De Revisor. Jaargang 10

[p. 14]

Herman Koch
Tussen de mensen

Becker sloeg de hoek om en kwam zo bij de versperring. De soldaten hingen wat verveeld rond in de middagzon en rookten sigaretten. Twee van hen dwongen een oude vrouw haar boodschappentas uit te pakken en de inhoud op een uit enkele planken en schragen bestaande lage tafel uit te stallen. Half geamuseerd keek Becker toe hoe de verschillende groenten en vruchten aan een grondige inspectie werden onderworpen. Toen hij naderbij kwam, merkte hij dat de soldaten elkaar aanstootten en zachtjes begonnen te grinniken. Ze lieten er geen twijfel over bestaan dat ze Beckers uiterlijk, in het bijzonder zijn kalende schedel, tot mikpunt van hun spot hadden gekozen. Hij toonde zijn identiteitskaart, waarop hun houding op slag veranderde. De dienstdoende officier hield de kaart tussen duim en wijsvinger en wapperde deze heen en weer, alsof Becker hem een gloeiendhete kastanje in handen had gegeven. Hij nam nauwelijks de tijd om de op de kaart geplakte foto te bestuderen en gaf het document met een lichte buiging aan Becker terug.

Daarop sloeg de officier zijn ogen neer en zijn blik dwaalde hulpeloos over de wortelen, uien en tomaten, die de oude vrouw inmiddels weer in haar tas was begonnen te pakken. De soldaten zwegen, trommelden met hun vingers op de magazijnen van hun automatische geweren en keken naar niets in het bijzonder. Becker maakte een grapje, waarna allen zich ontspanden en opgelucht lachten. Een van de soldaten hield nu zelfs de tas van de oude vrouw open, terwijl een ander er, nog altijd grijnzend, de boodschappen inpakte.

Een kwartier later belde Becker bij het eerste adres aan. Om bij de deur te komen moest hij een drietal steile trappen beklimmen. Op de overloop stond een kinderfietsje tegen een paar vuilniszakken geleund. Uit de handvaten staken witte en rode plastic slierten.

Een vrouw deed open. Tegelijk met het noemen van zijn naam en het tonen van de identiteitskaart had hij zijn voet tussen de deur gezet. In de woonkamer zat een jongetje op de grond met blokken en autootjes te spelen. Becker hurkte bij het jongetje neer en liet zich bewonderend uit over de wijze waarop hij de blokken in een waar labyrinth van wegen, kruisingen, tunnels en garages had gerangschikt. Het jongetje was juist klaar met het schrijven van de woorden Parkeergarage voor 500 auto's op een van de lange, platte stukken hout en liet dit trots aan Becker zien alvorens het op de juiste plaats neer te zetten.

Hij stond op, streek het jongetje over zijn haar en keek om zich heen. Hij trok allereerst de laden van een grote linnenkast een voor een open en voelde met zijn vingers vluchtig tussen het daarin opgeborgen linnengoed. Vervolgens rommelde hij wat in de keukenkastjes en wierp een blik in de stortbak van het toilet. Nadat hij ook nog de boekenkast had doorzocht, ontdekte hij dat het belastend materiaal gewoon onder het vloeiblad op de schrijftafel lag. Hij bladerde het even door en stak het toen dubbelgevouwen in de binnenzak van zijn jas. Hoewel de vrouw het formulier, dat Becker haar met betrekking tot de in beslag genomen papieren ter ondertekening voorlegde, aanvankelijk met enige argwaan bekeek, tekende zij tenslotte zonder het gelezen te hebben. Ze vertelde hem dat de schrijver van de papieren haar elke week op een vaste dag bezocht. Hij bleef dan altijd bij haar slapen en zij lag vaak urenlang in bed te wachten, terwijl hij tot diep in de nacht aan de schrijftafel zat te tikken. Thuis, in zijn eigen gehorige kamer, zou al dat getik teveel in de gaten lopen, had hij tegen de vrouw gezegd, temeer daar hij immers al twee jaar werkloos was. Hij kwam meestal tegen etenstijd en ging zodra hij het eten op had achter de schrijfmachine zitten. In het begin had ze zijn gezelschap nog wel op prijs gesteld, maar de steeds volgens hetzelfde patroon verlopende bezoeken waren haar inmiddels danig de keel uit gaan hangen.

Hij was ziekelijk en hoestte veel. Soms trok hij hele-

[p. 15]

maal wit weg en ijsbeerde dan minutenlang door de kamer, waarbij hij diepe zuchten slaakte. Hij had nooit de minste belangstelling voor het zoontje getoond. Het had haar daarom zo getroffen dat hij, Becker, na zijn binnenkomst eerst bij het zoontje was neergehurkt. Ze liep nu al de hele dag rond met het onplezierige vooruitzicht dat hij vanavond weer voor de deur zou staan. Met Beckers voorstel om nog diezelfde avond opnieuw langs te komen, stemde ze dan ook onmiddellijk in.

