De Revisor. Jaargang 4

[p. 14]

Theo Compaan
Het houden van vrouwen

Hij was nergens op voorbereid. Zonder haperingen of stoornissen was hij opgegroeid, een korte, gedrongen jongen met zandkleurig haar en een voorliefde voor laarzen met flinke hakken. Jongens die een kop groter waren verkeken zich op hem en kwamen van een koude kermis thuis. Hij vond het een lange ruk naar de volwassenheid, maar doorliep alle stadia in een vlekkeloos tempo, was op zijn derde zindelijk, ging op zijn twaalfde naar de middelbare school, begon op zijn zestiende te roken en neukte niet lang daarna zijn eerste vriendinnetje, waarna hij meer ging roken, tot zijn broer hem vertelde, dat meisjes een hekel hadden aan jongens die rookten, zelfs al rookten ze zelf. Zijn broer, die drie jaar ouder was, rookte niet en een tijdlang volgde hij zijn voorbeeld.

Zijn vader was een voorbeeldig mens, een boekhouder die bijna volledig aan de bekrompen verwachtingen van mensen omtrent boekhouders beantwoordde, een niet geringe prestatie waarvoor hij na veertig jaar trouwe dienst terecht zuinig werd beloond. Zijn moeder deed op haar gebied niet voor haar man onder, ze boende en waste en streek en poetste en onderscheidde zich vooral hierin van een machine dat ze nooit kapot ging. Zijn broer sloeg hem wel eens op zijn gezicht wanneer hij dat nodig vond, maar dat was zelden. Meestal gingen ze eendrachtig samen naar school, vingen stekelbaarsjes en speelden bij het voetballen op straat graag aan dezelfde kant. Wat zijn jeugd betreft kon Gerrit Stikkelrij gerust zijn. Normaal, er is geen ander woord voor.

Ook de school, het instituut waar kinderen worden opgeleid voor galg en rad, kwam hij zonder kleerscheuren door. Hij spiekte met mate, leerde met mate en was nooit brutaal tegen de leraar, een succesformule die hij helemaal op eigen houtje ontdekte. Als beloning voor zijn slagen kreeg hij van zijn vader een horloge. Gerrit wist donders goed wat dat horloge allemaal symboliseerde, maar hij nam de uitdaging zonder angst en beven aan. Doordat hij te klein was hoefde hij niet in militaire dienst en kon meteen beginnen met geld verdienen. Bij zijn eerste baan was dat bitter weinig, zijn tweede was al wat beter en met zijn derde trof hij het in alle opzichten. Want niet alleen verdiende hij daar goed geld, hij ontmoette er ook zijn aanstaande vrouw, Kirrie. Ze was telefoniste. Ze had een bevallige, anonieme stem en mode was haar grote hobby. Ze trok zijn aandacht doordat er op de zaak zoveel over haar kleding en de inhoud daarvan werd gepraat, maar pas nadat hij haar voor het eerst had zien staan begon hij haar het hof te maken. Ze was hooguit twee centimeter langer dan hij. Met lagere hakken was dat te verhelpen. Een jaar na hun ontmoeting trouwden ze.

Gerrit was gelukkig, maar hij bleef met beide benen op de grond staan. Kirrie wilde blijven werken. Gerrit was het daar helemaal mee eens, want het idee, dat zijn zoetgevooisde, knappe vrouw de hele dag op vrije voeten zou zijn stond hem niet aan. Hij kocht een grote, zwarte aktentas en begon aan een avondkursus reklametechniek. Kirrie stond daar helemaal achter, bewonderde zijn ijver, zijn vorderingen en tenslotte het diploma en de daaruit voortvloeiende salarisverhoging.

Wat Gerrit betreft kon nu het echte leven beginnen. Een kind, een Amerikaanse keuken, eten in de stad, nog een kind, een bootje voor de weekends, al die genoegens waar hij tot nu toe geen tijd voor had gehad. Maar Kirrie gooide roet in het eten. Ze mopperde en sukkelde en zeurde, sloot zich iedere morgen een halfuur op in de badkamer en zag er nog slecht uit. Gerrit dacht, dat ze een kind nodig had, maar er bleek iets anders achter te zitten: ze had een vriend, iemand die een kop groter was dan zij. Te laat dacht Gerrit aan de telefoon. Hij had niets gemerkt, omdat ze 's avonds nooit in haar eentje wegging. Terwijl hij boven onbekommerd had zitten studeren, had zij aan de telefoon gezeten, eindelijk baas over haar instrument. Drie ontmoetingen in de stad waren voldoende geweest. Een kuise hartstocht.

