, waarbij de vlindertjes aan zijn hoofd weer tot leven komen.

Wij zijn op de hand van de woordvoerder, maar langzamerhand slaat de lol van onze leider op ons over. Er klinkt een gegiechel op dat onstuitbaar aanwakkert tot een orkaan van geschater. De orenman grijpt zijn trompet en begeleidt onze uitbarsting met een vrolijke melodie. Dan verheft de woordvoerder zich op de tenen. Hij steekt een vinger op en begint ons toe te schreeuwen. Zijn geluid raakt verminkt tussen ons gedaver en de muziek. Hij springt op en neer met wild maaiende armen, tot de menigte eensklaps zwijgt en zijn laatste kreet helder boven de tonen van de trompet uitkomt.

‘Stilte, stilte, zeg ik u. Dit is een bevel.’

Wij vormden één geheel, dat was de bedoeling. Aan het hoofd van ons de orenman, een ongenaakbare meester. Wie tot hem wilde spreken riep de bemiddeling van de woordvoerder in. Een ondoorgrondelijke censuur voorkwam dat er ooit een woord van ons werd doorgegeven. Zo had het eeuwenlang kunnen voortduren, als onze leider niet zo tastbaar was ge-

[p. 80]

weest. Hij was van vlees en bloed; hij ademde dezelfde lucht als zijn volgelingen. Zijn bewegingen golden slechts enkele seconden, daarvan getuigden zijn obsessieve herhalingen. De almacht van het gebaar lag niet in zijn bereik. Hij had zijn woord uitgeleend aan een ondergeschikte. Een kleine man die nauwelijks begreep wat hij aan het hoofd van de rijen deed.

Dat bleek ons toen wij op een dag om hem heen zwermden en zijn angst zagen voor onze tong.

‘Ik weet van niets,’ riep hij nog voor hem iets gevraagd was. We hadden geen kwaad in de zin, maar andermans angst kan soms bloeddorstig maken. De menigte was nu eenmaal niet zonder wrok.

We deelden wat plaagstootjes uit, lieten hem een dansje maken, een liedje zingen en herinnerden ons nog wat grapjes van het schoolplein uit onze verre jeugd.

Daarna werd iedereen serieus. De woordvoerder begreep onze klachten, kon ze zelfs delen, maar de orenman stond te hoog boven ons, meende hij. Daarom pakten enkelen van ons hem stevig bij armen en benen, en fluisterden wat in zijn oor. Alles bij elkaar was het snel beklonken.

Achteraf bevreemdt het me dat we zelf ons woordje niet konden doen.

We klapperen met onze tanden en schuifelen met onze voeten. Meer geluiden weten we niet te verzinnen. Zolang de orenman zich roerloos houdt, komen wij niet los. De fakkelvlammen bewegen onrustig als machteloze tongen. Hun dienst zit erop, maar niemand komt op het idee om ze te doven. Ook onze zaklantaarns werpen nog een zwak schijnsel af.

In de ochtendschemering lijkt de orenman op een vreemd uitgeschoten bolgewas. Zijn romp helt iets naar voren alsof er een straffe wind staat, maar zijn mond is vertrokken tot een gemoedelijke glimlach die alle ongemakken ontkent. In de afgelopen nacht heeft de woordvoerder hem drie keer toegesproken zonder enig resultaat. Geen ergernis, maar ook geen instemming. Onze leider is niet de man van het verlossende gebaar. Had hij zijn schouders opgehaald om van zijn onverschilligheid te getuigen, dan lagen we nu al lang in onze tenten te slapen. Onze woordvoerder is volstrekt uitgepraat. Is hij onbevoegd tot het geven van het vertreksein? Met zijn handen in zijn zij, de voetjes wijd uiteen geplaatst probeert hij de schijn te wekken van een zekere strijdlust.

‘Kom op,’ mompel ik, ‘spreek het laatste woord en laat ons gaan.’

Mijn buurman kijkt me verrast aan. Hij knikt instemmend en begint dan zo onweerstaanbaar te gapen dat ik mijn kaken met moeite bedwing. De lichte pieptoon waarmee hij zijn geeuw afsluit doet de hele rij voor ons omkijken, en met die beweging breekt er iets los. Om ons heen rekken mensen zich zuchtend en steunend uit. Sommigen maken een sprongetje om het bloed weer tot doorstromen aan te zetten; anderen slaan hun armen tegen de romp alsof we aan het begin staan van een vrolijke schaatspartij. Verderop in de menigte klinkt protest. ‘Hou je gedeisd,’ roept er een, en hij krijgt onmiddellijk bijval. Er ontstaan spreekkoren die de zorgeloze ontspanning proberen weg te commanderen. De grond onder onze voeten golft zachtjes onder het tumult.

