De Revisor. Jaargang 14

[p. 36]

Menno van Beekum
Eiland

Aansluiting op de middagboot gemist. Lisa vlijmt door zijn bloed. Zenuwslopende maandagochtend in mei. Grauwe lucht in de ramen, gemiezer. Rookmist tegen de ramen, tien sigaretten in twee uur tijd, zes plastic koffiebekers.

Met vreugde doen wij weten dat op 12 maart 1987, om 15.54 uur, is geboren Christiaan, zoon van Lisa en Tonnie Brouwer. Hij weegt al 3030 gram. Kom je eens naar hem kijken?

Of Martin nog eens wil uitleggen waarom hij ermee stopt, anderhalve week voor de première godverdomme, zonder overleg. Twee uur lang starhard op een onbegrijpelijk standpunt blijven staan.

Ze legt een hand op zijn ijskoude dij. Hij wil gewoon weg. Krijgt een hoestbui die de tranen in zijn ogen knalt.

Zal ik een deur openzetten.

Asjeblieft niet.

Martin werkt hier anderhalve maand, laat geen protest horen en nu wij d'r eindelijk een beetje uit gaan komen haakt ie af, donderslag. We hebben allemaal de zenuwe maar dat is nog geen reden. D'r zitten al tienduizenden guldens in die productie, twintig voorstellingen verkocht. Wor 's reëel man. Wor 's concreet. Zwabbert z'n benen over tafel, de regisseur kijkt over z'n schouder uit het raam.

Tja jezus. Een opdracht als nu sta je van jezelf te genieten en opeens ga je twijfelen daar kan ik niks mee. Dat is niet te spelen als ik geen vorm heb.

Gewoon inleven. Maar dat is jouw probleem, dat kan je niet, daar ben je bang voor, als de dood, heeft verdomme vier jaar op school gezeten.

Martin is anti-Stanislavski op ideologische gronden.

Gewoon inleven maakt nog geen theater.

De regisseur haalt z'n sigaret niet uit z'n mond als hij knarst.

Kun jij niet even een fles jonge gaan halen.

Op maandagochtend zeker.

Maar we hadden toch een vorm.

Wat dan.

Je spiegelt je in de vijver, geniet van je spiegelbeeld, opeens zie je een puistje en gaat aan jezelf twijfelen en zegt die tekst.

Maar hoe geniet ik dan verdomme, en hoe twijfel ik en hoe zeg ik die tekst.

Verzin zelf 's wat.

Tja jezus dat heb ik al tien keer voorgesteld. De cassetterecorder. Ik draai Viva! Roxy Music, raak in extase van die muziek, no problem, ik hoor een valse saxofoon en draai twintig keer terug, wil almaar die klotesaxofoon horen en zeg ondertussen m'n tekst.

Ik zie geen verschil Martin.

Bovendien, popmuziek in een klassieke tragedie.

Laat maar 's zien.

Ja daar is het nou te laat voor. Martin staat op, steekt z'n handen in te nauwe broekzakken, ijsbeert.

Het brandt op de punt van zijn tong. Als Martin de lange monoloog moest doen waarin hij haar, godbeterehet drie maanden zwanger, zijn eigenliefde in het gezicht spuwde, de hand in zijn broek. Hij kon daar niet meer tegen. Moest zich uit alle macht bedwingen, om niet het weerzinwekkend ding uit zijn onderlijf te rukken of haar. Hij bijt op zijn tong.

Ik wil weg verdomme. Ik heb er geen moer zin meer in die lamlendige klotezooi hier. Ik heb m'n tassen al gepakt. Ik ga op vakantie.

Nou ja, slappe zak.

Ga nou maar ijsbeertje, zegt zij, de enige om wie het pijn doet. Ik bel je nog.

Je wordt bedankt.

De striemen staan nog over z'n handen als hij tegen de laaiende wind in naar het station fietst, tassen aan het wankele stuur. Vloekend, kokhalzend, de tranen in z'n ogen. Ik haal die rottrein niet, mis de bus naar Harlingen, mis de boot. God in de hemel ik wurg je.

Er komt geen opluchting. M'n hele carrière naar de klote. Niemand zal me ooit nog vragen, dit gaat als een pest door de toneelwereld. Ik moet terug, alles terugdraaien. Niet eens m'n excuses. Niet eens voor een vervanger gezorgd. Tonnie. Hij had natuurlijk Tonnie moeten vragen. Als die vrij was. Zonder mij komen ze er nooit uit. De hoofdrol NB. God wat heb ik gedaan. Goed verdomme, zo'n clichébak van een shitregis-

[p. 37]

seur die moet maar bij de PTT postzegels gaan plakken. Want dit wordt z'n ondergang, deze fatale mislukking heb ik op mijn geweten. Godjezus koop een kaartje man verzet je. Inderdaad. Hij kon toch niet zeggen waarom hij werkelijk weg wou.

Het hart schokt in zijn borst. De rij is te lang voor het loket. Overgeven. Geef het over man je bent al op weg.

De volgende trein staat al aan het perron. Martin wil roken in de trein. Niets mooiers dan roken in een rijdende trein. Vakantiegevoel in optimo. Maar bij roken moet gedronken worden anders krijgt hij een droge bek.

Geen koffie meer, maar chocomel, geeft ook energie, maar drijft zwaarder, zinkt dieper in het lichaam.

