De Revisor. Jaargang 16

[p. 47]

Jean-Paul Franssens
Gips
Eenakter

personen:

Boris

Jacob

Het stuk speelt in een ziekenhuiszaaltje. Er staan twee bedden. Nachtkastjes links en rechts. Een kamerscherm. Twee stoelen.

Boris is geheel in gips verpakt. Armen, benen, borst en hoofd. Zijn linkerbeen hangt aan een katrol. Zijn gezicht is bijna onherkenbaar door het vele verband. Hij kan zich amper bewegen en alleen met hulp van Jacob iets eten of drinken. Hij is geheel op Jacob die ‘lopend’ patiënt is aangewezen. Jacob draagt een pyama.

(Harde radiomuziek)

boris: Waar blijft mijn boterham met pindakaas?

jacob: Hij kan niet harder.

B: (roept iets onverstaanbaars)

J: (zet radio af) Wat moet je?

B: Waar blijft mijn boterham met pindakaas?

J: Moet ik weer klein snijden omdat ze er in de keuken te beroerd voor zijn. En een mes is er ook niet bij.

B: Je had een mes achterover moeten drukken. Had je nu een mooi, schoon mes gehad.

J: Ik zal het met mijn zakmes doen.

B: Daarom juist. Je mes is vuil. Vuil en vies. Het stinkt zurig.

J: Pindakaas stinkt. Dát verpest de lucht.

(Snijdt brood klein.)

Hier. (Stopt het stukje brood in zijn mond.)

B: Dat is geen pindakaas.

J: (lacht) Nee, jam. Bulgaarse jam. Kun je misschien schijten.

B: Ik kan niet schijten.

J: Van jam wel.

B: Ik kan niet schijten. Al drie dagen niet.

J: Jij schijt stiekem. Anders zou je wel dik zijn.

Opgezwollen vol stront.

B: Ik zit vol stront.

J: Kouwe kak. Wil je echt niet?

B: Met pindakaas.

J: Goed. (Snijdt stukjes brood. Doet stem van zieke na:) Zuster. Zuster. Tis zo warm hier. Heb ik

[p. 48]

verhoging?

(Doet stem van zuster na:) Verhoging? Verhoging? Wat heet? Koorts, je hebt koorts man. Niet praten en bewegen. Stil liggen en mondje dicht. Welterusten.

(Stem van zieke:) Zuster, zuster ik heb het zo koud. Koud en warm.

(Stem van zuster:) Dat komt door de koorts. Warm en koud. Zo gaat dat nu eenmaal. Mooi braaf zijn en stil. Dan gaat het allemaal wel over. (Stem van zieke:) Kan ik nog wat drinken zuster? (Stem van zuster:) Drinken? Drinken? Tis hier geen café. (Stem van zieke:) Zuster, zuster. (Tegen Boris) (lacht) Hier heb je je brood. (Voert hem) Je wordt dikker. Je gezicht wordt dikker. Onder het gips kun je natuurlijk niks zien. Maar je kop wordt voller. Je moet oppassen. Straks knap je nog uit elkaar.

Zo maar, midden in de nacht en ik lig rustig naast je te slapen en word gebombardeerd met grote brokken gips. Tis niet ongevaarlijk naast je te liggen.

B: Thee.

J: Thee. Asjeblieft. Je zult toch overend moeten komen jongen. Zo laat die kluit maar een beetje zakken.

B: Auau.

J: Pijn?

B: Jeuk.

J: Misschien is er wel een vlo naar binnen gewipt. Of twee. Of een heleboel.

B: Als ik me beweeg krijg ik jeuk.

J: Hup met die thee. Ze bouwen nestjes onder je rug. Of in je oksels. Lekker fris. Nog meer thee?

B: (begint te hoesten)

J: Niet stikken. Want dan heb ik het weer gedaan. Die man die voor jou hier lag is gesmoord.

B: In een zure haring. Z'n vrouw zat erbij.

J: Ze mocht geen etenswaar meebrengen op zaal en toch.

B: Zure haring.

J: Hij was te gulzig.

B: En toen is hij gestikt. Ik lust nog wel een boterham.