Ik zie de orenman goedkeurend knikken. Ook hij moet zijn spieren losschudden voordat zijn ledematen zich soepel voegen. Hij zet zijn trompet aan de mond, en bij de eerste tonen komen zijn volgelingen tot bedaren. Hun gezichten zijn bleker dan ooit. Het lijkt alsof ze de laatste paar uren kilo's zijn geslonken. Spitse neuzen, grote oogkassen, stakerige armen en benen. Langzaam aan komen ze in het ritme van de dans, die voor het eerst zonder maanlicht wordt uitgevoerd. De melodie huilt met lange uithalen, en voor het eerst besef ik hoezeer ik naar huis verlang.

[p. 81]

Maar ik sta niet alleen. Het gezicht van de woordvoerder is van afkeer vertrokken. Ik zie hoe zijn spieren zich tot drie keer spannen en in aarzeling weer ontspannen. Dan bespringt hij de orenman en rukt de trompet uit zijn mond. In zijn ijver heeft hij de sprong te hoog genomen. Zo zit hij noodgedwongen als een kind met de beentjes om de kolossale heupen geslagen. Een kriebelend spinnetje, dat een rotsblok bestijgt.

De orenman pakt de woordvoerder achteloos bij een arm en slingert hem met een wijde boog de lucht in. Dan breidt hij de armen uit alsof hij de menigte gaat omarmen. We deinzen terug. De doodse stilte wordt gebroken door de plof waarmee de woordvoerder in de verte in de bosjes terecht komt. Dan stormen we vooruit, vastberaden om de geweldenaar te overmeesteren. Vlak voor zijn schoen punten staan we stil. Hij heeft zijn armen geheven, en uit zijn mond klinkt een langgerekte kreet. Onverstaanbaar maar duidelijk. Dit is het einde van onze maandenlange tocht. Onze leider staat daar verstijfd als een standbeeld. Ik zou hem ook wel versteend willen noemen, maar hij is nog steeds een mens. Zijn oortjes trillen op volle zenuwkracht en uit zijn ooghoeken rollen tranen. Die aanblik brengt de beschaving in ons terug.

We wenden het hoofd tactvol af en verspreiden ons in losse groepjes. Onder de druk van de omstandigheden hervinden we alle woorden van vroeger. We converseren over het weer en dat soort dingen, terwijl we ons langzaam verwijderen. We breken het kamp af. We nemen de bagage op de schouders en kijken elkaar vertwijfeld aan. Maar het doel wijst zich vanzelf. We vertrekken in de richting van waaruit we zijn gekomen. We vallen uiteen in eenlingen en vriendenparen.

Ik bereid me voor op een eenzame tocht.

Vreugdedans

Allard heeft aandacht voor alles. We zijn net de opgezette vlinders gepasseerd, en er volgen nog kevers en meer van dat ongedierte met ringen, schubben, geledingen en knakken, die allemaal moeten worden geteld. Ik bewonder zijn geduld. Zijn hoekige gezicht vertrekt van inspanning terwijl hij zich zover mogelijk naar een vitrine buigt.

Hij houdt van de levende natuur heeft hij me verzekerd, maar alles fladdert en vliegt er altijd voorbij voordat je het goed hebt kunnen zien. Hij vindt het een beetje belachelijk om zelf met een vlindernetje rond te lopen dartelen, en dat ben ik volkomen met hem eens. We hebben gelachen om het beeld van rimpelige knieën onder een korte broek, en direct verschrikt gezwegen. Hadden wij niet afgesproken om het verouderingsproces in al zijn gedaanten te respecteren? Maar ach, zo ver zijn wij nou ook weer niet.

Af en toe kijkt hij opzij om te peilen of hij niet te ver gaat met zijn belangstelling. Dan glimlach ik vriendelijk en wijs op een vlinder die mij bijzonder heeft getroffen. Wij kennen elkaar nog niet zo lang. Ik vind het niet erg om hier uren rond te lopen, zolang ik nog niet op hem ben uitgekeken. Ik heb overigens behoorlijk aan hem moeten wennen. Volgens de geldende normen is hij uitgesproken knap. Al mist hij elke vorm van ijdelheid, één vriendelijke mooie man is nog niet genoeg om mij van mijn wantrouwen tegen de menselijke schoonheid te verlossen. Ik vraag me af wat hem bezielt. Ik zal niet zo ver gaan mezelf te beschrijven. Dat is een van die ongemakken die welgevormde mensen met zich mee brengen: iedere vergelijking wekt droefenis en afgunst op. Ik ben die ik ben, en dat is al heel wat vind ik. Allard begrijpt dit soort uitspraken niet. Hij is te beleefd om het te laten merken; hooguit trekken zijn wenkbrauwen iets omhoog. Een minimum verschil in gelaatsuitdrukking, maar ik zie alles.

