De Revisor. Jaargang 11

[p. 53]

Vertaallaboratorium
Charles Baudelaire: Bénédiction
vertaald en ingeleid door Petrus Hoosemans

Moritz von Schwind

Het tweemaandelijks periodiek La Revue des Deux Mondes publiceert op 1 juni 1855 voor het eerst onder de titel Les Fleurs du Mal een achttiental verzen van Charles Baudelaire (1821-1867), die zich in het eerste gedicht rechtstreeks wendt tot de lezer met een indringende vermaning en een merkwaardige beschuldiging:

Jij, lezer, kent dat uitgelezen monster óók,
jij, lezer, huichelaar - mijn broeder - mijn gelijke!

Het ‘monstre délicat’ uit de voorlaatste regel heeft betrekking op de Ennui, de Geest der Verveling, de gekwelde verveeldheid, de morele en emotionele afstomping, die zondig is omdat ze bewust is. Baudelaire zoekt zijn lezers dus onder een publiek dat net als hij vertrouwd is met deze geest van verveling en afstomping, een hoogst ondankbaar publiek, des te treuriger naarmate het groeit. Dit gedicht Au Lecteur blijft als woord vooraf gehandhaafd in de eerste editie in boekvorm van Les Fleurs du Mal, 1857, evenals in de meeste daaropvolgende uitgaven, en zo heeft dit vers wellicht ten onrechte de taak van algemene inleiding overgenomen van het hier volgende gedicht Bénédiction.

In dit lange vers toont Baudelaire ons de dichter als gedoemde èn als uitverkorene, als mislukte profeet èn als hoogverhevene, die de lijdensweg van zijn leven ten einde moet gaan om daarna de smaak van de ware erkenning te proeven. De Dichter - de hoofdletter is een platonisme - is de serene maker van verzen die beseft dat zijn arbeid tegelijk levensrechtvaardiging is en doem. De zwaarwichtige eerste regel en de dramatische beelden zijn hiervoor het bewijs, overdaad en overdrijving ten spijt.

Charles Baudelaire is zijn leven lang gekweld door een groeiend gevoel van miskendheid en mislukking, een gevoel dat ten grondslag ligt aan zijn tot wreed sarcasme verbitterde ironie en aan zijn neiging tot mystificatie en hyperbolisme. De moeder in Bénédiction ziet in haar zuigeling de toekomstige ziekelijke dichter, het onterfde kind is de onder curatele gestelde verkwister, de hysterische echtgenote is een drankzuchtige concubine. De dichter noemt de kille feiten niet, maar hult die in suggesties, waarmee hij tegelijk personen beschermt en zijn sarcasme opvoert.

De rijke en getalenteerde jonge dandy die van zijn leven een kunstwerk zou maken vervalt geleidelijk tot een vroegoude man die door ziekte en zucht wordt geteisterd. Zijn levenswerk, Les Fleurs du Mal, wordt kort na de eerste publicatie wegens obsceniteit veroordeeld en uit de handel genomen. Maar ondanks alle tegenwerking en miskenning, bespotting en armoede blijft de als decadent gehoonde dichter zeer consequent in zijn demonstratie van de eenheid van leven en werk, zoals maar weinig dichters voor of na hem deden of doen. De dichterlijke vrijheid schikt de werkelijkheid naar eigen wens en wezen en de eenheid van leven en werk blijkt uit de consequente volharding: de Dichter vecht niet om erkenning maar om zijn voortbestaan ondanks miskenning.

In Bénédiction voorvoelt Baudelaire zijn tragische levensloop en -afloop: loon en lof zullen hem na de troostende dood pas toevallen.

[p. 54]

Bénédiction

Lorsque, par un décret des puissances suprêmes,
Le Poète apparait en ce monde ennuyé,
Sa mère épouvantée et pleine de blasphèmes
Crispe ses poings vers Dieu, qui la prend en pitié:

- ‘Ah! que n'ai-je mis bas tout un noeud de vipères,
Plutôt que de nourrir cette dérision!
Maudite soit la nuit aux plaisirs éphémères
Où mon ventre a conçu mon expiation!