J: (maakt nog een boterham klaar) Het was geen zure haring. Die vrouw haalde een groot spinnekoppig beest uit een potje en stopte dat die man in zijn hoofd. Zijn ogen gingen bol staan. En de haren op zijn armen en benen werden wel tien keer zo lang. Zijn neusgaten spleten uit elkaar en de maden en wormen kropen uit zijn verrotte lijf. Het was zó'n geweldige stank dat de bacillen die in die stank zaten zich meteen ontpopten en als een leger verwoestende kadaverbeestjes in zijn opengevallen poriën raasden. Uit zijn voeten groeiden grote onkruidplanten omhoog met vleesetende bloemen en die geweldige kelken sloegen om de dijen van de man en zogen en zogen zijn laatste vleeswater op met gulzige slorpende geluiden.

B: Goed zo, goed zo. We hebben nog tijd. Het licht gaat nog niet uit. Ga door.

J: Nou jij.

B: Het was een gemberpotje. Ik ken ze wel uit Indië. Toen ik nog kapitein was bij de Knil. Laat die boterham maar. Ik hoef niet meer.

J: En je was in Afrika bij de witte Orangoetangs. Waar je tegen moest vechten met als enig wapen een bosje spijkers aan een touw.

B: Het waren honderden, spierwitte, die om me heen renden.

J: En jij maar slaan en ranselen.

B: Indië. En de gemberpotjes stonden in de Toko keurig naast elkaar op de witte planken. En je kocht zo'n pot en je ging er mee naar je meisje en dat deed haar Badjoe los en doopte haar borsten in het gemberwater. Air'djahé. (Indisch accent).

J: Maar de grote krokodil komt uit het water.

B: Omdat de geur van gembernat hem aantrekt.

J: Ben jij bang voor grote krokodil meisje?

B: Het meisje zei: Ik ben bang voor Boe-aja, grote krokodil.

J: Er wordt weer geschoten.

[p. 49]

B: Ik hoor niks.

J: Jawel. Er wordt geschoten. Het komt dichterbij.

B: Laat dat schieten. Je hoeft het niet vanavond.

J: Als ik het nu niet laat schieten kom je er straks mee. Als we met heel iets anders bezig zijn. Er wordt geschoten. Als ze dichterbij komen kun je nergens heen. Ze schieten het hele ziekenhuis onder ons vandaan.

B: We kunnen nergens heen.

J: Jij niet. Ik wel.

B: Het was in een klein plaatsje op Midden-Java.

J: Als ze je vinden ga je er aan. Ze zetten je zo tegen de muur en spijkeren je vast met grote spijkers door je gips en knallen je neer.

B: Ik deed het niet voor mezelf. Maar voor mijn kinderen. We moesten wat te eten hebben.

J: Zonder vorm van proces: Banggg. Er is straks geen ontkomen meer aan.

B: Jij legt me op een wagentje en rijdt me zo naar de kelder. Zijn we beiden veilig.

J: En het meisje dan? Wat deed je met het meisje toen de krokodil kwam? Zeker ook op een wagentje leggen en wegrijden langs de kali.

B: We lagen aan het water. En hij kwam er aan. Een kanjer was het, ontzaggelijk groot. Ik rende naar binnen.

J: Je liet het meisje alleen?

B: Ze was versteend van schrik.

J: Helemaal niet. Je had haar vastgebonden op het bedje van bamboe en toen er tussen uit.

B: Ik moest naar binnen om een kris te halen of een pistool. Maar die hadden ze niet in dat huis.

J: Het schieten wordt harder. (Loopt naar het raam) De straat is leeg. Geen mens te zien. Links achter bij de speeltuin is brand. Het speeltuinhuisje brandt als een fakkel.

B: Het is een houten huisje. Een hutje eigenlijk. Uitgerekend zo'n speeltuinhuisje gaat er weer aan.

J: Maak je niet druk. Dit hier gaat er ook wel aan. Ik zie geen mens.

B: Geen tanks of sluipschutters?

J: Je vrienden vechten goed. Maar niet lang meer. Hoor ze eens te keer gaan. En toen je terug kwam was het meisje al besprongen door de krokodil.

B: Ik was machteloos.

J: Je had je mes toch.