Allard is vijftig; ik ben jonger. Daar troostikme mee, maar niet zonder een lichte wrok om zijn overdreven jeugdige hoofd, waarmee hij ondanks zijn mooie praatjes zijn leeftijd ontkent.

Eigenlijk hoort Allard niet te bestaan. Toen ik hem per advertentie opriep, had ik geen mens van vlees en bloed voor ogen. Ik verveelde me en dacht: laat ik eens wat doen.

‘Zullen we even pauzeren?’ vraagt hij.

Dat is buitengewoon attent van hem. We moeten nog langs de slangen, de vissen, de gordeldieren, de kannibaalachtigen en zo verder tot we de hele schepping hebben gehad. De middag is al een eind op weg.

‘Ik wil rode wijn,’ zeg ik sneller dan wenselijk is.

Hij glimlacht, en in zijn ogen zie ik al de sussende vermaning waarmee hij me straks van mijn vijfde glas

[p. 82]

zal afhouden. Beschaamd loop ik achter hem aan naar de kille restauratie, waar de bedienende dame even later kribbig onze bestelling opneemt. In Allards toon ligt een vriendelijke vastberadenheid besloten, die het haar onmogelijk maakt te beweren dat er hier geen alcohol wordt geschonken. Uit haar houding lezen we af dat ze tot diep in de kelders van dit gebouw zal moeten afdalen om aan onze wens te voldoen.

Wij wachten.

Op dat soort momenten merken we hoe kort we nog maar met elkaar optrekken. Zolang we naast elkaar bewegen lopen de gesprekken vanzelf mee, maar in een noodgedwongen tegenover elkaar stil zitten verstijft hij altijd een beetje. Ik krijg dan een kriebelhoest, of mijn stem verschort in een snel tempo, zodat er een raar piepje klinkt als ik de stilte wil doorbreken. Om dit alles te voorkomen steek ik een sigaret op.

‘Je rookt te veel,’ zegt hij vriendelijk.

Daar heeft Allard gelijk in. In alles eigenlijk; zoveel weet ik nu wel van hem af.

‘Ik heb nooit het tegenovergestelde beloofd,’ ik probeer tevergeefs de ergernis uit mijn stem te houden.

‘Nog niet,’ hij leunt achterover en rond zijn mond flitst een heel menselijk chagrijnig trekje. ‘Ha daar is de wijn.’

Wij drinken, en dat gaat ons goed af. Er komt zo iets



als een prettige conversatie op gang, maar dat vereist weinig inzet. Wij hebben ons leven niet zo maar in een paar avondjes samengevat. Jonge mensen vertrekken vanuit het heden en dalen hooguit een paar jaar afin het verleden; de rest is voor de toekomst. Wij zijn heel rigoureus in onze jeugd begonnen. ‘Wat is jouw eerste herinnering?’ ‘Droeg jouw moeder ook altijd van die pantoffels met een pompoen erop?’ ‘Jij moest zeker nog naar school met een petje op.’ En zo verder. Wij naderen nu de puberteit.

En de wijn, van zo ver voor ons gehaald, valt goed.

‘Leeftijdloze vrouw van midden veertig, die in haar leven iets te veel heeft meegemaakt, zoekt dito heer, die behalve een warm gevoel voor sportiviteit ook enig besef heeft van een goed geplaatste grap. Skiën en klassieke strandwandelingen niet verplicht, echter wel de bereidheid deze activiteiten in een goed gesprek als romantisch te benoemen.

Gevraagd wordt een man die zijn zachte, aanhankelijke en beslist zelfstandige gevoelens weet te combineren met een maximum aan inlevingsvermogen. Hij is in staat tot in het graf jong te blijven ogen. Hij streeft er niet naar in een relatie te overtreffen, weet echter precies wanneer het tijd is om handelend op te treden en doet dit met gepaste bescheidenheid.

Postuur, opleidingsniveau en kinderen in nader overleg.