Achteruitrijden, met de rug tegen de schokkende wand van een wagon en dan een blikje openen. Dat moet heel voorzichtig in het openbaar. Daar wordt een geweldige, langzame, geconcentreerde druk op het blik gezet, dat toch nog knalt. Schrik alom, een witte flinter schoot weg. De ring met het gekrulde metaal om zijn vinger, niets gemorst, maar die flinter. De rand rond het drinkgat is ruw, zou er iets van een splintertje in de melk zijn gesprongen. Dat lees je toch nooit. Moet ik het nog wel opdrinken als er zo'n scherp stukje blik in drijft. Als ik het weggooi kan ik niet roken. En dan, een geopend blik vol chocomel weggooien hoe moet dat. Moet ik eerst naar de WC om de melk weg te spoelen. Moest ik met dat blikje opstaan en wankelend door de trein gaan. Martin neemt gewoon een slok. Rookt en vraagt zich tot Alkmaar af of hij er goed aan deed. En verder in de bus door de Wieringermeer steekt er wellicht een finale metaalsplinter in zijn lichaam.

Maar als hij dood moet bloeden dan moest hij maar doodbloeden, al is de aanleiding nog zo futiel, zijn dood heeft hij niet in de hand. Een geruststelling op deze reis die al verziekt is.

Door het gekrijs van een driftig kind dat door het gangpad wil, de grote mensen bekijken, met z'n kin tegen de grond wil slaan. Niet leren wil van de machteloze moeder. Die krijst, misslaat en gemonsterd wordt door vrouwen in de overgang die het wel weten zouwen.

Martin kookt z'n bloed niet zelf.

Ik verdraag dit kind niet. Korte golven slaan op de zuidwester tegen de afsluitdijk. Dat wordt een mooie zee straks. Daar zijn pillen tegen maar Martin is het gewend, heeft al zo vaak op zeebenen aan dek gestaan en ondertussen vette patat gegeten.

Ja jongen daar word je een vent van. Kotsen doe je aan de lage kant. Als je aan de hoge kant met je kop in de wind aan de reling gaat staan kan je er echt niet afwaaien. Ruik je het wad jongen we gaan weer naar huis, het eiland. Hij boert. Ik heb pijn in m'n borst pappa. Alle kerels in de kajuit drinken bier en roken zware van nelle dus ik ook.

A man is just a trashcan babe. His memory's a rolling dice. John Hiatt live op de cassette maar in het appartement is geen recorder hoorde hij vanochtend.

Hoe snel had Martin gehandeld. Het schip gaat net zo lang te water tot ze barst. Z'n moeder uit bed gebeld. Dat het huis op het eiland al bezet was. Maar of het überhaupt wel verstandig was naar het eiland te gaan. In zijn toestand. Zou hij niet liever naar Limburg komen. Of desnoods een huisje in Drente huren lekker door het bos lopen.

Om negen uur de VVV gebeld. Onder pseudoniem een vierpersoons onderkomen in de duinen gereserveerd. Appartementencomplex Vlieduin.

Veel te snel gehandeld. Ja neemt u mij niet kwalijk maar het is nogal ongebruikelijk. Het is eigenlijk nogal vreemd natuurlijk maar wij zijn daar niet op ingesteld. Ik moet toch voor vier rekenen.

Dat weet ik.

U komt om te studeren neem ik aan.

Ik ben geschoold meneer. Ik kom om uit te waaien.

Natuurlijk.

U bent.

Acteur.

Juist. U krijgt een gratis fiets van me.

Haar had ik mee moeten vragen. Samen met haar de zooi de zooi laten. Lieve buffer. Zonder haar was die productie sowieso naar de klote gegaan. Ze had het nooit gedaan. Blij dat hij van haar af was. Ik had haar moeten vragen. Zit ik daar alleen, blootgesteld aan mij op dat eiland.

Dat moet juist in mijn toestand.

Wij gaan de geschiedenis onder druk zetten.

Bij Kornwerderzand staat de brug open. Een vissersboot klimt het wad op. Een rode golf met vier bouwvakarbeiders terug van het werk wacht onderaan de bus voor de slagboom. De mannen kijken omhoog naar het meisje.

Dat Martin voor zich in het blauwe glas achter de bestuurdersplaats weerspiegeld ziet.

Ze lachen zwaaien wijzen. Zeggen teksten die je niet hoort maar ze weet hoe laat het is, kijkt strak in de spiegel.

Terwijl ze wordt aangerand.

Martin zweet.

Een gratis fiets met kinderstoeltje. Raast leeg naar de haven. Het begint. Zijn weeë maag duwt de bus vooruit. Hij schreeuwt de chaffeur in de rug. O man ik kots je in je nek als je niet sneller gaat.

Martin weet wel wie er in het huis op het eiland zit. Dondersgoed. Lisa. Lisa verdomd als het niet waar is. Doodongelukkig zit ze daar met een hartsvriendin. Het verwaarloosde kind in de stad achtergelaten bij Tonnie. Hij kon gewoon niet meer werken, moest er onder elke zin aan denken, zich verontschuldigen, deze man die het leven niet waard is, die ontmand moest worden. Opgehangen aan de hoogste mast. Flessen-

[p. 38]

melk. Nooit heeft het haar borst geproefd. Haar witte borst. In al die weken niet. Niet te verdragen. Het joch van twee maanden. Christiaan. Dat ongetwijfeld ook op hem lijkt. Niet te zien. Haar verblindend zachte borst. Het enige wat mij nog redt is mij af te trekken.

