De Revisor. Jaargang 19

[p. 79]

Saint-John Perse
Vorstelijke vriendschap

I

En jij magerder dan het behoort op het scherp van de geest, man met de smalle neusgaten onder ons, o Zeer-Magere! o Spitsvondige! Vorst met je uitspraken bekleed als een boom onder linten,

tijdens avonden van grote droogte op de aarde, wanneer de mannen op doorreis, met de rug leunend tegen reusachtige aarden kruiken, onder elkander redetwisten over de dingen van de geest, heb ik in dit deel van de wereld over jou horen spreken, en de lof was niet mager:

‘...Uit de adem der aarde gevoed, door de gunstige voortekenen omringd en koutend over die en die stelling, over die en die tweespalt, o Vorst onder de vederbos, als een bloeiende aar aan de top van de halm (en wat een wiegelen als de vogel die er op schommelt, wegvliegt... en jijzelf, o Vorst uit het ongerijmde,jijzelf zoals een voorname jonge vrouw, dolblij onder genade zich te mogen wiegen op de adem van haar geboort...),

voor de adem der aarde gedwee, o Vorst onder de vederbos en het onzichtbare teken van de droom, o Vorst onder de kuif, gelijk de vogel die het teken van zijn geboorte zingt,

dit zeg ik, dit moet je horen:

Jij bent de Genezer, de Helper en de Tovenaar aan de bronnen van de geest! Wantjouw macht over het hart van de mens is een vreemde zaak en hoe ongedwongen zijn jouw gangen onder ons.

Ik heb het teken opjouw voorhoofd gezien enjouw rol onder ons overdacht. Blijf metje gelaat onder ons, ziejouw gelaat in onze ogen, weet van welk rasje bent: niet verzwakt, maar krachtig.

En ook dit zeg ik je: Zeer-aantrekkelijke-Man, o Ongewone-onder-ons, o Andersdenkende! een ding is zeker: dat wij het zegel van jouw blik dragen; en onze grote behoefte aan jou bindt ons aan de plaatsen waarvan jij de lucht inademt, en een groter welbevinden dan bij jou kennen wij niet... Het staatje vrij te zwijgen onder ons, als dat je belieft; of alleen gelaten te willen worden, als dat je belieft: al wat wij je vragen is er te zijn! (En nu weet je van welk rasje bent)...’

Van de Koning spreek ik, sieraad van onze nachtwaken, eer van de wijze zonder eer.

II

Aldus pratend en uitweidend, vestigen zij zijn faam. En andere stemmen spreken gunstig over hem:

‘... Een zeer eenvoudig man onder ons; die zijn plannen helemaal verborgen houdt; hard is voor zichzelf en zwijgt, die geen vrede sluit met zichzelf, maar zichzelf voortjaagt

kriskras lopend door de kelders met ongebluste kalk, een grote twist op de spits drijvend in zijn ziel... Die bij 't krieken van de dag weer rustig wordt, en sober, en een onzichtbaar sidderend beest bij de neusvleugels grijpt... Later misschien, als hij de handen weer vrij heeft, door de dag loopt in de geur van ingewanden en zijn heldere gedachten laaft aan de melkwei van de dag...

‘'s Middags aan de monden van de regenbakken zijn koorts aflegt in de handen van meisjes zo fris als kruiken... En die vanavond door kale uitgestrekte ruimten dwaalt en in de nacht zijn schoonste vorstelijke gezangen zingt voor onze vleermuizen die met rijpe vijgen gevoed worden...’

[p. 80]

Aldus praten en uitweidend... En andere stemmen spreken gunstig over hem:

‘... Zijn mond eeuwig gesloten over het blad van de ziel!... Men zegt dat hij wegens zijn magerte de koninklijke bedstee en haar overdaad ontvlucht, op dunne matten met onze tengerste meisjes vrijt en ver verwijderd leeft van de geestelijk gestoorde Koningin en haar aanstoot gevende gedrage (Koningin door hartstochten geplaagd als door buikloop); en soms legt hij een stuk doek op zijn gelaat en peilt zijn heldere en omzichtige gedachten, gelijk een volk van geleerden aan de rand van monsterachtige rottigheden... Anderen zagen hem in 't licht, zijn adem inhoudend, als een man die een graafwesp gadeslaat; of zagen hem gezeten in de schaduw van mimosakleur, als degene die, wanneer het halve maan is, zegt: “Breng mij - nu ik waak en geen slaap heb - breng mij dit boek van de oudste Kronieken... Als het het verhaal niet is, ik hou toch van de geur van die in geitenleer gebonden grote Boeken (en ik heb geen slaap).”

... Zo onder het teken van zijn voorhoofd, met zijn wimpers die nooit van onder die eeuwige schaduwen uitkomen en met een stuifmeel van wijsheid op zijn baard, op zijn stoel uit paars en zeer welriekend hout, van een zwerm bijen omringd, waakt hij, de Vorst. En dat is zijn functie. En hij heeft geen andere onder ons.’

En zo pratend en uitweidend bekijken zij van alle kanten zijn naam. Maar ik heb mijn muildieren bijeengedreven en trek een land in van purperrode aarde, zijn domein. Ik heb geschenken voor hem mee en menig onuitgesproken woord.

Van de Koning spreek ik, sieraad van onze nachtwaken, eer van de wijze zonder eer.

