De Revisor. Jaargang 13

[p. 2]

[1986/2]

Gerrit Krol
Jericho

Hoe lang moet ik hier nog wachten?

Geen idee.

Geen antwoord krijg ik. Ik krijg pas antwoord op die vraag als ik hem beter weet te stellen.

Hoe lang wacht ik nog?

Dat is de vraag en het antwoord dient zich aan in de vorm van een eenzame fietser die, de hoek om gekomen, tegen de wind in zich haast om mij te laten weten dat hij misschien degene is op wie ik sta te wachten en, dichterbij gekomen, het niet blijkt te zijn. Zonder een groet fietst hij mij voorbij. Deze twee - de verwachting en de teleurstelling - bepalen hoe lang ik hier nog zal staan wachten. Als er maar vaak genoeg een eenzame fietser de hoek om komt van wie ik hoop dat hij het is, totdat ik zie dat ik mijn hoop gesteld heb op de verkeerde man, dan nl. wacht ik nog langer.

Begrijp je dit?

Daar komt hij aan, de man op wie ik wacht. Hij heeft, vanwege de koude tegenwind, de handen tegen elkaar aan op het stuur. Zijn gezicht grijnst naar mij, hij is het niet, hij gaat voorbij en ik heb het nakijken.

Het is half vijf. Moet ik vaststellen dat ik mij heb vergist? Kan niet. Want als ik wegga is alles voor niets geweest. Die gedachte maakt mij sterk. En kijk, wapperend in de wind, de dunne knieën naar binnen - daar, in de verte, komt hij aan.

Een fietsspoor dat slingert door de sneeuw, met één voetstap ten teken dat hij gestopt heeft. Hij is niet afgestapt, maar heeft, tot stilstand gekomen zich terzijde laten vallen en zich met iemand verstaan. Met mij, maar dat weet niemand. Twee dagen later is de sneeuw verdwenen, weggewaaid, behalve zijn ene voetstap, die is bevroren, die blijf je zien.

In een volle tram zitten en denken dat niemand je ziet. Je stapt uit en je werpt je met een lenige sprong in een volgende tram. Je maakt deel uit van het verkeer.

De kwestie is: is deze stad groot genoeg.

Is hij niet te groot?

Dat zie je wel als je in het centrum loopt. Daar loop ik. Te flaneren.

Stel je voor dat ik een meisje was. Dan had u meteen een ander idee over mij.

Pril, dat is het woord. Aan de rand van de stad staat een grote hal van een scheepswerf die allang failliet is. De ruimte is leeg, de ruiten - onder de dakrand heeft het gebouw een rij ruiten - zijn alle ingegooid. Aan de noordkant van dit reusachtige gebouw, waarin een zeeschip kan worden ondergebracht, gestapeld, ligt nog veel sneeuw. Daar heeft de zon nog niet geschenen. Een soort noordpool. Terwijl men op de markt al ongeveer in de tropen loopt. Dat bedoel ik met pril.

Ik weet wat ik wil.

Ik lees veel. Of lees, misschien moet je het bladeren noemen. Zoals je in een woordenboek bladeren kunt, op zoek naar iets en onderweg blijf je lezen. Zo kom je een hoop te weten. Maar het liefst loop ik op straat, of ik sta achter het raam naar buiten te kijken, dat is het mooiste. Achter de cyclamen, zodat een voorbijganger je nog niet eens opmerkt ook; die denkt naar binnen kijkend, dat hij tussen de cyclamen een dode vis ziet. Hij loopt gewoon door en het enige wat hij aan onze ontmoeting heeft overgehouden, hooguit, is de herinnering aan een aquarium.

[p. 3]

Langs de stoeprand staat één auto. De enige auto in de straat. Dat komt omdat ik jong ben.

Aan het einde van de Noorderstationstraat staat het Noorderstation. Een donkergrijs, trapeziumvormig gebouw aan de bovenkant waarvan de treinen rijden en stilstaan. De nieuwste auto's rijden er zonder oponthoud onderdoor. Je koopt een kaartje, en ook nog een krant, je gaat de trappen op en wacht, overdekt maar in een zuigende wind die je verhindert de krant in te kijken, op de trein die even later geruisloos achter je rug is binnengekomen. Je stapt in.