Net op tijd slaat de kouwe regen in zijn gezicht. Twee uur voor vertrek van het veer. Het loket nog leeg. Ik moet een kaartje verdomme. Ik moet de laatste boot.

Eerst lekker eten. Vakantiegevoel. Vakantiegevoel gotver. Het was goed dat hij wegging. Het was hopeloos. Lisa wou hem toch niet meer. Bovendien was dat kind niet van hem. Haha. Stel het uit jongen. Tot je daar bent dan pas schoon schip maken voorgoed.

Wij gaan de geschiedenis onder druk zetten.

Verzet je voorlopig. Denk aan iets anders. A man is just a trashcan. Werp de dobbelsteen. Keer je bonkende hart. Bijt je in de mislukte carrière. Bel ze op voor mijn part, zeg dat je terugkomt. Van de bevlieging. Ik ben ook maar een mens. De ploert. In anderhalve week kon nog zoveel goeds gebeuren. Voel de splinter in je bloed. Krijg een metaalvergiftiging.

Heb ik al koorts ik heb het zo heet. Zoek een restaurant. Martin sjouwt zwetend met twee tassen door het winderig jankende Harlingen.

Schamele pizzeria. Maar hij wou Grieks eten. De hele dag had ie zich daarop verheugd dat hij in Harlingen Grieks zou eten.

Geen Griek.

Familierestaurants van kunstleer en kunsteikehout, neonverlichte plateservice in de ramen.

Hij koopt hazelnootpasta voor morgenochtend.

Duur eten in Zeezicht. In z'n eentje aan een damasten tafel, puntgedraaide servet van roomgroen sur la petite assiette d'entrée. Nee.

Martin komt weer bij de haven uit. Afvaart der boten. Dan toch maar snelvreten in de plastic tent van Neptunus. Vlak naast het loket dat nog steeds leeg is.

Iedereen is er al. Hopen koffers in de vestibule. Alle middelbare Duitsers en Hollandse scholierenfamilies zijn er al. Hij schuift aan een vierpersoons tafel. Mijn een biet. Voor hij het weet heeft hij dagschol en een karaf witte wijn besteld. Eerst roken.

Voor de sigaret op is staat de vis er al. De damp van vis en friet. Mayonaise.

Wind giert vanover de kade langs de sponningen.

Als dat straks maar goed gaat.

De wijn is te veel. Maar hij drinkt door. Krijgt de steken weer op de plaats waar hij zijn lever vermoedt.

Het is toch al te laat.

Of is het de blinde darm. Of de zenuwe. Rust die moet worden betracht, een uur voor de afvaart. De wijn door met sigaretten, 2 à 3 per glas. Als de wijn op is nog tijd voor twee koppen koffie, goed voor vier sigaretten. Tintelingen ter linkerzijde. Van hart tot teen. Zoals er een verband bestaat tussen roken en kanker. Geen oorzakelijk.

Nauwkeuriger, interesanter dan een metaforisch verband raakt het weten niet. Het komt er niet tussen.

Aangestaard worden. Ongemak. Terwijl het toch zijn vak is gezien te worden. Maar buiten het theater, waar hij zijn rol niet kent en vormeloos is, op zijn kleding na, die varieert van heer tot pooier, draagt hij een masker. IJskoud gezicht. Masker waarvan hij zelf de stand niet bepaalt. Zolang hij zich geen onbewuste maakt.

Is Martin machteloos.

Luisterend naar de mannen aan de tafel naast hem. Koppen gemillimeterd haar, snorren, zonnebrillen, jogging-pak. D'r komen lekkere wijven van Terschelling. Ha. Dit doe je gewoon zus en een gasleidinkje leg je zo aan. Tuurlijk. Je moet van die jongens een team maken en daar ben ik nou heel goed mee bezig. Zeker. Dringt er iets door. Weerzin en grootspraak. Angst. Als ik nu niet subiet wegga ga ik verschrikkelijk slaan.

Martin betrekt de boot.

Martin deint op de geweldige golfslag in het Noordzeegat en heeft nergens last van.

Ooit stapte hij hier jankend over de loopplank aan de hand van zijn onvaste vader. Op het schip naar het vervloekte eiland.

Dat inmiddels aan de horizon verschenen is.

Martin heeft het eiland gelegd en gaat er straks op zitten. Martin gaat het eiland van zichzelf verstikken.

Eiland dat in zijn reet kruipt.

De luwte van de hoge zuidkust. Voor het eerst sinds tweeeneenhalf jaar zet hij voet aan wal. Een kwartier voor ondergang van de ganse dag verscholen zon zet hij een zonnebril op en is de enige in de bus die hem naar Vlieduin brengt.

Tegen de deur van het woonhuis hangt een drijfnat papier met de naam Hageman erop, een pijl eronder. Martin volgt de pijl naar het hoekappartement: Hageman drijfnat tegen het raam.

Open deur. Naar kunstleer en kunsteikehout, gebloemde tegels in de open keuken, twee cacteeën bloeien in de vensterbank: Christusdoorn. Welkom en wat hij allemaal niet schoon moet maken voor hij weggaat.

Het mooiste is nu het uitpakken van de tassen, zich in onbekende kasten bergen, scheergerei uitzetten op het planchet, niet in de spiegel kijken, ziet hij daar geel op de grens van jukbeen en oogwal, oogwit, geel in de ooghoeken is toch gesprongen bloed, brood in de trommel, het tweepersoons bed

[p. 39]

opmaken, als hij het raam openzet geruis van de branding, druppels op de vensterbank.