‘Ben ik dan niet goed voor je geweest?’

Ze scheidden.

Het was voorjaar. De weinige bomen in de stad werden groen, jassen gingen open en er verschenen vreemde talen op straat. Gerrit zat in zak en as. Niet omdat hij treurde om Kirrie - een vrouw die hem bedroog, al was het nog zo kuis, kon maar beter opgerot wezen - maar omdat hij bedrogen was. Hij was er altijd van overtuigd geweest, dat succes en mislukking aan hemzelf te wijten en te danken waren, dat hij zijn eigen leven in de hand had. Alles leek te kloppen en plotseling klopte er niets meer. Hij had zijn eigen leven niet in de hand, omdat hij Kirrie niet in de hand had. Hij had zijn best voor haar gedaan, had af

[p. 15]

en toe een kadootje of bloemen voor haar gekocht, had haar vader uren lang tegen zich aan laten praten over het verschil tussen vissen met wurmen en met deeg, had haar dat idiote behang in de voorkamer laten kiezen. Wat kon hij meer doen?

Het ging slecht met zijn werk. Een promotie waar hij op gerekend had ging naar een ander, een belangrijke brief die hij behandelde raakte zoek, een typiste klaagde over hem bij zijn baas. Het raakte hem nauwelijks, hij zat veel meer in over iets anders. Als Kirrie hem ongemerkt kon bedriegen, konden anderen dat ook. Wie bedroog hem nog méér? De kollega die hem zijn promotie had afgesnoept natuurlijk. Daar had je het al: hij had altijd gedacht, dat Bido Voordewind en hij dikke vrienden waren, maar als puntje bij paaltje kwam draaide Bido hem mooi een loer. Dat hij dat niet voorvoeld had. Net als met Kirrie. Hoeveel meer was er waar hij geen weet van had?

Gerrit ging te rade bij zijn vrienden. Het waren er niet veel meer, want bij de scheiding was niet alleen de inboedel verdeeld, maar ook de vrienden. Ze stelden hem gerust, scheiden was iets heel gewoons, hij vond wel iemand anders, de tijd heelt alle wonden. Het was goed bedoeld, maar het was niet wat hij wilde horen. Hij wilde weten of zij hem ook belazerden. Maar hoe kon hij dat vragen? Als ze dat deden, zouden ze het zeker niet zeggen. Dus liet hij maar tegen zich aanpraten en ging even zorgelijk als hij gekomen was naar huis, waar het idiote behang in de voorkamer hem het leven zuur maakte.

Hij vond iemand anders. Ze had een hoge, scherpe stem en heette Wanna. Ze was minder mooi, maar intelligenter dan Kirrie. Ze deed hem aan zijn moeder denken, met haar sierlijke, geruisloze gang in huis en haar kribbige humeur tijdens het koken. Ze verloste hem van een groot deel van het huishouden. Wanna, de ex-verloofde van een van zijn vrienden, zei dat ze van het begin af aan gevonden had, dat Kirrie en hij slecht bij elkaar pasten. Deze als troost bedoelde mededeling maakte hem nog somberder. Dat ze niet bij elkaar pasten was blijkbaar voor iemand op een afstand al duidelijk geweest, terwijl hij het niet eens vermoed had. Hij had zich in haar vergist en niet zo'n beetje ook. Misschien vergiste hij zich in meer dingen. In Wanna, bijvoorbeeld.

Toen de stoel van zijn zekerheden onder hem vandaan was getrokken, gebeurde er iets vreemds. Als hij voorbereid was geweest, met meer fantasie was opgevoed en meer vrijheid had geleerd, had hij het misschien aangekund. Nu kwam het, zo kort na Kirries ontrouw, aan als een tweede stoot onder de gordel, terwijl hij van de eerste nog naar adem stond te happen. Op een avond spuugde hij na het tanden poetsen iets uit, een dun, rose beestje dat lag te kronkelen in de klodder slijm en tandpasta inde gootsteen. Hij rilde en spoelde het snel door. Na uren lang wakker te hebben gelegen viel hij tenslotte in slaap en werd even later door een nachtmerrie gewekt. Geradbraakt stond hij de volgende morgen op. Hij kocht een nieuwe tandenborstel en tandpasta van een ander merk. Hij vertelde er niets van tegen Wanna. Ze was apothekersassistente en zwoer bij hygiëne.