Om geen argwaan te wekken legde hij het belastend materiaal weer onder het vloeiblad terug. De afgelopen weken was het hoesten alleen maar erger geworden, zei de vrouw bij de deur nog tegen hem. Altijd had ze er rekening mee gehouden dat hij op een dag dood naast haar in bed zou kunnen blijven liggen. Ze had een verhaal gehoord van iemand die het ene moment nog vrolijk had gelachen, de wijn in de glazen had geschonken en de schaakstukken op hun plaats had neergezet om het volgende ogenblik dood in zijn stoel te blijven zitten. Becker verzekerde de vrouw nogmaals dat hij die avond terug zou komen.

Op straat was het warm en stil. Na een minuut of tien kwam hij bij een groot plein. Ofschoon de zon nog altijd hoog aan de hemel stond, waren de terrassen zo goed als uitgestorven. Hij ging een café binnen en zette zich aan een tafeltje helemaal achterin waar vrijwel geen licht van buiten doordrong. Hij bestelde bier en iets te eten. De serveerster boog zich over het tafeltje heen en kuste hem op zijn mond. Nadat hij had gegeten en gedronken ging ze hem voor naar een boven het café gelegen kamertje. Becker stelde vast dat de lucht van de gebakken eieren, die hij zojuist had gegeten, ook tot in dit vertrek was doorgedrongen. Hij liet zich op het bed vallen en stak een sigaret op.

De serveerster sloot de gordijnen, kleedde zich uit en kwam naast hem liggen. In het kamertje was het nu bijna even donker als in het café beneden. Op het lege plein speelde een draaiorgel. Hij dacht aan het op de grond spelende jongetje, de blokken en de tunnels, begroef zijn handen diep in de zakken van zijn jas en sloot zijn ogen.

Die middag werkte hij nog drie adressen af. Bij de eerste twee trof hij niemand thuis, verschafte zich toegang met een loper, maar vond niets van belang. Bij het derde adres had hij meer geluk. De bewoners lieten zich op heterdaad door hem betrappen. Omdat hij van buiten kwam stond hij eerst een tijdje met zijn ogen te knipperen, maar toen zag hij op een tafel toch duidelijk de stencilmachine staan. Op de grond, onder de tafel, lagen dikke pakken stencilpapier.

Becker belde een wagen en las ondertussen de tekst die de twee aanwezige bewoners, een vader en een zoon, hadden gestencild. Hij raadde hen aan eerst nog iets te drinken, aangezien het wel even kon duren voordat ze weer wat te drinken zouden krijgen. Staande in de keuken dronken ze alledrie een glas ijskoude limonade. Daarop bond hij de stencils met een touw bijeen en overhandigde deze aan de mannen die de bewoners kwamen halen. Een van de mannen stootte bij zijn binnenkomst een antieke olielamp omver. Ze droegen allebei bruinleren jekkertjes en lachten alleen maar, terwijl ze met hun witte gymschoenen gewoon door de scherven heenliepen.

Onderweg naar huis ging hij een restaurant binnen. Het terras voor het restaurant werd uitsluitend bevolkt door een groepje luidruchtige militairen. Ze schreeuwden verwensingen en lieten bierviltjes de gracht in zeilen.

Toen de ober zijn bestelling had gebracht, haalde Becker een foto uit zijn zak en liet deze aan de man zien. Hoewel hierbinnen alle tafeltjes onbezet waren, keek de ober eerst een paar keer om zich heen en bracht daarna zijn hoofd tot vlak naast Beckers oor. Zo kwam hij van de ober te weten dat de man op de foto inderdaad een paar straten hiervandaan woonde en minstens eenmaal per week het restaurant bezocht.

Becker opende zijn portefeuille en legde een bankbiljet naast zijn bord. In plaats van het biljet onmiddellijk in zijn zak te steken, begon de ober nu opnieuw te fluisteren. Hij vertelde dat bij zijn bovenburen vaak tot heel laat het licht bleef branden. Je hoorde er nooit enig gerucht, maar dat van dat licht was toch niet helemaal in de haak? Misschien dat hij over een dag of tien wat meer zou kunnen vertellen. Toen Becker zich over zijn bord boog, was het bankbiljet verdwenen.

Thuisgekomen had hij juist overal het licht ontstoken en zich met een glas bier voor het open raam gezet toen de telefoon ging. Het was de huishoudster van zijn moeder. Met zachte stem deelde ze hem mee dat zijn moeder, die al meer dan een half jaar bedlegerig was, die middag was gestorven.