B: Jezus. Zo'n beest wel es gezien? Daarbij, er kwam een leger slangetjes met hem mee uit het water.

J: En de witte dame uit de boom?

B: De witte dame is de zuster.

J: Wat zou dat? Ze heeft witte handschoenen aan en is gesluierd met kleine kralen. Ze heeft een mes in haar hand. Een zakmes.

B: De witte dame is de zuster. Die doet niet mee. Laat dat mens.

J: Goed. Mij goed. Maar de krokodil is geen krokodil maar een tank. Die komt aanrollen over het gras toen jij lag te vrijen met je meisje.

B: Niet waar wel een krokodil. Er wordt weer geschoten. Nu dichterbij. Gek, dat er nog geen alarm is in het ziekenhuis.

J: De straat is nog leeg. Het speeltuinhuisje is afgebrand. Er zijn geen straatgevechten.

B: Geen straatgevechten? Dat is een goed teken. Dan blijven ze nog uit de buurt. Lekker rustig.

J: De eerste kogel was voor het meisje. Ze was meteen dood.

B: Hou op over dat meisje. Ga terug naar het raam. Hou de wacht.

J: Waarom heb je haar vastgebonden?

B: Wou ze zelf. Toen ze dood was heb ik haar toegedekt. (Begint te huilen en te schokken in zijn gips.)

J: Waarom huil je nou?

B: Omdat ik bang ben. Alleen. Omdat je me alleen wilt laten. Omdat mijn gips jeukt aan alle kanten.

J: Ik kan je op een wagentje leggen en meenemen naar de kelder.

[p. 50]

B: Maar dat doe je niet. Je laat me alleen.

J: Dat doe ik wel. Trouwens het schieten wordt minder.

B: Ik was goed voor mijn werk. Ik had zelfs een middel uitgevonden tegen de bommen door grote trossen prikkeldraad in het begin van de bunkers te verwerken. Daar bleven de bommen in steken. Daar kwam geen bom doorheen. Je gaat toch niet weg?

J: Natuurlijk niet. Straks gaat het licht uit.

B: Het licht gaat nog lang niet uit. Jij blijft rustig hier. Rustig zitten op bed. Straks maak je mijn gezicht schoon. Poets mijn tanden. Morgen komt de kapper om me te scheren.

J: Als je een kunstgebit zou hebben zou het makkelijker gaan. Even in het bruiswater. Brrrsssst. Oké. Je had je gebit moeten laten trekken.

B: Mijn gebit is geel, maar oersterk. (Klappert met zijn tanden.)

J: Mijn vader had ook een sterk gebit. Sterker dan wie ook. Hij was een grote zware man en las altijd oude stukken van de Grieken. Sophokles en Euripides. Hij las er altijd uit voor. Het waren gruwelijke drama's van zonen en vaders, dochters die voor hun broers opkwamen. Kinderen werden er in opgegeten en je kunt het zo gek niet noemen. Maar voor ons waren ze gevaarlijk die stukken want mijn zusjes werden er 's nachts wakker van. Ik was nog maar een kleine jongen maar ik zie nog mijn vader met bolle ogen en harde stem die stukken voorlezen. Op een avond ging hij naar de slaapkamer en kwam terug met een wit laken om zich heen en een varen uit een bloempot in zijn haar. Hij ging voor ons staan en riep wilde verzen en we moesten op onze knieën liggen voor de toorn van Zeus. Hij riep tegen me: haal de gieter. En ik haalde de gieter vol water uit de keuken. En hij straalde ons van onder tot boven nat, ook zichzelf en smeet een grote stoel midden tussen de kopjes op de tafel en ging er op zitten als een Griekse wijsgeer. Wees genadig grote vader zeiden wij en straf ons niet want jij bent machtig met je witte kleed en je varen in het haar.

Ezels zijn jullie. Ezels. En ik moest ezeltje rijden met mijn zusjes om de tafel. En hij maar schreeuwen over Euridike en Kreon en dat we een godvergeten stelletje waren en hij lazerde van de tafel af en kwam met zijn hoofd met een klap op de haard terecht.

B: Laat me niet in de steek hè als ze weer schieten.

