De Revisor. Jaargang 11

[p. 40]

Herodotus van Halicarnassus
Zeer korte verhalen II
vertaald door Gerard Koolschijn

Bij de muziek van fluit, harp en hobo

Toen in Lydië koning Alyattes aan de macht was gekomen, ontplooide hij allerlei activiteiten die in hoge mate vermeldenswaard zijn.

Zo ging hij in de oorlog tegen Milete die hij van zijn vader had overgenomen, als volgt te werk. Wanneer hij tegen de stad oprukte, koos hij telkens de tijd waarin het gewas rijp op het veld stond om met zijn leger binnen te vallen. De veldtochten vonden plaats bij de muziek van fluit, harp en de vrouwelijke en mannelijke hobo.

Wanneer hij Milesisch gebied bereikte, haalde hij op de akkers de huizen niet omver, hij stak ze niet in brand en trok de deuren er niet uit, maar liet ze staan waar ze stonden. Alleen de bomen en het gewas op het land vernietigde hij en wanneer dat gebeurd was, marcheerde hij steeds weer terug, want op zee had Milete de overhand, zodat een belegering van de stad met zijn leger geen zin had.

De Lydiër haalde met opzet de huizen niet omver om de mensen van Milete een basis te laten vanwaaruit zij hun land konden bewerken en bezaaien, zodat hij, wanneer zij hun werk deden, zelf nog iets overhield om bij zijn invallen te vernielen.

Enige Scythische militaire gebruiken

Aan Oorlog offeren de Scythen zo. Elk district heeft zijn eigen heiligdom voor Oorlog opgericht, dat bestaat uit takkenbossen die over een afstand van vijfhonderd meter in de lengte en de breedte zijn opgestapeld; de hoogte is geringer. Van het vierkante vlak dat die takkenbossen aan de bovenkant vormen lopen drie zijden steil af, alleen aan de vierde is een toegang.

Elk jaar stapelen zij honderdvijftig wagenladingen takkenbossen op zo'n berg, want door de winterstormen zakt hij natuurlijk steeds weer in.

Boven op die stapels is nu door elke stam een ijzeren zwaard van hoge ouderdom opgesteld: het beeld van Oorlog. Aan dat zwaard brengen zij jaarlijks offers van schapen en paarden, die vooral royaler zijn dan de offers voor de andere goden omdat zij ook van alle vijandelijke mannen die zij levend gevangen nemen één op de honderd offeren, niet als schapen, maar volgens een andere methode.

Het is namelijk hun gewoonte om eerst wijn over het hoofd van die mensen te plengen en hen daarna boven een vat te slachten. Dat vat brengen ze vervolgens boven op de berg takkenbossen om het bloed over het zwaard te gieten. Intussen wordt beneden naast het heiligdom het volgende gedaan. Van de geslachte mannen snijden zij alle rechterschouders met arm en al af en gooien die in de lucht. Dan verrichten ze de overige plechtigheden en vertrekken. Zo'n arm blijft liggen waar hij is terechtgekomen en het lijk een eind verderop. Varkens gebruiken zij in het geheel niet en ze weigeren ook beslist die in hun land te fokken.

Over hun oorlogsgebruiken nog het volgende. Wanneer een Scyth zijn eerste man heeft verslagen, neemt hij een slok van zijn bloed. Van alle mensen die hij in de strijd heeft gedood levert hij het hoofd in bij zijn koning, want alleen als hij een hoofd inlevert, krijgt hij een aandeel in de buit, en anders niet. Dat hoofd vilt hij op de volgende manier. Eerst maakt hij rond de oren een cirkelvormige snee, dan pakt hij het hoofd beet en schudt het leeg. Daarna ontvleest hij de huid met een koeierib en kneedt hem met zijn handen en wanneer hij hem soepel heeft gemaakt, is hij een handdoek rijker. Hij hangt hem aan de teugels van zijn eigen rijdier en rijdt er trots mee rond, want hoe meer huidenhanddoeken men heeft, des te hoger staat men aangeschreven. Vaak maken zij van die afgestroopte huiden ook mantels om over hun kleren aan te trekken. Ze worden dan aan elkaar genaaid als bij een leren boerenjas.

