De Revisor. Jaargang 17

[p. 28]

Barber van de Pol
Schuifdak

Als het getimmer is opgehouden, komt ze thuis. Hij heeft nog een half uur nodig, zegt hij. Daarna zal hij zijn handen wassen, het haar van zijn voorhoofd kammen, zijn stropdas opnieuw knopen, en in de deuropening gaan staan. Ze wordt door een taxi gebracht. Hij heeft geen rijbewijs.

Al twee weken, sinds de dag dat ze ging, klinkt door het huis het geluid van boren, hamers en zagen. Het kind zit op zolder, onder het tuimelraam, of het speelt in de tuin. Deze zomer is het bijna altijd mooi weer en de vakantie lijkt eeuwig te duren. Het woekerende gras met de boterbloemen en het fluitekruid ligt achter de tuin, en daar weer achter, op de rivier, varen statig boten voorbij, met onbekende bestemmingen.

In de tuin is alles aan banden gelegd door de schaar. Het gazon is glad, de seringebomen zijn net als andere jaren in hun volle bloei gesnoeid en wat er maar klimt, draait om een lange stok in de gewenste richting. Het kind denkt wel eens dat 's nachts, als het slaapt, de wind speciaal over hun tuin strijkt om alles te effenen, maar het zijn de handen van de man die het doen.

Voor het kind is het een feest om een poosje met hem alleen te zijn. Het is of zonder haar de dingen er minder toe doen. Ze eten de vis waar de man en het kind van houden maar die van haar, met haar bindende ideeën, het huis niet in mag omdat ze een keer bijna in een graat is gestikt. De man wast de nieuwe tomaten en wortels uit de moestuin en zet ze als een trofee, zonder verdere bereiding, op tafel. Dat is boers, zegt zij, maar haar ogen zijn er nu niet. Het kind kan rustig zijn ellebogen op tafel zetten zonder dat er commentaar komt en niemand vraagt het kind deze laatste weken of het iets léuks heeft meegemaakt. Hen vindt ze, denkt het kind wel eens, niet leuk.

Nu zij er niet is, gaan ze door tientallen gevarenzones zonder dat er een mijn ontploft. Er hangt een sfeer van uitstel in huis. Het kind denkt er over na omdat het er niet over kan praten. Het zou nog liever huilen, dan daar woorden voor te zoeken die de man toch niet zou begrijpen.

In andere zomervakanties fietsen ze met z'n drieën door de uiterwaarden naar het oude veer. Aan de overkant drinken ze stroperige limonade die ranja heet, met broodjes die bolletjes heten, en ze krijgen vliegjes in hun ogen die onweersbeestjes heten. Dit alles in zijn gezellige taalgebruik, dat zij lijdzaam langs zich heen laat gaan. Het kind wordt door zulke woorden ingepalmd. Het weet dat ze staan voor geluk.

De man gaat voorop, met zijn hoofd scheef en op zijn bagagedrager een kistje om de kersen, aardappelen, of goudreinetten in te doen die ze bij een boer zullen kopen. Zij rijdt verloren in haar schoonheid achteraan, de blik gereed om bij elke toenadering van de man weg te kijken, naar de uiterwaarden waar ze alleen koeien ziet

[p. 29]

en niets dat haar interesseert.

‘Snap je dat nou, zo'n mooie dag, en iedereen zit in de auto,’ zegt hij.

‘Ach man,’ is het antwoord.

Onder het huis is een kelder die uit twee ruimten bestaat. In de donkere is voedsel opgeslagen en houdt een cementen bak met water de flessen koel, als een vooruitloper op de koelkast. In de lichtere ruimte vooraan, die uitkomt op de boomgaard, is een washok ingericht en daar staat ook zijn werkbank. Boven de deur naar de bongerd, zoals de boomgaard in zijn taal heet, is een afdak gemaakt waar zij vaak zit. Zij schilt er aardappelen en zingt er onbegrijpelijke liedjes over bevroren zwervers en zwarte hekken. Soms schrijft ze er brieven maar het kind heeft nooit gezien dat ze zelf post ontving. In een kast rechts staan weckflessen met grote groene sprinkhanen, die door haar, met haar ringloze vingers, in de snijbonenhaag zijn gevangen. Het groen van de beesten en de haag is precies het zelfde. Het kind durft niet in dat gedeelte van de tuin te komen.