Het station is betrekkelijk nieuw. Het is op de plaats gekomen van het oude station dat je, ook al heb je het nooit gezien, je makkelijk kunt voorstellen: een geel, hoog gebouw met op de westzijde een serre, en een tuin. Binnen is een donkere, hoge wachtkamer waar 's winters een kolenkachel brandt.

De tram heeft er zijn eindpunt. De conducteur is uitgestapt, maakt een praatje en stapt aan de achterkant weer in. Ook wel loopt hij gewoon door de tram naar achteren. En achterwaarts rijdt de tram weer terug, de stad in. Onder de stroomdraad, die hij hoog optilt, klapt de beugel om, waarmee de achterkant van de tram opeens weer voorkant geworden is.

Naast het oude station is een brug. Een houten brug voor voetgangers van het model dat je wel in Giethoorn ziet. Op die brug staande kun je, als er op het station een trein is gearriveerd en je hebt met de locomotief een beetje geluk, je door stoom laten omgeven. Sta je daar even in een wereld die lichter is dan de zon, en heter, en nat, en koud als met de trein - tjoeketjoek - ook dit pluimvormig paradijs weer is heengegaan. Het is precies dezelfde plek als die waar ik met mijn krant stond die ik niet kon lezen.

De spoorbaan is verhoogd, dat is het. Het treinstel waarin je drempelloos naar binnenschuifelt, schuift geruisloos in een grote boog langs de stadsrand waarin de zolderkamers briljanten zijn gedurende een paar westelijke minuten van de dag. Daar schuift de trein voor langs, richting Hoofdstation en pas daar rijdt hij weer op de begane grond. De stad is, door deze nieuwe aanleg, een beetje scheef komen te liggen.

Van het oude stationnetje is dus niets meer over. Er is niets aan het nieuwe gebouw waarvan je zegt, dat was nog vanwege de serre of de tuin.

Niets.

Dat is vooruitgang.

... terug naar vroeger, dacht ik. Zo zou je alles wat er gezegd is alsnog kunnen horen en je verbazen over de keurige taal van je voorouders die zelf in het geheel niet keurig waren en in toenemende mate je oren spitsen omdat je steeds minder begreep waar ze het over hadden: wat een moeilijke woorden uit de mond van zulke eenvoudige mensen!

Hetgeen nog steeds te horen is.

In het park wandelen de mensen. Een paard, bereden door een luitenant, sprint gemakkelijk over ze heen.

Ook de handbalsters zijn nog actief. Ze rennen met of zonder bal over het veld heen en weer. Wij, Floris en ik, zitten vanuit de cantine naar ze te kijken en praten.

We krijgen het over Nietzsches eeuwige terugkeer - een gedachte die, zo leg ik Floris uit, nooit goed begrepen is, ook niet door Nietzsche zelf, volgens mij. En terwijl ik zit uit te leggen wat deze terugkeer dan wel behelst, zie ik achter Floris de maan opkomen in de vorm van een argwanend gezicht dat zich langzaam tot ons keert en luistert. Een halve maan. Even later, als hij met de oksel over de stoelrug hangend zich tot ons heeft gekeerd, een volle. Floris heeft het over een pulserend heelal en ik knik en ik knik, ik weet wat hij bedoelt. Begint die volle maan te spreken. Hij heeft zich helemaal omgedraaid, heeft de stoel tussen zijn benen en zijn armen erop gelegd. ‘Een ziekelijke Freud’ zegt hij.

Hm?

‘Een schrekliche Freudsicht.’

Weer zo'n verdomde buitenlander. Wat wil déze nou weer?

‘Klaar’, zegt hij. ‘Zou elke seconde van ons leven zich oneindig vaak herhalen, dan zijn we vastgenageld aan de eeuwigheid zoals Jezus Christus aan het kruis. Dat is een verschrikkelijk vooruitzicht. In de wereld van de eeuwige terugkeer rust zo op elke handeling het gewicht van een ondraaglijke verantwoordelijkheid...’

Dit lijkt mij pure onzin.