Een taxi bracht Becker naar de woning in de buitenwijk. Het viel hem op dat zijn moeders huishoudster, die anders altijd in gewone kleren liep, nu een zwarte

[p. 16]

jurk met een wit schortje aanhad. Ze liet hem in de slaapkamer waar zijn moeder in een peignoir op het bed lag. Op het nachtkastje naast het bed stond een ingelijste foto van hem, Becker, in het uniform van dienstplichtig militair. Hij boog zich voorover en bekeek de foto wat nauwkeuriger. Destijds viel het haar nog in stevige lokken over zijn voorhoofd, alleen als je goed keek waren er hier en daar wat dunne plekken te zien.

Zachtjes sloop hij de gang op. De huishoudster stond in de keuken koffie te zetten en smeerde boterhammen. Hij sloot zich op in het toilet en keek in de spiegel. Zijn schedel glansde en er stonden overal kleine druppeltjes op.

De huishoudster zei dat het warme weer van de afgelopen dagen het aftakelingsproces nog had versneld. Ze schonk de koffie in en zette het bord met de in keurige vierkantjes gesneden boterhammen voor Becker neer. Ze was al begonnen met het inpakken van het glaswerk en het serviesgoed. Op de grond stonden kartonnen dozen, en ze wikkelde ieder voorwerp zorgvuldig in krantenpapier en deed dit vervolgens in een doos.

Zo wordt uiteindelijk alles in krantenpapier gepakt en opgeborgen, dacht Becker.

Hij keek om zich heen en kreeg de gewaarwording dat hij zich niet in het huis van zijn moeder maar in een wachtkamer bevond, en dat hij elk moment kon worden binnengeroepen om van een zeurende kiespijn te worden verlost. In aansluiting op dit gevoel bladerde hij gedachteloos enkele tijdschriften door en keek nu ook voortdurend op zijn horloge.

Na enige tijd stond hij op en liep naar het raam. Het plein, waaraan de woning van zijn moeder lag, had hem met zijn hoge gelijkvormige huizen en symmetrische aanleg altijd aan de binnenplaats van een kazerne doen denken. In het licht van de straatlantaarns was te zien hoe een man zich als een willoze speelbal door zijn twee aangelijnde honden in een grillige choreografie over het trottoir liet sleuren.

Het was nu helemaal donker, maar in de woning leek het alleen nog maar warmer te worden. Terwijl de huishoudster onverstoorbaar doorging met het inpakken van de glazen en schalen, trok Becker de laatjes van een secretaire open en neusde tussen de papiertjes, paperclips en elastiekjes. In een hoek van de kamer stond een ladenkastje dat van onder tot boven met sieraden was gevuld: zowel schitterende gouden oorbellen als volstrekt waardeloze plastic halskettingen en armbanden. Hij wierp nog een blik in een kast met glaswerk, maar zag ook hier niets wat hem blijvend belang zou kunnen inboezemen. Tenslotte liep hij terug naar de slaapkamer, pakte de foto van het nachtkastje en stak deze in de binnenzak van zijn jas.

De mannen, in wier gezelschap Becker enkele uren later de drie steile trappen beklom, waren dezelfde twee van die middag. Terwijl ze wachtten tot er open zou worden gedaan, boog een van hen zich giechelend over het kinderfietsje en bootste met zijn lippen het geluid van een zware motorfiets na.

De vrouw deed open en liet hen binnen. Uit de stoel achter de schrijftafel kwam een lange, magere man overeind. Becker liep op de schrijftafel toe, tilde de schrijfmachine een eindje op en griste de papieren onder het vloeiblad vandaan. De man wisselde een blik met de vrouw, die nog steeds in de deuropening stond. Daarop boog hij het hoofd en liet zich zonder een woord te zeggen tussen de twee bruinleren jekkertjes in naar buiten begeleiden.

Becker staarde een ogenblik naar de grond. De blokken waren opgeruimd en lagen in keurige stapeltjes in een hoek. Beneden klonk gelach en er waren geluiden te horen alsof er iemand van een trap afviel. Daarna werd het stil.

Hij zag het jongetje pas toen het bijna vlak voor hem stond. Het had een pyama aan en wreef met één hand in zijn ogen, die nog half dichtzaten van de slaap. Voordat hij precies wist wat hij deed, had hij het jongetje onder zijn armen beetgepakt, tilde het hoog in de lucht en zwaaide het zo in het rond. Het jongetje kraaide van plezier en trommelde met zijn vuistjes op het grote glimmende hoofd dat in de diepte met hem meedraaide. Becker bleef hem door de lucht zwaaien tot hij bijna geen adem meer had, zette hem toen weer op de grond en daalde hijgend de trappen af.

Buiten richtte hij zijn blik nog eenmaal omhoog naar het verlichte raam op de bovenste verdieping. Hij keek naar het raam en luisterde scherp, maar het bonzen van zijn hart was het enige geluid dat de stilte in de lege straat verstoorde.