Geen drank in de koelkast. Hij kan theezetten maar straks. Eerst schrijfblok en boek op de salontafel. Mon dernier soupir de Luis Buñuel, ongeschonden schoon uit de tas gekomen en laarzen aantrekken.

Martin doet de deur op slot, gaat het duinpad in de avondschemer. Het laatste duin, vlak achter de bungalow hoog opstijgend. Een zandpad door de top gesneden heeft het blikveld symmetrisch beperkt. En in deze intense beperking kolkt de zee, schuimend aan het smalle strand, fel oplichtend schuim in de bruingrijze diepte van strand en zee, beige duinzand.

Niemand om deze overweldiging mee te delen. Deze niet te pareren blikslag. Juichen dat binnensmonds blijft.

Miezer vlijmt in zijn gezicht. Een diepe stank slaat zijn adem terug: schuim op het strand lilt naar groen. Het is te veel. Maar hier was het niet.

Een zenuw steekt in zijn rug. Bonzend draait Martin zich om, wegschietende schaduw. Het was vuurtorenlicht dat al over het duin zwiept, vanuit de verte aan de zuidkust van het eiland, boven het achter bos verborgen dorp.

Ze zou hem vermoorden als ze de kans kreeg. Lisa. Zichzelf erna. Hij wil zich snijden aan de natte helm in het vuurtorenlicht. Zodat niemand nog de twijfel kon verraden. Over de afkomst van het kind.

Vuurtorenspiegels branden in zijn ogen.

Martin houdt zich voor de duizendste maal panisch voor. Dat men toch moest kunnen begrijpen waarom hij het deed. Ze stond voor hem in haar ochtendjas, de witte welving van haar borst glansde zo verschrikkelijk, en ze hield vol dat ze alleen wilde slapen. Omlaag ging zijn laaiende blik naar de zwarte vuiltjes tussen haar tenen, die zich krulden en spreidden. Zolang Tonnie niet thuis was zou ze met hem niet slapen. Ze hield haar negroïde hoofd schuin, glimlachte schuddend haar blonde krullen. Bovendien vond hij haar handen te grof en had ze stekelige haartjes op haar dijen, toch. Martin hield niet van haar en wilde zo verschrikkelijk van haar houden dat hij begon te huilen. Ze kuste hem, streek een traan van zijn gloeiende wang, hé, ga jij nu ook maar slapen. En hij betrok zijn zolderkamer, hoorde onder zich nog de WC en toen werd alles stil in huis.

Behalve zijn hart dat pompte in zijn buik.

Wild rent Martin het duin af, struikelend over de houten vlonders, verrotte planken knappend. Met knikkende knieën beklimt hij het appartementsterras.

Meneer Hageman.

Hè wat.

Op het terras staat kennelijk de beheerder.

De deur is op slot.

Ja, ja ik kom uit de stad.

Heeft u het een beetje kunnen vinden. Ik moest naar een vergadering vanavond en u zou met de middagboot komen.

Inderdaad, hij heeft een Duits accent, grammatica vernaculair.

Zo, hier is het sleuteltje van de fiets, staat beneden in het rek. Even de koelkast aan, vlam in de geiser. U heeft het beddegoed gevonden.

Ja.

Het weer is niet best.

Nee.

Maar u komt hier toch om te werken.

Nou nee.

Och nee. U was de acteur niet.

Hageman. U heet toch Hageman. U komt me zo bekend voor.

Televisie. Film.

Nee. Komt u vaker op het eiland.

Hij gaat er even voor zitten. Steekt een sigaret op. U ook.

Ik rook niet.

Sorry.

Nee, gerust. Martin schuift de asbak over de tafel. Urn.

Maar ik moet u hier eerder gezien hebben. U.

Hij stokt. Grote ogen, mondtrek staat hij abrupt op.

Sorry. U vindt het verder wel.

Nee nee. Ik moet u toch met een betaalkaart betalen. Mijn naam is Brouwer.

Hij drukt z'n halve sigaret in de asbak.

Brouwer. Ja. Ik dacht direct al.

Tonnie hè.

Nee, de neef. Martin.

A ja, Tonnie en Martin. De Brouwers, die twee donkere krullekoppen ja. Het gele huis, de Zeemeeuw.

Klopt.

Ja dat is nou voor het eerst sinds jaren weer bezet. Vandaar dat u hier bent natuurlijk.

Nou nee.

U heeft het nog niet gezien neem ik aan. Er is wel wat veranderd in die tijd. Het duinhotel. Paloma del mar. Twee zwembaden, sauna, fitnessclubs, overdekte manege. Dat was toch niet tegen te houden. Qua architektuur is het niet slecht,

[p. 40]

laagbouw, een beetje in de stijl van de Zeemeeuw gek genoeg. Beton, gele kozijnen, rood dak. Had wel een vooruitziende blik uw.

Vader.

Het spijt me. Je wilt daar natuurlijk liever niet over praten. Dat begrijp ik. Heel treurig. Zo'n lieve man.

Nee.

Natuurlijk niet. Nee. Zo. Nou als u ergens mee zit dan hoor ik het wel.

En weg is hij.

Weg. Martin zit in de plastic bank en drinkt thee. Krijgt een droge bek. Van de thee of van de zoveelste sigaret. Zijn lever zwelt.

Buiten is het zo gitzwart dat het raam een volstrekte spiegel wordt, waarin zijn voorhoofd opglimt.