Ben je diep in je hart gecharmeerd van een rokend en drinkend vrouwtje, dat ondanks haar ontroerende inspanningen nooit in staat is geweest haar onaantrekkelijkheden te verbergen, dan ben jij die Ene naar wie ik al een leven lang zoek. Schat, waarom zouden we onze kans niet grijpen?’

Ik was teruggekomen in een stad waarin iedereen ons had zien vertrekken zonder enige interesse in de afloop van de onderneming. Misschien waren er al te veel zoals ik teruggekomen. Wie ik ook aansprak om verslag te doen van mijn ervaringen, een geeuwend ‘ja, ja, ja,’ snoerde mij steeds de mond.

Een maandenlange tocht die met zijn teveel aan taferelen geen enkel effect teweeg had gebracht. Daarom plaatste ik die advertentie. Was die weggegooide tijd niet meer uit mijn verleden te bannen, de man die ik opriep was bij voorbaat gedoemd in lucht op te gaan. Na zo'n inspannende tijd wilde ik wel eens iets

[p. 83]

vanuit mijn leunstoel doen. Werd de tekst geplaatst, dan leefde zo'n personage toch bij een heleboel vrouwen die bij zichzelf denken ‘ja, zo wil ik er ook wel een’. Maar zij hadden hem niet bedacht.

Ik was nogal verbaasd toen Allard voor de deur stond, en ook wel een beetje teleurgesteld. Met zijn concrete verschijning deed hij mijn creativiteit te niet.

‘Ik houd van museumbezoek,’ zei hij nog in de deuropening, ‘dat stond niet op uw lijstje, maar daar valt misschien over te praten.’

Ik had hem kunnen ontkennen door de deur dicht te slaan. Maar hij keek me vriendelijk aan; en, ja, ik was wel een beetje eenzaam. ‘Heeft u kinderen?’ vroeg hij. Een efficiënt man. Ik zag een lichte opluchting in zijn ogen toen ik mijn hoofd schudde.

‘Maar komt u toch binnen.’

‘Heel graag.’

Wij dansen de tango. Dat wil zeggen: Allard maakt ingewikkelde lange passen, waarbij hij mijn rechterarm krachtig gestrekt houdt. Ik hobbel mee. Bij iedere draai wordt hij vrolijker; maar zo snel is mijn afgrijzen niet gedempt.

Het is doodstil in deze vleugel van het museum. We zijn de opgezette struisvogels gepasseerd, de apen, de beren en de olifant waar de dienstdoende suppoost bijzonder trots op bleek te zijn. De wachter heeft ons het transport van het beest beschreven, de techniek van de preparateur, de afkomst van het te jong gestorven zoogdier, de verwikkelingen om hem op de sokkel te krijgen. Daarna heeft hij ons in vol vertrouwen alleen gelaten. We hebben geluisterd, we zijn goed volk.

Ik geef toe dat de wijn wel wat snel naar mijn hoofd is gestegen, maar ik weet wel wat ik zie.

We zijn de gang ingeslagen naar de Neanderthalers, de bultenaars, de dwergen, een zeer slordige verzameling mensachtigen in vergelijking met de orde waarin alles wat vliegt en fladdert in de vitrines is ondergebracht. Met moeite bedwong ik een opkomende onlust, tot we oog in oog stonden met de orenman.

Allard begrijpt mijn schrik niet zo goed. Hij beweert dat er vanaf de prehistorische mens al geen sprake meer is van opgezette wezens, maar van reconstructies. Ik zou hem graag geloven, maar ik heb mijn leider vier maanden meegemaakt. Ik zie de fonkeling in zijn ogen, zijn fijne handjes op zijn ragdunne oorranden. Zijn oorschelpen zijn overigens na de reis flink gegroeid. Zijn tors moet door ondraaglijk leed zijn gekrompen, waardoor zijn armen opeens veel langer lijken. Voor de rest is hij nauwelijks veranderd.

Een niet geheel verantwoorde weergave van de overgang tussen aap en oermens, beweert Allard. Hij geeft toe dat hij een beetje op de orenman lijkt. Allard heeft indertijd tussen de menigte gestaan die ons heeft uitgezwaaid. Verder wilde hij er niet over praten. Hij heeftme resoluut vastgepakt en rondgezwierd om me aan het lachen te krijgen. Hij bedoelt het goed.

Wij dansen. Ik probeer me zachtjes uit Allards greep los te krijgen, maar zijn opgewektheid is dwingend.

‘Laat me los,’ schreeuw ik ten slotte.

Hij staat stil en laat zijn handen langzaam van me afglijden.

‘Dit is een bevel.’

Hij kijkt me verbijsterd aan.

[p. 84]