Ook stropen ze bij het lijk van vijanden vaak de rechterarm af met nagels en al om er een pijlkokerhoes van te maken. Mensenhuid is kennelijk zowel stevig als glanzend: hij glanst door zijn blankheid bijna het meest van alle huiden.

Vaak villen zij ook hele mensen, spannen de huid op latten en rijden er op hun paarden mee rond.

Met de hoofden zelf, niet die van iedereen maar die van hun ergste vijanden, doen zij het volgende. Alles beneden de

[p. 41]

werkbrauwen zagen zij af en daarna maken ze de schedel van binnen schoon. Armelui spannen er alleen van buiten ongelooide koeiehuid omheen en gebruiken hem dan, maar de rijken spannen er niet alleen die koeiehuid om, maar laten hem ook van binnen vergulden en gebruiken hem dan als drinkbeker. Dit wordt ook wel bij familieleden gedaan, als zij onderling onenigheid hebben gekregen en de één bij de koning het pleit heeft gewonnen. Wanneer zo iemand dan belangrijke gasten krijgt, zet hij hun die hoofden voor en vertelt erbij dat het familieleden van hem waren die een oorlog tegen hem waren begonnen en dat hij het zelf had gewonnen. Zij beschouwen dit als een goede manier om zich te onderscheiden.

Eenmaal per jaar laat elk districtshoofd in zijn eigen district een vat wijn mengen waaruit alle Scythen drinken die de dood van een vijand op hun naam hebben. Wie dat niet heeft gepresteerd, krijgt van die wijn geen slok te drinken. Zulke mannen zitten op een afstand en worden met de nek aangekeken. Groter schande bestaat er voor hen niet.

Wie daarentegen een bijzonder groot aantal mensen heeft gedood, krijgt twee bekers en drinkt uit beide tegelijk.

Periander

Nadat Periander zijn eigen vrouw Melissa had gedood, werd hij nogmaals door het lot getroffen na het ongeluk dat hem eerst al was overkomen.

Hij had bij Melissa twee zoons: de een was zeventien jaar oud, de ander achttien.

Die jongens werden door de vader van hun moeder, Procles, die koning van Epidaurus was, uitgenodigd en omdat het zoons van zijn eigen dochter waren natuurlijk hartelijk ontvangen. Maar toen Procles hen uitgeleide deed, zei hij bij het afscheid: ‘Weten jullie eigenlijk wel, jongens, wie jullie moeder heeft gedood?’

Deze opmerking viel de oudste zoon in het geheel niet op, maar de jongste - die Lycofron heette - werd, toen hij dat hoorde, zo pijnlijk getroffen dat hij bij zijn terugkeer in Corinthe zijn vader, in wie hij nu de moordenaar van zijn moeder zag, niet groette en geen antwoord gaf wanneer hij iets tegen hem zei en op zijn vragen naar de reden van dat gedrag in het geheel niet reageerde. Tenslotte wond Periander zich zo op dat hij hem het huis uit joeg.

Nadat hij hem het huis uitgezet had, probeerde hij van de oudste te weten te komen wat hun grootvader met hen had besproken. Die vertelde hem dat zij hartelijk waren ontvangen, maar de opmerking die Procles bij het afscheid tegen hen had gemaakt herinnerde hij zich niet, want die was niet tot hem doorgedrongen. Periander zei dat het volstrekt uitgesloten was dat hij tegenover hen niet een of andere toespeling had gemaakt, en vroeg hardnekkig verder. Tenslotte schoot het de jongen te binnen en vertelde hij ook dat.