J: En wij stonden om hem heen met die sprieten in zijn haar. Wat een man. Een reus gewoon.

B: Er wordt weer geschoten.

J: Er wordt niet geschoten. Het is doodstil. Jij altijd met dat schieten elke avond. Er zijn ook andere dingen die de aandacht vragen. Val toch dood met die eeuwige tanks. Die rotzooi. De orangoetangs wilde ik hebben. Nee. Nee.

Mijn vader was zeldzaam. Een reus gewoon. Zo hebben ze hem ook begraven met zijn Griekse jurk aan. Met zijn Griekse boeken op zijn buik hebben ze hem in de grond gestopt.

En het is waar wat die Grieken zeiden. Met hun pessimisme. Tis allemaal zoals ze zeggen. Steeds weer. Er is geen ontkomen aan.

B: En de orangoetangs die feilloos de weg wisten door de donkere bossen van Afrika. Daar staat

[p. 51]

de mens stom. Daar weet hij niets meer van. Met zijn honderden. Spierwit.

J: Ik hoef niet meer. Ik ga slapen. Het licht gaat zo uit.

B: Je moet me nog helpen. Met mijn gebit. Wat te drinken geven. Helpen met de fles.

J: Bel de zuster maar. (Hij zet het kamerscherm tussen de bedden en stapt in bed.)

B: Dat mag je niet doen. Ik kan me niet bewegen. Het gips gaat weer jeuken. Ik kan geen zuster bellen.

J: Wil ik het voor je doen?

B: Nee, je hoeft niet te bellen daar gaat het niet om. Wees stil en luister of je ze hoort. Hoor je ze?

J: Ik hoor niets. Ik wil ze niet horen. Ik wil niet.

B: Kom hier en maak mijn gezicht schoon. Dan zal ik niks meer zeggen, mijn gips jeukt zo.

J: Nee.

B: Jij bent mijn beste vriend. Wat hebben we al niet mee gemaakt samen.

J: Nee.

B: Kom uit je bed. En laat de bommen knallen door de kamer.

J: Dat je een grote oplichter bent. Een moordenaar die nergens voor opzij gaat, dat zal ik zeggen.

B: Gooi het scherm opzij. Je moet vlug zijn straks doen ze het licht uit.

J: Als mijn vader speelde dan beefde alles bij ons thuis.

B: Niet van je vader.

J: (Woedend.) Niet van mijn vader? Wèl van mijn vader. Van mijn vader in een zee van tule. Van mijn vader met oorbellen in zijn oren van puur goud. Zoals hij door het huis heen en weer liep. Als Kleopatra aan de Nijl. Die krokodil van je is niks bij mijn vader met zijn reusachtige pakken van Floris de vijfde. Als Jezus met een kruis op zijn nek trap op trap af. Een collaborateur, een sjaggeraar met de vijand ben je.

B: Mijn tanden. Mijn tanden moet je nog poetsen. En me krabben een heel klein beetje maar op mijn rug. De opening is groot genoeg.

J: Niemand kwam zo razend snel de trap afglijden. Hij was tweehonderd pond. Maar zo lenig als wat.

Een sterrewacht stond in de keuken. Zijn sterrewachtersjas hing er naast. De ster van Betlehem was maar een makkie voor hem en daar stonden de drie koningen al voor de deur. ‘Is hier het kindje geboren? De verlosser? De messias? Mogen wij het ventje begroeten en het geschenken geven?’

B: Goud, wierook en mirre.

J: (schreeuwt) ‘Ja, goud, wierook en mirre dat hebben we meegesleept van woestijn naar woestijn.’

En ik moest mijn pyama uit doen en kreeg een luier om en mijn zusjes als herders en engeltjes sprongen door de kamer en mijn moeder als Maria lag voor mijn witte luier neergeknield. De kaarsen aan. De kerstplaat op. Dat was feest. Het stro dat prikte in mijn gat als mijn vader binnenkwam met zijn kadoos. Sterf met je gemberpot. Stille nacht, heilige nacht. (huilt)

B: Je hoeft niet te huilen. Ik heb het erger. Ik kan me niet krabben. Je moet vlug zijn. Het licht gaat zo uit. En ik hoor alweer het rommelen van zwaar geschut. Als ze komen zul je me beschermen. Me op een wagentje leggen en wegrijden. Je zult zeggen hij is het niet die beton gemaakt heeft voor de vijand. En later in het proces zul je me verdedigen dat ik het gedaan heb voor mijn kinderen.