Floris ook, hij kijkt op zijn horloge, staat mompelend op en maakt dat hij wegkomt. Hij wordt bedankt, ik blijf achter met de filosoof die, bang dat ik eveneens zal opstappen, een paar pilsjes laat komen. ‘Daarom noemde Nietzsche’ zei hij, ‘gezondheid. Daarom noemde Nietzsche de idee van de eeuwige terugkeer de zwaarste last. Das Schwerste Gewicht. Als de eeuwige terugkeer de zwaarste last is... ‘Kom’ zeg ik, ‘als u de tijd

[p. 4]

voorstelt als iets dat terugkeert, dan stelt u de tijd voor als iets ruimtelijks, dat kunt u niet bedoelen.’ ‘Als de eeuwige terugkeer de zwaarste last is’ zo herhaalde hij, om daarmee mijn tegenwerping opmerking door te strepen, twee keer zelfs: ‘als de eeuwige terugkeer de zwaarste last is, kan ons leven tegen die achtergrond uitkomen in al zijn schitterende lichtheid. Maar is zwaarte werkelijk verschrikkelijk en lichtheid schitterend? De zwaarste last breekt ons, laat ons struikelen, drukt ons tegen de grond. Maar in de liefdespoëzie aller tijden verlangt de vrouw ernaar de zware last van het mannenlichaam op het hare te voelen. De zwaarste last is derhalve ook het beeld van de meest intense levensvervulling. Hoe zwaarder de last, des te dichter bij de grond, des te werkelijker en echter is ons leven. De absolute afwezigheid van een last daarentegen veroorzaakt dat de mens lichter wordt dan lucht, omhoogvliegt, boven de aarde en het aardse bestaan zweeft, slechts voor de helft werkelijk wordt en dat zijn bewegingen even vrij als zinloos zijn. Wat moeten we kiezen? Zwaarte of lichtheid? Deze vraag stelde Parmenides zich in de’ ‘Wat moet je kiezen’ zeg ik, ‘wanneer je, als de ezel van Bileam voor twee schelven hooi staat: de linker of de rechter?’ ‘Deze vraag stelde’, zo herhaalde hij, ‘Parmenides zich in de zesde eeuw voor Christus. Hij zag de hele wereld verdeeld in tegenstellingen. Licht duisternis. Grofheid fijnheid. Warmte kou. Zijn niet-zijn. De ene pool van de tegenstelling vond hij positief en de andere negatief. Zo'n onderscheid lijkt misschien kinderlijk eenvoudig. Maar vertel mij dan 's: wat is positief, zwaarte of lichtheid?’

‘Laten we eerst 's naar huis gaan’, zeg ik. ‘Ik ga met je mee’, zegt hij. ‘Zwaarte of lichtheid?’ Ik reken af, betaal ook voor de filosoof die veel kleiner blijkt te zijn dan ik dacht, nu hij naast me staat. Buiten, terwijl hij haaks op mijn richting loopt gaat hij door met zijn verhaal. ‘Zwaarte of lichtheid? Parmenides antwoordde: lichtheid is positief. Zwaarte is negatief. Maar had hij gelijk? Dat is de vraag. Dat is de vraag en wat is het antwoord?’ We liepen de Pelsterstraat in. Eindelijk zweeg hij. Zoals een harde wind die urenlang om je huis woedt en aan de ramen rammelt plotseling kan liggen en je eindelijk weer ruimte krijgt voor je eigen adem, je herademt, zo nam ik toen hij zweeg de gelegenheid te baat om zelf een mond open te doen. Ik vertelde hem dat wij nu zo'n beetje op het hoogste punt van de stad aangekomen waren en bleef staan.

Hij ook. Hij keek om zich heen.

Onze stad heeft geen bergen, behalve de Hoge Berg in het plantsoen, maar dat is een kunstmatig opgeworpen wal. ‘Maar hier,’ zei ik en ik wees naar de onderkant van de huizen, ‘kun je zien dat de stad op een heuvel gebouwd is: de straat ligt niet waterpas zoals alle andere straten. Tussen het begin van de straat en hier, waar wij staan,’ legde ik uit, ‘is het verschil in hoogte ongeveer vijf baksteenlagen en als je doorloopt naar het einde van de straat, ga je weer twee of drie baksteenlagen naar beneden. Dit is beslist het hoogste punt van de stad.’

‘Interessant,’ zei mijn metgezel. ‘Met zo weinig verhevenheden moet een heuvel als deze de mensen vroeg hebben uitgenodigd er hun huizen op te bouwen. We staan zeker in het centrum van de stad.’ ‘Precies’, zei ik. We liepen weer verder, maar nu naar beneden.