Periander begreep wat dit betekende maar omdat hij geen teken van zwakte wilde geven, stuurde hij de mensen bij wie zijn weggejaagde zoon logeerde een boodschap waarin hij verbood hem nog langer onderdak te bieden. Wanneer de jongen dan weggestuurd werd en in een ander huis kwam, werd hij ook daar weer weggestuurd, omdat Periander de mensen die hem hadden opgenomen bedreigde en beval hem de toegang te ontzeggen. Steeds wanneer hij weggestuurd werd, ging hij weer naar het huis van andere kennissen en hoewel de mensen bang waren werd hij, omdat hij nu eenmaal Perianders zoon was, toch steeds weer ontvangen.

Tenslotte liet Periander per proclamatie bekend maken dat ieder die hem in huis opnam of met hem sprak, een heilige boete aan Apollo verbeurde, waarvan hij het bedrag noemde. Met het oog op die proclamatie weigerde men toen verder met hem te praten of hem in huis te ontvangen. Bovendien vond de jongen het zelf ook niet juist om te proberen wat er verboden was, maar opgeven wilde hij niet en daarom bleef hij verder rondhangen in de zuilengalerijen.

Toen Periander hem drie dagen later vervuild en hongerig zag, kreeg hij medelijden en zijn woede zakte. Hij trad op hem toe en zei: ‘Jongen, wat verdient nu de voorkeur, de toestand waarin je nu verkeert, of de macht en alle voordelen waarover ik beschik, die jij krijgt als je je naar je vader schikt? Je bent mijn zoon en koning van het rijke Corinthe maar hebt het leven van een vagebond gekozen doordat je je verzet en je kwaad maakt op iemand tegenover wie dat absoluut geen pas geeft. Want als er indertijd daarbij een ongeluk is gebeurd waardoor je verdenking tegen mij koestert, dat ongeluk heeft mij dan getroffen en komt het meest op mij neer, voorzover ik die dingen zelf heb aangericht. Besef toch hoeveel beter het is dat de mensen jaloers op je zijn dan dat ze je beklagen en bedenk ook wat het betekent om tegen je ouders en meerderen een wrok te koesteren, en kom nu terug naar huis.’

Zo probeerde Periander vat op hem te krijgen maar het enige antwoord dat hij zijn vader gaf was dat hij de heilige boete aan de god schuldig was omdat hij met hem was komen praten. Toen begreep Periander dat het probleem van zijn zoon onoplosbaar was en onoverkomelijk, en om hem uit het gezicht te hebben stuurde hij hem per schip naar Corfu, waar hij ook de macht in handen had.

Nadat Periander hem had weggestuurd rukte hij op tegen zijn schoonvader Procles, die hij als de voornaamste oorzaak van zijn moeilijkheden beschouwde. Hij nam Epidaurus, nam ook Procles zelf gevangen en hield hem levend vast. Toen Periander na verloop van tijd te oud was geworden en zich bewust werd dat hij niet langer in staat was om de staatszaken te overzien en te behartigen, stuurde hij een bode naar Corfu om Lycofron terug te roepen om de macht over te nemen. Want in zijn oudste zoon zag hij nu eenmaal niets: die was naar zijn idee te traag van begrip.

[p. 42]

Maar Lycofron weigerde zelfs om de brenger van de boodschap te woord te staan.

Periander, die zich aan de jongen vastklampte, stuurde daarop zijn zus naar hem toe, een dochter van hemzelf, in de overtuiging dat hij naar haar in elk geval zou luisteren. Toen zij was aangekomen zei zij: ‘Jongen, zie je dan nog liever dat de macht in handen van anderen valt en dat ook het huis van vader geplunderd wordt dan dat je terugkomt en dat allemaal zelf krijgt? Ga terug naar huis. Houd op jezelf te straffen. Trots is een lastig bezit. Probeer niet kwaad met kwaad te genezen. Vaak laat men genade gelden voor recht en al even vaak heeft iemand, doordat hij partij koos voor zijn moeder, verloren wat van zijn vader was. De macht is een riskante zaak, met vele minnaars, en hij is nu een oude man en takelt af. Geef je eigendom niet aan anderen,’ - dat waren wel de sterkste argumenten die zij hem voorlegde, op instructie van haar vader. Maar hij antwoordde dat hij nooit naar Corinthe zou komen zolang hij zou horen dat zijn vader nog in leven was.

