Reynaert in tweevoud. Deel 2. Reynaerts historie

(2002)–Anoniem Reinaerts historie (Reinaert II)– rechtenstatus


Rede over de sieradenaant. Ende hi docht myt herten zere:Ga naar voetnoot5248 aant. God geef mijnre moeyen eere. 5250[regelnummer] Sy heeft mijn rijsgen wel doen bloeyen.Ga naar voetnoot5250 Sy heeft wel aen mijn kar gecroegen.Ga naar voetnoot5251 Sy heeft my geboden wel die hant. God danck dat sy den vont so vant.
[pagina 229]
Ic heb nu enen goeden voetGa naar voetnoot5254- 5255[regelnummer] Op te dansen, bin ic vroet. Ic wil nu selve zien uut mijn ogen Ende brengen voort die schoonste logen Die ye gehoort is overluut,Ga naar voetnoot5258 Om my te helpen self hier uut. 5260[regelnummer] Doe sprac hi: ‘Heer coninc, o wy!aant. Is Kuwart doot, wat zeg dy? Ende wair is Bellijn, die ram? Wat bracht hi u hier doe hi quam? Want ic hem drie juwelen gaffGa naar voetnoot5263 5265[regelnummer] Dair ic dat waer gern wist affGa naar voetnoot5265 Wair dat sy sijn gebleven. Dat een soude hi u hebben gegeven Ende mijnre vrouwen die ander twee.’ ‘Bellijn en bracht ons myn noch meeGa naar voetnoot5269 5270[regelnummer] Dan Kuwarts hooft, als ic wilneer sprack.Ga naar voetnoot5270 Dat ic vlusch op hem wrack,Ga naar voetnoot5271 Want ic hem dede nemen tlijff, Want hi seide self, die vuyl katijff, Dat hi den raet dair toe had gegeven 5275[regelnummer] Dat die brieve waren gescreven Die men in die scerpe vant al dair.’ ‘Och arme, heer, ist ummer wair?Ga naar voetnoot5277 Tfy katijff, dat ic ye was geboren!Ga naar voetnoot5278 Sijn dan die juwelen verloren? 5280[regelnummer] Des claech ic mijnre liever vrouwen. Ic woude mijn hert brake van rouwe. Dat ic leve dat is my leet.
[pagina 230]
Wat sel mijn wijff seggen als zijt weet? Sy sel onvroet wesen op my.Ga naar voetnoot5284 5285[regelnummer] Also node hengede syGa naar voetnoot5285 Dat ic die juwelen hier seynde. Nummermeer tot mijns levens eynde En ward ic goet vreent tegens haer.Ga naar voetnoot5288 Sy sel, als si weet voor waer, 5290[regelnummer] Driven also groten rauwe.’ ‘Wat, neve’, sprac vrou Rukenauwe,aant. ‘Wat baet dat gi droeft dus seer.Ga naar voetnoot5292 Noemt ons die juwelen; hebt genen deer.Ga naar voetnoot5293 Wy sellense by vrienden raet 5295[regelnummer] Wel crigen, tsy vroe off laet,Ga naar voetnoot5295 Des sy boven der eerden sijn,Ga naar voetnoot5296 Want onsen meyster Akarijn Sel dair om lesen in sijn boeken. Wi sellen te ban doen ende vloekenGa naar voetnoot5299 5300[regelnummer] In allen kerken dier off weet,Ga naar voetnoot5300 Tot dat hi dair off doet besceet.Ga naar voetnoot5301 Het en mach ons niet ontstaen.’Ga naar voetnoot5302 ‘Neen, hebt des genen waen.Ga naar voetnoot5303 aant. So wiese heeft en sceit dair niet aeff.Ga naar voetnoot5304 5305[regelnummer] Nye en gaff coninck so riken gaeff Als dese drie juwelen sijn. Doch dat hert hebdi mijn So zeer verlicht myt uwen troost. Mer ist dat my God verloost
[pagina 231]
5310[regelnummer] Tot mynen wil uut desen onrecht,Ga naar voetnoot5310 Dair om mi dese lose knechtGa naar voetnoot5311 Mit logentael hebben behangen:Ga naar voetnoot5312 Al soud ic dese werelt door gangenGa naar voetnoot5313 Ende dair om laten tleven mijn, 5315[regelnummer] Ic sel weten wair dat sy sijn.’ Mit eenre gevensder rouwiger clagen Sprac Reynaert: ‘Hoort, al mijn magen, Ic sal u noemen die juwele. Doch moocgdi seggen dat ic feleGa naar voetnoot5319 5320[regelnummer] Gelucs ende eeren hebben verloren. Teen was een vingerlijn, noem ic voren.Ga naar voetnoot5321 aant. Van fynen goude was dien rynck Ende bynnen, dat tegen den vynger ghinck,Ga naar voetnoot5323 Stonden letteren geamelgiert,Ga naar voetnoot5324 5325[regelnummer] Van sabel ende van azuer vysiert,Ga naar voetnoot5325 Ende dat Hebreeusche namen.Ga naar voetnoot5326 Ic en condse gespelden noch versamen,Ga naar voetnoot5327 Want ic die tael niet en verstont, Mer een wijs man maecte my des cont.Ga naar voetnoot5329 5330[regelnummer] Het was meyster Abrioen van Tryer.aant. Hier isser veel die sijn manierGa naar voetnoot5331 Wel kennen; hi verstaet alle dingenGa naar voetnoot5332 Tusschen Arkeloos ende DrongelingenGa naar voetnoot5333-aant. Ende Enam ende Floorsbergen. 5335[regelnummer] In alle die wildernisse nergen
[pagina 232]
En is geen dier so sterck, so coen, Ten is van meyster AbrioenGa naar voetnoot5337 Bedwongen als hijt aensiet, Ende moet al doen dat hy gebiet. 5340[regelnummer] Nochtan en looft hi niet aen Gode,Ga naar voetnoot5340 Mer het is die beste Jode Diemen in der werelt vijnt. Crude ende gesteente hi wel kynt,Ga naar voetnoot5343 Hair virtuten ende wat dat sijn.Ga naar voetnoot5344 5345[regelnummer] Ic liet hem sien dit vingerlijn. Hy seide my dat die drie namenaant. Eerst uutten paradise quamenGa naar voetnoot5347 En datse Seth synen vader brocht Doe hi den ontfermigen oly zocht.Ga naar voetnoot5349 5350[regelnummer] So wie die namen over hem draecht,Ga naar voetnoot5350 Hy blijft altijt ongeplaecht Vander temptatien ende vanden quaden.Ga naar voetnoot5352 Donre, blixom mach hem niet scaden,Ga naar voetnoot5353 Tovery noch alfs gedroch.Ga naar voetnoot5354 5355[regelnummer] Meerre duecht leytter an noch:Ga naar voetnoot5355 Hy en mach niet verderven van coude,Ga naar voetnoot5356 Al lage hi oeck in enen woude Al moeder naect op een velt Drie wijntersche nacht aen een getelt, 5360[regelnummer] Al vroost ende weidet uutten noorden,Ga naar voetnoot5360 So grote cracht hebben die woorden
[pagina 233]
In orconde meyster Abryoen.Ga naar voetnoot5362 Een steen van wonderliken doenGa naar voetnoot5363 aant. Stont buten aent vingerlijn. 5365[regelnummer] Hy en mocht niet verbetert sijnGa naar voetnoot5365 Ende was gedeilt van verwen drye.Ga naar voetnoot5366 Als root cristal was deen pertyeGa naar voetnoot5367 Ende dat blencte so claerGa naar voetnoot5368 Off hi barnen ende vuyr wair.Ga naar voetnoot5369 5370[regelnummer] Also was hi altoos gedaen.Ga naar voetnoot5370 So wair een woud by nachte gaenGa naar voetnoot5371 Ende hi myt hem droech den steen, Hy en behoefde lichts en geen Van keersen, want hi zach 5375[regelnummer] So wel oft wair schoon dach. Mit sulke gelijc was dander, twaer,Ga naar voetnoot5376 So fijn ende so door claer Als oft wair gebruneert.Ga naar voetnoot5378 So wat mysquamen den ogen deert,Ga naar voetnoot5379 5380[regelnummer] Off aen den lichaem enich geswel, Dat conde dat uut boeten welGa naar voetnoot5381 Nie dan ment bestreeck dair mede.Ga naar voetnoot5382 In allen hooftzweer ende swairhede,Ga naar voetnoot5383 Off inden lichaem enich ongesond 5385[regelnummer] Die van versumentheit comen cond,Ga naar voetnoot5385 Van vergiffenisse ende venijn,Ga naar voetnoot5386 Off enige ziecte die mach sijn,
[pagina 234]
Lanc evel, gycht ende tysike,Ga naar voetnoot5388 Fistel, kancker ende artike,Ga naar voetnoot5389 5390[regelnummer] Ende alle siecte sonder die doot, Op dat men een luttel fonteynen gootGa naar voetnoot5391 Dair men den witten steen in stack En dat dranc, al ongemack Wort hy quijt, cond hi geswelgen.Ga naar voetnoot5394 5395[regelnummer] Mit groten recht mach ic my belgenGa naar voetnoot5395 Dat icken dus vulic heb verloren.Ga naar voetnoot5396 Die derde verwe, moochdi horen,Ga naar voetnoot5397 Die was groen als een glas, Mer zommich dropel dair in wasGa naar voetnoot5399 5400[regelnummer] Gemengt, recht als purpur vaer.Ga naar voetnoot5400 Die meyster seide my voorwaer, So wie dat droege sulcken steen, Van synen vianden en souden geen So sterck wesen off so coen 5405[regelnummer] Die hem macht had te mysdoen, Ende hi soude alle wegeGa naar voetnoot5406 So wair hi vocht hebben zege, Waert bi nachte off by dage, Dess hi den steen nuchteren aensage.Ga naar voetnoot5409 5410[regelnummer] Ende dair toe soude hi liefgetalGa naar voetnoot5410 Sijn mitten luden over al. Al hadden si hem gehaet te voren, Sy souden vergeten alle toren,Ga naar voetnoot5413 Ende droech hi den steen dat si en sagen.Ga naar voetnoot5414 5415[regelnummer] Ende oeck en soude hi niet versagenGa naar voetnoot5415
[pagina 235]