We zwegen en het scheen mij toe dat hij, door te zwijgen, een heel andere man was geworden. Ik was op pad gegaan met een redenaar, maar nu liep er een soort paardekoopman naast me voort. Dat ik me hierin niet vergiste, bleek een minuutje later.

‘Ik ben er’, zei hij. We stonden voor een laag negentiende-eeuws huis dat met klimop was begroeid. Een beetje vreemd dat hij op de plaats van bestemming was aangekomen, want dit huis was ook mij niet onbekend.

Linda.

Ik meende haar schaduw te zien op het neergelaten rolgordijn. Misschien dat ik even meeging, naar binnen? Hij lachte verlegen en maakte mij duidelijk dat zij hem verwachtte, en hem alleen. Ik begreep het, glimlachte en toen durfde hij ook voluit te lachen. We gingen uit elkaar als twee die op de hoek tegen elkaar gebotst zijn.

[p. 5]

Ben ik zo aardig voor vreemdelingen dat ik ze zomaar laat gaan? Zelfs als ze met onze meisjes vrijen?

Moeten we ze niet met onze messen te lijf? IJzerdraad over de weg spannen zodat ze van de fiets afstappen en ze dwingen tot een vuistgevecht?

Kijk ik uit over de daken van de stad, dan hoor ik zachte muziek: lang voor ik was geboren waren deze huizen er al en vooral de straten daartussen, beklonken in de diepte, die zullen wel altijd dezelfde straten blijven. 't Enige wat blijft. Macchu Picchu - het enige wat je ziet, als je die berg bent opgeklommen om die stad te bekijken, zijn straten, de rest is vergaan.

Een kale dag is het vandaag. Als ik aan Linda denk word ik niet met warmte vervuld. Als ik aan Linda denk, zie ik haar, de hand aan de deurpost om steun, uit haar kleuren stappen, maar ze is niet aanwezig. Ik loop door het koude, open park.

In het voorjaar beginnen de knoppen te zwellen, in de beukenlaan bijvoorbeeld is er één boom die tussen al die zwellende bomen, altijd als eerste volop in lichtgroen blad staat.

Een kind dat op de schouders van haar vader naar mij wuift en verrukt is dat ik terugwuif.

Nu wuiven de andere kinderen ook. Allemaal kinderen, aan weerszijden van de weg, die zijn begonnen te schreeuwen zoals ze voor een poppenkast schreeuwen kunnen. Dat kan niet voor mij bedoeld zijn, ik lijk Sinterklaas wel, en ik haast me naar de kant, zoek een heenkomen achter de kinderrijen om te laten zien dat ik het niet ben - ‘hij is Donald Duck’ - om even later de echte Sinterklaas voorbij te zien rijden, staande in een open auto, hij wuifde plechtig naar links en rechts met de handen die de kinderen aansporen nog harder te roepen en was in een oogwenk voorbij.

Er schijnt een lichtje in de verte. Ik sluit mijn ogen tot een spleetje om er zeker van te zijn dat het, in deze duisternis, een lichtje is. Waarom weet ik niet. Het doet er niet toe, misschien is het wel een ster. Misschien is het wel de zon.

Zo kennen wij de zon niet.

Die ster blijft maar schijnen. Het regent en de gordijnen gaan dicht, maar die ster schiet daar met zijn stralen gewoon doorheen.

Ik hoor het slotaccoord van een orgelsonate. De sonate is ten einde, de klanken sterven weg, op één na, een hartstochtelijke woudfluit, een toets die is vast blijven zitten. Een man die op een rijdende trein springt en het geluk heeft dat de deuren zich niet al hebben gesloten.

Zo loop ik, doordat die toets is vast blijven zitten en de hemel vervuld is van een van de krachtigste klanken die wij hebben, voort door een lange laan welke niets minder is dan de Broad Walk in Regent's Park. Daar loop ik nu inderdaad op voort.

‘Op die Broad Walk.’

‘Ja, en op die toon.’

En de toeschouwers aan weerszijden roepen van zet 'm op, omdat ze denken dat ik expres zo'n hoge borst opzet. Maar die lucht heb ik nodig vanwege de ontroering die mij bevangt en de diepte der emoties die hun oorsprong hebben in het edelste, het puurste dat een groot man drijft: de bewondering voor zichzelf. Het is ongelooflijk.