Toen zij dit antwoord overbracht, stuurde Periander voor de derde maal een afgezant met de mededeling dat hij bereid was zelf naar Corfu te gaan, als de jongen dan naar Corinthe kwam om hem op de troon op te volgen.

Met deze voorwaarde stemde zijn zoon in. Zij troffen voorbereidingen voor de reis, Periander om naar Corfu te gaan en zijn zoon naar Corinthe. Maar toen de inwoners van Corfu deze bijzonderheden vernamen, hebben zij, om te voorkomen dat zij Periander in hun land kregen, de jongen gedood.

Voorzover ons bekend

Aristeas Caustrobius van Reeëneiland vertelt in zijn epos dat hij geïnspireerd door Apollo bij de Isseddonen was gekomen en dat boven de Isseddonen de Arimaspen wonen, mensen met één oog, en boven hen de goudbewakende griffioenen en daarboven tot aan de zee de Bovennoordenwindmensen.

Over deze Aristeas hoorde ik op Reeëneiland en in Cyzicus het volgende verhaal. Hij zou behoord hebben tot een van de aanzienlijkste families van zijn stad en op Reeëneiland zijn gestorven op het moment dat hij zich in een vollerij bevond. De voller sloot zijn werkplaats en ging weg om de familie van de dode in te lichten.

Het bericht dat Aristeas was gestorven had zich al door de stad verspreid, toen iemand uit Cyzicus aankwam die het tegensprak. Hij was van de haven gekomen en beweerde bij hoog en bij laag dat hij Aristeas op de weg naar Cyzicus had ontmoet en met hem had gesproken. En daar bleef het niet bij, want toen de familie van de dode bij de vollerij verscheen met de benodigdheden om het lijk te vervoeren, en het vertrek geopend werd, was Aristeas nergens dood of levend te bekennen.

Pas zes jaar later was hij weer op Reeëneiland opgedoken, had het epos geschreven dat nu door de Grieken Arimaspea genoemd wordt en was daarna voor de tweede maal verdwenen.

Dat is het verhaal dat in die steden wordt verteld, maar van het volgende weet ik dat het de inwoners van Metapontium in Italië is overkomen, tweehonderdveertig jaar na de tweede verdwijning van Aristeas, zoals ik heb vastgesteld door een vergelijking van de gegevens uit Reeëneiland en Metapontium. Volgens de inwoners van Metapontium is Aristeas zelf bij hen in het land verschenen en heeft hij hun bevolen een altaar voor Apollo op te richten en naast dat altaar een standbeeld te plaatsen met de naam van Aristeas van Reeëneiland. Hij had gezegd dat zij namelijk de enige kolonisten in Italië waren bij wie Apollo in het land was verschenen. In zijn gevolg was hijzelf geweest, die nu Aristeas was, maar toen, op het moment dat hij met de god meekwam, een raaf. Nadat hij dat gezegd had was hij verdwenen.

Zelf hadden zij - vertellen de inwoners van Metapontium - een gezantschap naar Delfi gestuurd om de god de vraag voor te leggen wat 's mans verschijning te betekenen had. De Pythia had gezegd dat ze er goed aan zouden doen uit te voeren wat de verschijning had bevolen en die uitspraak hadden zij aanvaard en uitgevoerd. Zo staat daar nu vlak naast het beeld van Apollo een standbeeld dat de naam Aristeas draagt, door laurierbomen omgeven; het godenbeeld is op de markt opgericht.

Tot zover over Aristeas.

Van het noordelijk gedeelte van de aarde dat hier besproken wordt, weet niemand nauwkeurig wat er bovenaan ligt. Ik ben er niet in geslaagd gegevens te verkrijgen van iemand die beweert uit eigen waarneming op de hoogte te zijn, ook niet van die Aristeas die ik zojuist vermeldde. Hij schreef ook in dat epos van hem dat hij niet verder was gekomen dan de Isseddonen. Wat daarboven lag had hij van horen zeggen, want hij vermeldt dat zijn gegevens van de Isseddonen afkomstig zijn.

