Reynaert in tweevoud. Deel 2. Reynaerts historie

(2002)–Anoniem Reinaerts historie (Reinaert II)– rechtenstatus


Rede van Rukenauaant. Die coninc sprac: ‘Reynaert, gi zijtaant. Int herte al verblijt 4680[regelnummer] Ende gi zijt in groter muten.Ga naar voetnoot4680 Ist u van bynnen als van buten? Mer ic waent noch nergent naerGa naar voetnoot4682- Also slecht off also claer In u staet als gi uut met. 4685[regelnummer] Ic moet u seggen wat my letGa naar voetnoot4685 Op u, eer gi enige meerre kijffGa naar voetnoot4686-
[pagina 207]
Aen my bewijst myt herten stijff:Ga naar voetnoot4687 My te doen noch meerre confuseGa naar voetnoot4688 Doe gi waert uut mynen huse 4690[regelnummer] Ende ict u al had vergeven, Die quaetheit die gi had bedreven, Ende ghi scerp ende staffGa naar voetnoot4692 Van my ontfenct die ic u gaff, Op dat gi over zee sout varen 4695[regelnummer] Ende u van allen sonden zout clarenGa naar voetnoot4695 Ende voort aen leven in goeden staet. Doe gi my seynde, onreyn quaet,Ga naar voetnoot4697 Die scerpe weder ende Kuwerts hooft. Dair in so waerdi so verdooft,Ga naar voetnoot4699 4700[regelnummer] Dat gi my dorst doen sulcke scande. Het was een onbequaem offerhandeGa naar voetnoot4701 Enen knecht te seynden synen heer.Ga naar voetnoot4702 Hier tegen en weet gi geen weer,Ga naar voetnoot4703 Want selve die cappellaen, Bellijn, 4705[regelnummer] Most hier off die bode sijn, Diet ons al seide hoet verghinck. Alsullic loon als hi ontfinck, Om dat hi die boodscap dede, Seldi oec ontfangen mede, 4710[regelnummer] Off my sel rechts ende wet ontbreken.’Ga naar voetnoot4710 Reynaert en weet nu wat spreken, So doorzeer wart hi vervaert.Ga naar voetnoot4712 Hem dunct, het gaet al achterwaert Ende al sijn raet en baet hem niet.
[pagina 208]
4715[regelnummer] Ontfermelic staet hi ende siet.Ga naar voetnoot4715 Bleeck van verwen wart hi gedaen.Ga naar voetnoot4716 Hi en weet niet wat bestaen.Ga naar voetnoot4717 Hy sach dair veel van sinen magen Die alle swegen, hoorden en zagen, 4720[regelnummer] Mer nyement en boot hem noch die hant. Die coninck sprac: ‘Segt, loos calant,Ga naar voetnoot4721 Si di nu stom en spreect ghi niet?’ So stont hi in groot verdriet. Hi had quader dant hem dochte.Ga naar voetnoot4724 4725[regelnummer] Hi versuchte hem onsochte,Ga naar voetnoot4725 Dat sijt hoorden altemael.Ga naar voetnoot4726 Dat behagede Bruun herde wael Ende Ysegrim, dat sy loegen.Ga naar voetnoot4728 Vrou Rukenau en docht niet wel voegen,aant.Ga naar voetnoot4729 4730[regelnummer] Reynaerts moeye, die apynne.Ga naar voetnoot4730 Dese was mitter coninghinne Wel gemynt ende liefgetal.Ga naar voetnoot4732 Dat was Reynaert goet geval,Ga naar voetnoot4733 Dat sy dair was op die stont,Ga naar voetnoot4734 4735[regelnummer] Want hair was mennige wijsheit cont Ende si dorst wel spreken daert was te doen. Sy was sterck, cloeck ende coen. Men ontsachse wair sy quam. ‘Heer coninc’, sprac si, ‘en weest niet gram,aant. 4740[regelnummer] Wanneer dat gi te recht sit,Ga naar voetnoot4740 Want uwer edelheit en vuecht niet dit.Ga naar voetnoot4741
[pagina 209]
So wat heer dat gramscap draecht,Ga naar voetnoot4742 Dair ist recht al uut gejaecht. Een heer sel hebben altoos discrecie,Ga naar voetnoot4744 4745[regelnummer] Dats der rechter wijsheit specie.Ga naar voetnoot4745 Mi sijn die punten van recht wel contGa naar voetnoot4746 aant. Bet dan die sulcken die draget bont,Ga naar voetnoot4747 Want ic dair so veel off heb geleert, Dat ic dair in was gefundeertGa naar voetnoot4749 4750[regelnummer] Ende verheven meyster in loye.Ga naar voetnoot4750 Men maecte my een letter van hoeyeGa naar voetnoot4751 Int spaeus hoff door mijn weerde,Ga naar voetnoot4752 Dair ander beest lagen opt eerde. Oec had ic altoos die voorsprake,Ga naar voetnoot4754 4755[regelnummer] Als ic te doen had enige sake, Om dattet myt recht my was cont.Ga naar voetnoot4756 Senica sprect ons uut synen mont:aant. Een heer sel recht doen over al. Nyement hi oec beswaren sal,Ga naar voetnoot4759 4760[regelnummer] Dien hi gegeven heeft geleideGa naar voetnoot4760 Buten recht off buten besceide.Ga naar voetnoot4761 Men sel trecht door nyement meyncken.Ga naar voetnoot4762 Wilde ellic hem selven bedencken Van den genen die hier staen, 4765[regelnummer] Wat hi bedreven off gedaenGa naar voetnoot4765 Ende noch doet alst valt bi tiden,Ga naar voetnoot4766
[pagina 210]
Hy soude te bet myt Reynaert liden.Ga naar voetnoot4767 Ellic ken hem selven, dat is mijn raet. Wie is hier die altoos vast staet, 4770[regelnummer] Hy en valt zomtijt ende gelijt?Ga naar voetnoot4770 Die nye en myste tot geenre tijt,Ga naar voetnoot4771 Die is heilich ende zeer goet. Bi rade te beteren als men mysdoet,Ga naar voetnoot4773 Dats menschelic ende is dic geplogen.Ga naar voetnoot4774 4775[regelnummer] Mer sonder beteren mysdoen ten wil dogen.Ga naar voetnoot4775 Dats duvelic leven en sonderlinc quaet.Ga naar voetnoot4776 Merct wat dair gescreven staet Inder ewangelien less: Estote misericordes, 4780[regelnummer] Weest ontfermich; noch staet dair meer: Nolite iudicare Et non iudicabimini, Oordelt nyement, so en sel dy Selve oordel liden geen.Ga naar voetnoot4784 4785[regelnummer] Dair staet oec hoe die pharizeen In overspel vengen een wijff. Sy wildense stenen ende nemen tlijff. Onse heer vraechden si wat hy riede. Hy sprac: “So wie van u lieden 4790[regelnummer] Hem selven kent van sonden reen, Die warp op hair den eersten steen.”Ga naar voetnoot4791 Doe vlogen si alle ende lietense dair,Ga naar voetnoot4792 Want sy en waren niet van sonden claer. Licht mochtet hier sijn also. 4795[regelnummer] Sulc ziet in eens anders oge een stro,
[pagina 211]
