De Revisor. Jaargang 18

[p. 24]

Lloyd Haft
Namen

Charles klopte aan en realiseerde zich dat hij nog steeds oordeelde. Zelfs na zes weken reizen in de Chinese Volksrepubliek anno 1979 kon hij blijkbaar maar moeilijk wennen; nog altijd had hij gewild dat de deurpost heel was, de stenen plaat onder de deur niet gebarsten en het stukje grond naast de drempel groen. Na wat hij gezien had in de provincie in het midden en het westen van het land, zou een niet-Chinees wellicht alle hoop hebben laten varen - maar dit was Peking, de hoofdstad, en hoewel Charles nu al dertig jaar in Taiwan en Amerika woonde, was hij in zijn hart nog altijd de Chinese jongen die in de jaren veertig trots door de straten van Peking naar school liep, nog voordat hij een woord Engels had gesproken of ooit Newyorks driedelig grijs had gedragen, met de goudomrande bril uit Hong Kong die hem tot Overzees Chinees maakte, een Bezoeker van Buiten die door zijn vroegere buren en landgenoten zou worden bezien met een mengsel van afgunst en achterdocht, aangezien elk contact met hem nog gevaarlijker kon zijn en meer ondervragingen van het Bureau voor Openbare Veiligheid met zich mee zou kunnen brengen dan het thuis ontvangen van een Buitenlander.

Er werd niet opengedaan. Hij keek even om, de straat in vanwaar hij zojuist was gekomen. Op de hoek, onder een wilg die als een van de weinige bomen in de buurt een normale hoogte had bereikt ondanks de herhaalde campagnes om bomen te kappen, te planten en weer te kappen, zat nog steeds dezelfde vrouw met grijs haar en in een groen legeruniform gehurkt naast de enorme berg paksoy haar sigaret te roken en te praten tegen het meisje met de blauwe slobberbroek en het roze jasje aan.

Charles stond op het punt het op te geven en weer langs de vrouw met de paksoy terug te lopen toen de deur tegenover hem met een klik langzaam openzwaaide.

De vrouw erachter was van middelbare leeftijd en droeg een blauw, militair uitziend uniform met het haar in een Mao-kapsel. De rimpels in haar voorhoofd leken bijna zo diep als haar oogkassen. Haar linker- en rechter gezichtshelft hadden van twee verschillende gezichten afkomstig kunnen zijn, die elk van een andere ramp herstellende waren.

‘Wie bent u?’ vroeg ze heel snel en volkomen uitdrukkingsloos terwijl haar ogen even snel over hem heen streken en zich vasthechtten op zijn gouden dasspeld.

‘Neemt u mij niet kwalijk, mevrouw, mijn naam is Ling. Het spijt me dat ik u lastig val, maar ik heb zo'n dertig jaar geleden in dit huis gewoond, en nu ik toevallig weer eens in de stad ben na zoveel jaren, wilde ik proberen een familielid van me op te zoeken dat vroeger bij ons woonde. Mijn tante. Ze heet Zhu Huimin. Is ze misschien toevallig nog -’

‘Nee. Dit is ons huis. Ik weet er niets van.’

‘O, - denkt u dat ik het misschien aan iemand anders in de buurt kan vragen die zou kunnen weten waar ze nu is?’

‘Dat weet ik niet. Ik weet er niets van. Ik heb er niets mee te maken.’

‘Nee, natuurlijk niet, maar - ze moet ongeveer van uw leeftijd zijn. 't Is zo'n dertig jaar geleden. Omstreeks de Bevrijding. Haar naam was Zhu... Hui... min...’

‘Nee. Het spijt me.’ De deur begon weer dicht te gaan toen ergens binnenin het huis een vrouwestem riep:

‘Wie is daar? Vraagt er iemand naar mij?’

Zonder een woord draaide de vrouw bij de deur

[p. 25]

zich om en verdween snel met afgewende blik, de deur half open latend.

Een andere vrouw verscheen en toen hij haar gezicht zag voelde Charles de tranen naar zijn ogen dringen, zelfs nog voordat ze zei: ‘Ik ben Zhu Huimin.’