Hoe dan ook, zover als ikzelf in staat was te komen met nauwkeurige gegevens van horen zeggen, zal ik alles meedelen.

[p. 43]

Achter de handelshaven bij de Dnjepr (die zoals u weet van de zeesteden het meest centraal ligt in heel Scytië) leven eerst de Callippiden - Griekse Scythen - en boven hen een ander volk dat Alazonen wordt genoemd. Evenals de Callippiden leiden die mensen in het algemeen hetzelfde leven als de Scythen, alleen zaaien en eten ze ook graan en verder uien, knoflook, linzen en gierst. Boven de Alazonen wonen ploegende Scythen die hun graan niet zaaien voor de voeding maar voor de verkoop. Boven hen wonen de Neuren. Van de Neuren is het land in de richting van de noordenwind verlaten van mensen, voorzover ons bekend. Dit zijn de volken langs de Bug, aan de avondzijde van de Dnjepr.

Aan de overkant van de Dnjepr ligt eerst bij de zee de Woudstreek en wanneer men vandaar naar boven gaat komt men bij landbouwende Scythen, die door de Grieken van de Bug de Dnjeprmensen worden genoemd; zelf noemen zij zich Olbiaburgers naar hun stad Olbia. Die landbouwende Scythen wonen in een gebied dat zich naar de dageraad uitstrekt over een afstand van drie dagen tot aan een rivier die Panticapes genoemd wordt en naar de noordenwind elf dagen varen de Dnjepr op. Boven hen is het land over grote afstand verlaten en voorbij dat verlaten gebied wonen de Menseneters, een apart volk dat beslist niet Scythisch is. Daarboven is er verder totale woestenij zonder enig menselijk volk, voorzover ons bekend.

Aan de dageraadzijde van die landbouwende Scythen, aan de andere kant van de Panticapes, wonen verder nomadische Scythen, die in het geheel niet zaaien of ploegen. Behalve de Woudstreek is dit hele gebied boomloos. Die nomaden bewonen een gebied dat zich in de richting van de dageraad vier dagreizen uitstrekt tot aan de rivier de Gerros.

Aan de overzijde van de Gerros ligt dan het zogenaamde Koningsland



waar de machtigste en talrijkste Scythen wonen, die de overige Scythen als hun slaven beschouwen. Hun gebied strekt zich naar de middag uit tot de Krim en naar de dageraad tot de gracht die door de afstammelingen van de blinde slaven is gegraven en tot de handelshaven aan de Zee van Azov die Klippen wordt genoemd. Aan de andere kant strekt het zich uit tot aan de Don. In de richting van de noordenwind wonen boven deze Koninklijke Scythen de Zwartmantels, een ander niet-Scythisch volk. Boven de Zwartmantels zijn meren en een streek die, voorzover aan ons bekend, van mensen is verlaten.

Aan de overzijde van de Don is men niet meer in Scythisch gebied. Het eerste stuk land daar is van de Sauromaten, die te beginnen bij het uiteinde van de Zee van Azov het gebied naar de noordenwind bewonen over een afstand van vijftien dagreizen door een land dat geheel kaal is, zonder één wilde of gekweekte boom. Boven hen wonen in het tweede gedeelte de Boedinen in een streek die dicht begroeid is met allerlei soorten hout. Van de Boedinen naar het noorden volgt eerst over een afstand van zeven dagreizen een woestenij, maar voorbij die verlaten streek vindt men, wanneer men enigszins naar de wind van zonzijde afbuigt, de Thyssageten, een groot afzonderlijk volk, dat van de jacht leeft.

Naast hen zijn in diezelfde streek mensen gevestigd die de naam Jirken dragen en eveneens van de jacht leven, en wel op de volgende manier. Een Jirk klimt in een van de talrijke bomen die over dat hele land verspreid zijn en blijft daar op de uitkijk zitten. Ieder houdt daarbij een paard gereed dat geleerd heeft op zijn buik te liggen om niet op te vallen, en ook een hond. Wanneer hij zijn prooi vanuit zijn boom heeft opgemerkt, schiet hij, stijgt te paard en zet de achtervolging in, en de hond volgt hem op de voet.