Flitsen van het vuurtorenlicht. Terschelling ten oosten, verdiept de duisternis. Zijn angst wordt een schip op zee.

Ver weg is de kermisstad, maar ze maalt in zijn lichaam nog door en de liefste is er niet.

De liefste wacht in de slaapkamer met een mes.

Als er iets goed mis is kunnen ze je door de lucht van het eiland halen. Scène uit The flying doctors. Maar of ze op tijd zijn. Inwendige bloeding. Bloeddruk die daalt, hartslag loopt razendsnel op.

Midden in de nacht, in bochten gewrongen, wordt Martin zwetend wakker. Met een geweldige kramp in zijn kont. Hij weet nog steeds niet of hij dan juist moet spannen of ontspannen. Altijd te lang duurt de pijn.

Hij strompelt de trap af naar de WC, gaat op de vreemde pot zitten. Branding door het geopende raampje. Hij probeert te kakken. Of hij probeert te kakken door zich te ontspannen. Ah.

Weeë steken. Misselijkmakend. Het is niet te verdragen maar hij moet wel. Aan iets anders denken.

Martin probeert gewoon maar te zitten en zich te concentreren op de droom. Van de regisseur die hem uit bed belt. Kom terug jongen ik heb een nieuwe tegenspeelster voor je. Zat als een aap. Betaald en al zo'n kans krijg je nooit meer. Medespeelster. Nee tegenspeelster. Mede. Nee tegen. Megen. Pijnscheutend zwelt de hoorn in zijn hand af en aan door de kamer. In de verte schenkt Tonnie een jonge jenever. Heft lachend het glas. Op ons dan maar. Op ons. Lisa zit aan zijn voeten en huilt. Wees in godsnaam niet zo hard. Bel hem terug. Er ligt ijs over de zee. Zijn vader heft zijn armen tegen de bevroren branding en schreeuwt. Jongen jongen. Je bent mijn kind toch. Je bent Mijn Kind. In de gierende wind. Hij gooit een jeneverfles tegen het ijs dat breekt. En smelt. Vader loopt de zee in. Ik maak er nou maar een eind aan jongen. Doe dat klootzak. Klootzak. Lisa slaat en slaat. Martin beschermt zijn gezicht. Hij staat in een telefooncel op het duin en kan er niet uit, slaat zijn handen beurs op het glas. Pappa, pappa als wij nog wat aan mekaar willen hebben dan moet je morgen godverdomme met oom Kees meegaan. Dat moet je beloven godverdomme. Huilend zit Martin op de WC-bril.

Is het zo goed. Maar Lisa is er niet. Een bloem in de tegelwand vlak voor zijn gezicht. De pijn is geweken en in de pot ligt een keiharde keutel.

Laat in de ochtend vraagt Martin Brouwer zich af wat er ook weer was. Dat is al ongeveer twee jaar lang de manier waarop de dag met zenuwslopen begint. Hier moet een eind aan komen nogmaals.

Te beginnen met wassen en scheren. Hij heeft geen zin in het ritueel maar wil niet verlopen. Zoals ze zijn vader vonden. Dat was nog het verschrikkelijkste. Dat zijn dode gezicht werd geschoren voor ze hem in de kist legden. In de spiegel dampt het lage bos. Met zijn vader over het verende tapijt van naalden. Wat maken die vogels een rotherrie hè. Met zijn stervende vader door het bos lopen. De druppels aan de takken vast willen houden. Niets duurt. Als hij zijn kop beweegt blijkt de damp in de boomtoppen reflectie van de grijze duinlucht in het andere raam. Opgeblazen drankzucht. Scheren wordt steeds moeilijker. Mooie jongen verloopt. Kan geen echte mannenrol meer spelen. Oogblauw flets. Martin had in Amsterdam een nieuw mes in het apparaat gedaan. Als dat maar goed gaat. Toch staan zijn ogen te dicht bij elkaar. Hij had ijs moeten maken. Stel dat hij een slagadertje raakt. Dat niet te stelpen pompende bloed. Wit wegtrekken en op een stoel gaan zitten sterven.

Alles verschuift. Eindeloze herhaling van het trauma, geboren te zijn met een gebrek, nooit te weten wat het eerste gebrek was, maar een leven lang te lijden onder metaforen van metaforen.

De onverdraaglijke onvolmaaktheid. Niet stil kunnen staan bij. Niets kunnen laten voor wat het is. Het verschrikkelijke verschuiven van een pijn die nog verschrikkelijker, niet te dragen is. Zijn stervende vader die zegt: ik begin al aardig thuis te komen. Wat een zelfvertrouwen.

Met zijn stervende vader door het bos lopen. De druppels aan de takken vast willen houden.

Eén kop thee. Twee stadse boterhammen met hazelnootpasta. Ongedurig op weg naar de koffie en de sigaretten.

Haast om nog voor twaalven in het dorp te komen. Aan Lisa denken. Niet aan Lisa denken. Anders kom ik nooit weg. Blijf hier zitten malende.

Op de fiets over de steile bosweg. Ardennengevoel. Lege tas aan het stuur. Als ik haar maar niet tegenkom. Als ik haar eens tegenkwam. Alles oplossen in de omhelzing. Christaan is jouw kind en het is gelukkig nooit geboren. Godverdomme m'n zonnebril vergeten. Als ik terugga zijn de winkels al dicht. Tonnie die zelfmoord.

Alles heb ik op mijn geweten.