Die selve in sijn oge een balc heeft. Tis mennich die over een ander geeft Een ordel ende hi is selve die quaetste. Al valt een dicke ende hi int laetsteGa naar voetnoot4799 4800[regelnummer] Opstaet ende te genade coemt, Dair om en is hi niet verdoemt.Ga naar voetnoot4801 God ontfaetse die sijns begerenGa naar voetnoot4802 Ende nyement den anderen condempneren,Ga naar voetnoot4803 Al wist hi wat van sijn gebreke,Ga naar voetnoot4804- 4805[regelnummer] Hi en dede eerst off sijns selfs bleke.Ga naar voetnoot4805 Reynaert, mijn neef, en hads niet te quader,Ga naar voetnoot4806 aant. Want sijn vader ende sijn oudevaderGa naar voetnoot4807 Hebben altoos in meerre loveGa naar voetnoot4808- Ende bet gedaen te hove 4810[regelnummer] Ende beter geheten dan Ysegrim,Ga naar voetnoot4810 Noch Bruun, noch alle die mage sijn.Ga naar voetnoot4811 Het was een ongelike snedeGa naar voetnoot4812- Dair van eren ende van wijshede Was te besigen mijn neve ende sy. 4815[regelnummer] Mer die werelt duncket my Nu al verloren; ick en weet hoet gaet. Die scalcken risen in horen staetGa naar voetnoot4817 Biden heren myt valschen trekenGa naar voetnoot4818
[pagina 212]
Ende die goede warden verstekenGa naar voetnoot4819 4820[regelnummer] Die dueget, eer ende wijsheit plien.Ga naar voetnoot4820 Ic en can niet wel gesienGa naar voetnoot4821 Hoe dattet lange sel mogen staen.’Ga naar voetnoot4822 ‘Vrou, had hi u so veel misdaen Als hi my doet, het wair my leet. 4825[regelnummer] Ist wonder dat ic hem bin wreetGa naar voetnoot4825 Dat hi mijn geleide dus dorste breken?Ga naar voetnoot4826 En hoordi niet wat clagen sy op hem sprekenGa naar voetnoot4827 Van verradery, moort ende dieften?Ga naar voetnoot4828 Heb di hem so vercoren in lieftenGa naar voetnoot4829 4830[regelnummer] Ende hi dunct u so goet, so claer,Ga naar voetnoot4830 So setten op een outaerGa naar voetnoot4831 En doetten voir een sant aenbeden.Ga naar voetnoot4832 Mer hi en leeft niet op die werlt hedenGa naar voetnoot4833 Die daer enich duecht off wet in waer.Ga naar voetnoot4834 4835[regelnummer] Ghi moget dair veel off zeggen nyemaer,Ga naar voetnoot4835 Men en selt int eynd so niet vijnden.Ga naar voetnoot4836 Hy en heeft oec nyement die sijns bewijnden.Ga naar voetnoot4837 Hem en wil helpen maech noch vrient. Also heeft hijt over al verdient.Ga naar voetnoot4839 4840[regelnummer] Dair om so heeft my vreemt van uGa naar voetnoot4840 Ende nye en hoord ic, sonder nu, Dat hem yement van enich dinck Bedancte, dair hi mede om ghinck.
[pagina 213]
Hy strijct altoos sinen steert.’Ga naar voetnoot4844 4845[regelnummer] ‘Heer, ic hebben lieff ende weertGa naar voetnoot4845 aant. Ende oec weet ic van hem mede Een grote duecht die hi u dedeGa naar voetnoot4847 In uwer tegenwoordicheit onlanck,Ga naar voetnoot4848 Des gi hem doe wist groten danck, 4850[regelnummer] Al ist nu myt u aldus om geslegen.Ga naar voetnoot4850 Dat swaerste moet noch meeste wegen. Een sel sijn lieff mynnen te matenGa naar voetnoot4852 Ende sijn leet te zeer niet haten. Gestedicheit vuecht wel den heren.Ga naar voetnoot4854 4855[regelnummer] Tis misselic hoe die zaken verkeren.Ga naar voetnoot4855 Men sel den dach te zeer niet Loven noch laken, eer men ziet Dat hy ten avont is comen. Goet raet can dic den genen vromenGa naar voetnoot4859 4860[regelnummer] Die hem myt vlijt dair keret an.Ga naar voetnoot4860 Over tween jaren quam een manGa naar voetnoot4861 Hier tot uwen hove ende een serpentGa naar voetnoot4862 Om een oordel dat onbekent U was ende alle u rade. 4865[regelnummer] Dat serpent stont tot synen scade Aen enen tuun daert door waende gaen,Ga naar voetnoot4866 Ende was biden halse in een strick gevaen, Daert ummer tlijff soude hebben gelaten, Mer dat die man tot sijnre batenGa naar voetnoot4869
[pagina 214]
4870[regelnummer] Verbi soud gaen ende zach hoet stoet.Ga naar voetnoot4870 Daert zeer op riep, al myt oetmoet,Ga naar voetnoot4871 Dat hi hem holp dair uutter noot, Off het soude dair bliven doot. Den man verdocht sijn verdriet.Ga naar voetnoot4874 4875[regelnummer] “Looft dattu my nietGa naar voetnoot4875 Venijnden en selste, nochte scaden,Ga naar voetnoot4876 Ic sel di uutter noot ontladen.”Ga naar voetnoot4877 Dat serpent was des bereetGa naar voetnoot4878 Ende swoer hem enen dueren eet 4880[regelnummer] Niet te scadigen in eniger saken. Doe loste hijt uutten ongemakeGa naar voetnoot4881 Ende sijn een stuck te samen gegaen.Ga naar voetnoot4882 Doe wart dat serpent bevaenGa naar voetnoot4883 Mit groten honger so beseten,Ga naar voetnoot4884 4885[regelnummer] Want het en had in langer tijt niet gegeten, So dattet waende bliven doot. Ende mit dien na den man dattet scootGa naar voetnoot4887 Ende wilden scoeren ende eten dan.Ga naar voetnoot4888 Mit groten anxt onspranc die manGa naar voetnoot4889 4890[regelnummer] Uut synen slaep ende sprac: “Wat wilstu Mi verderven, en hebstu nuGa naar voetnoot4891 Vergeten die trouwe die ic di dede,Ga naar voetnoot4892 Dair du my gaves dijn zekerhedeGa naar voetnoot4893
[pagina 215]
Dattu my niet soudste misbieden?”Ga naar voetnoot4894 4895[regelnummer] Dat serpent sprac: “Voor allen lieden Mach ic verandwoorden dat ic doe,Ga naar voetnoot4896 Want hongers noot dwinct my dair toe. Lijfs noot brect alle wet.”Ga naar voetnoot4898 Die man sprac: “Macht niet vallen bet,Ga naar voetnoot4899 4900[regelnummer] So geeft my doch so lange vry Dat wy yement vijnden die wy Daer of onse reden vertrecken al.Ga naar voetnoot4902 Ende wiemen dan wisen salGa naar voetnoot4903- Int recht na onser beider boete, 4905[regelnummer] Dat hijt behoude.” “Ic bins te moete”,Ga naar voetnoot4905 Sprac dat serpent. Dus gingen sy te samen So lang, dat hem te moete quamenGa naar voetnoot4907 Die roeck ende Slijndepier, sijn soen.Ga naar voetnoot4908 Hair reden vertogen sy zeer schoon.Ga naar voetnoot4909 4910[regelnummer] Carbout wijsde totten man.Ga naar voetnoot4910 Hy had dair oec ghern geweest anGa naar voetnoot4911 Mit synen soen ende hem gesaet.Ga naar voetnoot4912 Dat serpent sprac ten man: “Hoe staet? Heb ics niet gewonnen, hoe dunct u?” 4915[regelnummer] Die man sprac: “Hoe soud comen nuGa naar voetnoot4915 Een rover te wisen enich woort?Ga naar voetnoot4916 Dat roven hem oec toe behoort.