Door geen bedroch, door geen gewelt. Tegen hondert gewapend te voet, So soude hi blide ende wel gemoet Ende vrolic van herten keren, 5420[regelnummer] Behoude sijns lijfs ende eren.Ga naar voetnoot5420 Mer hi most sijn een edel manaant. Dair geen dorperheit wair an,Ga naar voetnoot5422 Off alle dese cracht en holp hem niet. Lieve vrienden, nu besiet: 5425[regelnummer] Hebdi ye in waren wort Van steen meerre cracht gehoort? Ende om dat hi was so goet,aant. So docht ic dat my niet en stoetGa naar voetnoot5428 Te hebben so dueren scat, 5430[regelnummer] Ende hadden den coninc om dat,Ga naar voetnoot5430 Mynen lieven heer, geseynt Als een den edelsten die men vijnt;Ga naar voetnoot5432 Ende wanttet al aen hem leit,Ga naar voetnoot5433 Al onse eer en onse zalicheit, 5435[regelnummer] Op dat sijn lijff voor allen vresenGa naar voetnoot5435 Te bet altoos bewaert soud wesen. Een spiegel ende een kamaant. Die ic ter selver steden nam Dair ic vant dat vingerlijn. 5440[regelnummer] Dus wil ict openbaer sijn:Ga naar voetnoot5440 Dat was in mijns vaders scat. Ny en creech ick meer dan dat Ende die woude ummer hebben mijn wijf. So wel waren sy hair gerijf,Ga naar voetnoot5444
[pagina 236]
5445[regelnummer] Dat icse dair niet en mocht laten.Ga naar voetnoot5445 Die had ic ter eren ende haerre baten Der coninghin geseynt, mijnre vrouwe, Want sy my vrientscap ende trouwe Ende grote huescheit heeft bewijst.Ga naar voetnoot5449 5450[regelnummer] Die kam ende mocht niet sijn volprijst.Ga naar voetnoot5450 Hy was gemaect van een beenaant. End dat was suver ende reen, Dat is geheten Panthera.Ga naar voetnoot5453 Tusschen dat groot India 5455[regelnummer] Ende dat eerdsche paradise Voedt dese beest ende soect hair spise.Ga naar voetnoot5456 Van verwen is hi also schoon,Ga naar voetnoot5457 Dat men onders hemels throon Geen verwe en vijnt so diere,Ga naar voetnoot5459 5460[regelnummer] Panthera en heefs een maniere.Ga naar voetnoot5460 Dair toe so ruuct hi also zoet, Dat sijn lucht can geven boetGa naar voetnoot5462 Van eniger groter quale.Ga naar voetnoot5463 Sijn schoonheit ende dat hi ruuct so wale 5465[regelnummer] Dat doet mennich dier hem volgen na. Een scouder been heeft Panthera, Seer dun, breet ende dat so vast,Ga naar voetnoot5467 Dat hem deren en mach geen last. Ende als men hem dat levende wynt uut,Ga naar voetnoot5469 5470[regelnummer] So blijft hem altoos die virtuutGa naar voetnoot5470
[pagina 237]
Vander zueter lucht ende roke.Ga naar voetnoot5471 Ten mach niet rotten noch crigen brokeGa naar voetnoot5472 Nummermeer tot genen dagen. Water, vuyr, steeck noch slagen 5475[regelnummer] En mach hem niet scaden licht. So hert, so vast ist en so dicht.Ga naar voetnoot5476 Die zuete lucht die dair uut schietGa naar voetnoot5477 En soude die mennich loven niet? Het heeft al sulke cracht 5480[regelnummer] Dat etens noch drinckens en acht Die sijn zade dair by mach wesen.Ga naar voetnoot5481 Die is alles evels genesen,Ga naar voetnoot5482 Gesont van herten, vri ende vro. Dit been is gepolijst alsoaant. 5485[regelnummer] Claer oft wair van sulver fijn,Ga naar voetnoot5485 Dair toe wit alst mach sijn Van yvorien off bockraen.Ga naar voetnoot5487 Die tanden die dair aen staen Sijn nauwe te maten ende smal,Ga naar voetnoot5489 5490[regelnummer] So slecht off sy waren van glasen al.Ga naar voetnoot5490 En tusschen die tand ist velt so breet,Ga naar voetnoot5491 Datter mennich beeld in steet,Ga naar voetnoot5492 Van finen goude wel gesneden,Ga naar voetnoot5493 Half knokels lanc en dair beneden,Ga naar voetnoot5494 5495[regelnummer] En sach nye sijns gelijcs in reden.Ga naar voetnoot5495 Die velde sijn gescakiert,Ga naar voetnoot5496
[pagina 238]
Van sabel, van kelen geammelgiert,Ga naar voetnoot5497- Van synoper ende van azuer, Ende is die hystorie ende aventuerGa naar voetnoot5499 5500[regelnummer] Hoe Venus, Juno en Pallas Een apel die fijn gouden was,Ga naar voetnoot5501 Onder hem drien hadden gemeen;Ga naar voetnoot5502 Ende ellic wouden hebben alleen.Ga naar voetnoot5503 Alle wijl sy dair om keven.Ga naar voetnoot5504 5505[regelnummer] Ten lesten sijns zijs op een bleven,Ga naar voetnoot5505 Dat sy aen Parijs ghingen Ende hem den gouden appel bringen, Dat hi en gave openbaerGa naar voetnoot5508 Die van hem drien die scoonste waer.Ga naar voetnoot5509 5510[regelnummer] Paris die schoon was ende haerde,Ga naar voetnoot5510 5510a[regelnummer] Doe sijn vaders scapen verwaerdeGa naar voetnoot5510a Buten Troyen op die heide. Juno geloofde hem ende seideGa naar voetnoot5512 Die meeste rijcheit te hebben dan Die doe ter werelt had enich man, 5515[regelnummer] Op dat hi hair den appel wijsde toe.Ga naar voetnoot5515 Pallas die geloofde hem doe,Ga naar voetnoot5516 Woude hi hair den appel toe wisen, Sy souden hooch in machten doen rysen,Ga naar voetnoot5518 Dat hi alle sijn viande soudeGa naar voetnoot5519 5520[regelnummer] Onder hem dwingen hoe hi woude.
[pagina 239]
Venus sprac: ‘Wat seg di van scat Off van gewelt, berecht my dat?Ga naar voetnoot5522 Is Priamus niet dijn vader Ende Hector dijn brueder, die algader 5525[regelnummer] Tlant heeft bedwongen voor ende na, En is niet dijn moeder Ecuba En is Troeyen niet dijn, die grote stat?Ga naar voetnoot5527 Ic sel di geven die meeste scat, Den edelsten ende den besten dair by 5530[regelnummer] Die in alle die werelt sy, Wilstu my voor die scoonste prisen Ende den gouden appel my toe wisen. Du selste hebben dat scoonste wijff Die ye ontfenck op eerden lijffGa naar voetnoot5534 5535[regelnummer] Ende ummermeer gecrigen sal.Ga naar voetnoot5535 So bistu rijck boven al, So clymstu allen heren boven. Dats een scat die nyement can volloven,Ga naar voetnoot5538 Want reyn vrouwen, scoon ende goet, 5540[regelnummer] Die connen sterken mannes moet Ende verdriven alles herten leyt. Sij doen plegen scamelheit.Ga naar voetnoot5542 Sy doen duecht ende wijsheit leren.’ Parijs hoorde hair presenteren.Ga naar voetnoot5544 5545[regelnummer] Sijn hert wart in groter vroude. Hy bad dat sy hem nomen woude Die scone vrouwe, wie sy wair. Venus sprac: ‘Ic seg di wair: Des conincs wijff van Grieken, Helene.Ga naar voetnoot5549
[pagina 240]
5550[regelnummer] Scoonre vrou en leeft nu gene, Edel, zedich, rijck ende wijs.’ Doe gaff hair den appel Parijs Ende seide dat si die scoonste waer. Hoe hi Helenen creech dair naer 5555[regelnummer] Ende namse den coninc MenelausGa naar voetnoot5555 By hulpen der godynne Venus Ende brachtse te Troyen bynnen, Dat grote solaes der herten mynnenGa naar voetnoot5558 Dat sy twee te samen dreven, 5560[regelnummer] Stont dair myt beelden op gegeven,Ga naar voetnoot5560 Ende letteren dair op gegreven,Ga naar voetnoot5561 Dair men bi mocht boecstaven gereetGa naar voetnoot5562- Van ellic dinck dat ondersceet. Nu hoort van dat spiegel goet.aant. 5565[regelnummer] Dat glas dat dair in stoet, Dat was schoon ende onmaten claer,Ga naar voetnoot5566 Dat men dair in sach ver ende naerGa naar voetnoot5567 Al dat op een mijl na gesciede,Ga naar voetnoot5568 Wast aen beesten off aen liede, 5570[regelnummer] Van dingen die men weten wilde. Ende die oec voorden spiegel hilde Sijn aengesicht ende hi dair in zaghe, Had hi sproete, smette off vlage,Ga naar voetnoot5573 Op sijn oge peerle off twitte,Ga naar voetnoot5574 5575[regelnummer] Vluys ofte cobe oft ander smitte,Ga naar voetnoot5575
[pagina 241]
Dat genas hi claerlic al.Ga naar voetnoot5576 So groot virtuut, so groot gheval,Ga naar voetnoot5577 Dat had dat spiegel glas in hem. Ist wonder dat ic mysmoedich ben 5580[regelnummer] Te verliesen so groten vont?Ga naar voetnoot5580 Dat hout dair dat glas in stont,aant. Was licht ende vast ende heet cetijn.Ga naar voetnoot5582 Het soude ewelike sijnGa naar voetnoot5583- Eert rotte ende wormstake. 5585[regelnummer] Ende om dese selve sakeaant. Dede die coninc Salomon Synen tempel bynnen doenGa naar voetnoot5587 Mit desen hout al om gecleden,Ga naar voetnoot5588 Om sijnre groter reynicheden.Ga naar voetnoot5589 5590[regelnummer] Men prijstet beter dan enich gout. Het is gelijc ebenushout,Ga naar voetnoot5391 aant. Daer wilen die coninc CrompaertGa naar voetnoot5592 Off had gemaect dat houten paert Om lieften des MaradigasGa naar voetnoot5594 5595[regelnummer] Dochter die so schoon was, Op dat hise waende wynnen.Ga naar voetnoot5596 Dat peert was so gemaect van bynnen, So wie dair op sat ende hijs begeerde,Ga naar voetnoot5598 Hy voer henen sijnre veerdeGa naar voetnoot5599 5600[regelnummer] Hondert mylen bynnen eenre uren. Dat quam tot scerper aventuerenGa naar voetnoot5601