Hij zette de tandenborstel in een desinfekterende oplossing en wreef de tandpasta uit op zijn vinger voor hij het op de borstel deed. Iedere avond bestudeerde hij het uitgespuugde witte slijm, maar hij kon niets ongewoons meer ontdekken. Dat het ook niets met tanden poetsen te maken had bleek op een morgen, toen hij tijdens een hevige hoestbui weer iets uitspuugde. Midden in de klodder slijm in de gootsteen lag net zo'n beestje als de vorige keer. Hij boog zich voorover en bekeek het. Het was een centimeter of twee lang, met een donker kopje en vier pootjes. Hij zette de kraan erop, zodat het hulpeloos door de bak dreef en schoon spoelde. Met een lepel draaide hij het om. Toen deed hij een stap achteruit. Het rosé ding, dat in de gootsteen moeizaam overeind krabbelde, was geen beestje, maar een mensje. Het richtte zich op handen en knieën op en schudde het hoofd. Sliertjes haar hingen langs het gezicht. Het kroop langs de rand van de gootsteenbak. Kwam dit uit zijn keel? Hij schepte het op een lepel, gooide het in de w.c. en trok zo hard door, dat het koord brak.

Hij gorgelde 's morgens en 's avonds en hield op met roken. De typistes op kantoor klaagden, dat hij steeds onverstaanbaarder ging praten. Hij durfde niet meer bij Wanna te blijven slapen en begon uitvluchten te verzinnen waarom hij 's avonds naar huis moest. Het viel niet mee om na de liefde het behaaglijk geurige bed te verlaten en rillerig in de auto naar huis te rijden, wetend dat Wanna het niet vertrouwde, maar te bang voor het risiko dat hij zo'n ding uit zou spugen waar zij bij was. Op een avond wilde ze ineens met hem mee. Hij bezwoer haar, dat het alleen maar een hele sterke behoefte aan privacy was, het ging vanzelf over, hij had het in het begin ook met Kirrie gehad. Hij vond het zelf ook niet erg geloofwaardig klinken en hij kon het haar niet kwalijk nemen, toen ze zei dat hij haar de volgende dag niet zou zien, omdat ze ‘weg moest’. Het ontbreken van de mededeling waar ze heen moest sprak boekdelen. Hij zweeg en zoende haar ten afscheid.

‘Dan heb jij tenminste je privacy.’

Het werd zomer. Een nevelige zon warmde de straten op, spatte van ramen en auto's af. De dagen rekten zich behaaglijk uit. Op straathoeken stonden mensen kaarten te bestuderen. Wanna wilde met hem op vakantie. Gerrit stelde de beslissing uit. Hij wilde graag met haar mee, maar durfde niet. Hij besloot thuis te blijven als er voor de vakantie weer zo iets vreemds uit zijn mond kwam. Hij sliep slecht, werd midden in de nacht wakker omdat hij iets in zijn keel voelde kriebelen en holde voor niets naar de w.c. Hij had dikke wallen onder zijn ogen en zag er uit alsof hij wel een jaar vakantie zou kunnen gebruiken. Doordat hij gestopt was met roken, beefden zijn handen. Tenminste, dat zei hij. Hij vroeg Wanna de oren van het hoofd over longkanker, t.b.c. en wat voor ziektes van de ademhalingsorganen en de mond er maar waren. Noch in wat zij zei, noch in de medische encyclopedie kon hij iets vinden wat zijn geval zou kunnen verklaren. Avonden lang zat hij in de bibliotheek, diep voorovergebogen over zijn boek, zodat iemand die achter hem langs liep niet zou kunnen zien wat hij las. Tenslotte vroeg hij haar zo schertsend mogelijk, of ze wel eens gehoord had, dat iemand

[p. 16]

beestjes uitspuugde.