Wist hij maar dat dat grootspraak was. Want dit bange

[p. 41]

kind moet sterven, aldus de grote mensenwereld bij monde van Dorothee Sölle. Niemand die hem in de winkels herkent. Of wenst te herkennen. Was dat niet haar rode windjack dat wegglipt in het postkantoor. Beng beng. Houd mij vast aan het krentebrood. Het grote krentebroodverlangen is het immens vakantiegevoel.

Eilander beerenburg maakt hem tot man.

Als een wijfkiest hij zijn avondeten. Verneukeratieve autarkie.

In de souvenirshop ontdekt hij een nieuwe ansichtkaart. Vuurtoren bij nacht volgens Van Leer's Fotodrukindustrie b.v. Amsterdam. Onwaarschijnlijk ingekleurd. Italiaanse pracht.

Zij is jarig deze week. Zou hij haar zijn felicitaties sturen, succes wensen in de laatste repetitieweek zonder hem.

Geen postzegel.

Beter zou hij in eigen persoon komen.

Dit bange kind hoeft maar een klein beetje te sterven. De wereld is niet zachtmoedig. De wereld is een mes oneindig veel scherper dan hij zelf. Oneindig veel groter dan vader en moeder. De prijs die hij voor zichzelf moest betalen wordt vergoed in verliefdheid.

Maar nooit was ze mooi genoeg. Keihard licht het duin op in de doorbrekende zon. Helm trilt neer onder een stijve bries en gevechtsvliegtuigen.

Liever heeft hij het eiland in een regendeken. Hij moest maar eens gaan wandelen. De laarzen aan. De andere kant op. Niet naar het huis nog maar over het strand de oostkant ronden. Geen mens. Dwang om van de aanrollende zee te genieten. Vogels in de branding. Pietjes kijken. Zijn vader met het vogelboekje in de hand. Wat vliegt daar. Martin weigerde namen te leren. Het kinderlijk genot van zijn vader te erkennen. Wat loopt daar. Een vrouw in blauw. Sandalen in de hand op blote voeten over het steenkoude zand. Middelbaar natuurmens.

Terschelling komt op aan gene zijde van het zeegat. Ploegende zeilboot schuift ervoor. Diepe sporen lopen hier in het brede strand. Naar de waddenkust toe. Aangename verrassing.



Op de laatste meters Noordzeestrand treft hij vier legergroene kolossen. Mit Van Heutz in der Wüste. Lome soldaten rond vier luie tanks in de zon.

Intense fascinatie. Martin dienstweigeraar gaat op veilige afstand op een basaltblok zitten. En maar kijken.

Dit mag duren.

Misselijke angst in de bioscoopzaal. Ik hou dit niet vol. The end. Stabiliteit 5. Hij kolkt weg op de bloedstollende Doors. Het reusachtige scherm in opwervelend oranje stof onder de wieken van een helikopter. Slow motion gruwel. Hij houdt het vol. De oorlogsfilm van zijn leven.

Weg van de tanks is Martin in de jachthaven beland. Terug door het bos waarboven de lucht betreft. Voor de regen wil hij Vlieduin bereiken. Dat wil hij. Zonder aan het bos te denken. Dat donkert. Zich buiten adem lopen. Het is zinloos wat voor geschiedenis dan ook terug te draaien. Hij had gehandeld. Right or wrong jongen. Zo neem je beslissingen. Hij had meer niet dan wel gehandeld. Toen het eenmaal gebeurd was. Weggaan is altijd het makkelijkste. Hij moest toch weten of het goed of fout was voor hij verder kon leven. En als hij fout was.

God ik ben zo moe. God ik.

Eet oud krentebrood. Geen roomboter kan er tegenop. Zo kan ik godverdomme ook miljonair worden. Godverdomme klotebakker. Huilend van woede gaat het brood door de kamer.

Rustig jongen. Even tot jezelf komen. Koffie drinken, sigaretje. De vierde pas vandaag.

Gewoon een boek lezen. Vakantie.

Mooi boek. Autobiografie in fragmenten. Geen literaire wol maar ongemarkeerde volzinnen. Is het de taal van Buñuel, diens schrijver Jean-Claude Carrière of de vertaling in mijn hand. Gespierde onderarm als afbeelding van de kraai op de nok van het dichtstbijzijnde duinhuis. Betekenisvol zet de vogel zich af tegen de grauwe lucht. Het regent.

Door het raam loopt in oranje poncho een vrouw voorbij. Halve glimlach als ze Martin ziet, binnen peinzend met brandende sigaret.

Dezelfde zag hij vanochtend nog in aanstootgevend zomerwit achter een kinderwagen, duwend door het zandpad achter twee middelbare mannen aan, gevolgd door twee middelbare vrouwen: ouders en schoonouders: waar is de vader.

Geen jargon. Van geen enkele levenswijsheid uitgesloten worden. Wat een mooi boek over de longen en de lever. Tot het over de liefde gaat.

En Martin zich meten moet. Niet bepalen kan waar hij staat.

Lisa stond voor hem en haar ochtendjas viel open in een split. Liet haar witte dij. O jezus het begint weer.