[pagina 216]
Ende oec en mach een niet wisen alleen. Laet ons drie off vier gemeenGa naar voetnoot4919 4920[regelnummer] Horen spreken die hem rechts verstaen.Ga naar voetnoot4920 Laet dan gaen daert sculdich is te gaen.Ga naar voetnoot4921 Ic hebt nochtan quaet genoech.”Ga naar voetnoot4922 Dat serpent myt hem des overdroechGa naar voetnoot4923 Ende gingen echter so lange stonden,Ga naar voetnoot4924 4925[regelnummer] Dat sy den beer ende den wolf vonden Die sy alle hair zaeck seiden. Aldair wijsden sy onder hem beiden Dat tserpent den man soude doden,Ga naar voetnoot4928 Want hongers dwanck ende lijfs noden 4930[regelnummer] Brect alle ede ende alle trouwe.Ga naar voetnoot4930 Die man had vaer ende groten rouwe,Ga naar voetnoot4931 Doe hi dit hoorde, van sinen live. Dat serpent spranc na hem zeer ryve.Ga naar voetnoot4933 Het scoot uut sijn venijn.Ga naar voetnoot4934 4935[regelnummer] Die man ontspranc myt groter pijnGa naar voetnoot4935 Ende sprac: “Gi doet my onrecht groot, Dat du dus stacs na mynen doot. Du en hads geen recht dair toe gehat.”Ga naar voetnoot4938 Dat serpent sprac: “Wair om segstu dat? 4940[regelnummer] Het is di twewarf gewijst tegen.”Ga naar voetnoot4940 “Dats vanden genen die selve plegen Te moorden, te stelen ende te roven. Aldat sy sweren off geloven,Ga naar voetnoot4943 Dat en houden sy myn noch meer.Ga naar voetnoot4944
[pagina 217]
4945[regelnummer] Mer voorden coninc, onsen heer, Leit my dair, in sijn hoff. Dair beroep ic di hier offGa naar voetnoot4947 Ende dat moochstu weigeren niet. Ende wat my dair gesciet, 4950[regelnummer] Dat wil ic dulden ende dogen Ende geen weer dair tegen pogen.”Ga naar voetnoot4951 Bruun, die beer, ende Ysegrim Seiden totten man: “Dit sal sijn. Dat serpent en sel niet bet geren.”Ga naar voetnoot4954 4955[regelnummer] Ende meenden, quaemt int hof ons heren, Dattet al soude gaen na hare loveGa naar voetnoot4956 Voor u. Heer, ist u yet te hoge?Ga naar voetnoot4957 Des wolfs kijnder die veel mogen,Ga naar voetnoot4958 Ydelbalch ende Seldensat,Ga naar voetnoot4959 4960[regelnummer] Quamen myt haren vader om dat Sy den man meed souden eten,Ga naar voetnoot4961 Want si van honger lude creten, Dat gi hem huus ende hof verboot.Ga naar voetnoot4963 Doe stont die man in groter noot 4965[regelnummer] Ende riep om groot genade. Hy claechde hoe hem tserpent woude scaden, Dien hi so grote duechd dede, Ende boven trouwe ende sekerhedeGa naar voetnoot4968 Dien hi van hem had ontfaen. 4970[regelnummer] Dat serpent sprac: “Ic en heb niet mysdaen, Des ga ic aenden coninc al bloot,Ga naar voetnoot4971
[pagina 218]
Want dat dede lives noot, Dat boven allen node gaet.” Ghi, coninck, ende al u raet 4975[regelnummer] Waert hier zeer mede begaen,Ga naar voetnoot4975 Want u coninclike edelhede Ende oec u rechtveerdichede Sach aen die trou vanden man,Ga naar voetnoot4978 Ende en wout dair niet comen anGa naar voetnoot4979 4980[regelnummer] Dat hi den doot dair om lede, Want hijt op gelove dede:Ga naar voetnoot4981 Want men sel billix houden trouwe.Ga naar voetnoot4982 In dander ziden siet men nouweGa naar voetnoot4983- Die noot drijft alst gaet aenden live. 4985[regelnummer] Heer, dus haddi groten kyve.Ga naar voetnoot4985 Dair en was nyement int hoff Diet beste recht wist hier off, Mer dair waren sulc die myt willenGa naar voetnoot4988 Den man gern hadden helpen villen,Ga naar voetnoot4989 4990[regelnummer] Haddet also mogen gaen. Ic zie noch hier die sulc staen.Ga naar voetnoot4991 Ic weet wel wat sy doe seiden. Ten leste, doet tot genen besceidenGa naar voetnoot4993 En conde comen wat sy rieden, 4995[regelnummer] Dedi Reynaert, mynen neef, ontbieden, Dat hi die sake soude verclaren.Ga naar voetnoot4996 Des was hi boven alle dier waren,Ga naar voetnoot4997 Ghehoort ende bet gelooft voor u.Ga naar voetnoot4998
[pagina 219]
“Reynaert”, sprac gi, “Gi moet ons nu 5000[regelnummer] Dit sceiden na dat beste recht.Ga naar voetnoot5000 Wi volgens al hoe dat gi segt, Want gi weet den rechten gront.”Ga naar voetnoot5002 Reynaert sprac: “Heer, my is onkontGa naar voetnoot5003 Hoe ic dit na haren worden dele.Ga naar voetnoot5004 5005[regelnummer] Van horen seggen liecht men vele.Ga naar voetnoot5005 Mer sage ic dat serpent staen In sulker noot also gevaen, Als het stont doet die man vant,Ga naar voetnoot5008 Dair hijt loste ende ontbant,Ga naar voetnoot5009 5010[regelnummer] So wist ic wat ick seggen soude. 5010a[regelnummer] Die dat oeck anders scheyden woude, Mi dunct dat hi den recht misdede.” “Reynaert, wi volgens uwe rede.Ga naar voetnoot5012 Hier is nyement diet verbeteren kan.” Dit dedi, heer; doe ginck die manGa naar voetnoot5014 5015[regelnummer] Mit u ende dat serpent mede ter stede Dair hijt eerst vant in die droefhede. In allen schijn dat hijt doe bant,Ga naar voetnoot5017 Als hijt eerste staende vant, Also Reynaert had geheten.Ga naar voetnoot5019 5020[regelnummer] Doe seit gi: “Reynaert, laet my weten, Hoe dunct u best dat men dit sceide?” Reynaert sprac: “Nu sijn sy beyde Ellic so sy waren te voren.Ga naar voetnoot5023 Sy en hebben gewonnen noch verloren.