Charles zei zijn Chinese naam en zij barstte in huilen uit, van vreugde en verbazing. Ze vielen niet uit de plooi; ze omhelsden elkaar niet, kusten elkaar zeker niet, maar Charles werd onder bescherming van wederzijds stamelen met vochtige ogen door het huis naar achter geleid, voorbij de uitgebroken muren, ontbrekende meubels en vloeren met gaten, rechtstreeks naar een van de zijvleugels aan de binnenplaats achter het huis, waar in zijn herinnering de bedienden vroeger hadden gewoond. Huimin hielp hem zich een weg te banen over de kale grond, die zo doortrokken was van het gele stof van de zomers en het zwarte stof van de winters dat het bijna een soort plaveisel leek, daarbij zorgvuldig de brokken en stukken ontwijkend die eeuwig schenen af te waaien, af te glijden van de door mensenhand opgestapelde berg van verbrand afval die de opvallendste bijzonderheid was geworden van de binnenplaats in de lange jaren dat er in de stad geen vuilnis was opgehaald.

‘Hier wonen wij,’ zei ze, terwijl ze hem een ruimte ter grootte van een provisiekamer binnenbracht die half was afgeschoten van de belendende vertrekken met ongeverfde platen triplex vol vochtplekken die van de vloer tot nauwelijks boven ooghoogte reikten. Huimin woonde hier blijkbaar met haar hele gezin. Een dekbed lag opgerold aan een uiteinde van de lange tafel waaraan ze vlak voor zijn komst gezeten moest hebben; over de hele tafel lagen nu kledingstukken en naaigerei, een thermosfles, een beker van wit porselein. In een hoek van het kamertje deed een kleine bergkist bedekt met een mat en een vaak verstelde deken dienst als kinderbed. Charles stond er net naar te kijken toen de gammele deur naar de binnenplaats achter hem piepend weer openging en Huimin zei: ‘Hier is-ie, dit is onze kleine A-Gong. Dit is oom Shaolun, schat. Hij is helemaal van ver weg uit het zuiden gekomen om ons op te zoeken.’

Het jongetje kwam binnen en bleef Charles aanstaren met wijdopen ogen, zijn lippen stijf gesloten. Was hij zeven, acht jaar?

‘Dag,’ zei Charles. Het kind gaf geen antwoord.

‘Zijn zuster is op school. Schat, vertel jij oom Shaolun eens naar wat voor school je zuster gaat?’

Langzaam klonk het stemmetje, met daarbij een verlegen glimlach: ‘Middelbare... School... Nummer... Zeven.’ Ze lachten alle drie terwijl Huimin trots haar vingers door het haar van het kind liet gaan. ‘Ga zitten,’ zei ze; ‘je moet wel dorst hebben.’

Ze gingen zitten, de twee volwassenen op wankele stoelen en A-Gong op een blok beton. Huimin schonk drie porseleinen bekers vol heet water uit de thermosfles en begon te praten:

‘Gô, Shaolun! Wat geweldig dat je nu de gelegenheid hebt om bij ons op bezoek te komen! Het spijt me dat ik je niet meteen iets te eten kan aanbieden. Als A-Gongs zuster straks uit school komt zullen we eens zien of we niet iets kunnen verzinnen.’

Haar stem klonk luid, onnodig luid, en veel luider dan een ogenblik tevoren. Charles realiseerde zich dat ze het volume opvoerde juist omdat ze binnen gehoorafstand waren van alle anderen op de binnenplaats, met inbegrip van de vrouw met het gespleten gezicht die met die grote leugen de voordeur had opengemaakt.

‘Shaolun, we zijn maar heel gewone mensen - en dat zijn we ook altijd geweest - maar zoals je ziet gaat het ons heel goed. Mijn man en ik houden allebei van ons werk en de kinderen hebben het naar hun zin op school!’

‘Ja, ja, dat zie ik,’ viel hij haar bij. En o ja zeker, dacht hij, de Volksregering heeft je goed behandeld, ook al was je Klasseachtergrond net zo verkeerd als de mijne geweest zou zijn als Vader en Moeder me in '49 niet hadden meegenomen naar Taiwan; en ik moet vooral niet denken dat jullie problemen hebben ook al bezit je zelfs geen bed en al heb ik nog steeds niet kunnen bedenken waar er nog ruimte is om je dochter's nachts te laten slapen; en ondanks de Anti-Rechtsencampagne en de Drie Jaar van Nationale Ramp en de Culturele Revolutie en alle andere dingen die gebeurd zijn sinds we allebei jong waren en hier woonden, moet ik goed onthouden dat er eigenlijk niets is veranderd en dat het met alles en iedereen uitstekend gaat en dat je niets ongunstigs over de Volksregering hebt gezegd, wat je zou moeten verantwoorden wanneer ze morgen of overmorgen ko-

[p. 26]

men vragen wie ik was en waar we 't over hebben gehad.