Wil je echt niet meer?

J: Heb je echt zo'n jeuk? Zou het gips niet wat losser kunnen?

B: Losser? Losser? Dat zou mijn dood zijn. Ik zou in elkaar zakken.

J: (Gooit het scherm opzij). Ze schieten weer. Ze schieten inderdaad. De tanks staan in de straat. Het plein staat vol. De speeltuin is platgereden. Geen draaimolen meer te zien. Er wordt enorm gevochten. Maar de tanks maken er een einde

[p. 52]

aan. Alles staat in brand. De vijand vlucht. Ze komen hierheen. Zoeken dekking in het ziekenhuis. Dat wordt een ramp. Voel hoe het dreunt. De sirenes joelen. Het licht gaat aan en uit. Ik moet weg. Weg naar de kelder.

B: Niet zonder mij. Je moet me nog helpen. Tanden poetsen.

J: Je tanden poetsen. Ja. (Haalt spullen onder het bed vandaan.) Vlug je gezicht. Zo.

B: Handdoek. Handdoek. Ik heb zeep in mijn ogen. Niet zo wild.

J: Ze schieten. Er is al brand in de benedenvleugel. Hoor maar hoe de liggende patiënten te keer gaan.

B: Mijn tanden je moet mijn tanden nog poetsen.

J: Tandpasta. Waar is tandpasta. Je maakt er een rotsooi van. Bent niet netjes op je spullen.

B: Niet zo wild. Die scherpe tandpasta. Daar kan mijn tandvlees niet tegen.

J: Zo. Spoelen. Overeind komen. Je bent klaar.

B: De wagen. Je moet de wagen halen.

J: Een wagen? Waar haal ik die vandaan?

B: Ga de gang op.

J: Daar is niks meer. Die staat al in brand.

B: (huilt Je kunt me niet alleen laten. Hulpeloos als ik ben. Help me. Help me.

J: Ik moet weg.

B: Dat mag je niet doen. Help me jongen.

J: Ik kan niet meer. Ik sta te trillen op mijn benen.

B: Straks is de kelder vol. Je moet me dragen en meenemen naar de lift.

J: De lift is stuk. Dat weet ik zo. Ze sparen electriciteit voor de verlichting.

B: Probeer me te dragen.

J: Ik wil wel, maar je bent te zwaar. Met je gips.

B: Probeer het dan.

J: (Probeert het) Het gaat niet. Ik kan het niet.

B: Grote God.

J: Het gips. Het gips moet er af. Doe je gips af.

B: Hoe kan ik dat?

J: Met mijn mes. Waar is mijn zakmes.

B: Nee. Nee, niet doen. Dat gaat niet. Dat mag ook niet van de dokter. Laat het gips maar waar het is.

J: Moeten ze komen? Tegen de muur met je? Wat wil je nou.

B: Laat het maar. Het licht gaat zo uit. Ga in je bed. Laat me maar. Tis wel goed zo.

J: Er is geen ontkomen aan. Je moet los uit het pak.

(Begint hem los te snijden.)

B: De zuster. Laat de zuster komen.

J: Niks zuster. Je moet los. Kijk eens wat een groot stuk er zo maar af gaat. Makkelijker kan het niet. O, je huid is helemaal roze. Heb ik altijd gedacht. Het moet wel roze zijn. Nou kan ik je ook lekker krabben. Nou kan ik er makkelijk bij. Ze schieten weer harder. Maar jou niet. Dat is ook wat waard. Roze is je huid als een pasgeboren kind. Net als Jezusje in het stro van mijn vader.

Straks draag ik je. Draag je door het hele gebouw. Tussen alle mensen door. Met je gebroken benen. (Gooit grote brokken gips om zich heen) Was je nou zo bang?

Je ribbenkast zakt in elkaar. Je ribben vallen terug en prikken door je longen. Maar wat geeft het allemaal. Jij bent gered.