‘Nee, daar moet je eerst een paar maanden dood voor zijn.’ Hij lachte wrang met haar mee.

Op een dag zat hij bij Wanna te eten, toen hij iets taais tussen zijn tanden voelde. Hij kreeg een hoogrode kleur en rende naar de w.c. Tussen de stukjes komkommer dreef weer zo'n rose beestje. Het lag op zijn rug en verroerde zich niet. Aan de spelde knoppen van borsten en het donkere vlekje onder aan de buik was duidelijk te zien, dat het een vrouwtje was. Snel trok hij door. Wanna zat hem boos aan te kijken, toen hij binnen kwam en zijn omgevallen stoel overeind zette. Hij zei, dat hij plotseling misselijk was geworden.

‘En je hebt niet eens gekotst.’

‘Ik heb wel gekotst.’

‘Kom nou, de deur van de w.c. stond open. Ik heb je alleen die hap uit horen spugen.’

‘Dat vieze vreten van jou ook altijd!’ schreeuwde hij. Zijn stem sloeg over. ‘Als je maar niet denkt, dat ik met je op vakantiega!’ Hij sloeg de deur zo hard achter zich dicht, dat op de twee verdiepingen erboven de deuren nieuwsgierig weiden geopend.

Ze stuurde hem een briefkaart met maar een regel erop: Ik wil je niet meer zien. Hij ging naar haar huis, maar ze was er niet. Hij wachtte haar op bij de apotheek. Ze kwam met een kollega naar buiten en wilde niet met hem praten. Achteraf was hij daar eigenlijk blij om, want wat had hij tegen haar kunnen zeggen? Trouwens, die hinderlijke gewoonte van haar om altijd op schoenen met hoge hakken te lopen toonde wel aan, dat ze weinig respekt voor hem had.

Op zijn werk werd er achter zijn rug over hem gepraat en hij kreeg het gevoel, dat de typistes zich expres zo lang mogelijk maakten om goed op hem neer te kunnen kijken. Op een ochtend lag er een pakje sigaretten op zijn buro. Hij smeet het in de prullenbak. Niemand wist er zogenaamd van. Een paar dagen daarna, terwijl hij in de kantine zat te eten, voelde hij weer iets vreemds tussen zijn kiezen. Hij haastte zich naar de w.c. en hield het kronkelende figuurtje tegen het licht. Het was onmiskenbaar een mensenvrouwtje, dat zich driftig in de ogen wreef. Ze gaf geen geluid.

‘Ga je zusjes maar zoeken,’ mompelde hij, terwijl hij doortrok.

Hij meldde zich ziek en ging naar huis. Tegen de kontrolerend geneesheer zei hij, dat hij last had van hallucinaties, waarop hij werd doorverwezen naar een psychiater. Het verhaal over de vrouwtjes in zijn mond scheen de psychiater niet te verbazen. Toen Gerrit vroeg of zoiets wel meer voorkomt, zei hij, na hem een minuut strak te hebben aangeken:

‘Denkt u zelf, dat zoiets wel meer voorkomt?’

Gerrit bood aan er eentje mee te nemen, maar dat aanbod sloeg hij glimlachend af.

Hoe langer hij over het vreemde verschijnsel nadacht, hoe minder hij ervan begreep. Hij ijsbeerde door het huis, of lag in een stoel en wachtte. Binnenshuis was het wel uit te houden, maar op straat raakte hij snel in paniek. De bezoeken aan de psychiater waren de enige gelegenheden, dat hij langer dan vijf minuten de deur uit ging. De psychiater liet hem vertellen over zijn jeugd, zijn vader en moeder, zijn eerste seksuele ervaringen. Hij vond het wel makkelijk om op de rustbank zo maar een eind weg te vertellen, al zag hij niet wat dat met zijn geval te maken had. Hij had het zich lastiger voorgesteld, met allerlei tests en elektroden op zijn hoofd. Hij schreef een lange, verzoenende brief aan Wanna, zonder te zeggen wat er met hem aan de hand was. Ze antwoordde niet. Ze woonde een eind uit de buurt en hij durfde niet meer zo ver over straat. Hij begon aan een nieuwe brief, maar maakte hem niet af. Hij had haar de laatste tijd al zo veel voorgelogen, het enige wat hij haar nu nog kon vertellen was de waarheid en die zou ze nooit geloven. Hij voelde zich eenzaam.