III

Ieder seizoen kom ik terug, met op mijn vuist een groene sprekende vogel. Vriend van de zwijgende Vorst. En bij de monding van de rivieren laat hij mij een brief bezorgen:

‘Vriendschap van de Vorst! Haastje... Misschien zal hij zijn goed verdelen. En zijn vertrouwen, als een gewild lievelingsgerecht... Bij springtij zal ik je verwachten, elk seizoen opnieuw en bij de mensen van de zee en van de rivieren zal ik naar je plannen vragen... De oorlog, de koophandel, het volbrengen van godsdienstige geloften zijn gewoonlijk de reden voor verre reizen: jij doet graag langdurige reizen zonder reden. Ik ken dat soort geestelijke onrust. Ik zal je de bron van je kwaal uitleggen. Haastje.

En als je geleerdheid nog is toegenomen, wil ik mij daar graag van vergewissen. En zoals degene die op zijn weg een boom met een bijenzwerm erin vindt, recht heeft op de honing, zal ik de vruchten van jouw wijsheid plukken; en mij op jouw goede raad laten voorstaan. Tijdens avonden van grote droogte op de aarde, zullen wij met elkaar over geestelijke dingen keuvelen. Overtuigende maar weinig zekere dingen. En de weetlust van de geest zal ons verblijden... Maar tussen twee rassen is de weg lang; en zelf heb ik andere dingen te doen. Haast je! ik wacht op je!... Neem de weg door de moerassen en door de kamferbossen.’

Zo luidt zijn brief. Een brief van een wijze. En dit is mijn antwoord:

‘Ere aan de Vorst onder zijn naam! Het lot van de mens is duister. Enkele getuigen van hun voortreffelijkheid. Tijdens avonden van grote droogte op de aarde hoorde ik in dit deel van de wereld over jou spreken, en de lof was niet mager. Jouw naam is als de schaduwvan een grote boom. Ikspreekerover met de mensen die onder het stof van de wegen zitten; en zij voelen zich verkwikt.

Dit moet ik je nog zeggen:

Ik nam kennis van jouw boodschap. Als een geschenk van geurige bladeren, zo neem ik graag jouw vriendschap aan: mijn hart is er door verkwikt... Zoals de noordwester wind het water van de zee diep in de rivieren drijft (en om drinkbaar water te vinden moet je de bijrivieren opvaren) zo word ik door een gunstig lot naarjou gedreven. En ik haast me, terwijl ik het stimulerende blad kauw.’

Zo luidt mijn brief die onderweg is. Ondertussen wacht hij op me, zittend in de schaduw op zijn drempel...

Van de Koning spreek ik, sieraad van onze nachtwaken, eer van de wijze zonder eer.

[p. 81]

IV

... Zittend in de schaduw op zijn drempel, in de schrille geluiden van zeer dorre insecten. (En wie zou er die lofzang onder de bladeren willen doen ophouden?) Geen droogstoppel op zijn drempel, maar eerder een man die zich geestig uit en om een geestigheid lachen kan,

die, neergezeten, bij het spel op de drempel goede raad geeft en zich als een eenvoudige milde wijze onder de hoofddoek krabt (en zijn beurt komt om de knikkers, de bikkels of de dobbelsteen te werpen):

zo, bij het vallen van de avond, heb ik hem verrast, op zijn drempel, tussen de hoge koperen spuwbakken. En zie, hij staat op! En zo, met het gewicht van de voorvaderen op zich, de door Koninginnen gezoogde, die zich bij mijn komst geheel met goud tooide, en waarlijk een trede, twee treden, misschien meer, afdalend, terwijl hij zei: ‘O Reiziger...’, heb ik niet gezien dat hij mij tegemoet kwam lopen?... En boven de hoofden der geleerden zie ik de pluim van de glimlach waarmee hij mij wenkt.

Ondertussen hebben de vrouwen de speeltuigen opgeraapt, de dobbelsteen of de bikkels: ‘Morgen spreken wij over de dingen die je naar hier hebben gebracht...’

Dan arriveren ook de mannen van het geleide; krijgen logies, kunnen zich wassen; worden voor de nacht in handen van de vrouwen gegeven: ‘Zorg voor de losgemaakte beesten...’

En de nacht valt nog voor wij aan deze plaatsen gewend zijn. Onder ons bulken de beesten. Een langgerekt pad loopt door uitgestrekte pleinen voor onze deuren. Sporen van frisheid banen hun weg tot bij ons. En er golft een beweging door de toppen der grassprieten. De bijen verlaten de holen op zoek naar de hoogste bomen in het licht. Onze voorhoofden worden ontbloot, de vrouwen hebben hun haar opgestoken. En de stemmen klinken in de avond. Alle stille wegen van de wereld zijn open. Wij hebben enige van die oliehoudende planten geplet. De rivier zit vol bellen en de avond vol vleugels, de hemel is gekleurd als een roze wortel van de purperwinde. En er moet nu niet meer worden gehandeld of geteld, maar ook de leden van de sterkste worden loom; en een weidser ogenblik dan dit hebben wij nooit gekend...

Ver weg zijn de landen van witte aarde, of van leisteen. De mensen van geringe beschaving zwerven door het gebergte. En het land wordt geregeerd... De lamp brandt onder Zijn dak.

Van de Koning spreek ik, sieraad van onze nachtwaken, eer van de wijze zonder eer.

Vertaald door Jozef van Acker

‘Amitié du Prince’ behoort tot de bundel gedichten die onder de titel ‘La Gloire des Rois’ deel uitmaakt van het verzameld werk van Saint-John Perse, uitgegeven als ‘Oeuvres complètes’ in Bibliothèque de la Pléiade, Gallimard, 1972.