[pagina 220]
5025[regelnummer] Nu wijsic, heer, volcht des my,Ga naar voetnoot5025 Dat die man mach, wil hy, Dat serpent lossen als hi dede, Ende ontfaen des sekerhede Dat hi des bleef ongescaet. 5030[regelnummer] Ende meent hy dat hem tegen gaet,Ga naar voetnoot5030 So wijs ic, dat hi wel mach gaen Dair hi wil en latent staenGa naar voetnoot5032 Gebonden so als hi ten eersten mochte,Ga naar voetnoot5033 Wantet ontrouwe aen hem sochteGa naar voetnoot5034 5035[regelnummer] Ende hijt halp uut sulker vrese.Ga naar voetnoot5035 Nu dunct my recht oordel wesen, Dat die man heb die kooreGa naar voetnoot5037 Also wel als hi had te voren.” Siet, heer, dit oordel docht u goet, 5040[regelnummer] Ende al u raet die bi u stoet Volchdens ende prijsdent Reynaert. Die man ghinc henen sijnre vaert, Quijt ende vri, ende dancte u zeer.Ga naar voetnoot5043 Aldus verwaerde Reynaert u eerGa naar voetnoot5044 5045[regelnummer] Als een trou vrient doet synen heer.Ga naar voetnoot5045 Wair heeft Ysegrim of die beer U so veel eren ye gedaen? Sy connen wel bulen myt hoy slaenGa naar voetnoot5048 Ende scoon boffen ende blasen,Ga naar voetnoot5049 5050[regelnummer] Ende als sy zwellgen mogen ende asenGa naar voetnoot5050
[pagina 221]
Die vette morseel ende die goede spise,Ga naar voetnoot5051 So sijn si vroeder dan die wise Salomon off Aristotiles; So is elken eens lewen moet gewesGa naar voetnoot5054 5055[regelnummer] Van coenheit ende van hoger daet.Ga naar voetnoot5055 Mer als sy comen dair die noot aen gaet,Ga naar voetnoot5056 So sijn sy die eerste die dair wiken. Die scamele moeten dan voorwart kyken,Ga naar voetnoot5058 Ende si verwaren die afterhoede.Ga naar voetnoot5059 5060[regelnummer] Och, heer, dit en sijn geen vroede. Dees verderven volc, steden ende lant. Sy en rueken niet wes huus dat brant,Ga naar voetnoot5062 Des sy hem biden colen wermen.Ga naar voetnoot5063 Al dat sy houden ofte schermen,Ga naar voetnoot5064 5065[regelnummer] Dats haers selfs baet ende gevoech.Ga naar voetnoot5065 Men vijnt deser meer dan genoech. Mer voor dees en plagenGa naar voetnoot5067 Reynaert niet off sijn magen. Als ander slapen, so zorgen sy zeer 5070[regelnummer] Om haers heren vordel ende sijn eer,Ga naar voetnoot5070 Om wise vonden ende nauwen raetGa naar voetnoot5071 Dat groten heren dicwil baet Meer dan cracht ende overmoet. Ende gelijc Reynaert doet,Ga naar voetnoot5074 5075[regelnummer] Al en heeft hijs nu genen danck. Men sel noch vernemen omlanckGa naar voetnoot5076
[pagina 222]
Wie best vordel weerdich is off sy.Ga naar voetnoot5077 aant. Van synen magen, heer, alsegdi Dat si en verscuven ende verstekenGa naar voetnoot5079 5080[regelnummer] Om sijn loosheit ende sijn treken,Ga naar voetnoot5080 Dat woudic dat een ander sprake: Dair off soude comen sulke wrake Dat hem soud dencken alle sijn dagen.Ga naar voetnoot5083 Mer, heer, u willen wi verdragen.Ga naar voetnoot5084 5085[regelnummer] Ghi en moocht ons niet myspreken.Ga naar voetnoot5085 Wair yement die tegen u woude steken,Ga naar voetnoot5086 Dat wair myt werken of myt talen,Ga naar voetnoot5087 Dat wouden wi u so helpen verhalenGa naar voetnoot5088 Dat men soude seggen dat wi dair waren. 5090[regelnummer] Wi en plegen ons niet vervarenGa naar voetnoot5090 aant. Dair wi campspel hebben mogen.Ga naar voetnoot5091 Heer ic moet u ummer togen,Ga naar voetnoot5092 By oorlove, Reynaerts mageGa naar voetnoot5093 Die lijff ende goet bi hem souden wagenGa naar voetnoot5094 5095[regelnummer] En lieten sijs niet door u bedwanc.Ga naar voetnoot5095 Hem is die mennige na belancGa naar voetnoot5096 Dies niet en lijt in openbaer.Ga naar voetnoot5097 Mi selven maec ic voor een maer.Ga naar voetnoot5098 Ic bin sijn moey; al bin ic een wijff, 5100[regelnummer] Ic soude mijn goet end ooc mijn lijff By hem setten, had hi noot.Ga naar voetnoot5101 Dair toe heb ic drie kijnder groot,aant.
