De Revisor. Jaargang 11

[p. 12]

Jean-Paul Franssens
Het bezoek van de jonge dichter aan de oude dichter

Het bezoek van de jonge dichter aan de oude dichter is als volgt verlopen.

De jonge dichter gaat op een koude, vooral natte herfstmiddag op zoek naar de oude dichter die aan de rand van een kustdorp woont, in een huisje aan de voet van een dijk die het polderland afsluit van bos en duin. Dat huis moet ergens tussen struiken en eikenhakhout verscholen liggen, daardoor is het niet gemakkelijk te vinden. De jonge dichter is van heinde en ver gekomen; hij kent hier heg nog steg. Hij moet afgaan op de betrouwbaarheid van een met pen en inkt getekende plattegrond van de omgeving. Deze bestaat uit een wirwar van lijnen, voorzien van onduidelijk geschreven namen met uitleg die de lanen en bossteegjes bedoelen aan te duiden, waarvan er één, als alles goed verloopt, naar de polderdijk zal verwijzen, naar het huis waar de oude dichter woont. Daar zal deze hem ontvangen, want hij is van zijn bezoek op de hoogte gebracht.

Maar de vervaardiger van het getekende wandeldocument heeft kennelijk een inktsoort gebruikt die gemaakt werd in een tijd waarin schaarste en grondstoffennood de boventoon voerden, want bij het veelvuldige raadplegen ervan in de stromende regen, vloeien de vele streepjes al spoedig als een eenkleurige aquarel dooreen. Een mooi gezicht misschien voor iemand die van dit soort vluchtige toevalligheden houdt, maar voor een doeltreffend gebruik volledig ongeschikt. Het duurt dan ook geruime tijd eer de jonge dichter na een dooltocht geheel doorweekt bij de dijk aankomt.

Nu hij zijn reisdoel nadert, bevangt hem toch een zekere schroom. Zal de oude dichter hem wel écht willen ontvangen? Zal hij hem hartelijk begroeten, zijn natte jasje te drogen hangen, en hem iets warms te drinken aanbieden? Of zal hij op een hooghartige manier de deur openen, hem niet eens binnenvragen, maar hem buiten in de regen laten staan? Maar mocht hij hem toch uitnodigen, zou hij dan wel naar de jonge dichter willen luisteren, die hem wil vertellen hoe mooi hij de gedichten van de oude dichter vindt, dat hij die bijna dagelijks leest of voorleest aan een geliefd persoon, zodat hij vele ervan uit zijn hoofd kent? Zou hij de oude dichter durven vragen een paar van de verzen voor te dragen uit zijn lievelingsbundel die hij goed beschermd tegen de overmatige vochtigheid in de binnenzak van zijn colbertjasje verborgen heeft?

Dan ziet hij opeens met kloppend hart een huisje dat geheel overeen komt met de mondelinge beschrijving die hem is gegeven. Het ziet er, ondanks de weersomstandigheden, dankzij het rieten dak, de kleine ramen met diagonale witgeschilderde sponningen, vriendelijk en uitnodigend uit. De tuin is door de tuinman al jaren geleden in de steek gelaten en heeft door zijn wilde wasdom iets betoverends meegekregen, waardoor er iets weemoedigs maar ook vertrouwenwekkends van uitgaat.

De jonge dichter rilt intussen van de kou. Hij krijgt, zoals dat wel vaker bij spannende momenten het geval is een plotselinge, heftige, zich tijdens zijn tocht nog niet eerder aangekondigde aandrang van een WC gebruik te maken. Dat maakt zijn entree er bij de oude dichter bepaald niet eenvoudiger op. Kan hij bij het binnenkomen, na de eerste begroeting, wel meteen de wens uiten even van de WC-gelegenheid gebruik te mogen maken? Wat zal de oude dichter van zo'n binnenkomst denken? - Geldt het bezoek van de jonge dichter in de eerste plaats mijn WC en slechts in de tweede plaats mijzelf? - Bovendien: het huis is opgetrokken uit hout, daardoor is het niet aannemelijk dat er binnen muren zijn; het is er zeker erg gehorig. Ook dat is een pijnlijke bijkomstigheid die met poëzie en dichterschap weinig te maken heeft.