[pagina 242]
Cleomedis, synen soen, Want hi en woude nie geloven die goenGa naar voetnoot5603 Ga naar voetnoot5603- Dattet houten peert had sulken macht. 5605[regelnummer] Hy sat dair op ende besacht,Ga naar voetnoot5605 Want hi was moedich ende koen Ende geerde hoge dade te doen Om der werelt prijs te ontfaen.Ga naar voetnoot5608 Crompaert dreide om enen wervel saenGa naar voetnoot5609 5610[regelnummer] Die in des paerts borst te voren stont. Doe hief tpeert op uut vryen grontGa naar voetnoot5611 Ende voer ter veynster uut vander zael. Eer men een pater noster soude lesen wael,Ga naar voetnoot5613 Hy sach hi was tien mylen ver. 5615[regelnummer] Cleomedes was droeve ende er.Ga naar voetnoot5615 Hy en waende nummermeer keren. Die hystorien dair off ons leren Wat groter anxt dat hi leet, Ende hoe ver dat hi reet 5620[regelnummer] Op dat ebenus houten paert, Eer hi vernemen conde den aertGa naar voetnoot5621 Hoe ment weder keren dede,Ga naar voetnoot5622 Hoe ment daelde ende op voer mede.Ga naar voetnoot5623 Doch doe hijt wist, so was hi vro.Ga naar voetnoot5624 5625[regelnummer] En dit quam meeste deel soGa naar voetnoot5625 Bi des edels houts cracht Dair sulcke kunst was in gevracht.Ga naar voetnoot5627 Ende al des gelijcs so wasGa naar voetnoot5628
[pagina 243]
Dat hout dair op stont tspiegel glas, 5630[regelnummer] Ende was oec ander halven voet Breder dan dair dat glas in stoet, Buten om gaende alront. Dair mennich hystori vreemd in stont,aant. Dat my te seggen wair te veel, 5635[regelnummer] Van goud, van sabel ende van keel,Ga naar voetnoot5635 Azuur, sulver ende synoper.Ga naar voetnoot5636 Dese sess verwen waren properGa naar voetnoot5637 Dair in gewrocht daert behoorde, Ende onder ellic hystori die woorde 5640[regelnummer] Gegreven ende geammelgiert,Ga naar voetnoot5640 Wat ellic bedude. So wel visiertGa naar voetnoot5641 En was nye spiegel, na mynen waen. Int eerst stonter gemaect aenGa naar voetnoot5643 aant. Van enen peerd, sterck ende vet, 5645[regelnummer] Dat seer myt nyde was besmetGa naar voetnoot5645 Op enen hert die liep int wout, So licht, so snel, dat mennichfoutGa naar voetnoot5647 Den peerd op wies den toren,Ga naar voetnoot5648 Om dat hi altoos liep vorenGa naar voetnoot5649 5650[regelnummer] En hetten niet cond versnellen.Ga naar voetnoot5650 Hem dochte, het soude hem neder vellen, Al sout hem dair om raden we.Ga naar voetnoot5652 Ic wil u seggen noch voort mee.Ga naar voetnoot5653 Het ghinc ende sprac enen herde aldus aen:Ga naar voetnoot5654
[pagina 244]
5655[regelnummer] ‘Hadstu enen hert gevaen Die ic di wel soude wisen, Di soud dair grote baet off rysen. Sijn hoornen, sijn vleisch ende vel, Dat soutstu vercopen wel.’ 5660[regelnummer] Die herde sprac: ‘Nu segt my dan, Hoe sellen wi dair comen an?’ Dat peert sprac: ‘Sit op, ic sel di dragen En laet dair ons om varen jagen.’Ga naar voetnoot5663 Die herde sat op ende heeftet versien.Ga naar voetnoot5664 5665[regelnummer] Dit hert voor hem ghinc vlien, Want hi was licht ende snel Ende ontliep dat peerd wel. Si jaechden so lanc dat tpeert wart matGa naar voetnoot5668 Ende sprac totten man die op hem sat: 5670[regelnummer] ‘Ic wil my rusten, nu sit off.Ga naar voetnoot5670 Ic bin so moede, gyff my oorlof.’Ga naar voetnoot5671 Die herde sprac: ‘Ic heb di gevaen. Du en conste my nu niet ontgaen. Ic heb tuegel ende sporen. 5675[regelnummer] Ic dwing di alstuut hads gesworen.Ga naar voetnoot5675 Nummer en moetstuus hebben danck.’Ga naar voetnoot5676 Siet, heer, hoet peert hem selven dwanckGa naar voetnoot5677 Ende vinck in sijns selfs net. Hoe mach een sijn gevangen betGa naar voetnoot5679 5680[regelnummer] Dan die om synen fellen nijt Hem selven so vaet dat men hem rijt?Ga naar voetnoot5681 Sulc pijnt zeer om sijns selfs scadeGa naar voetnoot5682- Ende loont hem selver almyt quade.
[pagina 245]
Het stont dair hoe tot eenre stontGa naar voetnoot5684 5685[regelnummer] Een ezel waren end een hondaant. Onthouden myt enen riken man,Ga naar voetnoot5686 Die den hont seer lieff gewan,Ga naar voetnoot5687 Want hi speelde dair tegen.Ga naar voetnoot5688 Die hont spranc op ende queecte sinen staertGa naar voetnoot5689 5690[regelnummer] Ende lecte sijn heer omtrent sinen baert. Dit sach die ezel Boudewijnaant. Die zeer deerde in therte sijn,Ga naar voetnoot5692 Ende sprac: ‘Hoe macht wesen? Wat ist dat mijn heer aen desen 5695[regelnummer] Vuylen catijff heeft versien,Ga naar voetnoot5695 Die ic nummer orbair en zie plienGa naar voetnoot5696 Dan hi hem lect ende op hem sprinct?Ga naar voetnoot5697 Mer my die men ten orber dwinct,Ga naar voetnoot5698 Die sacken te dragen, te lopen, te driven!Ga naar voetnoot5699 5700[regelnummer] Hy en soude niet myt hem vyvenGa naar voetnoot5700 Den ar heit doen in enen jaer, Die ic in eenre weeck volnaer.Ga naar voetnoot5702 Nochtan sit hi by mynen heer Ter tafel ende crijcht al sijn begeer 5705[regelnummer] Van been te cluven, van vetten telyuren,Ga naar voetnoot5705 Ende my en mach anders niet gebuerenGa naar voetnoot5706 Dan dijstel, netel, ende scerpe kaerden,Ga naar voetnoot5707 Ende des nachs te leggen op die aerde Sonder stro ende sonder letier.Ga naar voetnoot5709
[pagina 246]
5710[regelnummer] Dit is my seer cranck bestier.Ga naar voetnoot5710 Ic en wils niet langer dogen. Ic wil om mijns heren wil pogenGa naar voetnoot5712 Te verwerven ende wesen sijn vrient En dienen hem als die hont hem dient.’ 5715[regelnummer] Mittien so quam sijn heer sijn weert.Ga naar voetnoot5715 Die ezel hief op synen steert. Op synen heer dat hi spranck.Ga naar voetnoot5717 Hy bleerde, hi green, hi sanck.Ga naar voetnoot5718 Mit synen vorsten voeten voren 5720[regelnummer] Vedelde hy sijns heren oren,Ga naar voetnoot5720 Dat hi hem maecte grote bulen.Ga naar voetnoot5721 Hy scoot gereets voert mitter mulenGa naar voetnoot5722 Ende wilden cussen aen synen mont,Ga naar voetnoot5723 Also hi had sien doen den hont. 5725[regelnummer] Doe riep sijn heer myt eernste groot:Ga naar voetnoot5725 ‘Help, help, desen ezel slaet my doot!’ Doe quamen die knapen toe gescoten Mit stercken stocken ende myt groten En sloegen so uutermaten, 5730[regelnummer] Dat hi sijn lijff dair waende laten.Ga naar voetnoot5730 Doe liep hi weder op synen stal Ende at dijstel end had ongeval,Ga naar voetnoot5732 Netel, kaerden ende gras, Ende bleeff een ezel als hi was, 5735[regelnummer] Die een anderen sijn welvaren vergan,Ga naar voetnoot5735
[pagina 247]
Dat hem niet en cost nochtan.Ga naar voetnoot5736 Ende al wair hi inden staetGa naar voetnoot5737 Des geens geluc dien hi haet,Ga naar voetnoot5738 Het soude hem recht so wael vuegenGa naar voetnoot5739- 5740[regelnummer] Als myt lepelen teten der suegen. Dair om is die beste raet, Datmen den ezel den ezel laet, Dijstel eten ende dragen den sack. Hy en can hem vuegen in geen gemac.Ga naar voetnoot5744 5745[regelnummer] Al deed men hem oec duechd en eer,Ga naar voetnoot5745 Hy pleecht altijt sijn oude leer.Ga naar voetnoot5746 Wair ezels crigen heerscappien, Dair siet ment selden wel dyen,Ga naar voetnoot5748 Want si op nyement en sien off roeken,Ga naar voetnoot5749 5750[regelnummer] Dan hairs selfs bate zoeken.Ga naar voetnoot5750 Nochtan rysen sy alle dage In machten, dits dat ic meest clage. Ende betvoort stont dat mijn vaderGa naar voetnoot5753 aant. Ende Tybert gingen te gader 5755[regelnummer] Ende hadden gesworen by haer trou, Dat sy om weelden noch om rouGa naar voetnoot5756 Niet van malcander en souden sceiden, Ende wat sy cregen onder hem beiden, Dat souden deilen ten halven ongetelt.Ga naar voetnoot5759 5760[regelnummer] Doe sagen sy comen over tfelt Jagers gereden myt veel honden.