[pagina 223]
Vol wassen van live, sterc ende coen, Die ic voor hem set, had hijs te doen,Ga naar voetnoot5104 5105[regelnummer] Eer ic hem liet verderven.Ga naar voetnoot5105 Nochtan soud ic liever sterven Dan ic se voor mijn dode sage,Ga naar voetnoot5107 So grote liefte ic tot hem drage. Dat eerste is Biteluus, mijn kijnt.Ga naar voetnoot5109 5110[regelnummer] Dien heb ic altoos gemynt, Want nye en sachmen enen so cloeckGa naar voetnoot5111 Een out vuyl hemd of een broeck Dat nadich is myt veel knopen,Ga naar voetnoot5113 Dat te besien ende over te lopenGa naar voetnoot5114 5115[regelnummer] Ende te zuveren vanden gaudynen.Ga naar voetnoot5115 Rybauden, boeven ende cockynenGa naar voetnoot5116 Hebben dair zeer vercoren om.Ga naar voetnoot5117 Sy geven hem apel haerre somGa naar voetnoot5118 Die sy gecrigen ter luden huus.Ga naar voetnoot5119 5120[regelnummer] So gaet weder Biteluus Die hairtande dair door steken,Ga naar voetnoot5121 Also sise door cloyen ende door beten.Ga naar voetnoot5122 Ende si latense rotten ende ongedwogen,Ga naar voetnoot5123- So groeyen si die dair sitten plogen, 5125[regelnummer] Dat sise mitten nagelen verdrivenGa naar voetnoot5125
[pagina 224]
Ende te sleters ende wel te stucken wriven.Ga naar voetnoot5126 Hier kanse mijn soen so wel of clarenGa naar voetnoot5127 Dat sy sijns wel ontbarenGa naar voetnoot5128 Ende brengen hem totten meerre baet.Ga naar voetnoot5129 5130[regelnummer] Dair crijcht sijn brueder of toeverlaet,Ga naar voetnoot5130 Mijn ander soen, heet Vuylromp, Want hi is van synnen so plompGa naar voetnoot5132 Ende so slecht van synen doene,Ga naar voetnoot5133 Hy en kent nau wit voir groene.Ga naar voetnoot5134 5135[regelnummer] Hy soude dick liden groot gebrec, Mer Biteluus vult hem den beck Mitter spisen die men hem geeft. Doch een grote duecht Vuylromp heeft, Dats dat hi is so vreenthoutGa naar voetnoot5139 5140[regelnummer] Ende van herten oec so boutGa naar voetnoot5140 Dat hi bi synen vrient sout bliven dootGa naar voetnoot5141 Eer hi hem ontginck ter noot.Ga naar voetnoot5142 Hier om heb icken zeer gemynt. Een dochter is mijn derde kynt, 5145[regelnummer] Die ic lieff heb, heet Hatenet.Ga naar voetnoot5145 Dese weet oeck wel haer wetGa naar voetnoot5146- Ende is voortgaende inder neringen Op hoofd die node dogen scheringe Mit langen hair ongedwogen.Ga naar voetnoot5149 5150[regelnummer] Dese dienst megen des gern plogenGa naar voetnoot5150
[pagina 225]
Die liever dansen inden nacht En smorgens slapen lanck en zacht, Ende tot alre ledicheit hem bet voegenGa naar voetnoot5153 Dan dat sy hem kemden ende dwoegen,Ga naar voetnoot5154 5155[regelnummer] Ende latent verwoeyt groeyen vol netenGa naar voetnoot5155 Diet door wroeten ende door steken. So gaen sy clouwen ende wriven.Ga naar voetnoot5157 Nochtan en connen sy se niet verdriven, Mer sy biten veel te onsochter.Ga naar voetnoot5159 5160[regelnummer] So comen sy tot Haetneet, mijn dochter,Ga naar voetnoot5160 Ende doen off huve ende caproen.Ga naar voetnoot5161 Dese can hem best baet doen,Ga naar voetnoot5162 Want sy is myt gripen snel. Hier om plegen sy ze welGa naar voetnoot5164 5165[regelnummer] Mit apelen, peren, broot ende noot,Ga naar voetnoot5165 Veel meer danss haer is noot.Ga naar voetnoot5166 Dat deylt si Vuylromp, haren broeder. Dit zie ic gern, ic bin hair moeder, Dat sy malcander sijn dus trouwe.’ 5170[regelnummer] Doe riep si tot hair RukenouweGa naar voetnoot5170 Ende sy gingen bi hair staen. Elc was lelic als barlebaen,Ga naar voetnoot5172 Groot als hair moeder ende niet mynder. ‘Wellecoom’, seit si, ‘lieve kijnder, 5175[regelnummer] Staet hier bi uwen neeff Reynaert.’ Doe sprac si: ‘Coomt al herwaertGa naar voetnoot5176 aant.
[pagina 226]
Die Reynaert bestaen ende my.Ga naar voetnoot5177 Laet ons den coninc bidden dat hi Hem trecht vanden land doe hier.’ 5180[regelnummer] Tot hair so quam mennich dier: Die das myt enen snellen trade,Ga naar voetnoot5181 Mit synen wive, vrou Sloppelkaerde, Dat eenkoorn ende dat mushont,Ga naar voetnoot5183 Die fluwijn, dat maerter bont,Ga naar voetnoot5184 5185[regelnummer] Die bever ende sijn wijff, Oerdegaelle, Die genette ende die oostraelle,Ga naar voetnoot5186 Die bunsing ende dat forreed.Ga naar voetnoot5187 Dese twee waren Reynaert eerste leed,Ga naar voetnoot5188 Want sy gern hoenre eten. 5190[regelnummer] Die otter soude ic node vergetenGa naar voetnoot5190 Ende Panthecrote, sijn wijff, hem by. Nochtant waren die bever en sy Reynaerts vianden dair te voren, Mer sy en dorsten niet verhorenGa naar voetnoot5194 5195[regelnummer] Vrou Rukenau, want sy ontsagen.Ga naar voetnoot5195 Oec was sy thooft van synen magen, Wijs van rade, ontsiende zeer.Ga naar voetnoot5197 Dair quammer twijntich ofte meer By Reynaert door hair lieve.Ga naar voetnoot5199 5200[regelnummer] Vrou Aelcrote ende Quanteskyeve,Ga naar voetnoot5200 Hair twee zusteren, quamen mede. Die wezel, die egel, ellic selve dede, Dat hermel ende die vledermuys.Ga naar voetnoot5203
[pagina 227]