Het afdak is haar domein. Daar komt ze tot rust, maar ze zit er niet elke dag.

‘Ga je niet beneden zitten?’ vraagt de man, als tot hem doordringt dat zij met een dood gezicht boven haar boek en haar leesbril voor zich uit staart.

‘Het is nat.’

‘En als je een jas aandoet?’

‘Wie gaat er nu met een jas aan buiten zitten.’

‘Misschien is het morgen beter.’

‘Het regent al de hele zomer.’

Dat laatste is niet waar en het kind weet dat zij het weet, maar dat het haar niet kan schelen.

Soms maakt ze rijmpjes op een wijsje dat uitgelaten klinkt. ‘Als ik jou niet had / ging ik je zoeken / in alle hoeken / in de hele stad / in het hele land / en...’ - hier stopt ze even - ‘ik zette het in de krant.’ Waarna ze de aardige dingen zegt die ze in de krant zou zetten over het kind dat ze zou gaan zoeken als ze het niet al had. Ze heeft het kind verslaafd met haar verpletterende liefdesbetuigingen.

Tegen de man is ze nooit aardig. Voor niets is het kind zo bang als voor het ‘ach man’ waarmee ze hem afwijst. ‘Ach man’ als hij haar wil voorzeggen bij spelletjes, want hij vindt dat het niet om het winnen gaat en dat je elkaar moet helpen. ‘Ach man’ als hij zegt dat ze mooi is, want zulke dingen, die wel raar maar ook lief zijn, zegt hij. Hij vindt haar en het kind mooi en het leven goed.

Als het kind die twee woorden niet hoort, is de dag goed. Op momenten dat de man en zij er beiden zijn, hoopt het zo dat de woorden zullen uitblijven, dat het keelpijn krijgt van de spanning. Net als wanneer zij onrustig om hen heen draait en vraagt wat ze in godsnaam moet doen. Ze zal woedend worden wanneer iemand antwoord geeft.

Twee maanden geleden moet het 's nachts hebben gestormd. Het kind vindt het irritant dat er belangrijke dingen gebeuren terwijl het ligt te slapen. 's Morgens waren de snijboonhagen platgeslagen en de weckflessen lagen in grove scherven over de klinkers onder het afdak. De schade was gemakkelijk te herstellen, zei de man, maar volgens haar was dat het bewijs dat je aan die plek niets had. Zij wilde er niet meer naar toe en zat nu nog vaker kwaad in de huiskamer niets te doen terwijl de man en het kind schaakten of kleine dingen deden.

Niet lang daarna was zij een paar dagen weg. De man nam vrij van zijn werk en deed wat hij dacht dat zij gedaan zou hebben. Het kind pleegde verraad door niet te vertellen dat het het haar moest kammen voor het buiten ging spelen en dat het tussen de middag geen zoetigheid op brood mocht. Lezen in bed werd een nog grotere zonde doordat de man niet wist dat zij het niet goed vond. Maar ze kwam met zwaaiende rokken en een bleek gezicht na een

[p. 30]

paar dagen terug en alles werd weer gewoon. Tot ze opnieuw verdween.

Dat is nu een paar weken geleden. Die avond of nacht lag het kind te slapen alsof er niets aan de hand was. Zij had niets tegen het kind gezegd, niet eens speciaal lief gedaan of lang gezongen bij het naar bed brengen. De man zei dat ze nog steeds ziek was en in een ziekenhuis lag. Het kon wel een poosje duren en ze mochten haar niet bezoeken. Hij had iets treuzelends toen hij dat vertelde. Gewoonlijk was zijn stem enthousiast. Het kind wist dat hij iets verborgen hield, maar dat gaf niet. Als hij maar weer gewoon werd. Dat ernstige stond hem niet en het kind was blij toen hij na een halve dag weer luidruchtig werd. In de tussentijd moet de man zijn besluit hebben genomen.

