De Revisor. Jaargang 16

[p. 64]

Deze poëzie is ongewoon
Gedichten van Qiongliu

Qiongliu, aanwezig tijdens Poetry 1988, werd ontdekt doordat werkvertalingen die in 1987 vanuit Peking waren opgestuurd door Maghiel van Crevel, op tafel kwamen.

Zij bleef na afloop in Nederland om aan een vertaalprojekt mee te werken: Maghiel van Crevel en Rein Bloem werkten de eerste benaderingen door en om, woord voor woord gecontroleerd door de dichter.

Zij mimeerde de betekenis als die in het vage bleef, zij ontzenuwde de betekenis als die eenduidig werd.

Zo kwamen tot dusver zeventien Nederlandse gedichten tot stand, waarvan hier twee reeksen (een ‘vroege’ en een ‘late’) en een enkel losstaand gedicht er tussenin volgen.

Wie de volgende gedichten leest, schrikt op.

Vreemde teksten vol gruwel en gram, compact van taal, overdadig van beelden.

Het excuus: het waren ooit Chinese teksten, gaat hier niet op, want ook in dat land van herkomst kijkt men vreemd aan tegen de poëzie van Qiongliu.

Ze is geboren (1956) in de provincie Guangxi, behoort tot een minderheidsgroepering met een afwijkende taal en cultuur, baarde opzien in de meer sophisticated kringen in Peking, waar ze trouwde met dichter en tijdschriftleider Ma Gaoming (Poetry International, Rotterdam 1986).

Vooral haar laatste, net verschenen bundel Vlinder Vlinder stelt haar generatie voor problemen: gaat haar individualisme niet té ver, zijn haar ingedikte nachtmerries niet te primitief?

De vele prijzen die ze voor haar werk al ontving doen aan dat onbehagen niets af: ze blijft een geval apart.

Een lezer die geen weet heeft van de Chinese stand van zaken, niet op de hoogte is van allerlei lokale sprookjes en vormen van geloof en bijgeloof, hoeft geen last te hebben van die leemtes.

De poëzie van Qiongliu gaat zozeer naar menselijke oorsprongen terug, raakt zo aan redeloze angsten en driften, dat tenminste een soort Europese poëzie - die zijzelf in het geheel niet kent - dicht in haar buurt komt.

Gebruikte termen als zwart-romantisch of surrealistisch, dan wel symbolistisch of zelfs absurd, wijzen al in een bepaalde richting, existentieel zou een betere aanduiding zijn, als het woord niet zo versleten was.

Het gaat in haar werk ondanks het droom-karakter steeds om een reële driehoeksverhouding: een jij en

[p. 65]

een ik die zozeer op elkaar inleven dat allerlei persoonlijke eigenaardigheden verloren dreigen te gaan, in buigen en barsten terecht komen.

Een tussenfiguur is van node, een afsplitsing van één van beiden of van allebei.

In de nieuwe bundel van Willem Jan Otten, Na de nachttrein, gebeurt nagenoeg hetzelfde:
een ik heeft altijd een fout idee van zichzelf, hoe hij/zij zichzelf ook schaduwt; te betrappen is de ik alleen door de ander.

Otten verkent deze pijnlijke relatie, waarin gruwel en jubelschrik zich voordoet, op lichtvoetige, weemoedige wijze, laten we zeggen als een Leopold.

Qiongliu boort naar hardere kernen en lost de daarin opgeslagen paradoxen nooit op, maar neemt ze mee in alle gedaanteverwisselingen die de ik, de ander en de middelaar ondergaan.

Wie wie is in een droom of geen droom valt niet uit te maken.

De Ikpersonen bij Otten hebben doorgaans een naam (Achaemenides, Hamlet, Odysseus) of treden op in een detective-verhaal en worden als zodanig thuisgebracht.

Bij Qiongliu is er geen uitkomst, elke lokatie onttrekt zich aan geborgenheid.

Het is verbazingwekkend hoe zij daarbij beelden scherp stelt die wij uit Europese poëzie van haren en snaren kennen.

Wie denkt er niet bij:

wie van de klip springt vliegt naar een piek
de afgrond in.

aan Hans Tentijes gedicht om de zelfmoord in de Seine van Celan:

tussen de sprong van kade of brug naar 't graf in de lucht

De poëzie van Qiongliu maakt een snelle ontwikkeling door: twee of een jaar geleden bevatte elke regel één waarneming, hoe complex ook.

Nu past zij enjambementen toe en spint zij langer (Een verzonnen karakter) één verhaaldraad, hoe losjes ook, uit.

Het wispelturige van sprookjes, het vrijblijvende van een soort surrealisme gaat ze daarmee uit de weg.

De lading van haar dromen wint zo aan werkelijkheid en kracht.

Nee, de poëzie van Qiongliu is zo vreemd niet als ze er op het eerste gezicht uitziet.

Ze is ook ons op het lijf geschreven.

Rein Bloem