[pagina 248]
Sy liepen int velt al dat si conden Als die hairs lijfs hadden vaer.Ga naar voetnoot5763 Tybert sprac: ‘Reynaert, segt my waer. 5765[regelnummer] Hoe sellen wi best mogen vlien?Ga naar voetnoot5765 Die jagers hebben ons versien.Ga naar voetnoot5766 Weet gi enige goeden raet?’ Mijn vader die groot toeverlaetGa naar voetnoot5768 Aen hem vermoede op sijn gelof,Ga naar voetnoot5769 5770[regelnummer] Dat hi hem niet en ging offGa naar voetnoot5770 Door genen noot, sprac: ‘Tybert, neve, Een sac vol raets ic ons wel geve.Ga naar voetnoot5772 Die weet ic wel, hebben wijs te doen.Ga naar voetnoot5773 Bliven wi bi een als heelden koen,Ga naar voetnoot5774 5775[regelnummer] Wy en dorren jagers noch honde duchten.’Ga naar voetnoot5775 Tybert die began hem te versuchten Ende sprac: ‘Reynaert, wat baet? Ic en weet niet dan enen raet. Dair moet ic op nemen goom.’Ga naar voetnoot5779 5780[regelnummer] Doe clam hi op enen boom Boven op dat overste, onder die bladen.Ga naar voetnoot5781 Dair en mocht hem nyement scaden. Ende liet mynen vader alleen staen In groten anxt sijns lijfs bevaen,Ga naar voetnoot5784 5785[regelnummer] Want die jagers ende die honden Setten hem na al wat sy conden. Men blies den hoorn, men riep ‘slach’.Ga naar voetnoot5787
[pagina 249]
Ende doe die cater, Tybert, dit sach, Hielt hi sijn spot myt hem ende sprack:Ga naar voetnoot5789 5790[regelnummer] ‘Wat, Reynaert, ondoet nu uwen sackGa naar voetnoot5790 Dair al die raet in is; tis tijt. Gi die so wijs geheten zijt,Ga naar voetnoot5792 Bescud u selven off u naect toren.’Ga naar voetnoot5793 Dit most nu mijn vader horen 5795[regelnummer] Van dair hi hem meest toeverlietGa naar voetnoot5795 En dien dus jamerlic verriet,Ga naar voetnoot5796 So dat hi vol na bleef doot.Ga naar voetnoot5797 Hy liep ende vlooch myt vresen groot,Ga naar voetnoot5798 So zeer dat hem dat sweet uut brack 5800[regelnummer] En sijn mael van achteren leet groot ongemackGa naar voetnoot5800 Om dat hi te lichter soude wesen. Nochtan en mochtet niet baten in desen, Want die honden waren hem te snel En souden hem hebben gebeten int vel, 5805[regelnummer] Mer dat hem die aventuer datGa naar voetnoot5805 Goste dat hi dair vant een gat,Ga naar voetnoot5806 Een out hol, in die eerde staen. Dair croop hi in ende is ontgaen Den honden ende die jagers mede. 5810[regelnummer] Dus hielt Tybert sijn zekerhedeGa naar voetnoot5810 Die hi hem loofde, die lose droch.Ga naar voetnoot5811 Doch hoe veel vijntmender noch Die luttel achten wat sy loven, Op dat sy haers willen comen boven.Ga naar voetnoot5814
[pagina 250]
5815[regelnummer] Ende off ic Tybaert noch hier om haet, Waert onreden off onmaet?Ga naar voetnoot5816 Mer, neen, ic heb te lief mijn ziel. Nochtan sage ic dat hem misfielGa naar voetnoot5818 Aen lijff, aen goet off aen eren, 5820[regelnummer] Ic ducht het en soude my niet deren,Ga naar voetnoot5820 Op dat een ander deed dan ic ter tijt.Ga naar voetnoot5821 Nochtan en wil ic hat noch nijt Tot hem dragen, ic wilt om God vergeven. Mer noch en ist niet uut gewreven 5825[regelnummer] In mijn hert also claer, Dair en staet in mennich haerGa naar voetnoot5826- Van ongunsten alst my coomt te voren. Doch dat doet dat vleysches becoren,Ga naar voetnoot5828 Dat dicke op reden vechtGa naar voetnoot5829 5830[regelnummer] En doer wil gaen voer recht. Daer stont vanden wolf oec medeaant. Die sijns dancks nye goet en dede,Ga naar voetnoot5832 Hoe hi eens op een heide wiltGa naar voetnoot5833 Vant een doot peert gevilt, 5835[regelnummer] Mer dat vleisch was al op geten.Ga naar voetnoot5835 Doe ghinc hi biten grote beten Aen die beenre die hi in swalchGa naar voetnoot5837 Drie, vier tevens in sijn balch,Ga naar voetnoot5838 Want hi had den honger groot.
[pagina 251]
5840[regelnummer] So gierich was hi dat hem scootGa naar voetnoot5840 Een been dwars in sijn keel. Dair hi om leet smerten veel. Hy socht al om meysters vroetGa naar voetnoot5843 Ende geloofde hem groot goetGa naar voetnoot5844 5845[regelnummer] Die hem beterde sijn mysval.Ga naar voetnoot5845 Ten lesten, doe hi over al Sochte ende geen baet en vernam, Aen enen craen dat hi doe quamGa naar voetnoot5848 Die enen langen hals had ende bec. 5850[regelnummer] Die bad hi dat hi sijn gebrecGa naar voetnoot5850 Beterde, hi sout hem wel lonen Ende het soude hem ewelic versconen.Ga naar voetnoot5852 Die craen hoorde hoe scoon hi bootGa naar voetnoot5853 Ende stack synen hals in sijn strootGa naar voetnoot5854 5855[regelnummer] Ende tooch hem tbeen uut synen beck.Ga naar voetnoot5855 Die wolf vergifte mytten treck.Ga naar voetnoot5856 ‘Wopen’, riep hi, ‘du doets my wee.Ga naar voetnoot5857 Ic vergeeft di, en doets niet mee.Ga naar voetnoot5858 Ic en wouts niet van enen anderen liden.’Ga naar voetnoot5859 5860[regelnummer] ‘Isegrim, nu ganc di verbliden’, Sprac die craen. ‘Gi zijt genesen. Nu geeft my dat mijn sal wesen.’ Die wolf sprac: ‘Nu hoort desen geck. Ic bin selver aent gebreckGa naar voetnoot5864 5865[regelnummer] Ende hi wil van my goet hebben toe. Hy en denct der duecht niet die ic hem doe,Ga naar voetnoot5866
[pagina 252]
Want hi stac sijn hooft in mynen mont Ende ic liet hem uut trecken gesont,Ga naar voetnoot5868 Ende heeft my dair toe zeer gedaen.Ga naar voetnoot5869 5870[regelnummer] En soud dair dan yement of baet ontfaen,Ga naar voetnoot5870 So wair sy my mit allen recht.’ Eens lonen scalcken haren knecht,Ga naar voetnoot5872 Den genen die hem ducht bewisen.Ga naar voetnoot5873 Wair men den scale laet risen,Ga naar voetnoot5874 5875[regelnummer] So gaet te niet recht ende eer. Het is mennich die enen anderen zeerGa naar voetnoot5876-aant. Wil doen ende sijn gebrec verswaren, Mer soude hi hem selven clarenGa naar voetnoot5878- Te grond, hi souds meer aen hem vijnden.Ga naar voetnoot5879 5880[regelnummer] Dair om seit men, en tis waer: Wie scelden wil, sel wesen claer.Ga naar voetnoot5881 Al dit en veel mennich nochtan Dan ic wel genoemen kan, Was inden spiegel wel gewrocht. 5885[regelnummer] Die meyster had veel gesocht.Ga naar voetnoot5885 Dien maecte, was van consten vroet.Ga naar voetnoot5886 Ende om dat my veel te goet Te houden waren sulke juwelen,Ga naar voetnoot5888 Had ic se den coninc tot synen delenGa naar voetnoot5889 5890[regelnummer] Ende mijnre liever vrouwen ter eren gesent.Ga naar voetnoot5890 Wair sijn nu die sulke present
[pagina 253]
Op trouwen haren heer geven?Ga naar voetnoot5892 Dien rouwe die mijn twe kijnder dreven Om dat spiegel, dat was te vele. 5895[regelnummer] Want sier hem dic myt groten speleGa naar voetnoot5895- In plagen te spiegelen ende voor te springen Ende zagen hoe hair stertgens hingenGa naar voetnoot5897 Ende hoe hem hair muulken stont.Ga naar voetnoot5898 Ocharmen, my was onkont 5900[regelnummer] Dat Kuwaert was so na den doot, Doe ic hem op trouwen grootGa naar voetnoot5901 Die scerpe gaff myt die juwelen. Ic en wistet nyement bet te bevelen,Ga naar voetnoot5903 Al had gewesen op dat lijff mijn,Ga naar voetnoot5904 5905[regelnummer] Dan hem ende den ram, Bellijn. Het waren die trouste vrienden twee Die ic waen te krigen ummermee.Ga naar voetnoot5907 Wopen over den mordenaer!Ga naar voetnoot5908 Ic sel dair noch off weten twaer,Ga naar voetnoot5909 5910[regelnummer] Al soud ic die werlt dair om door dolen, Want mordaet en bleef nye verholen.Ga naar voetnoot5911 Het mach licht dat hi hier by ons steetGa naar voetnoot5912 Onder den hoop hier, dier of weetGa naar voetnoot5913 Waer Kuwart bleef, al en seit hijs niet. 5915[regelnummer] Want mennich scalc die loosheit pliet,Ga naar voetnoot5915 Wandelt die mitten goeden.Ga naar voetnoot5916
[pagina 254]
Dair hem nyement en can voir hoeden. Sy connen herde wel haren aert bedecken.Ga naar voetnoot5918 Dat my meest doet verwecken,Ga naar voetnoot5919 aant. 5920[regelnummer] Dats dat my die coninc, onse heer, Op loopt dus fellic ende dus zeer,Ga naar voetnoot5921 Ende seit mijn vader ende ic mede Hem noch den syne nye goet en deden.Ga naar voetnoot5923 Dit heeft my vreemt van enen coninck.Ga naar voetnoot5924 5925[regelnummer] Mer hem coomt so mennich dinck Te voren dair hi syn op let,Ga naar voetnoot5926 Dat hi dat een mitten anderen verget; Ende licht is dit aldus gesciet.Ga naar voetnoot5928 Lieve heer, en gedenct u nietGa naar voetnoot5929 5930[regelnummer] Hoe u vader, den coninck, Leefde ende gi een jongelinck Van tween jaren niet veel myn,Ga naar voetnoot5932 Dat mijn vader quam hier inGa naar voetnoot5933 Vander scolen tot Mompelier,Ga naar voetnoot5934 aant. 5935[regelnummer] Dair hi studeerde der jaren vier In recepten van medecinen, Ende alle die teyken van urynenGa naar voetnoot5937 Kende hi so wel als sijn hant, Ende alle die crude die men vantGa naar voetnoot5939 5940[regelnummer] Treckende, viscose ende laxitive,Ga naar voetnoot5940 aant. Die kende hi bet dan sulke viveGa naar voetnoot5941 Die grote meisters nu willen wesen.
[pagina 255]
Hy was van consten so uut gelesen,Ga naar voetnoot5943 aant. Dat hi syden ende bont mocht dragen. 5945[regelnummer] Hy vant den coninc in groten plagenGa naar voetnoot5945 Van suucte doe hi te hove quam.Ga naar voetnoot5946 Dat hi swaer ter herten vernam,Ga naar voetnoot5947 Want hi en mynde boven allen heren.Ga naar voetnoot5948 Die coninck en mocht sijns niet ontberen.Ga naar voetnoot5949 5950[regelnummer] So wanneer hi was int hoff, Alle die ander hadden dan loff.Ga naar voetnoot5951 Hy en geloofde nyement voor hem.Ga naar voetnoot5952 ‘Reynaert’, sprac hi oec, ‘ic ben Die ziecten crijcht so langer so quader.’Ga naar voetnoot5954 5955[regelnummer] ‘Lieve heer coninc’, sprac mijn vader, ‘Hier is een glas, maect u uryne.Ga naar voetnoot5956 aant. Ic sal u dan seggen zekerlic u pyneGa naar voetnoot5957 Also zaen als ic se aensie myt ogen,Ga naar voetnoot5958 Ende hoe men u sel helpen mogen.’ 5960[regelnummer] Mijn heer dede dat hi hem riet, Want hi en levede doe niet Dair hi meerre geloof op droech.Ga naar voetnoot5962 Al wast dat hi synt omsloechGa naar voetnoot5963 aant. Aen mynen heer die hier staetGa naar voetnoot5964 5965[regelnummer] Bi quaden geelen, bi valschen raet.Ga naar voetnoot5965 Het geeft my wonder alre meest, Dat so verkeerde synen geest.Ga naar voetnoot5967
[pagina 256]
Mer het was seker tegens synen doot. Hy wart van synnen zeer wonderlic groot,Ga naar voetnoot5969 5970[regelnummer] Dat hi so raesde ende dutte.Ga naar voetnoot5970 ‘Heer coninc’, sprac hi, ‘u is nutte,Ga naar voetnoot5971 Suldi ummermeer genesen - Ende dat moet entelic wesen -,Ga naar voetnoot5973 Eens wolfs lever van zeven jaren. 5975[regelnummer] Hier en moet gi niet me sparen.Ga naar voetnoot5975 Die suldi eten off gi sijt doot, Want u urijn tuget al bloot.Ga naar voetnoot5977 Ende haest dair mede voir alle dinck.’ Die wolff stont doe dair aen den rinckGa naar voetnoot5979 5980[regelnummer] Ende hoorde toe ende sweech al stille, Mer doe die coninc synen onwille Hem claechde ende sprac: ‘Her Ysegrijm, Nu hoordi wel hoet hier moet sijn. U lever moet my genesen.’ 5985[regelnummer] Doe sprac hi: ‘Heer, ten mach niet wesen Want ic weet wel dat wair,Ga naar voetnoot5986 Dat ic noch niet out en bin vijf jaer. Ic hebt mijnre moeder horen seggen.’ Mijn vader sprac: ‘Heer, wat mach u leggenGa naar voetnoot5989 5990[regelnummer] Aen sijn woorden; doeten spouwen.Ga naar voetnoot5990 Gi doet wel myt sijnre ouwen.Ga naar voetnoot5991 Ic sel wel aen die lever zien Off hi wair seit.’ Ende mittien Most die wolf ter kueken gaen.Ga naar voetnoot5994 5995[regelnummer] Die lever wart hem uut gedaen.