Hoe wel ontfenckse BiteluusGa naar voetnoot5204 5205[regelnummer] Ende sijn moey, vrou Aelcroot,Ga naar voetnoot5205 Want het waren hair speel genoot. Die water rot ende dat water mael,Ga naar voetnoot5207 Dat fories, dat lossen ende nochtan waelGa naar voetnoot5208 Wel veertich die ic niet en can genoemen, 5210[regelnummer] Die sijn al by Reynaert gecomen. Rukenau sprac: ‘Heer coninck, Nu moochdi zien op desen rinck Off Reynaert heeft enige magen. Heer, gi moget ons node verjagen.Ga naar voetnoot5214 5215[regelnummer] Wy sijn u tru ondersatenGa naar voetnoot5215 Die lijff en goet by u soude laten,Ga naar voetnoot5216 Wair dat ghijs oec had te doen.Ga naar voetnoot5217 Al si di machtich, sterc ende coen, Ons vrientscap en mach u niet scaden. 5220[regelnummer] Laet Reynaert hem wel beraden Op die zaeck die gi hem tijt,Ga naar voetnoot5221 En can hi hem onsculdigen nijt,Ga naar voetnoot5222 So doet hem hoves wet. Wy en eysschen niet noch en gheren bet.Ga naar voetnoot5224 5225[regelnummer] Dit en soud men weygeren nyement.’ Die coninghin sprac: ‘Ic en doets ghiement.Ga naar voetnoot5226 Vrou, dit seide ic hem ghisteren wel, Mer hi was so door felGa naar voetnoot5228 Dat hi dair na niet horen en woude.’ 5230[regelnummer] Die lupaert Fyrapeel, die boude,Ga naar voetnoot5230
[pagina 228]
Sprac: ‘Heer, gi moget niet nochtanGa naar voetnoot5231 Veerre rechten dan wisen u man,Ga naar voetnoot5232 Want woudi myt gewelt gaen voort Dat waer als off gi u eer verloort. 5235[regelnummer] Hoort tael ende weder taelGa naar voetnoot5235 Ende dan beraet u selven wael, Hoe gi recht na tbeste besceit.’Ga naar voetnoot5237 Die coninc sprac: ‘Dits al wairheit. Mer ic was so doer gramGa naar voetnoot5239 5240[regelnummer] Doet my inden mont quamGa naar voetnoot5240 Van Kuwaerts hooft ende sijn doot, Dat dede my dat ic so verscoot.Ga naar voetnoot5242 Doch wil ic Reynaert horen spreken. Kan hy die ondaet van hem stekenGa naar voetnoot5244 5245[regelnummer] Die men seit dat hi heeft gedaen, Ic laten ghern quijt gaenGa naar voetnoot5246 Ende meest om beden wil van sinen magen.’Ga naar voetnoot5247	voetnoot4680 en je ziet er verjongd en opgewekt uit (muten = ruien) voetnoot4682- maar ik ben er in het geheel nog niet van overtuigd, dat het met u zo onschuldig en zuiver gesteld is, als u beweert voetnoot4685 let: hindert voetnoot4686- Op: aan; kijff (...) bewijst: schande aandoet voetnoot4687 stijff: ongevoelig voetnoot4688 (namelijk) dat u mij een nog grotere vernedering aandeed voetnoot4692 scerp: pelgrimstas voetnoot4695 zout claren: zou zuiveren voetnoot4697 onreyn quaet: gemene schurk voetnoot4699 so verdooft: uiterst dwaas voetnoot4701 onbequaem offerhande: ongepast geschenk voetnoot4702 Enen knecht: voor een knecht om voetnoot4703 weer: verweer, weerwoord voetnoot4710 tenzij ik geen recht meer kan doen voetnoot4712 doorzeer: enorm voetnoot4715 Ontfermelic: meelijwekkend voetnoot4716 verwen: gelaatskleur voetnoot4717 bestaen: beproeven voetnoot4721 calant: snaak voetnoot4724 hij had het moeilijker dan hij (tevoren) verwacht had voetnoot4725 onsochte: luid, ook: smartelijk voetnoot4726 Dat: zodat voetnoot4728 dat: zodat, loegen: lachten voetnoot4729 voegen: passen voetnoot4730 moeye: tante voetnoot4732 liefgetal: bemind, gezien voetnoot4733 dat was gunstig voor Reynaert voetnoot4734 stont: moment voetnoot4740 te recht sit: een rechtszitting houdt voetnoot4741 vuecht: past voetnoot4742 waar een heer haatdragend is voetnoot4744 discrecie: onderscheid, juist inzicht voetnoot4745 specie: soort voetnoot4746 ik ben bekend met alle details van het recht voetnoot4747 bont: ereteken voor verworven academische graad voetnoot4749 dat ik daarin geheel thuis was voetnoot4750 en verheven werd tot meester in de rechtsgeleerdheid voetnoot4751 letter van hoeye: rustplaats van hooi voetnoot4752 door: vanwege; weerde: aanzien voetnoot4754 voorsprake: recht om het eerst te spreken voetnoot4756 cont: bekend voetnoot4759 beswaren: in moeilijkheden brengen voetnoot4760 geleide: vrijgeleide voetnoot4761 besceide: rechtsgeldige beslissing voetnoot4762 door: vanwege; meyncken: aantasten voetnoot4765 Denk erbij: ‘heeft’ voetnoot4766 alst valt: als het zo uitkomt voetnoot4767 liden: geduld hebben voetnoot4770 zomtijt: soms; gelijt: glijdt uit voetnoot4771 myste: zondigde voetnoot4773 rade: raad van een biechtvader voetnoot4774 is dic geplogen: gebeurt vaak voetnoot4775 ten wil dogen: dat hoort niet voetnoot4776 sonderlinc: uitermate voetnoot4784 liden: ondergaan voetnoot4791 warp: werpe voetnoot4792 vlogen: gingen heen voetnoot4799 al valt (= zondigt) iemand dikwijls, als hij tenslotte maar voetnoot4801 Dair om: dan voetnoot4802 ontfaetse: ontvangt hen; sijns: Hem voetnoot4803 nyement: hier: die niet; condempneren: veroordelen voetnoot4804- de bijzin loopt door, maar het onderwerp wordt enkelvoudig voetnoot4805 dede off: verwijderde; bleke: smetten voetnoot4806 en hads te quader: zou het (dan) niet slechter hebben voetnoot4807 oudevader: grootvader voetnoot4808- zijn altijd meer geprezen en hebben het beter gedaan aan het hof voetnoot4810 beter geheten: (hebben) een betere reputatie gehad voetnoot4811 Noch: of voetnoot4812- het zou een ongelijke partij zijn, als mijn neef of zij gebruikt moesten worden voor (een zaak met betrekking tot) eer en wijsheid voetnoot4817 risen in horen staet: komen in aan zien voetnoot4818 treken: listen voetnoot4819 versteken: verstoten voetnoot4820 plien: beoefenen voetnoot4821 gesien: inzien, begrijpen voetnoot4822 staen: in stand blijven voetnoot4825 wreet: slechtgezind voetnoot4826 breken: verbreken, schenden voetnoot4827 op hem spreken: tegen hem inbrengen voetnoot4828 dieften: diefstal voetnoot4829 