Op een dag besloot hij er een te bewaren. De psychiater toonde nog steeds geen interesse, maar hij wilde toch graag een bewijs hebben. Hij deed het mensje in een lege jampot, kocht een akwariumbak en zand en zette de bak onder een lamp. Hij knipte een stukje uit een oude trui en gooide dal er in. Het eerste wat ze deed was zich wassen in het dekseltje van de jampot, dat hij tot drinkbad had bestempeld. Hij legde er nog een dekseltje in. Ze lag op haar rug in het water, spartelde met haar benen, zodat het water tegen het glas spatte en scheen zijn gezicht boven de bak niet te zien. Ze at hetzelfde eten als hij, iedere keer een halve theelepel vol. Hij zat uren achter elkaar voor het akwarium. Ze deed niet veel bizonders, liep wat rond en lag vaak opgerold in het stukje wol te slapen. Haar behoefte deed ze in een hoekje en groef ze onder. Soms zat ze in het zand en probeerde met haar vingers haar rossige haar te kammen.

Een paar weken later zette hij de volgende ook in de bak. Nieuwsgierig keek hij wat er zou gebeuren. Ze liepen wat rond langs het glas, af en toe naar elkaar kijkend. Opeens vloog de eerste op de nieuweling af en begon te vechten. Hij Hetze een tijdje begaan en haalde ze toen uit elkaar. De tweede had donker haar, zodat hij ze goed kon onderscheiden. Hij zette de eerste in een jampot in de bak, waarna de andere op haar gemak het terrein begon te verkennen zonder aandacht aan de jampot te besteden. De volgende dag zette hij ze weer bij elkaar. De tweede kroop weg onder het stukje wol, waar ze alleen onder vandaan kwam om naar het etensbakje te rennen, een snelle greep te doen en daarmee in haar schuilplaats te verdwijnen. De volgende morgen zaten ze naast elkaar in het zand. Hij hield zijn oor boven de bak, maar hoorde niets. De donkere had de eigenaardige gewoonte om op verschillende plaatsen kuiltjes en heuveltjes te graven, waar ze verder niets mee deed. Met hun vingers kamden ze elkaars haar.

Hij kreeg steeds meer plezier in ze. Na het eten zette hij zijn bord in de bak en keek hoe ze de kruimeltjes oppikten. Op een keer gleed de rossige uit in de jus. Hij lachte zo hard, dat ze geschrokken dicht tegen elkaar aan wegkropen onder de rand van het bord. Na lang nadenken gaf hij ze namen, die hij fluisterend uitsprak, maar waar ze niet op reageerden. Geleidelijk begon hij hun voorkeur voor bepaalde gerechten te ontdekken

[p. 17]

en vermeed hij de dingen die ze niet lustten. Fluitend liep hij door de kamer en tikte in het voorbijgaan met zijn nagels tegen het glas. Ze liepen rond, luierden en aten. Net mensen aan het strand.

Op een dag kreeg hij een oproep om zich te melden bij de Raad van Arbeid. Hij schrok, dat was veel te ver weg. Maar ineens besefte hij, dat hij geen reden meer had om bang te zijn, hij had al in geen maanden meer een mensje uitgespuugd. Hij juichte hardop, sprong op een leunstoel, zijn handen boven zijn hoofd als een zegevierende bokser. Het was voorbij, hij kon weer gaan en staan waar hij wilde. Hij stapte van de stoel af, ging zitten en streek zijn haar naar achteren. Gewoon verder leven, zonder ziekte, zonder psychiater. Hij stond op en liep rusteloos door de kamer. De rossige kwam onder de wol vandaan, stond op en rekte zich uit. Hij pakte haar voorzichtig beet en zette haar in de palm van zijn hand. Ze vond het blijkbaar eng, keek om zich heen en waagde zich niet uit het veilige middelpunt. Gewoon verder leven, zoals met Kirrie, met Wanna? Dat was pas abnormaal. Ze ging zitten en schudde het zand uit haar haar. Het kietelde. Hij glimlachte. Ze ging weer staan en keek omhoog.

‘Je kijkt tegen me op, hè?’ fluisterde hij en zette haar liefdevol terug in de bak.