[pagina 257]
Die coninc atse ende hi genas Van allen suucten die in hem was. Des danckede hi mynen vader Ende sijn gesyn hiet hi al gaderGa naar voetnoot5999 6000[regelnummer] Dat men voort meyster Reynaert hieteGa naar voetnoot6000 Ende op sijn lijff dat nyement en liete.Ga naar voetnoot6001 Hy bleef voort bi den coninck Ende was gelooft van alle dinck.Ga naar voetnoot6003 Altoos most hi hem naeste gaenGa naar voetnoot6004 6005[regelnummer] Ende op sijn hooft was gestaen Een scoon fiolen rosen crans,Ga naar voetnoot6006 Die hem den coninc myt herten gansGa naar voetnoot6007 Gaff ende deedse hem myt eren dragen. Nu is dit alte samen over geslagenGa naar voetnoot6009 aant. 6010[regelnummer] Ende men verget al ouder duecht. Die gierige scalken werden verhuechtGa naar voetnoot6011 En die wijsheit set men achter. Des hebben die heren groot lachterGa naar voetnoot6013 Ende dalen so lanc so meer,Ga naar voetnoot6014 6015[regelnummer] Want als een dorper gier wert heerGa naar voetnoot6015 Ende boven synen bueren crijcht macht, So en weet hi selve niet wie hi slacht.Ga naar voetnoot6017 Hy en kent niet waen hi comen syGa naar voetnoot6018 Ende om nyements liden en droeft hy. 6020[regelnummer] Hy en hoort oec nyements bede Dair en volcht die gifte mede.Ga naar voetnoot6021
[pagina 258]
Al sijn menich dats: brengt hier.Ga naar voetnoot6022 Doch hoe mennich dorper ghier Sijn nu te hove biden heeren 6025[regelnummer] Die zeer smeken ende smeren,Ga naar voetnoot6025 Mer mochten sy haers heren leven Behouden myt een oor te geven, Si lieten sterven eer zijt gaven.Ga naar voetnoot6028 Si slachten den wolf die node lavenGa naar voetnoot6029 6030[regelnummer] Den coninc mit sijnre lever woude. Noch had ic liever, eer dat soude Die coninc sterven ende sijn goede wijff, Dat hondert wolven verloren tlijff, Ende het wair oec mynre scade.Ga naar voetnoot6034 6035[regelnummer] Want wat coomt van quaden zade,Ga naar voetnoot6035 Sijns dancks doet hi selden duecht.Ga naar voetnoot6036 Heer coninc, dit sciede in uwer juecht,Ga naar voetnoot6037 aant. Dat uwen vader dat was gedaen. Dair bi ist licht u ontgaen.Ga naar voetnoot6039 6040[regelnummer] Ende oec so hebb ic selve mede Gedaen eer ende huefshede, Die doe wel behagede u,Ga naar voetnoot6042 Al danct di my so luttel nu. Mer u en gedencs so ic waen.Ga naar voetnoot6044 6045[regelnummer] Dair bi ist noot dat ics vermaen.Ga naar voetnoot6045 Niet dat ict doe om enich verwijt, Want ic bin sculdich tot alre tijt Door u te doen wes ic vermach.Ga naar voetnoot6048
[pagina 259]
Ic quam gaende op enen dach 6050[regelnummer] Mitten wolf, her Ysegrijm. Wy hadden gevaen tesamen een swijn. Dat beten wi doot voor tlude garren.Ga naar voetnoot6052 Heer, doe quaem dy van verren Uut eenre hagen ons in tgemoet. 6055[regelnummer] Ghi gruete ons myt scoonre groet Ende spraect: ‘Sijt wellcome, gi twee. Die honger doet my also wee Ende mynen wive die hier coomt achter, Woud di ons deilen, ons soud te sachterGa naar voetnoot6059 6060[regelnummer] Te moede wesen van uwen gewynne.’ Her Ysegrim sprac biden kynne:Ga naar voetnoot6061 ‘Ja’, so dat men nauwe verstont, Mer ic riep myt luder mont: ‘Ja wi, heer, al waert veel meer. 6065[regelnummer] Wie wildi dattet deilt nu, heer?’ ‘Dat sel dy, wolf’, heer, spraect gi doe. Des was Ysegrim doe wel vroeGa naar voetnoot6067 En deildent als hi was gewoen. Die een heelft nam hi tot sijn verdoenGa naar voetnoot6069 6070[regelnummer] Te vorenuut ende gaf u tvierendeelGa naar voetnoot6070 End dat ander deel mijnre vrouwen.Ga naar voetnoot6071 Doe ghinc hi biten ende knouwen Ende haeste hem dat hijt op at. Dat oor mitten naes gatGa naar voetnoot6074 6075[regelnummer] Ende half die longen gaff hi my, Ende al dat ander behielt hy.
[pagina 260]
Aldus toonde hi sijn edelheit. Eer men eens credo had geseit,Ga naar voetnoot6078 So had hi sijn deel op, als gi selt weten. 6080[regelnummer] Nochtan had hi geern meer gegeten,Ga naar voetnoot6080 Want hi en was noch niet sat.Ga naar voetnoot6081 Doe baed gi Ysegrim noch om wat, Mer, heer, hi en gaff u niet een koot.Ga naar voetnoot6083 Doe hief dy op uwen rechteren poot 6085[regelnummer] En sloechten so tusschen sijn orenGa naar voetnoot6085 Dat hem dat fel mochte schorenGa naar voetnoot6086 Vander nasen totten ogen. Doe en cond hi niet gedogenGa naar voetnoot6088 Die smerte; hi huylde ende bloyde zeer 6090[regelnummer] Ende liep wech myt snelre keerGa naar voetnoot6090 Ende liet sijn deel dair leggen neder. 6091a[regelnummer] Doe seide ghi tot hem: ‘Haest u hier wederGa naar voetnoot6091a Ende brengt ons meer, hoe ghijt raemt,Ga naar voetnoot6092 Ende ziet dat gi u bet meer scaemtGa naar voetnoot6093 Als gi deilt op een ander tijt.’ 6095[regelnummer] Doe seide ic: ‘Heer, gebiet ghijt, Ic ga myt hem, ic weet wel wat.’ Ghi seit ‘ja’; ic liep na dat Mit hem; hi carmde zeer ende stanGa naar voetnoot6098 Ende croonde hoe qualic hi dair was an,Ga naar voetnoot6099 6100[regelnummer] Mer hi en dorst niet wel clagen. So lange liepen wi te samen jagen Dat wi een vet calf vengen,
[pagina 261]
Ende doe ghijt ons saget brengen, Lachde gi ende het behagede u wel. 6105[regelnummer] ‘Reynaert’, sprac gi, ‘Gi zijt snel Ter jacht als gijt u wilt onderwijnden.Ga naar voetnoot6106 Ic zie gi cont wel wat vijnden. Gi zijt goet uut geseynt ter noot. Dit calf is vet ende groot. 6110[regelnummer] Hier moget gi selver deilre of sijn.’Ga naar voetnoot6110 ‘Ic doet gern’, seide ic, ‘lieve heer mijn. Die een helft is u uut te voren,Ga naar voetnoot6112 Die ander moet uwen wive toe behoren. Pensen, lever, dermen ende longen,Ga naar voetnoot6114 6115[regelnummer] Die sellen hebben u jongen. Dat hooft sel hebben Ysegrijm Ende die voeten die sijn mijn.’ Doe gi dit hoorde, waer di vro.Ga naar voetnoot6118 ‘Reynaert, wie leerde u also 6120[regelnummer] Huesschelic deilen, doet my verstaen.’Ga naar voetnoot6120 ‘Heer, dat heeft dese knaep gedaen Die mitter roder crunen sit hier,Ga naar voetnoot6122 Om dat hi hem maecte so fierGa naar voetnoot6123 Huden, doe hi deilde dat swijn.’Ga naar voetnoot6124 6125[regelnummer] Dus was gelopen Isegrijm,Ga naar voetnoot6125 Dat hi creech scade ende scande mede Mit sijnre onhuesscher gierichede. Doch, dat men wolff noch huden vijntGa naar voetnoot6128 Die sonder reden eet ende verslijntGa naar voetnoot6129
[pagina 262]
6130[regelnummer] Die geen dair hi over mach.Ga naar voetnoot6130 Hem naect mennigen droeven dachGa naar voetnoot6131 Die die wolve zaden moet,Ga naar voetnoot6132 Want sy en sparen vleisch noch bloet. Al dat sy vijnden, nemen sy mede. 6135[regelnummer] Wee der landen ende der stede Dair die wolven hebben die overhant. Sy en sparen vrient noch vyant, So wat sy crigen dat hem genuecht.Ga naar voetnoot6138 Dat ende mennigerhande duecht, 6140[regelnummer] Heer, heb ic voor u gedaen, Die ic u wel soude doen verstaenGa naar voetnoot6141 En viel die reden niet te lanck.Ga naar voetnoot6142 Des gi my segt zeer luttel danck Naden woorden die ic van u hoor. 6145[regelnummer] My dunct, zaech di al dinc wel door,Ga naar voetnoot6145 Dat gi wel myt my mocht liden.Ga naar voetnoot6146 Byn ic die ezel die men sel riden, Off dat lamkijn dat men eten moet? Wair mijn aventuer goet,Ga naar voetnoot6149 6150[regelnummer] Ic soude die ander snodel eten.Ga naar voetnoot6150 Ic plach goet ende quaet te weten Bet dan sulc ander ende was oec medeGa naar voetnoot6152- Wel gelooft van dat ic dede.Ga naar voetnoot6153 Ic const voir vrouwen en voor heren 6155[regelnummer] Een saeck in setten ende ordinerenGa naar voetnoot6155
[pagina 263]
Dair macht aenlach, ende bet voorsienGa naar voetnoot6156 Wat vanden dingen mocht gescien, Dan sulc tien daert nu aen staet. Men plach genen wisen nauwen raetGa naar voetnoot6159- 6160[regelnummer] Te sluten, ic en wass dair by. Al heeft dat ongeval nu my Aldus onder tnet gevaen, Dat blat dat mocht noch ommeslaen Ende dat rat van aventueren 6165[regelnummer] Mocht my noch oec gebuerenGa naar voetnoot6165 Dat mijn recht ende oec mijn woort Gelijc enen anderen soude gaen voort.Ga naar voetnoot6167 Want ic en eysch geen verdrach.Ga naar voetnoot6168 Ist datment my betugen machGa naar voetnoot6169 6170[regelnummer] Na den recht in enigen broken,Ga naar voetnoot6170 Ic wil dat aen my sy gewroken, Ende seit my yement yet op dat hiGa naar voetnoot6172 Toe mach brengen, die set byGa naar voetnoot6173 Nader gewoente vanden hove. 6175[regelnummer] Heer coninc, by uwen oorlove Bidic dat u dit genuege.’ ‘Reynaert, gi sprect al te gevuege.Ga naar voetnoot6177 Uwer talen volch ic al. My en is oec niet dat ongevalGa naar voetnoot6179 6180[regelnummer] Cond wie Kuwaerts leven nam,Ga naar voetnoot6180 Anders dan ons Bellijn, den ram,Ga naar voetnoot6181 Sijn hooft in die scerp brocht. Ic laet u quijt van desen gerochtGa naar voetnoot6183