Het oude huis dat altijd wel in verbouwing was, gaf nu werkgeluiden te horen bij de kelder. Het afdak werd gesloopt. Er werden stapels latten aangevoerd met de geur van zagerijen. De klinkers werden gelicht. Op een ochtend zei de man dat het kind daar voorlopig niet mocht komen, maar vanaf het balkon zag het dat er een betonmolen werd gebracht. Het zag de dikke specie uitvloeien over het geprepareerde oppervlak, waar vroeger het klinkerplaatsje was geweest. Het werd opgewonden van de bedrijvigheid, zoals altijd wanneer volwassenen iets deden dat aan een spelletje deed denken. Het wilde meedoen, maar kon niets anders bedenken dan stiekem een kiezelsteentje naar beneden gooien dat medeplichtig in de smurrie bleef liggen.

De zijwanden waren er ineens, vermoedelijk in de late avonduren in elkaar getimmerd, terwijl het kind er, ondanks de geluiden, niets van had gemerkt. Die zijwanden brachten de vraag boven die ooit moest komen.

‘Wat gaat u eigenlijk maken?’

‘Een nieuw plekje voor mama.’

Het idee dat de man iets voor haar deed dat zeker zou stuklopen op haar afwijzing, maakte het kind erg ongerust, vooral omdat hij op de vraag of zij er van wist, zei dat het een verrassing moest zijn. Zij zou, hoorde het kind toen, over twee dagen thuiskomen. Dat is twee dagen geleden en al die tijd probeerde het kind aan andere, gewone dingen te denken. Daardoor is deze dag alleen maar plotselinger en dreigender gekomen. Het kind is sinds vanmorgen zo zenuwachtig, dat het niet stil kan zitten. Het wil dat de zomer voorbij is en de school weer begint.

De kamer of wat het ook mag zijn, is klaar, op het dak na, dat steeds is blijven ontbreken. Dat geeft een beetje hoop dat het allemaal toch niet echt is of echt wordt. De stapel latten is verdwenen. Het kind heeft gevraagd waar die is gebleven. De man maakte toen een geheimzinnig gebaar in de lucht waar het kind niet wijzer van werd. Houtdieven, bedacht het kind. Het moeten houtdieven zijn geweest.

Het kind kijkt hoe de man zijn werkgerei opruimt en volgt hem naar boven waar het opnieuw naar hem kijkt als hij zijn haar kamt en zijn das knoopt. De man glimlacht. Hij houdt zijn hoofd scheef op een manier die het kind vaak heeft nagedaan omdat het weet dat je er zo, met een scheef hoofd, vrolijk en sterk uitziet.

Zij rijdt toch nog onverwacht in de zwarte taxi voor. Zij negeert het paadje over het grasveld en loopt er dwars overheen. Zij loopt recht op het kind af, met gespreide armen. Het kind kijkt naar de man. Die heeft zijn armen ook gespreid, voor haar. De bladeren van de kastanjebomen zijn groen en het diffuse licht dat op haar gezicht valt, geeft het iets zachts dat het kind schuw maakt en tot iets brengt waar zij niet van houdt: stotteren. Het kind krimpt ineen bij de gewaarwording van onheil. Zij pakt het met haar kale vingers bij de arm en trekt het tegen zich aan, terwijl ze haar ondoorgrondelijke koosnaampjes snel achter elkaar lispelt. Haar stem is mat en dwingend.

[p. 31]

Zij stopt iets in de hand van het kind waardoor dat nog meer uit evenwicht raakt. Cadeaux betekenen verwachtingsvolle blikken van de geefster en het kind kan zich op dat moment niet verheugen op wat dan ook, zeker niet op het boek dat ongetwijfeld in het pakpapier zit. Boeken vereisen spontane vreugde. Zij legt eer in met haar keus.

‘Hoe voel je je?’ vraagt de man. ‘We zijn blij dat je er weer bent.’

Het doet het kind goed dat hij ‘we’ zegt. Zo voelt het zich minder alleen en dat geldt ook voor de man.

‘We hebben een verrassing voor u,’ zegt het kind vlug.

De man maakt een samenzweerderig gebaar en zegt dat ze eerst koffie gaan drinken, met iets lekkers. Het kind voelt zich tegen beter weten in feestelijk, maar als het naar haar gezicht kijkt, weet het dat zij zich ergert aan die huiselijke geheimen en vooral aan dat lekkers.