Boven hen, wanneer men afbuigt in de richting van de dageraad, vindt men weer Scythen. Zij zijn tegen de Koninklijke Scythen in opstand gekomen en hebben zich daarom in dat gebied gevestigd.

Tot en met het gebied van deze Scythen is al het land dat ik heb opgenoemd vlak met een diepe laag aarde, maar verderop wordt het ruw en rotsachtig. Wanneer men ook door dat rotsachtige gebied een grote afstand heeft afgelegd, treft men aan de voet van hoge bergen mensen van wie verteld wordt dat zij vanaf hun geboorte allemaal kaal zijn, vrouwen zowel als mannen, met een stompe neus en een enorme kin, en die een eigen taal hebben, Scythische kleren dragen en leven van boomvruchten. Pontikon heet de boom waarvan zij leven en hij is ongeveer zo groot als een vijgeboom. De vruchten lijken op witte bonen maar hebben een pit. Wanneer zij rijp zijn, worden ze door doeken gezeefd. Er ontstaat dan een dik zwart sap dat ze aschu noemen. Dat sap likken zij op of mengen ze met melk om het te drinken en van de dikke pulp bereiden ze koeken die ze als voedsel gebruiken, want vee hebben ze niet veel, omdat de weidegronden daar weinig voorstellen. Iedereen vestigt zich daar onder een boom.

[p. 44]

's Winters wikkelt men er eerst een waterdichte laag van wit vilt omheen, 's zomers doet men het zonder vilt. Geen mens doet hen kwaad, want zij worden als heiligen beschouwd; ze bezitten ook in het geheel geen oorlogstuig. Verder zijn zij het die niet alleen voor de omwonende volkeren geschillen beslechten maar ook aan mensen die verbannen zijn een toevluchtsoord bieden waar zij ongemoeid worden gelaten. Argippeeën heten ze.

Tot en met deze kalen bestaat volkomen duidelijkheid over land en volkeren. Er komen namelijk wel Scythen bij hen - van wie men gemakkelijk inlichtingen kan verkrijgen - en ook Grieken uit de handelshaven aan de Dnjepr en de overige Zwarte Zee-havens. Wanneer Scythen hen bezoeken, maken zij bij het zaken doen gebruik van zeven tolken en zeven talen.

Tot en met deze mensen is het land dus wel bekend, maar wat boven de kalen ligt weet niemand nauwkeurig mee te delen: hoge ontoegankelijke bergen sluiten het af, waar niemand overheen gaat. Die kalen zeggen, maar mij lijkt dat onwaarschijnlijk, dat in die bergen mannen met bokspoten wonen en wanneer men die voorbij is gegaan, weer andere mensen die het halve jaar slapen, iets wat mij helemaal onaannemelijk lijkt.

Dus wat het gebied betreft aan de dageraadzijde van de kalen staat wel onomstotelijk vast dat het bewoond wordt door Isseddonen, maar van hetgeen daarboven in de richting van de noordenwind ligt is niets bekend, evenmin van het gebied boven de kaalkoppen als van de streek boven de Isseddonen, - behalve dan wat die mensen zelf vertellen.