‘Shaolun, jij ziet er ook goed uit. Je bent niets veranderd. Heb je een goede reis gehad?’

Toen vertelde Charles twintig minuten lang luid over de feitelijke kant van zijn reizen naar Chengdu, Wuhan, Shanghai en Shenyang: de data, het weer, het geijkte schooljongenscommentaar op de geijkte bergen en rivieren. Hij doorspekte zijn verhaal met gelach, dat steeds was voorzien van woorden als Geweldig, Prachtig, Schitterend. En telkens wanneer hij lachte, lachten Huimin en A-Gong ook. Luid.

‘O, het klinkt alsof je het geweldig hebt gehad. 't Is jammer dat we je niets te eten kunnen aanbieden, maar A-Gongs zuster zal nu wel gauw thuis komen en dan kunnen we -’

‘O nee, doe geen moeite. Ik kan toch niet lang blijven. Ik moet om vier uur terug zijn in mijn hotel voor een afspraak met iemand van de Exportcommissie voor Graanprodukten.’

‘Ach, wat jammer. Misschien kun je later nog eens terugkomen. Maar zeg eens, Shaolun, hoe gaat het met je moeder, mijn zuster? Gaat het goed met haar? Het is zo lang geleden.’ Haar stem begon te stokken, maar voordat de tranen konden komen begon Charles de hoorbare stevige klanken van zijn antwoord te spreiden, haar ademhaling overstemmend met zijn Uitstekend, Uitstekend, Ja Ja. Alles voor elkaar. Gezondheid goed, huis goed, kinderen goed. Denkt vaak aan je. Hoopt je hier nog eens te bezoeken.

En nu begon het tijd te worden om te vertrekken. Charles wilde al opstaan toen hem nog iets te binnen schoot. ‘Huimin, voordat ik wegga, Moeder wou zo graag iets horen over jullie broer, Yonggang. Hoe gaat het met hem?’

‘O, met Yonggang gaat het uitstekend!’ Haar stem klonk luider dan ooit. ‘Ze wonen nu in Chaozhou, weet je, een heel eind naar het zuiden, we hebben ze in geen jaren gezien. Maar Yonggang heeft daar een baan in een ziekenhuis, hij is arts, weet je!’ Terwijl ze sprak, werd Charles zich ervan bewust dat ze haar hand heel zachtjes op zijn arm had gelegd, aan de kant die was afgekeerd van de allesziende ogen van het kind, en nu met haar vingertoppen langs zijn pols tastte. ‘Hij heeft drie kinderen, weet je. De dochter studeert voor lerares -’ Haar vingertoppen hadden



Charles' hand nu bereikt en spoorden hem aan zijn handpalm te openen, wat hij deed onder het zeggen van Mooi Mooi O Blij Dat Te Horen. ‘Het middelste kind, de oudste jongen weet je, die is goed in wiskunde.’ Charles keek uit zijn ooghoeken terwijl ze met haar wijsvinger in de palm van zijn hand een Chinees schriftteken begon te tekenen. Luisterend en knikkend terwijl haar heldere toneelstem voortging met het gelukkige verhaal van Yonggangs kinderen, nam Charles de opeenvolgende streepjes waar die haar vinger in de palm van zijn hand trok. Een lange horizontale lijn, eronder een diagonaal naar links en daaronder weer een gehoekte lijn met een dwarsstreepje er tegenaan en tenslotte een stevige haal met een bocht in de rechter benedenhoek. Het schriftteken was ondubbelzinnig. Het luidde: ‘dood’.

Haar stem begon weer te beven op hetzelfde moment dat hij kippevel kreeg op zijn arm en hand. Ze bleef onzinnige dingen zeggen maar hij wist dat ze bijna niet meer kon. Trillend en wel tastte hij in de binnenzak van zijn jasje, trok er zijn pen uit te voorschijn en zei: ‘Hier, wacht, waarom schrijf je hun adres niet voor me op. Misschien krijg ik nog de gelegenheid om daarginds bij ze langs te gaan.’