lieften: liefde voetnoot4830 dunct: lijkt; claer: zuiver voetnoot4831 dan zet hem op een altaar voetnoot4832 doetten voir een sant: laat hem als een heilige voetnoot4833 werlt: wereld voetnoot4834 die van hem naar waarheid iets goeds weet voetnoot4835 nyemaer: nieuws voetnoot4836 Men: (maar) men voetnoot4837 sijns bewijnden: zich zijn lot aantrekt voetnoot4839 over al: volledig voetnoot4840 heeft my vreemt: verbaast het mij voetnoot4844 hij huichelt altijd (striken = strelen met) voetnoot4845 hebben: heb hem voetnoot4847 duecht: dienst voetnoot4848 onlanck: kort geleden voetnoot4850 al gedraagt u zich nu volkomen anders voetnoot4852 lieff: voorspoed; te maten: met mate voetnoot4854 Gestedicheit vuecht: standvastigheid past voetnoot4855 misselic: zonderling voetnoot4859 vromen: baten voetnoot4860 die deze met vlijt opvolgt voetnoot4861 Over tween jaren: twee jaar geleden voetnoot4862 serpent: slang voetnoot4866 tuun: omheining voetnoot4869 Mer: ware het niet voetnoot4870 Verbi soud gaen: toevallig voorbij kwam; stoet: gesteld was voetnoot4871 die riep hij (de slang) heel smekend aan voetnoot4874 verdocht: kreeg medelijden met voetnoot4875 Looft: beloof voetnoot4876 Venijnden: vergiftigen voetnoot4877 ontladen: bevrijden voetnoot4878 des bereet: daartoe bereid voetnoot4881 loste: verloste voetnoot4882 Ende: en (zij) voetnoot4883 bevaen: bevangen voetnoot4884 so beseten: (en) zo vervuld (van honger) voetnoot4887 mit dien: meteen; na (...) scoot: zich stortte op voetnoot4888 wilden scoeren: wilde hem verscheuren voetnoot4889 onspranc: ontsnapte + ontwaakte voetnoot4891 verderven: doden voetnoot4892 trouwe: hulp voetnoot4893 zekerhede: gelofte voetnoot4894 misbieden: kwaad doen voetnoot4896 dat: wat voetnoot4898 Lijfs noot: dubbelzinnig: zowel ‘levensgevaar’ als ‘de behoefte van het lichaam’ voetnoot4899 Macht niet vallen bet: als er niets beters opzit voetnoot4902 reden vertrecken: argumenten uiteenzetten voetnoot4903- en wie men volgens het recht in het gelijk zal stellen, nadat wij beiden onze argumenten hebben gegeven (de betekenis van boete is onzeker) voetnoot4905 te moete: accoord voetnoot4907 te moete quamen: tegenkwamen voetnoot4908 Slijndepier: Wormenverslinder voetnoot4909 vertogen: zetten uiteen voetnoot4910 C. stelde de man in het ongelijk voetnoot4911 geweest an: van meegegeten voetnoot4912 hem gesaet: zich verzadigd voetnoot4915 comen: betamen voetnoot4916 te wisen enich woort: enig oordeel uit te spreken voetnoot4919 gemeen: tesamen voetnoot4920 hem rechts verstaen: verstand hebben van rechtspraak voetnoot4921 daert sculdich is: zoals het dient voetnoot4922 ik heb het toch al kwaad genoeg voetnoot4923 overdroech: kwam overeen voetnoot4924 echter: wederom, opnieuw voetnoot4928 onder hem beiden: gezamenlijk voetnoot4930 trouwe: belofte van trouw voetnoot4931 vaer: angst voetnoot4933 ryve: snel voetnoot4934 het spuwde zijn vergif uit voetnoot4935 myt groter pijn: op het nippertje voetnoot4938 stacs na: streeft naar voetnoot4940 je bent tweemaal in het ongelijk gesteld voetnoot4943 geloven: beloven voetnoot4944 myn noch meer: helemaal niet voetnoot4947 dat vraag ik van je voetnoot4951 weer: verweer voetnoot4954 bet geren: meer verlangen voetnoot4956 na haren love: volgens hun wens voetnoot4957 voor uw rechterstoel. Heer, herinnert u het zich enigszins voetnoot4958 mogen: lusten, kunnen verstouwen voetnoot4959 Ydelbalch: Leegmaag voetnoot4961 meed: mede voetnoot4963 Dat: zodat; verboot: de toegang ontzegde tot voetnoot4968 boven: in weerwil van; sekerhede: belofte voetnoot4971 daarover laat ik de beslissing openlijk aan de koning voetnoot4975 Waert (...) begaen: verkeerde in verlegenheid voetnoot4978 Sach aen: overwoog voetnoot4979 comen an: toe besluiten voetnoot4981 op gelove: vanwege een belofte voetnoot4982 billix: billijkerwijs voetnoot4983- anderzijds is de behoefte (nooddruft) overduidelijk als het om het leven gaat voetnoot4985 kyve: onenigheid voetnoot4988 willen: genoegen voetnoot4989 gern: graag voetnoot4991 die sulc: zulke lieden voetnoot4993 doet: toen het; besceiden: beslissing voetnoot4996 verclaren: oplossen voetnoot4997 Des: daarom; dier: die er voetnoot4998 voor: door voetnoot5000 sceiden: beslissen voetnoot5002 rechten gront: ware aard van de zaak voetnoot5003 onkont: onbekend voetnoot5004 worden: woorden; dele: moet beslissen voetnoot5005 (alleen) op basis van horen zeggen doet men vaak de verkeerde uitspraak voetnoot5008 doet: toen het (= de slang) voetnoot5009 ontbant: vrij maakte voetnoot5012 rede: argumentatie voetnoot5014 dedi: deed u voetnoot5017 hij (= de man) bond het op precies dezelfde manier vast voetnoot5019 geheten: bevolen voetnoot5023 so: zoals voetnoot5025 wijsic: beslis ik, spreek ik als oordeel uit; volcht des my: volg mij daarin voetnoot5030 Ende: maar; hem tegen gaet: het ongunstig voor hem is voetnoot5032 latent: het (= de slang) laten voetnoot5033 ten eersten mochte: de eerste keer had kunnen doen voetnoot5034 Wantet: want hij (= de slang); sochte: probeerde te doen voetnoot5035 Ende: hoewel voetnoot5037 koore: keus voetnoot5043 Quijt: onbelemmerd voetnoot5044 verwaerde: zorgde voor voetnoot5045 synen heer: voor zijn heer voetnoot5048 bulen: buidels, bundels (wrsch. betekent de uitdrukking ‘dingen zonder risico doen’) voetnoot5049 boffen: bluffen; blasen: pochen voetnoot5050 zwellgen: schrokken; asen: vreten voetnoot5051 morseel: lekkere hapjes voetnoot5054 dan heeft elk zeker leeuwenmoed voetnoot5055 Van: met betrekking tot; hoger: dappere voetnoot5056 dair... gaet: waar het moeilijk wordt voetnoot5058 scamele: nederigen, eenvoudigen; vorwart kyken: ‘het spits afbijten’ voetnoot5059 verwaren: beschermen voetnoot5062 het kan ze niet schelen wiens huis er brandt voetnoot5063 Des: zolang als; colen: vuur voetnoot5064 schermen: beschermen voetnoot5065 gevoech: voordeel voetnoot5067 maar dit zijn (niet) gewoon voetnoot5070 vordel: voordeel, belang voetnoot5071 vonden: vondsten, ideeën; nauwen: weldoordachte voetnoot5074 gelijc: zo voetnoot5076 vernemen: bemerken; omlanck: binnenkort voetnoot5077 best: het best, het meest; vordel: de hogere rang; off sy: of zal zijn voetnoot5079 dat zij hem verstoten en verwerpen voetnoot5080 treken: gemene streken voetnoot5083 dencken: heugen voetnoot5084 verdragen: ontzien voetnoot5085 moocht: kunt; myspreken: beledigen voetnoot5086 steken: in opstand komen voetnoot5087 met woord of daad voetnoot5088 verhalen: in orde brengen voetnoot5090 ons (...) vervaren: bang te worden voetnoot5091 campspel: strijd voetnoot5092 togen: tonen voetnoot5093 By oorlove: met uw verlof voetnoot5094 bi: voor voetnoot5095 bedwanc: dwang, druk voetnoot5096 belanc: verwant voetnoot5097 lijt: toont voetnoot5098 voor een maer: tot voorbeeld voetnoot5101 By hem setten: voor hem inzetten voetnoot5104 waarvan ik hem de hulp toezeg, als hij er behoefte aan heeft voetnoot5105 verderven: ten onder gaan voetnoot5107 dan dat ik ze voor mij dood zag (liggen) voetnoot5109 Biteluus: Luizenbijter voetnoot5111 cloeck: bekwaam om voetnoot5113 nadich: vol naden, versteld voetnoot5114 Dat: slaat terug op 5112; over te lopen: controleren voetnoot5115 gaudynen: ongedierte voetnoot5116 Rybauden: vagebonden; cockynen: landlopers voetnoot5117 Hebben: hebben hem voetnoot5118 apel hare som: sommige van de appels voetnoot5119 ter luden huus: langs de deuren voetnoot5121 hairtande: scherpe tanden (van een luizenkam) (hier de nagels van B.) voetnoot5122 net zoals zij (de vagebonden etc.) ze (hun kleren) krabben en schuren voetnoot5123- Omdat zij ze (de kleren) laten rotten en ze ongewassen laten, groeien zij daarin die daar plegen te zitten (nl. luizen en ongedierte) voetnoot5125 Dat: zodat; verdriven: moeten verdrijven voetnoot5126 en (hun kleren) aan flarden en kapot wrijven voetnoot5127 so wel of claren: zo goed vanaf helpen voetnoot5128 dat zij hem erg nodig hebben voetnoot5129 en bezorgen hem meer winst voetnoot5130 toeverlaet: steun voetnoot5132 synnen: verstand, begrip; plomp: dom voetnoot5133 slecht: ongeschikt voetnoot5134 dat hij nauwelijks wit van groen kan onderscheiden voetnoot5139 vreenthout: dienstvaardig voetnoot5140 bout: dapper voetnoot5141 bi: voor voetnoot5142 ontginck: in de steek liet voetnoot5145 Hatenet: Netenhaatster voetnoot5146- deze weet ook haar weetje en wordt steeds knapper in haar ambacht op hoofden die nodig geknipt dienen te worden voetnoot5149 ongedwogen: ongewassen voetnoot5150 dit is vaak het geval bij die dienstmeiden (die) voetnoot5153 hem bet voegen: zich beter thuisvoelen bij voetnoot5154 kemden: kamden; dwoegen: wasten voetnoot5155 latent: laten het (haar); verwoeyt: verwilderd, onverzorgd voetnoot5157 clouwen: krabben voetnoot5159 veel te onsochter: des te feller voetnoot5160 Haetneet: op andere plaatsen ‘Hatenet’ gespeld voetnoot5161 huve: huif (hoofddeksel); caproen: kap voetnoot5162 baet doen: helpen voetnoot5164 plegen: verzorgen, belonen voetnoot5165 noot: noten voetnoot5166 haer is noot: ze nodig heeft voetnoot5170 tot hair: (hen) bij zich voetnoot5172 barlebaen: de duivel voetnoot5176 herwaert: hierheen voetnoot5177 bestaen: verwant zijn met voetnoot5181 trade: gang, tred voetnoot5183 de eekhoorn en de wezel voetnoot5184 dit vers noemt twee martersoorten voetnoot5186 genette: genetkat; oostraelle: martersoort voetnoot5187 forreed: fret voetnoot5188 eerste leed: naaste verwanten voetnoot5190 node: niet graag voetnoot5194 verhoren: ongehoorzaam zijn voetnoot5195 ontsagen: hadden ontzag (voor haar) voetnoot5197 ontsiende: geducht, ontzagwekkend voetnoot5199 door hair lieve: om harentwil voetnoot5200 de betekenis van de namen is niet duidelijk voetnoot5203 hermel: hermelijn voetnoot5204 ontfenckse: ontving hen voetnoot5205 Ende: samen met voetnoot5207 water rot: waterrat; water mael: de zeehond (?) voetnoot5208 fories: fret; lossen: lynx voetnoot5214 Heer, u kunt ons beter niet van u vervreemden voetnoot5215 tru ondersaten: trouwe onderdanen voetnoot5216 by: voor; laten: opgeven voetnoot5217 had te doen: behoefte had voetnoot5221 tijt: ten laste legt voetnoot5222 nijt: niet voetnoot5224 wij eisen niet meer en begeren niet meer voetnoot5226 ghiement: niemand voetnoot5228 door fel: enorm boos voetnoot5230 boude: stoutmoedige voetnoot5231 moget: kunt beter voetnoot5232 anders rechtspreken dan de heren van uw raad adviseren voetnoot5235 hoor de pleidooien van beide partijen voetnoot5237 besceit: oordeelt voetnoot5239 doer: enorm voetnoot5240 toen ik begon te spreken over voetnoot5242 verscoot: uit mijn slof schoot voetnoot5244 kan hij zich vrijpleiten van de misdaad voetnoot5246 laten; laat hem; quijt: vrijuit voetnoot5247 meest om beden wil: vooral omwille van het verzoek

Vorige Volgende

Rede van Rukenauaant.