Puisque tu m'as choisie entre toutes les femmes
Pour être le dégoût de mon triste mari,
Et que je ne puis pas rejeter dans les flammes,
Comme un billet d'amour, ce monstre rabougri,

Je ferai rejaillir ta haine qui m'accable
Sur l'instrument maudit de tes méchancetés,
Et je tordrai si bien cet arbre misérable,
Qu'il ne pourra pousser ses boutons empestés!’

Elle ravale ainsi l'écume de sa haine
Et, ne comprenant pas les desseins éternels,
Elle-même prépare au fond de la Géhenne
Les bûchers consacrés aux crimes maternels.

Pourtant, sous la tutelle invisible d'un Ange,
L'Enfant déshérité s'enivre de soleil.
Et dans tout ce qu'il boit et dans tout ce qu'il mange
Retrouve l'ambroisie et le nectar vermeil.

Il joue avec le vent, cause avec le nuage,
Et s'enivre en chantant du chemin de la croix;
Et l'Esprit qui le suit dans sons pèlerinage
Pleure de le voir gai comme un oiseau des bois.

Tous ceux qu'il veut aimer l'observent avec crainte,
Ou bien, s'enhardissant de sa tranquillité,
Cherchent à qui saura lui tirer une plainte,
Et font sur lui l'essai de leur férocité.

Dans le pain et le vin destinés à sa bouche
Ils mêlent de la cendre avec d'impurs crachats;
Avec hypocrisie ils jettent ce qu'il touche,
Et s'accusent d'avoir mis leurs pieds dans ses pas.

Sa femme va criant sur les places publiques:
‘Puisqu'il me trouve assez belle pour m'adorer,
Je ferai le métier des idoles antiques,
Et comme elles je veux me faire redorer;

Et je me souûlerai de nard, d'encens, de myrrhe,
De génuflexions, de viandes et de vins.
Pour savoir si je puis dans un coeur qui m'admire
Usurper en riant les hommages divins!

Et, quand je m'ennuierai de ces farces impies,
Je poserai sur lui ma frêle et forte main;
Et mes ongles, pareils aux ongles des harpies,
Sauront jusqu'à son coeur se frayer un chemin.

Comme un tout jeune oiseau qui tremble et qui palpite,
J'arracherai ce coeur tout rouge de son sein,
Et, pour rassasier ma bête favorite,
Je le lui jetterai par terre avec dédain!’

Vers le ciel, où son oeil voit un trône splendide,
Le Poète serein lève ses bras pieux,
Et les vastes éclairs de son esprit lucide
Lui dérobent l'aspect des peuples furieux:

- ‘Soyez béni, mon Dieu, qui donnez la souffrance
Comme un divin remède à nos impuretés
Et comme la meilleure et la plus pure essence
Qui prépare les forts aux saintes voluptés!

Je sais que vous gardez une place au Poète
Dans les rangs bienheureux des saintes Légions,
Et que vous l'invitez à l'éternelle fête
Des Trônes, des Vertus, des Dominations.

Je sais que la douleur est la noblesse unique
Où ne mordront jamais la terre et les enfers,
Et qu'il faut pour tresser ma couronne mystique
Imposer tous les temps et tous les univers.

Mais les bijoux perdus de l'antique Palmyre,
Les métaux inconnus, les perles de la mer,
Par votre main montés, ne pourraient pas suffire
A ce beau diadème éblouissant et clair;

Car il ne sera fait que de pure lumière,
Puisée au foyer saint des rayons primitifs,
Et dont les yeux mortels, dans leur splendeur entière,
Ne sont que des miroirs obscurcis et plaintifs!’

[p. 55]

Zegening

Wanneer de Dichter op bevel der hoogste machten
verschijnt in deze wereld waar Verveling woont,
dan balt zijn bange moeder in het diepst verachten
haar vuisten tot de Heer, Die haar nog deernis toont.

- ‘Ah! Had mij toch een nest vol adders laten baren
in plaats van deze hoon die aan mijn borsten leeft!
Vervloekt, die nacht, waarin wat korte vreugden waren
waarvoor mijn schoot de zware straf ontvangen heeft!