Hij hield Huimin de pen voor maar het was het jongetje dat hem opmerkte. ‘Wat een prachtige pen is dat,’ zei hij.

En dat was het: een vergulde vulpen die hij cadeau had gekregen van een oude schoolvriend die nu een kopstuk was in de Taiwanese politiek.

‘Mag ik eens kijken? Mag ik ermee schrijven?’ A-Gong straalde nu, voor het eerst.

[p. 27]

‘Ja hoor, natuurlijk,’ zei Charles, terwijl hij de dop eraf haalde en de pen aan hem gaf. ‘Wacht even, ik zal je laten zien hoe je hem vast moet houden. Huimin, heb je een stukje papier?’

Toen hij de woorden uitsprak realiseerde Charles zich meteen dat hij nog maar een nieuweling was in de Volksrepubliek China. Zodra het woord ‘papier’ uit zijn mond was wist hij, te laat, dat Huimin geen enkel stukje blanco papier in huis zou hebben.

Huimin hurkte al op de vloer en rommelde onder de tafel op zoek naar het stukje papier dat ze niet zou vinden. Charles zocht in zijn zakken naar zijn agenda, maar die had hij in zijn hotelkamer laten liggen.

‘Ik kan... geloof ik... niets... eh...’ zei Huimin, die nog steeds zonder overtuiging tassen en dozen doorzocht.

‘Het hoeft niet,’ zei Charles, ‘ik heb wel iets. Wacht even, ik heb al iets waar je op kan schrijven.’

‘Mammie, waarom huil je?’

‘Eh, ik denk omdat het zo lang geleden is dat ik je oom Shaolun voor het laatst heb gezien, en omdat ik zo blij ben om hem te zien.’ Ze was nu weer overeind gekomen vanonder de tafel, knielde op de stenen vloer naast de jongen en klemde hem in haar armen terwijl hij de gouden pen om en om draaide in zijn vingers.

‘Oom Shaolun, hoe moet je hem vasthouden, zo?’

‘Wacht even, ik ben bijna zover.’ Charles had zijn pakje Pall Mall tevoorschijn gehaald, er alle sigaretten uitgenomen en op de tafel gelegd, en het cellofaan eraf geschoven. Nu scheurde hij voorzichtig de papieren verpakking los, zodat ze plat gelegd kon worden. ‘Hierop kun je schrijven, op de witte kant. Hier, houd de pen zo vast...’

Charles en Huimin hielden allebei hun armen om het kind terwijl hij langzaam steeds weer zijn naam schreef in schooljongens blokschrift, worstelend om de punt haaks op het papier te houden, lachend als het hem lukte, lachend als het misging.

Het was tijd om te vertrekken. Charles overwoog zijn sigaretten achter te laten, nam ze toen op en liet ze uiteindelijk los in zijn zak vallen. Het was beter geen herkenbaar buitenlandse dingen achter te laten. Het losgescheurde sigarettenpakje, bedacht hij terwijl hij aanstalten maakte om op te staan en afscheid te nemen, was geen probleem. Ze konden het gemakkelijk vanavond verbranden en de as ervan op de grote afvalhoop gooien waar de achterplaats was geweest.

Tegen de tijd dat hij bij de voordeur was, had Huimin zich voldoende hersteld om het vocht in haar ogen te laten doorgaan voor afscheidstranen. Niets ongunstigs. Eigenlijk, dacht hij toen hij zich omkeerde voor een laatste groet, was het waarschijnlijk wel goed dat ze nu wat emotie toonde. Het kon haar helpen de familieverwantschap te bevestigen vanavond, morgen of wanneer ze ook met haar kwamen praten.

Hij hoorde zijn eigen stem nauwelijks bij zijn Dank je Dank je Tot ziens Tot ziens. Al zijn aandacht was gericht op zijn gelaatsspieren terwijl hij weloverwogen een uitdrukking in stand hield die op een glimlach zou lijken.

Toen hij de lange rechte weg insloeg die naar het hotel terugleidde, streek zijn starende grijns even als een radarstraal over de uitdrukkingloze ogen van de oude vrouw in het groen die nog steeds gehurkt zat naast de langzaam slinkende berg kool.