Martin vlucht naar boven. Stoot zijn kop aan de zoldering en valt op bed. Ze sliep al, grote duim in haar brede mond,

[p. 42]

blonde krullen overal over het kussen. Trillend, heel voorzichtig lichtte hij het dek. O god o god wat krijg ik een droge bek en wat doet het pijn daaronder. Ik moet haar wakker maken. Ik durf het niet. Ik ga. Hij raakte haar voet, streek langs haar kuit, bibberend over haar dij. Ze wordt niet wakker verdomme. Hij duwde tegen de dij die boven lag. Ze viel open. O de verschrikkelijke schaamhaartjes in haar lies, tussen de holte van haar dijbeenspieren en de rand van haar slipje. Lisa werd nog steeds niet wakker toen hij razendsnel op zijn hartslag, bloedvoorzichtig het broekje afstroopte, zijn pijamabroek liet zakken, op haar ging liggen, in haar ging, een klamme droogte die pijn deed, en heel langzaam, bloedvoorzichtig, steeds sneller en blind. Tot ze eindelijk wel wakker schokte. Verstijfde, schreeuwde, Martin uit haar schoot en ejaculeerde.

Dit was de Turks fruit-scène, hij wist het wel. Maar niets werd er beter door. Hij kokhalst van de witte vlekken op zijn trui. Op slappe benen naar de wastafel. O god wat heb ik gedaan.

Lisa waste en waste zich. Je bent gek, jij bent ziek, krankzinnig klootzak. Gek gek.

Hij zat op het bed te piepen. Zeg het asjeblieft niet tegen Tonnie.

Wat nee godverdomme. Jij zal het niet zeggen nee laffe klootzak. O god.

Ben jij daar nu mee bezig.

Daar was hij nu mee bezig. Of Tonnie het te weten zou komen. Terwijl zij. Ik schaam mij ik schaam mij zo.

Ik moet naar het huis nu. Nu. Martin ging de duinen door, langs de vakantiehuizen, vol van één. Eén lichaam van schaamte.

Tot hij het zware geronk vanachter de duinen hoorde. De tanks! Hij aarzelde, luisterde. Ik moet ze zien. Een duinovergang. Waar is de naaste duinovergang.

Eindelijk vond hij en klom. Ver achter het geronk de diepe sporen in het ebstrand. In het westen, donkergrijs onder de gele lucht, vlak voor een bocht, zag hij ze nog even gaan. Het geweldig viertal.

Martin stond krachteloos op het strand, halverwege Zeemeeuw en Vlieduin.

Het is volkomen onwaarschijnlijk dat zij daar is.

Ik had het toch nooit kunnen aanzien. Haar zwellende buik. Tonnie's glimlachende hand op haar zwellende buik.

Waarom heeft ze dat kind godverdomme niet laten weghalen.

Martin loopt terug langs het strand. Zijn stadsschoenen worden vuil. Vet zand op het glimmende leer. Hoe krijg ik die weer schoon.

Ik ga eten koken.

Zand vreten.

Veel erger is dat mijn vader zich daar heeft doodgedronken. En dat was nou net mijn zaak niet.

Alles met Tonnie gedeeld. Oma en opa, het huis op het eiland, het huis in Amsterdam, de toneelschool, de vrouw. En niet het kind.

Oom Kees, dat was nog 's een zak. Liet z'n broer het huis bouwen, ging er zelf in zitten, was te belazerd om mijn vader er weg te halen, liet zich het duin optrappen door een vent die al twee weken niet meer op z'n poten kon staan.

Nou ja, blabla. Morgenavond, 13 mei 1987, is er gelukkig Ajax - Lokomotive Leipzig op de kleurentelevisie. Dat wordt nog 's theater.

Voetballer had hij willen worden. Of popstar. Met zo'n elektrische gitaar in z'n kruis staan scheuren. Uitzinnige girls aan zijn voeten. Een sliding van twee meter in de opspattende modder. Zijn kaken een scheermes. Even close-up aan de zijlijn, voor miljoenen televisiekijkers. Theater duizend maal theatraler dan het tweede circuit waarin hij zijn kunstzinnige toneelstukjes speelt. Steeds dezelfde rol van de patserige of gedistingeerde impotent.

Daar drinken we op. Martin zet de pinda's klaar en haalt de koude Eilander beerenburg uit de koelkast. Volgens oud recept. Goedgekeurd door de plaatselijke carnavalsvereniging. Dat staat godverdomme op het etiket. Zotskappen en raad van elf. Authentieke eilander drank door de firma Boomsma te Leeuwarden of Dokkum gedistilleerd. Dit is te veel godverdomme. Carnavalskanker.

En met een tierende zwaai gaat de literfles door de kamer, slaat te pletter tegen een radiator van de centrale verwarming.

Stilte. Godsamme. Dat hebben ze hiernaast gehoord. De bodem van de fles staat rechtop. En golft nog een laagje jodium in.

Niet meer te drinken natuurlijk. Levensgevaarlijk. Glassplinters. Maar wat moet hij dan.

Stomme klootzak die je bent.

Paloma del mar. In de Zeemeeuw brandt licht achter gordijnen. Doorlopen. Ze hebben er wel vijf. Martin kiest de Gambabar. Als hij gaat zitten schiet er uit zijn ooghoek een blonde vrouw weg, in gezelschap van een donkere. Dag mevrouw Brouwer. Brou. Hartverzakking. De barman glimlacht hem toe, hand over de bar, dag meneer Brouwer.

Een jonge met ijs.

Wie zit er in de Zeemeeuw. Geen idee.

Weet je dat zelf niet.

Nee.

Twee vrouwen. Niet van hier.

Mijn vader heeft deze kankertent gebouwd verdomme.

Een rondje voor de hele zaak.

[p. 43]

De volgende ochtend, de zon bloedwarm op zijn gezicht wordt Martin wakker in de plastic bank. Al z'n kleren nog aan. Glasscherven rondom, dranklucht.