De jonge dichter loopt over het dichtbegroeide pad naar de voordeur. Daarop blijkt een briefje bevestigd

[p. 13]

te zijn waarop te lezen staat: Niet storen tot vier uur! De jonge dichter is vrij stipt. Hij gaat liever te vroeg dan te laat naar een gemaakte afspraak. Maar hij heeft geen horloge. Zodoende weet hij niet precies hoe laat het is. Misschien is het nog maar vijf voor vier, of zelfs tíen voor vier. Hij kan het dringende verzoek dat op de deur is geprikt onmogelijk negeren door aan te bellen. Dat briefje zal er als het vier uur is, ten teken dat het belet is opgeheven wel door de oude dichter worden weggehaald.

Hij gaat om het huis heen. Soms staat er wel eens een vriendelijk klein huisje bij iemand in de tuin, met een uitgesneden hartje in de deur. Waarom zou dat hier niet het geval zijn? Opeens hoort hij in de dichterswoning het gerinkel van een wekker. Hij had dus gelijk: de oude dichter kon nog niet gestoord worden want hij sliep! Nu houdt de jonge dichter het niet langer meer uit: hij duikt achter het huis de bosjes in en doet dat wat weldra een groot gevoel van opluchting teweeg zal brengen. Nadat hij nog met zijn lange natte haren in de doornachtige takken verward is geraakt, wacht hij in de regen nog een tijd voordat hij weer naar de voordeur teruggaat. Het briefje is inderdaad verwijderd, zodat het verbod om aan te bellen is opgeheven. Aanbellen? Waaraan? Er is helemaal geen bel. Hij klopt behoedzaam, zo bescheiden mogelijk op de deur. Niet het minste geluid duidt er op dat dit kloppen gehoord is. Hij klopt nogmaals. Maar hoort weer niets. Hij draait de deurkruk omlaag, duwt zo ingetogen mogelijk de deur op een kier. Dan kucht hij een paar maal ten teken dat er een levend wezen voor de deur staat die binnengelaten wil worden, en klopt nogmaals. Dit keer zou het kloppen als een beetje te hard, ja zelfs als ongeduldig kunnen worden opgevat. Hij schrikt er zelf van, terwijl hij bedenkt dat het geluid voor een gevoelig oor gemakkelijk als brutaal en opdringerig bonzen kan overkomen. Nog even wacht hij, dan duwt hij de deur verder open om zachtjes maar duidelijk de dubbele naam van de oude dichter uit te spreken. Hij waagt een stap naar binnen en ziet in het halletje een deur. Daarin zit een slot voorzien van een rood schijfje, dat aan de binnenkant verstelbaar is waardoor aan een ieder buiten duidelijk kan worden gemaakt, dat degene die zich achter die deur bevindt voor een korte of langere periode niet gestoord wenst te worden.

De jonge dichter begrijpt wat er van hem verwacht wordt. Hij trekt de voordeur weer dicht en blijft buiten in de niet meer te stuiten regenvlagen staan. Eindelijk hoort hij het geluid van een closetspoeler. Even later gescharrel in de gang. En daar staat zijn gastheer.

De oude dichter draagt een tweedstoffen dichtersuniform voorzien van een vlinderdas. In zijn borstzak heeft hij een eenvoudige pochet, dat aan zijn verschijning een zekere nonchalante, maar chique zwier geeft. De jong dichter krijgt geen hand maar wordt op een bijna verlegen manier gewenkt om binnen te komen.