Daar Gij mij onder alle vrouwen hebt verkozen
de walg te worden van mijn trieste echtelief
en daar ik dit misgroeide monster niet kan lozen
in open haardvuur, als een losse liefdesbrief,

zal ik Uw haat die mij verdrukt doen overspringen
op dit verfoeide tuig van Uw boosaardigheid
en ik zal dit ellendig boompje zó verwringen
dat geen der zieke knoppen ooit tot bloesem leidt!’

Aldus laat zij het schuimen van haar haat weer zakken
en, zonder van een eeuwig Plan iets te verstaan,
legt op de Hellevloer zijzelf de eerste takken
van 't boetevuur voor kwaad in moederschap begaan.

Maar toch, daar ongezien een Engel het komt hoeden,
drinkt het onterfde kind zich vol met zonneschijn;
in alles wat het vindt dat laven kan en voeden
ontdekt het rode nectar en puur ambrozijn.

De knaap speelt met de wind, met wolken kan hij spreken,
hij drinkt zich lustig van de Kruisweg zingend zat;
de Geest die op zijn vrij- en blijheid heeft gekeken
volgt diepbedroefd de jongen op diens pelgrimspad.

Zij die hij lief wil hebben slaan hem angstig gade
of, tegenover zijn bedaardheid moed vergaard,
proberen hem te brengen tot een klaagtirade,
op hem valt de beproeving van hun wrede aard.

Aan brood en wijn bestemd om slechts zijn mond te smaken
zijn smerig speeksel door hen toegevoegd en as;
van alles wat hij aanraakt veinzen zij te braken
en lasteren elkaar als volger op zijn pas.

Zijn vrouw loopt op de openbare straat te schreeuwen:
‘Omdat ik zijn aanbidding door mijn pracht verdien
zal ik fungeren als godin uit vroeger eeuwen
en mij als zij van zuiver bladgoud doen voorzien.

Aan nardus, wierook, mirre zal ik mij bezatten,
aan wijn, vlees, knielingen, opdat ik weten zal
of in zijn lovend hart ik alle macht kan vatten,
de hoogste eerbewijzen honend met gelal!

En als ik weer genoeg heb van zijn zotternijen
dan valt op hem mijn hand, die tenger is maar hard;
mijn nagels zullen zich, als nagels van harpijen,
de kortste weg te banen weten naar zijn hart.

En als een rillend nestjong naast de eierschalen
zal ik het rukken uit zijn bloeddoorlopen balg
en om mijn liefste dier op lekkers te onthalen
zal ik het op de vloer neersmijten in mijn walg!’

Ten Hemel, waar zijn oog een hoge troon ziet wenken,
houdt de serene Dichter vroom de arm gericht,
en het ontzaglijk vonken van zijn helder denken
ontneemt hem op het woest gepeupel alle zicht;

- ‘Heer, weest gezegend, Gij, die ons belast met lijden
als goddelijke heelkracht voor onzuiverheid
en allerpuurst bestanddeel dat aan het bereiden
van sterkte voor verheven wellust is gewijd!

Ik weet dat Gij de Dichter zitting houdt geboden
in 's Hemels Heerschaar in een uitverkoren rij
en dat Gij hem op Uw oneindig feest wil noden
van Tronen, Deugden en van hoge Heerschappij.

Van alle adel ken ik Smart als enig echte,
waar hel zomin als aarde greep op krijgen zal;
en nodig is om mijn mystieke kroon te vlechten
de last van alle tijden en van elk heelal.

Maar de juwelen door Palmyra ooit verloren,
metalen zonder naam en paarlen opgebracht
door Uw hand uit de zee, die zouden nooit bekoren
in mijn verblindend diadeem van licht en pracht;

want dat zal slechts gemaakt zijn van de reine stralen
gewonnen uit de gloed van 't heilig eerste Uur,
waarvan het mensenoog met al zijn pronk en pralen
niet meer is dan een trieste spiegel zonder vuur!’