[pagina 264]
En ic en wil niet meer op u cronen.’Ga naar voetnoot6184 6185[regelnummer] ‘Lieve heer, God moets u lonen. Seker, gi moget oec wel doen also. Sijn doot maect my so onvro,Ga naar voetnoot6187 Dat my dat hert dunct versieden.Ga naar voetnoot6183 Doch, doe sy beide van my scieden, 6190[regelnummer] Cuwert ende mijn vrient Bellijn, Hoe swaer wart dat herte mijn. My docht dat ic beswijmde al. Ic meen het was tegen dit ongevalGa naar voetnoot6193 Dat my leider was so naer.’Ga naar voetnoot6194 6195[regelnummer] Alle die meeste hoop die was daer,Ga naar voetnoot6195 aant. Die Reynaerts tael hebben gehoort Van juwelen ende hoe hy voortGa naar voetnoot6197 Dair op stercte sijn gelaet,Ga naar voetnoot6198 Meenden dat was sonder beraetGa naar voetnoot6199 6200[regelnummer] En dat hi niet dan wair en sprac. Sij claechden seer sijn ongemac, Synen scaed ende synen rouwe. Die coninc selve ende sijn vrouwe Ontfermden sijnre, jonck ende oude, 6205[regelnummer] Ende seiden dat hi hem troosten soudeGa naar voetnoot6205 Ende pijnde hem te zueken die juwele,Ga naar voetnoot6206 Want hi hadse geprijst so vele Datter hem zeer die syn op stoet,Ga naar voetnoot6208 Ende om dat hi hem maecte vroetGa naar voetnoot6209 6210[regelnummer] Dat hise hem beiden had gesant,
[pagina 265]
Al quam hem niet in die hant.Ga naar voetnoot6211 Nochtan hadden sise gern genomen, Hadden sy geweten wair aen comen.Ga naar voetnoot6213 Reynaert die wel die meninge verstont,Ga naar voetnoot6214 aant. 6215[regelnummer] Die weynich goets had in synen gront,Ga naar voetnoot6215 Sprac: ‘God danck u, heer ende vrouwe, Dat gi my troost in mynen rouwe. Ic en sel rusten nach noch dach Noch nyement die ics bidden mach.Ga naar voetnoot6219 6220[regelnummer] Ic sel lopen ende jagen, Smeken, bidden ende vragen Die werelt duer die vier hoeken,Ga naar voetnoot6222 Al soudic ewelic zoeken, Tot dat ic weet wair sy sijn. 6225[regelnummer] Ende ic bid u, lieve here mijn, Off si waren oec tot sulcker stedeGa naar voetnoot6226 Dat mijn cracht, mijn bede Niet helpen en mocht, dat gi my dan Wilt helpen, want het gaet u an. 6230[regelnummer] Het goet is u ende u toebehoort Te rechten voor rooff offte moort Die leider dair om is gesciet.’Ga naar voetnoot6232 ‘Reynaert, des en laet ic niet. Wanneer gi weet wair sy sijn 6235[regelnummer] Ende gi begeert die hulpe mijn, Die sel u altoos sijn bereit.’ ‘Och, heer, dats alte wel geseit. Cond ic noch, ic souts u lonen.’ Nu dunct Reynaert sijn zaken zeer sconen.
[pagina 266]
6240[regelnummer] Hy heeft den coninc tot synen wil Die hem viant was openbaer ende stil.Ga naar voetnoot6241 Hy denct, macht hier dus gaen uut,Ga naar voetnoot6242 Datter toe was goede gruutGa naar voetnoot6243 Na dient gescepen stont te voren.Ga naar voetnoot6244 6245[regelnummer] Hy heeft hem allen so veel in dorenGa naar voetnoot6245- Luegen geslagen ende doen verstaenGa naar voetnoot6246 Dat hi wel vri waent henen gaen, Sonder van yement beroepen sijn.Ga naar voetnoot6248	voetnoot5248 hi: nl. R. voetnoot5250 zij heeft mijn zaak tot voorspoed gebracht (rijsgen: takje) voetnoot5251 gecroegen: geduwd voetnoot5254- enen goeden... dansen: d.w.z. een goed uitgangspunt voetnoot5258 overluut: in het openbaar voetnoot5263 juwelen: sieraden voetnoot5265 dat waer: de waarheid voetnoot5269 myn noch mee: niets anders voetnoot5270 wilneer: voorheen voetnoot5271 vlusch: snel; wrack: gewroken heb voetnoot5277 ummer: echt voetnoot5278 Tfy katijff: wee mij voetnoot5284 onvroet: boos voetnoot5285 hengede: stond toe voetnoot5288 vreent: vriend voetnoot5292 droeft: bedroefd bent voetnoot5293 deer: verdriet voetnoot5295 tsy: hetzij; vroe: vroeg voetnoot5296 des: indien voetnoot5299 te: in de; vloeken: vervloeken voetnoot5300 dier: degene die er voetnoot5301 doet besceet: bericht geeft voetnoot5302 Het: nl. de sieraden; ontstaen: ontgaan, buiten bereik blijven voetnoot5303 (R. begint te antwoorden); waen: hoop voetnoot5304 sceit (...) aeff: geeft weg/terug voetnoot5310 onrecht: toestand van rechteloosheid voetnoot5311 om: in; knecht: slechtaards voetnoot5312 behangen: doen belanden voetnoot5313 soud: zou moeten voetnoot5319 Doch: Dan (waarlijk); fele: veel voetnoot5321 het ene was een ring, die noem ik als eerste voetnoot5323 en aan de binnenkant voetnoot5324 geamelgiert: geëmailleerd, geschilderd voetnoot5325 van zwart en blauw vervaardigd voetnoot5326 dat: dat (waren) voetnoot5327 ik kon ze spellen noch tesamen brengen (dus niet lezen) voetnoot5329 des cont: dat bekend voetnoot5331 manier: levenswijze, aard voetnoot5332 verstaet: begrijpt, weet voetnoot5333- zie aantekeningen voetnoot5337 Ten: of het voetnoot5340 Nochtan: toch; looft: gelooft voetnoot5343 Crude: kruiden voetnoot5344 virtuten: eigenschappen, krachten voetnoot5347 Eerst: oorspronkelijk voetnoot5349 ontfermigen oly: olie der genade voetnoot5350 over hem: als bescherming voetnoot5352 temptatien: verzoekingen, kwellingen voetnoot5353 Donre: donder voetnoot5354 alfs gedroch: spookverschijning (door elfen veroorzaakt) voetnoot5355 leytter an: bezit hij, is ermee verbonden voetnoot5356 Hy: de drager van de ring; mach: kan; verderven: omkomen voetnoot5360 vroost: vroor het; weidet: waaide het voetnoot5362 In orconde: volgens de getuigenis van voetnoot5363 doen: aard voetnoot5365 verbetert: overtroffen voetnoot5366 en had drie kleuren voetnoot5367 deen pertie: het ene deel voetnoot5368 claer: helder voetnoot5369 barnen: gloed voetnoot5370 dat deed het (deel) altijd voetnoot5371 So wair een: indien iemand voetnoot5376 een dergelijk aanzien had het tweede deel, waarlijk voetnoot5378 gebruneert: gepolijst voetnoot5379 mysquamen: kwaal voetnoot5381 uut boeten: genezen voetnoot5382 Nie dan ment: als men het slechts voetnoot5383 swairhede: ziekte voetnoot5385 versumentheit: nalatigheid voetnoot5386 vergiffenisse: vergiftiging; venijn: vergif voetnoot5388 pleuris, jicht en tering voetnoot5389 Fistel: zweer; artike: voetziekte voetnoot5391 Op dat: als; fonteynen: drinkwater voetnoot5394 geswelgen: doorslikken voetnoot5395 my belgen: boos zijn voetnoot5396 dus vulic: op zo'n schandelijke wijze voetnoot5397 verwe: kleur voetnoot5399 dropel: druppel, vlek voetnoot5400 purpur vaer: purperkleur voetnoot5406 alle wege: overal voetnoot5409 Dess: als; nuchteren: nuchter, zonder gegeten te hebben voetnoot5410 liefgetal: geliefd voetnoot5413 toren: toorn, woede voetnoot5414 Ende: als; en: deze (= de steen) voetnoot5415 versagen: bang worden voetnoot5420 Behoude: met behoud (van) voetnoot5422 dorperheit: laagheid voetnoot5428 stoet: behoorde voetnoot5430 hadden: (ik) had hem; om dat: om die reden voetnoot5432 den: van de voetnoot5433 en omdat het geheel van hem afhankelijk is (nl.) voetnoot5435 vresen: gevaren voetnoot5440 sijn: maken voetnoot5444 hair gerijf: naar haar wens voetnoot5445 dair: in de bergplaats van de schat; mocht laten: kon achterlaten voetnoot5449 huescheit: hoffelijkheid; bewijst: getoond, bewezen voetnoot5450 volprijst: naar behoren geprezen voetnoot5453 Dat: (van een dier) dat; Panthera: de panter voetnoot5456 Voedt: voedt zich; spise: voedsel, prooi voetnoot5457 verwen: kleuren voetnoot5459 diere: kostbaar, kostelijk voetnoot5460 of Panthera bezit deze op een of andere wijze voetnoot5462 boet: herstel voetnoot5463 eniger: iedere voetnoot5467 vast: sterk voetnoot5469 levende wynt uut: terwijl het nog in leven is, uit zijn lichaam haalt voetnoot5470 hem: nl. het been; virtuut: (goede) eigenschap voetnoot5471 roke: geur voetnoot5472 Ten: < Het en; broke: breuk voetnoot5476 hert: hard; dicht: stevig voetnoot5477 schiet: voortkomt voetnoot5481 (onderwerpszin) die zich daarmee (met de geur) kan verzadigen voetnoot5482 alles evels: van alle kwaad voetnoot5485 sulver: zilver voetnoot5487 