In de kleine woonkamer is het warm. Iets té warm, is de jonge dichter zo vrij bij zichzelf vast te stellen. Dat kan ook niet anders, want de oliehaard brandt op maximale capaciteit. De oude dichter biedt de jonge dichter een stoel aan pal voor de warmtebron. Deze zou die stoel het liefst een stukje terugschuiven, maar in de kamer staat zo te zien alles op een vaste plaats - en het zou niet bepaald getuigen van respect voor het gevoel van orde en netheid waarmee de oude dichter zich in zijn simpele behuizing omringt. De meubels zijn van een sobere eikenhouten kwaliteit. Op de ronde tafel ligt een geblokt tafelkleed, in de stoelen zijn kussens bevestigd om het zitten wat behaaglijker te maken. Aan de vloerbedekking is een perzisch tapijtje toegevoegd, en aan de wand hangen tussen droogbloemen portretfoto's. Dit kleine woonvertrek, met zijn lage plafond, kon evengoed dat van een leraar geschiedenis in ruste zijn, wiens vrouw is overleden en die de verzorging van zijn woning heeft toevertrouwd aan een plichtsgetrouwe, maar fantasieloze werkster.

De oude dichter gaat zwijgend, zonder de jonge dichter in zijn doornatte plunje aan te kijken, op een verstandige afstand van het vuur zitten. De jonge dichter zegt evenmin iets. Hij kijkt in de onregelmatig brandende vuurgloed vlak voor zich. Zijn gezicht wordt door de overmatige hitte weldra rood, en de warmte mist evenmin zijn werking op zijn kleren, want weldra begint zijn natte broek te dampen. Daardoor verandert niet alleen de vochtigheidsgraad in het vertrek aanzienlijk, tevens stijgt er een geur van te veel gedragen corduroy op. Dat is voor de jonge dichter een hoogst onprettige gewaarwording, die ook aan de oude dichter niet ongemerkt voorbij gaat want die schuift zijn stoel verder van hem vandaan.

Het enige geluid dat hoorbaar is is dat van de regen die tegen de vensters slaat, vermengd met het onregelmatige geloei van de oliehaard. De jonge dichter hoort ergens in het huis een raam klapperen, maar hij durft zijn onrust over het nat worden van have en goed van de oude dichter niet kenbaar te maken.

Dan staat de oude dichter op. Op een bijna plechtstatige wijze vraagt hij de jonge dichter of hij misschien iets

[p. 14]

wil drinken. Deze denkt even na, en vraagt na een kort gekuch van de ander - wellicht een teken van ongeduld - om thee. De oude dichter herhaalt langzaam en niet onvriendelijk, bijna binnensmonds de zojuist uitgesproken drankwens, om zich vervolgens in een aangrenzend keukentje terug te trekken. Daarbij laat hij de keukendeur openstaan, zodat de jonge dichter zonder moeite een blik kan werpen in een tweede privéruimte van de woning.

Een klein gasstel, op een antieke lampettafel, is verbonden aan een veel te lange rubberslang, die in gevaarlijk uitziende lussen van de tafel neerhangt, zodat het er wat de brandveiligheid betreft in het morsige vertrekje niet al te best voor staat. Veel pannen staan er niet op de plank boven het granieten aanrecht. Zo te zien is de oude dichter een eenvoudige eter, in elk geval een liefhebber van stamppot of puree, want tussen het weinige keukengereedschap dat onderaan die plank hangt, bevinden zich maar liefst twee aardappelstampers. De oude dichter ontdekt de spiedende, ietwat onbescheiden blikken van de jonge dichter, en sluit de deur.

De jonge dichter zit nu geheel alleen voor de hete haard. Hij zou nu best zijn stoel wat bij de hitte vandaan kunnen schuiven, maar hij durft het nog steeds niet. De oude dichter staat voor het gasstel in de keuken te wachten tot het theewater kookt, denkt de jonge dichter. Wat zou hij gedaan hebben wanneer ik hier niet had gezeten? Hij zou de waterkookwachttijd zeker in zijn stoel in de kamer hebben uitgezeten en niet in de kleine onverwarmde keuken. Het is duidelijk dat hij mijn aanwezigheid schuwt, dat hij mijn nabijheid als hinderlijk ervaart en uit de weg gaat!