Zoals ze aan tafel zitten, lijken ze in afwachting



van een reddingssloep die nooit zal komen. Ze weten alle drie dat zij nu zou moeten praten, want zij heeft misschien veel meegemaakt. Maar zij zegt niets. Het kind vraagt zich af of zij haar best doet en bedenkt dat ze dat inderdaad doet, want zij zit daar alsof ze kansen geeft. Af en toe veert zij op en zegt een paar dingen, maar het gaat over mensen die de anderen niet kennen en nooit zullen kennen. Ze kijken naar die brede mond, terwijl ze hun hersenen afpijnigen om de passende reactie te vinden. Intussen komt het moment dichterbij dat zich het vreselijke beneden zal voltrekken. Ging het maar onweren of regenen, iets waarover ze het konden hebben.

‘Kom,’ zegt de man. ‘We moeten je iets laten zien. De verrassing.’

Hij neemt haar houterig bij de arm, of lijkt dat maar zo? Ze trekken in optocht via de keldertrap naar beneden, voorop hij, met een zaklamp in zijn hand en achteraan zij, lijdzaam als altijd. Het kind giechelt en voelt zich verstijven bij dat geluid. Het gluurt naar haar en ziet haar ogen oplettend oplichten in het halfdonker. Het ziet dat zij zelfs in het donker kritisch kijkt als de man in de buurt is. Het is niet erg opgeruimd in de kelder.

De buitendeur wordt geopend. Die leidt niet naar het oude klinkerplaatsje onder het afdak, zoals eerst, maar naar een dakloos nieuw schuurtje dat aan de kelder is vastgebouwd. Aan weerszijden zijn planken gemaakt waarop blinkende, nu nog lege weckflessen op een rij zijn neergezet. Daar kan zij haar nieuwe sprinkhanen in kwijt. De inrichting behelst verder een makkelijke stoel, zoals dat man dat noemt, die er nieuw uitziet.

Zij blijft op de drempel staan. Ze blijven alle drie staan, tot hij met lange passen naar de stoel loopt en nogal overbodig zegt: ‘Hier kun je voortaan zitten.’

Het is of zij oprecht de reserves van haar

[p. 32]

goede voornemens aanspreekt en vecht tegen de woede onder haar huid. Maar zij houdt het niet vol.

‘En als het regent?’ vraagt zij.

De man maakt een triomfantelijk gebaar naar het kind. Hij loopt naar een hoek waar een koord hangt. Hij trekt aan het koord en onmiddellijk schiet er iets langs rails boven de zijwanden met rukbewegingen naar voren, tot zich een dak heeft gevormd. Het bestaat uit de latten die het kind had gemist. Ze grijpen ineen en het kind vraagt zich af of je de latten net als de lamellen van de jaloezieën ook schuin of rechtop kunt zetten zodat het licht getemperd binnen valt.

Het is zo wonderlijk dat het kind even vergeet om naar haar te kijken. Ook de man kijkt niet naar haar maar naar een oneffenheid halverwege het wonderdak en die vereist nog steeds zijn aandacht als het kind zich de situatie alweer bewust is en zich met een prop in de keel voorneemt te redden wat er te redden valt. Het moet een grapje maken.

‘Dus daar had u ze gelaten,’ zegt het kind en het wijst naar de latten. ‘Ik dacht dat u er een vuurtje van had gestookt terwijl ik lag te maffen.’

Dat maffen is onhandig en het kind bloost. Dan heeft het eindelijk de moed naar haar ogen te kijken. Het ziet dat ze donker zijn en blinken, bij wijze van waarschuwing. Zij leunt tegen de deurpost en diep uit haar binnenste produceert ze een lach, eerst giechelend, net als het kind een paar minuten geleden, dan hikkend, en ten slotte stoot ze een reeks spottende en vooral huilerige geluiden uit waar geen einde aan komt.

Zij kronkelt van het lachen. Zij is een actrice die niet eens haar rol kent omdat ze weet dat ze zo ook respect afdwingt. Het kind vlucht naar boven voor het ‘ach man’ zal klinken als antwoord wanneer hij opmerkt:

‘Ik ben blij dat je zo vrolijk bent.’