yvorien: ivoor; bockraen: fijne wollen stof voetnoot5489 staan goed dicht op elkaar voetnoot5490 slecht: glad, effen; glasen: glas voetnoot5491 ist velt: is een vlak/ruimte voetnoot5492 beeld: afbeelding voetnoot5493 gesneden: vervaardigd voetnoot5494 een half vingerkootje lang of iets minder voetnoot5495 men zag werkelijk nooit zijns gelijke voetnoot5496 gescakiert: van verschillende kleur voetnoot5497- zwart, rood geëmailleerd, groen en blauw voetnoot5499 Ende is: en (die afbeeldingen) vormden voetnoot5501 apel: appel; fijn gouden: zuiver goud voetnoot5502 gemeen: gemeenschappelijk voetnoot5503 wouden: wilde deze voetnoot5504 Alle wijl: voortdurend; keven: ruzie maakten voetnoot5505 op een bleven: overeengekomen voetnoot5508 Dat: opdat; en: deze voetnoot5509 Die: aan degene die voetnoot5510 haerde: herder voetnoot5510a verwaerde: hoedde voetnoot5512 Juno beloofde hem (dat hij zou) voetnoot5515 Op dat: indien voetnoot5516 geloofde: beloofde voetnoot5518 souden: zou hem voetnoot5519 Dat: zodat voetnoot5522 berecht: bericht voetnoot5527 dijn: van jou voetnoot5534 lijff: leven voetnoot5535 ummermeer: ooit voetnoot5538 volloven: voldoende prijzen voetnoot5542 zij zorgen dat eerbaarheid beoefend wordt voetnoot5544 presenteren: aanbod voetnoot5549 de vrouw van de koning van Griekenland, Helena voetnoot5555 namse: ontnam haar aan voetnoot5558 Dat: (en) het; solaes: genot voetnoot5560 gegeven: gepresenteerd, getoond voetnoot5561 gegreven: gegraveerd voetnoot5562- waaruit men van alles nauwkeurig de precieze betekenis kon aflezen voetnoot5566 onmaten: buitengewoon voetnoot5567 Dat: zodat; sach: kon zien voetnoot5568 op een mijl na: binnen een mijl voetnoot5573 vlage: ziekelijk verschijnsel aan het gezicht voetnoot5574 peerle: oogziekte; twitte: witte staar (oogziekte) voetnoot5575 (een) (ziekelijk) vlies aan het oog of vuil in de ooghoeken of een andere (oog)aandoening voetnoot5576 claerlic: volkomen voetnoot5577 virtuut: eigenschap, kracht; gheval: genezing brengende kracht voetnoot5580 vont: schat voetnoot5582 cetijn: acaciahout voetnoot5583- het zou eeuwig bestaan eer het zou rotten of wormstekig zou worden voetnoot5587 bynnen: van binnen voetnoot5588 gecleden: (de muren) bekleden voetnoot5589 reynicheden: zuiverheid voetnoot5391 ebenushout: ebbenhout voetnoot5592 wilen: eertijds voetnoot5594 Om lieften: vanwege de aantrekkelijkheid voetnoot5596 Op dat: omdat; waende: hoopte te voetnoot5598 hijs: hij dat voetnoot5599 sijne veerde: zijns weegs voetnoot5601 scerper: gevaarlijke, hachelijke voetnoot5603 nie: absoluut niet voetnoot5603- die goen Dattet: datgene (nl.) dat het voetnoot5605 besacht: bekeek het voetnoot5608 prijs: lof(prijzing) voetnoot5609 dreide: draaide; wervel: draaikruk; saen: vlug voetnoot5611 toen steeg het paard op eigen kracht op voetnoot5613 pater noster: onzevader (gebed) voetnoot5615 er: wanhopig voetnoot5621 aert: manier voetnoot5622 weder keren: draaien, omkeren voetnoot5623 op voer: op liet stijgen voetnoot5624 vro: blij voetnoot5625 meeste deel: voornamelijk voetnoot5627 waarop zulke kunstvaardigheid was toegepast voetnoot5628 al des gelijcs: precies zo voetnoot5635 sabel: zwart; keel: rood voetnoot5636 blauw, zilver en groen voetnoot5637 proper: op uitnemende wijze voetnoot5640 gegraveerd en geëmailleerd voetnoot5641 bedude: betekende; visiert: ontworpen voetnoot5643 allereerst stond er op afgebeeld voetnoot5645 dat zeer afgunstig was voetnoot5647 mennichfout: vaak voetnoot5648 toren: toorn voetnoot5649 hi: nl. het hert voetnoot5650 en hij het (hert) in snelheid niet kon overtreffen voetnoot5652 al zou het zichzelf daardoor leed berokkenen voetnoot5653 mee: meer voetnoot5654 herde: herder voetnoot5663 varen: gaan voetnoot5664 heeftet: heeft het (hert) voetnoot5668 dat: totdat; mat: uitgeput voetnoot5670 sit off: stijg af voetnoot5671 oorlof: rust voetnoot5675 alstuut: alsof je het voetnoot5676 nooit zul je ervoor bedankt worden voetnoot5677 hem selven dwanck: zichzelf onder de macht van een ander stelde voetnoot5679 bet: beter voetnoot5681 vaet: vangt; rijt: berijdt voetnoot5682- ‘wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in’ voetnoot5684 er stond daar (ookafgebeeld) hoe (er)eens voetnoot5686 Onthouden myt: gehouden door voetnoot5687 gewan: kreeg voetnoot5688 tegen: mee voetnoot5689 queecte: kwispelde met voetnoot5692 Die: die (dat) voetnoot5695 catijf: schooier voetnoot5696 orbair (...) plien: iets nuttigs doen voetnoot5697 Dan: behalve dat voetnoot5698 orber: arbeid voetnoot5699 driven: zwoegen voetnoot5700 myt hem vyven: met z'n vijven voetnoot5702 volnaer: voltooi voetnoot5705 telyuren: schotels voetnoot5706 gebueren: ten deel vallen voetnoot5707 kaerden: woldistels voetnoot5709 letier: ligplaats (van stro) voetnoot5710 bestier: leefwijze voetnoot5712 wil: genegenheid voetnoot5715 Mittien: op dat moment; sijn weert: zijn kant op voetnoot5717 hij sprong tegen zijn heer op voetnoot5718 hij balkte, hij brieste, hij zong voetnoot5720 Vedelde: streek langs voetnoot5721 Dat: zodat voetnoot5722 scoot gereets voert: schoot terstond naar voren toe voetnoot5723 wilden: wilde hem voetnoot5725 eernste: angst voetnoot5730 lijff: leven voetnoot5732 ongeval: ongeluk voetnoot5735 vergan: misgunde voetnoot5736 dat voor hem nochtans niet was weg gelegd voetnoot5737 staet: situatie voetnoot5738 Des geens geluc: van het geluk van degene voetnoot5739- dat zou hem even goed passen als het zeugen past met lepels te eten voetnoot5744 hij kan zich niet aanpassen aan een vredige situatie voetnoot5745 deed: bewees voetnoot5746 hij gedraagt zich altijd op de oude wijze voetnoot5748 dyen: gedijen voetnoot5749 sien off roeken: rekening houden met voetnoot5750 maar zij zorgen slechts voor hun eigen voordeel voetnoot5753 betvoort: verder voetnoot5756 dat zij noch om aangename, noch om droevige zaken voetnoot5759 ten halven ongetelt: in tweeën zonder te beknibbelen voetnoot5763 zoals diegenen die angst hebben voor hun leven voetnoot5765 mogen vlien: kunnen vluchten voetnoot5766 versien: opgemerkt voetnoot5768 toeverlaet: hulp, steun voetnoot5769 vermoede: verwachtte; op sijn gelof: vanwege zijn belofte voetnoot5770 en ging off: in de steek liet voetnoot5772 raets: kunstgrepen, listen voetnoot5773 hebbens wijs te doen: als wij ze nodig hebben voetnoot5774 heelden: helden voetnoot5775 dorren: hoeven voetnoot5779 op nemen goom: mijn toevlucht toe nemen voetnoot5781 op dat overste: in het topje voetnoot5784 sijns lijfs bevaen: bevangen om zijn leven voetnoot5787 slach: sla, ‘grijp hem’ voetnoot5789 Hielt: dreef voetnoot5790 ondoet: open voetnoot5792 geheten: genoemd voetnoot5793 Bescud: bescherm; naect toren: nadert rampspoed voetnoot5795 van hem op wie hij het meest vertrouwde voetnoot5796 dien: die hem voetnoot5797 vol na: bijna voetnoot5798 vlooch: vluchtte voetnoot5800 en hij zijn maaltijd uitscheet voetnoot5805 Mer: ware het niet; aventuer: lot voetnoot5806 goste: gunde voetnoot5810 zekerhede: belofte van trouw voetnoot5811 loofde: beloofde; lose droch: trouweloze bedrieger voetnoot5814 opdat hun wil de overhand krijgt voetnoot5816 zou dat onrecht of buitensporigheid zijn voetnoot5818 hem misfiel: hij (T.) schade leed voetnoot5820 ducht: vrees voetnoot5821 als maar een ander dan ik dan de oorzaak was voetnoot5826- of er zijn nog vele sporen van haat te vinden, als het mij voor de geest komt voetnoot5828 dat vleysches becoren: de bekoring van het vlees voetnoot5829 op reden: tegen de redelijkheid voetnoot5832 sijns dancks: uit eigen beweging; nye: nooit voetnoot5833 op een heide wilt: op een woeste vlakte voetnoot5835 geten: gegeten voetnoot5837 beenre: beenderen; in swalch: opslokte voetnoot5838 tevens: tegelijk; balch: buik voetnoot5840 gierich: gulzig voetnoot5843 meysters: dokters voetnoot5844 geloofde: beloofde voetnoot5845 mysval: leed, ongeluk voetnoot5848 craen: kraanvogel voetnoot5850 gebrec: ongemak voetnoot5852 versconen: tot voordeel strekken voetnoot5853 boot: beloftes deed voetnoot5854 stroot: strot voetnoot5855 tooch: haalde, trok voetnoot5856 vergifte: vloekte; treck: het uittrekken voetnoot5857 Wopen: wee; wee: pijn voetnoot5858 en doets niet mee: maar doe het niet meer voetnoot5859 liden: verdragen voetnoot5864 ik kom zelf tekort voetnoot5866 denct: gedenkt; duecht: goede daad voetnoot5868 