Een sputterend gefluit kondigt aan dat het water kookt. Even later komt de oude dichter met een hete theepot in zijn hand de kamer in. Behoedzaam zet hij de pot in de daarvoor gereedstaande, opengeklapte theemuts. Zij wordt met een dof klikje, handig, op een bijna parmantige manier door de oude dichter gesloten. Hij gaat weer op zijn plaats zitten, zijn hoofd een beetje scheef, de handen gevouwen in zijn schoot. Hij zwijgt. Nu moeten ze beiden wachten tot de trektijd van de thee verstreken is. De jonge dichter probeert in gedachten een openingszin te formuleren waarin de reden van zijn bezoek tot uitdrukking wordt gebracht. Maar als hij een begin gevonden meent te hebben wordt dit weer door een ander begin verdreven, dat ander weer door een volgend, zodat hij dit denken maar liever als onbegonnen opgeeft. Het is beter dat ik wacht tot de thee is ingeschonken, zegt hij in zichzelf. Als je wat te drinken hebt praat het altijd wat gemakkelijker...

Dan, eindelijk, vindt de oude dichter dat de thee lang genoeg getrokken heeft. Met een ietwat beverige hand schenkt hij twee geurige koppen thee in en vraagt: ‘Bent u een liefhebber van spritskoek?’ De jonge dichter knikt uitbundig om aan te geven dat hij daar buitengewoon dol op is, dat hij daarvan een groot, groot liefhebber is, dat hij héél erg veel van spritskoeken houdt! De oude dichter geeft hem zijn thee. Hij heeft vergeten er suiker in te doen, maar ofschoon de suikerpot midden op tafel staat durft de jonge dichter daar niet om te vragen. De oude dichter gaat terug naar de keuken en houdt hem even later een geopende trommel voor.

Koektrommels krijgen, wanneer zij op een veelzijdige manier worden gebruikt, dat wil zeggen wanneer de diversiteit van de erin opgeborgen koekjes groot is, een vaak weeïge, wat onbestemde, maar in elk geval onsmakelijke geur. Bij deze trommel is dat in hoge mate het geval. Er liggen twee koeken in. Een hele en een halve. De jonge dichter neemt de halve, waarop de oude dichter zegt:

‘Maar neemt u toch alstublieft een hele!’ Even aarzelt de jonge dichter. Hij kan toch onmogelijk de halve koek terugleggen, daarmee duidelijk te kennen gevend dat hij een halve koek voor de oude dichter wel genoeg vindt.

‘Neemt u gerust. Ik heb vanmorgen al een koek bij de koffie genomen,’ zegt de oude dichter als hij zijn aarzeling bemerkt. Dan heeft hij er zeker nog een halve bijgenomen, want waar komt anders die ene helft vandaan? Denkt de jonge dichter.

Intussen is zijn situatie er zo dicht op de haard niet beter op geworden. In zijn linkerhand heeft hij een kop thee, met op het schoteltje de halve, en in zijn rechterhand de hele sprits. De warmte begint ondraaglijk te worden, hij kan met zijn volle handen geen kant op. Er staat weliswaar een bijzettafeltje, maar dat is oneindig ver uit de buurt. Hoe moet hij in hemelsnaam zijn thee drinken? Hij zou de hele koek op zijn knie kunnen leggen, dan heeft hij tenminste één hand vrij voor de thee. Maar dat zou voor de oude dichter ook geen prettig aanblik zijn, zo'n koek op een natte, nog steeds dampende broek!

De oude dichter kijkt naar het gekwelde, rood opgezwollen gezicht van de jonge dichter, en naar zijn dampende kleren, maar hij schijnt niet bij machte te zijn in die situatie enige verandering of verlichting te brengen.