Dit kan zo niet. Dit is funest. Zo'n droomloze, bewusteloze slaap, niet meer weten hoe je thuisgekomen bent. Maar eigenlijk voelt hij zich goed. Zeldzaam ontspannen.

In de scheerspiegel lijkt zijn smoel zowaar weer magerder, vel strak over de kaken. Dat rood trekt nog wel weg uit zijn oogleden.

Vanavond Ajax - Lokomotive Leipzig. De Europacup-finale samen met Lisa op de bank. Want die houdt ook vreselijk van voetbal.

Een fles Spa in huis. Nuchter blijven.

Maar eerst naar het huis. Dat gaat natuurlijk zomaar niet. Martin stelt zich verdekt op achter duinroos, onder het verwoestende beton van Paloma del mar. Alsof zijn vader dat bedacht had. Waanzin. Martin drinkt de geometrische Zeemeeuw. Onder het zwarte kapje weet hij het gat van de brede schoorsteen, de oliekachel binnen. Een vrouw met zwart sluik haar verschuift de schommelstoel van zijn moeder. Achter haar tegen de wand een wit vlekje. De mondriaan. In de oudersslaapkamer hangt De zaaier (Van Gogh), een geintje van Tonnie. Alles reproductie. Door het rechteroog naast de grijze schoorsteen ziet hij het zwarte tafeltje, het grijs erop is de oude pick-up. Peter en de wolf. In de linkervleugel gaat de gele deur van het berghok open. Een fiets komt naar buiten en een blonde vrouw, heel kortgeknipt kroeshaar, witte negerin. Dat rode jack. Bonk bonk. Is zij dat. Is dat haar eendegang voor ze op de fiets stapt en achter het huis verdwijnt. Om even later weer fietsend over het schelpenpad te verschijnen. Hij herkent haar niet maar ze moet het zijn. M'n fiets verdomme ze gaat naar de toendra. Martin rent gebukt voor de zwarte vrouw in de schommelstoel, Indiaantje pam poem, naar het berghok in de linkervleugel. Steelt de zwarte herenfiets van de familie Brouwer en daar gaat hij. De toendra in. Het ongenaakbaar hoogland tussen Wadden en Noordzee. De zon brandt op de kale duinheuvels zover hij ziet. Het rode jack is nergens. Maar vanaf de eerste klim ontdekt hij haar, ver in de verte al. Goed zo. Afstand houden. Soms iets dichterbij komen, even halt houden. Vooral geen achtervolging. Wat een spanning. Wat heeft ze een brede kont op dat zadeltje. Gotver man. Kap hiermee. Bedenk liever hoe ze op het eiland kwam, in december '84. Om jou af te halen. En oom Kees en de kist. Hoe ze van de loopplank op me toeliep. Hoe. Godschristus hij zit bijna te janken op zijn fiets. Sentimentele zak. Hier zit een sentimentele zak. Op het eind van het schelpenpad is hij haar kwijt. Rechts of links, naar het oude Posthuis of naar het strand. Martin kiest het strand. Geen mens. Vloekend rechtsomkeert naar het Posthuis. Tja jezus. Of ze zit binnen een pannekoek te eten, of ze is langs de waddenweg terug naar het dorp. Of doorgefietst richting legerkamp. Naar binnen durft hij niet, terug wil hij niet. Dan maar de vogelpolders langs verder west. Is dat geen rood in de verte. Bij het schietkamp kan hij nog rechtsaf. Een damesfiets staat op de duinovergang tegen de zwemmerswaarschuwingen. Met loden poten stapt Martin af. Het zadel is zeiknat en staat naar de kont van zijn vader. Dit betekent niets. Dit hindert hem. Zal best dat Martin de kont van zijn vader heeft, maar de fiets is al dertig jaar oud, ouder dan hij zelf is, ongeveer zo oud als de Zeemeeuw. Geen gezeik verder. Martin gaat op het duin in het gezicht staan. In oostelijke richting langs de branding loopt het rode meisje. Hij rent het mulle zand af en schreeuwt Lisa. Lisa. Lisa. Ze stopt, kijk naar hem om. Hij stokt. Ze loopt weer verder. Godverdomme. Hij rent. Zij kijkt nog eens om. Gaat sneller voort. Martin stopt en kijkt haar na. Zij kijkt nog eenmaal om. Dan wendt Martin zich af en begint in westelijke richting te gaan. Naar de schietbaan. Op grote afstand van elkaar over het brede strand staan de waarschuwingsborden. Met rode vlaggen in de top. Hij loopt en loopt de handen in de zakken tegen de wind in de schurende zon. Hij rent en rent met starre ogen. Ik weet niet meer wat hij denkt. Hij is een middenrif dat zich vacuüm pompt. Tussen de borden door de hors op.

Ergens begint geknetter, geronk. Dat snel dichterbij komt. In zijn rug. Laag boven hem razen, opstuivend verblindend zand. Daar doorheen een hoge stem. De hefschroefstorm rukt hem de handen uit de zakken. Rescue. Martin draait zich wankelend om

Een blonde oase licht op. Hij strekt zijn hand. Het spijt me spijt me zo verschrikkelijk.

Zo spijt. Het water spuit uit zijn ogen.

Haar handen zijn de kom.

Ze heette Annie Bergkamp en had de Zeemeeuw via de eilander VVV gehuurd. Een jaar later traden Annie en Martin te Hilversum in het huwelijk.