liet: liet (het) (nl. het hoofd); gesont: ongedeerd voetnoot5869 dair toe: bovendien voetnoot5870 of baet ontfaen: voordeel van hebben voetnoot5872 op dezelfde manier belonen slechtaards hun helpers voetnoot5873 ducht: een dienst voetnoot5874 risen: de macht krijgen voetnoot5876- menigeen wil een ander schade berokkenen en diens tekort/fout verergeren voetnoot5878- claren Te grond: tot in het diepst van zijn hart zien voetnoot5879 meer aen hem: meer (gebreken) bij zichzelf voetnoot5881 claer: vlekkeloos voetnoot5885 veel gesocht: goed ontworpen voetnoot5886 degene die hem maakte, was vakbekwaam voetnoot5888 Te: (om) te voetnoot5889 tot synen dele: als zijn eigendom voetnoot5890 ter eren: als eerbetoon voetnoot5892 Op trouwen: als uiting van trouw voetnoot5895- want ze waren gewoon zich dikwijls met veel vreugde daarin te spiegelen en ervoor te staan springen voetnoot5897 stertgens: staartjes voetnoot5898 muulken: muiltje, snoetje voetnoot5901 op trouwen groot: in groot vertrouwen voetnoot5903 te bevelen: toe te vertrouwen voetnoot5904 al had ik hem (de pelgrimstas) op mijn eigen lijf meegenomen (of: al zou het om mijn leven gegaan zijn) voetnoot5907 ummermee: ooit voetnoot5908 Wopen: wee voetnoot5909 twaer: de waarheid voetnoot5911 mordaet: moord; verholen: verborgen voetnoot5912 macht licht: kan gemakkelijk voetnoot5913 in de menigte hier, die weet voetnoot5915 pliet: pleegt, beoefent voetnoot5916 wandelt: gaat om met voetnoot5918 herde wel: heel goed voetnoot5919 doet verwecken: ontstemt voetnoot5921 zo boos en zo heftig tegen mij uitvaart voetnoot5923 nye: ooit voetnoot5924 heeft my vreemt: verwondert mij voetnoot5926 dair... let: waar hij aandacht aan besteedt voetnoot5928 licht: waarschijnlijk voetnoot5929 gedenct u: herinnert u zich voetnoot5932 van nauwelijks twee jaren oud (was) voetnoot5933 in: in (het hof) voetnoot5934 Mompelier: Montpellier voetnoot5937 en alle bijzondere kentekenen van urine voetnoot5939 crude: kruiden, geneesmiddelen; vant: kon verkrijgen voetnoot5940 uitdrijvende, verdikkende en verdunnende (zie aantekening) voetnoot5941 sulke vive: vijf van hen voetnoot5943 hij was zo doorkneed in het vak voetnoot5945 in groten plagen: zeer gekweld door voetnoot5946 suucte: ziekte voetnoot5947 swaer ter herten: droef gestemd voetnoot5948 en: hem voetnoot5949 de koning kon hem niet missen voetnoot5951 loff: verlof voetnoot5952 hij vertrouwde niemand boven hem voetnoot5954 so langer so quader: hoe langer hoe erger voetnoot5956 maect u uryne: doe een plas voetnoot5957 zekerlic: met zekerheid; pyne: kwaal voetnoot5958 Also zaen als: zodra voetnoot5962 waarin hij meer vertrouwen stelde voetnoot5963 hi synt omsloech: hij (R's vader) sindsdien een misstap beging (R's vader blijft onderwerp t/m 5970) voetnoot5964 Aen: ten opzichte van voetnoot5965 geelen: bedrog voetnoot5967 verkeerde: veranderde voetnoot5969 zijn verstand raakte verbijsterd voetnoot5970 dutte: tekeer ging voetnoot5971 is nutte: hebt nodig voetnoot5973 entelic: absoluut voetnoot5975 sparen: wachten voetnoot5977 tuget: getuigt het; al bloot: overduidelijk voetnoot5979 aen den rinck: in het gezelschap voetnoot5986 dat wair: de waarheid voetnoot5989 mach u leggen: hebt u te maken met voetnoot5990 spouwen: opensnijden voetnoot5991 doet wel: kunt het best doen; ouwen: ouderdom voetnoot5994 ter kueken: naar de keuken voetnoot5999 gesyn: gevolg, hofhouding; hiet: beval voetnoot6000 men: men hem; hiete: noemde voetnoot6001 op sijn lijff: op straffe des doods voetnoot6003 gelooft: geprezen voetnoot6004 hem naeste: direct naast hem voetnoot6006 een mooie krans van viooltjes en rozen voetnoot6007 myt herten gans: van ganser harte voetnoot6009 over geslagen: niet (meer) geacht voetnoot6011 verhuecht: in een hogere positie gebracht voetnoot6013 lachter: schande voetnoot6014 en staan hoe langer hoe minder in aanzien voetnoot6015 dorper gier: gierige kinkel voetnoot6017 wie hi slacht: op wie hij lijkt voetnoot6018 waen: vanwaar voetnoot6021 als er geen gift op volgt voetnoot6022 menich: verlangen voetnoot6025 smeren: vleien voetnoot6028 lieten: lieten hem voetnoot6029 slachten: lijken op; node: met tegenzin; laven: helpen, genezen voetnoot6034 mynre: minder voetnoot6035 zade: zaad, oorsprong voetnoot6036 Sijns dancks: met opzet, bewust voetnoot6037 sciede: gebeurde voetnoot6039 licht: gemakkelijk voetnoot6042 doe: toen voetnoot6044 u en gedencs: u herinnert het zich niet voetnoot6045 noot: nodig; vermaen: in herinnering breng voetnoot6048 Door u: om uwentwil; wes: wat voetnoot6052 voor tlude garren: omdat het zo hard knorde voetnoot6059 deilen: delen voetnoot6061 biden kynne: binnensmonds voetnoot6067 vroe: blij voetnoot6069 verdoen: verbruik voetnoot6070 Te vorenuut: bij voorbaat; tvierendeel: een kwart voetnoot6071 en het andere (laatste) kwart aan de koningin voetnoot6074 naes: neus voetnoot6078 eens: eenmaal; credo: geloofsbelijdenis (gebed) voetnoot6080 geern: graag voetnoot6081 sat: verzadigd voetnoot6083 niet een koot: in het geheel niets voetnoot6085 sloechten: sloeg hem voetnoot6086 schoren: scheuren voetnoot6088 gedogen: verdragen voetnoot6090 keer: wending voetnoot6091a Haest u hier weder: kom hier snel weer terug voetnoot6092 hoe ghijt raemt: hoe u het ook aanlegt voetnoot6093 u bet meer scaemt: minder schaamteloos bent voetnoot6098 stan: kreunde voetnoot6099 croonde: klaagde voetnoot6106 u wilt onderwijnden: op u wil nemen voetnoot6110 deilre: verdeler; of: van voetnoot6112 u uut te voren: geheel en al voor u voetnoot6114 pensen: de pens voetnoot6118 vro: blij voetnoot6120 huesschelic: keurig, correct voetnoot6122 crunen: kruin voetnoot6123 omdat hij het zo hoog in de bol had voetnoot6124 Huden: vandaag (in de realiteit van het verleden) voetnoot6125 was gelopen: overkwam het voetnoot6128 wat erg, dat men nog steeds wolven vindt voetnoot6129 verslijnt: verslindt voetnoot6130 dair hi over mach: die hij de baas is voetnoot6131 naect: nadert voetnoot6132 zaden: verzadigen voetnoot6138 So wat: als zij maar; genuecht: behaagt voetnoot6141 verstaen: inzien voetnoot6142 reden: relaas voetnoot6145 zaech... door: doorzag u alles goed voetnoot6146 myt... liden: geduld met mij zou kunnen hebben voetnoot6149 aventuer: lot voetnoot6150 ik zou de anderen stumpers noemen (eten = heten) voetnoot6152- was (...) Wel gelooft: stond in aanzien voetnoot6153 van dat: vanwege wat voetnoot6155 in setten: regelen; ordineren: in orde brengen voetnoot6156 aenlach: mee gemoeid was voetnoot6159- raet Te sluten: besluit te nemen voetnoot6165 gebueren: schenken voetnoot6167 enen anderen: dat van een ander; gaen voort: voortgang hebben voetnoot6168 verdrach: gratie voetnoot6169 betugen: met getuigen bewijzen voetnoot6170 broken: misdaden voetnoot6172 seit (...) op: legt ten laste voetnoot6173 kan bewijzen, laat hij zijn aanklacht doen voetnoot6177 al te gevuege: zeer gepast voetnoot6179 ongeval: ramp(spoed) voetnoot6180 Cond: bekend voetnoot6181 Anders dan: behalve dat voetnoot6183 gerocht: gerucht voetnoot6184 op u cronen: u ten laste leggen voetnoot6187 onvro: bedroefd voetnoot6183 versieden: (door een inwendige gloed) samenkrimpen voetnoot6193 tegen: vanwege voetnoot6194 leider: helaas; naer: nabij voetnoot6195 Alle die meeste hoop: bijna iedereen voetnoot6197 voort: vervolgens voetnoot6198 een zelfbewuste houding aannam voetnoot6199 beraet: bedrog voetnoot6205 hem troosten: zich vermannen voetnoot6206 pijnde hem: zich zou inspannen voetnoot6208 syn: begeerte; op stoet: naar uitging voetnoot6209 Ende: ook al; maecte vroet: meedeelde voetnoot6211 al waren ze niet in hun handen terecht gekomen voetnoot6213 wair aen: hoe (er)aan (te) voetnoot6214 meninge: gedachten voetnoot6215 gront: binnenste voetnoot6219 nyement: iemand voetnoot6222 tot aan de uiteinden der aarde voetnoot6226 Off: indien voetnoot6232 leider: helaas voetnoot6241 stil: heimelijk voetnoot6242 dus: op deze manier; gaen uut: aflopen voetnoot6243 lett.: dat er goede gruit (soort mout) in het bier zat, fig.: dat het er goed voor stond voetnoot6244 gezien de situatie die er tevoren was voetnoot6245- in doren Luegen geslagen: verstrikt in dwaze leugens voetnoot6246 doen verstaen: schijnbewijzen geleverd voetnoot6248 beroepen sijn: aangeklaagd te worden

Vorige Volgende

Rede over de sieradenaant.