[p. 15]

Wat moet de jonge dichter beginnen? Hij is aan handen en voeten gebonden door thee, spritskoeken en een gloeiend hete kachel. Het beste is dat ik eerst de hele koek opeet, zegt hij in zichzelf, dan heb ik tenminste één hand vrij. Hij neemt een flinke, zelfs veel te grote hap. Het kruimelige gebak blijkt niet alleen bijna oneetbaar maar ook volkomen uitgedroogd en is voor menselijke consumptie ten enen male ongeschikt. Hij ziet geen kans het met de thee weg te spoelen. Trouwens die is nog veel te warm, en dat zal hij voorlopig zo dicht bij de haard ook wel blijven. De scherpe korreltjes missen hun werking niet. Hij begint krampachtig te kuchen. Hij probeert een hoestbui te onderdrukken, maar raakt daarbij in ademnood. Om zich bij het overmatige hoesten dat er op volgt een houding te geven, neemt hij nog een ferme, weer veel te grote hap. Daarbij komt één brok in zijn luchtpijp terecht. De ramp die daarop volgt is niet gering: hij laat zijn theekopje uit zijn hand vallen en giet zo de inhoud over zijn intussen bijna opgedroogde linkerbroekspijp. De stukken koek vallen daarbij op de grond, en worden, doordat de jonge dichter in paniek opstaat, onder zijn natte voeten vertrapt. In de kamer ontwikkelt zich een schroeilucht omdat bij het hoesten een gedeelte van zijn mondinhoud op de haard is terecht gekomen.

De oude dichter komt wat traag en behoedzaam in actie. Hij gaat naar de keuken en komt terug met een stofblik en veger. Hij reikt de jonge dichter een zurig ruikend aanrechtdweiltje aan. Deze staat er wat hulpeloos mee in zijn handen, want de thee is intussen al in zijn broek en in het perzische vloerkleed getrokken. Het enige dat hij kan verzinnen is de koekkruimels ermee van de oliehaard af te vegen, waarbij hij in zijn onhandigheid lelijk zijn vingers brandt.

De oude dichter knielt aan de voeten van de jonge dichter neer en veegt de vloer schoon. Vol schaamte slaat de jonge dichter deze ongewild devote houding gade. Als de oude dichter weer overeind komt, weet hij niets beters te doen dan het dweiltje in de opgeveegde kruimels op het stofblik te leggen. Dan, voor het eerst, kijkt de oude dichter hem in de ogen. In zijn blik is een zweem van spot te zien, maar ook een zeker mededogen af te lezen.

Wanneer de oude dichter nadat hij het stofblik met toebehoren in de keuken heeft opgeborgen in de kamer terugkomt, is de jonge dichter op veilige afstand van de kachel gaan staan. De oude dichter vraagt hem niet om weer te gaan zitten, en het wordt de jonge dichter na verloop van tijd duidelijk dat hij het bezoek aan de oude dichter als beëindigd moet beschouwen. Buiten is het harder gaan regenen, en de oude dichter stelt voor per telefoon een taxi te bestellen, ‘op mijn kosten want ik heb een lopende rekening.’

Vervolgens staan ze in het koude halletje voor het laatst in stilte bijeen, wachtend op de naderende auto. Dat dicht naast elkaar staan in die kleine gang duurt behoorlijk lang, omdat het slecht weer is en de taxi van ver moet komen. Maar eindelijk is het zover. De jonge dichter stapt de regen in. Een gehuurde autobestuurder houdt heel deftig het taxiportier voor hem open. Hij aarzelt bij het naar binnenstappen, of hij zich nog eens naar de oude dichter zal omwenden, maar dan overwint hij zijn bescheidenheid en knikt hem vanuit zijn comfortabele zitplaats vriendelijk tot ziens. Ook de oude dichter kijkt vriendelijk terwijl hij zijn hand opsteekt. Ondanks het geluid van de automobiel en de stromende regen hoort de jonge dichter nog juist voor het sluiten van de autodeur, wat de oude dichter hem toewenst:

‘Bon voyage!’