Er wordt verteld dat de Isseddonen de volgende gebruiken kennen. Wanneer iemands vader sterft, brengen al zijn familieleden hem schapen. Wanneer zij die geofferd en het vlees in stukken gesneden hebben, snijden zij ook de overleden ouder van hun gastheer in stukken, dan mengen zij al het vlees door elkaar en laten het opdienen. Het hoofd van de dode wordt kaal geschoren, grondig gereinigd en verguld en vervolgens als een relikwie behandeld waaraan zij jaarlijks grote offers brengen. Dat is wat een zoon daar voor zijn vader doet, zoals men in Griekenland de dodenherdenking kent. Verder vertelt men dat ook deze Isseddonen vredelievend zijn en dat vrouwen er dezelfde rechten hebben als mannen. Deze mensen zijn dus nog bekend, maar wat betreft het gebied dat boven hen ligt, - het zijn de Isseddonen die zeggen dat daar die eenogige mensen en goud bewakende griffioenen leven. Dat verhaal hebben de Scythen van hen overgenomen en via de Scythen heeft het bij ons in de rest van de wereld ingang gevonden, zodat wij hun ook de Scythische naam Arimaspen geven, want arima betekent in het Scythisch één en spen oog.

Het hele gebied dat ik heb opgenoemd heeft zo'n slecht klimaat dat er acht van de twaalf maanden een ondraaglijke koude heerst. In die periode krijg je door het uitgieten van water geen modder. Modder krijg je alleen door een vuur aan te steken. De zee bevriest, evenals de hele straat van Kertsj, en de Scythen van de Krim rukken met hun troepen over het ijs op en rijden met hun wagens naar de overkant tot bij de Sinden. Zo is het dus acht van de twaalf maanden onafgebroken winter en de overige vier is het er nog behoorlijk koud.

Dat klimaat vertoont heel andere kenmerken dan alle in andere streken heersende klimaten. In de lente regent het er niet noemenswaard, maar in de zomer houdt het niet op met regenen. Het onweert er niet in de tijd waarin dat elders gebeurt, maar 's zomers keer op keer. Een onweer 's winters is er zo'n vreemde gebeurtenis dat men er een voorteken in ziet, zoals ook een aardbeving als die in Scythië plaatsvindt, of dat nu 's zomers of 's winters is, als een voorteken wordt beschouwd.

Paarden zijn er tegen dat slechte weer bestand, maar muilezels en ook ezels verdragen het helemaal niet. Elders lopen juist paarden die in de kou staan gangreen op en zijn ezels en muilezels er wel tegen bestand. Ik heb de indruk dat hier de oorzaak ligt van het feit dat hun ongehoornde koeien geen horens krijgen. Mijn mening wordt bevestigd door een versregel van Homerus in de Odyssee, die als volgt luidt:

En Afrika, waar rammen terstond gehorend opgroeien,

waarin correct is opgemerkt dat horens in hete streken snel verschijnen. Waar strenge koude heerst, krijgt het vee ofwel helemaal geen horens, of als het ze krijgt, gaat het moeizaam.

Dat zijn de verschijnselen die in die streek ten gevolge van de kou optreden en het verbaast me dan ook (uitweidingen streef ik in mijn werk immers uit principe na) dat in heel Elis geen muilezels geboren kunnen worden, hoewel die streek niet koud is en er ook geen andere aanwijsbare oorzaak voor is. In Elis zelf zeggen de mensen dat bij hen geen muilezels geboren worden door een of andere vervloeking en wanneer voor hun merries de tijd nadert om bevrucht te worden, drijven zij hen naar de omliggende dorpen. In het land van de buren laat men dan de ezels op hen los, totdat de merries drachtig zijn, en dan drijft men ze weer terug.

Wat die veren betreft, waarvan de Scythen zeggen dat de lucht er zo vol van is dat het onmogelijk zou zijn te zien wat er verder in hun werelddeel ligt of daardoorheen te komen, ik ben daarover de volgende mening toegedaan. Boven hun gebied sneeuwt het altijd, zij het 's zomers natuurlijk minder dan 's winters. Wie nu al eens van nabij dichte sneeuw heeft zien vallen, weet wat ik bedoel: die sneeuw lijkt namelijk op veren. Het komt eerder door het slechte klimaat, zoals ik dat heb beschreven, dat het noordelijk gedeelte van dat werelddeel onbewoond is. Van die veren spreken de Scythen en de omringende volkeren naar mijn idee dus, omdat zij de sneeuw ermee vergelijken.

Hiermee is gezegd wat wordt verteld over de verste streken.

(slot volgt)