Reynaert in tweevoud. Deel 2. Reynaerts historie

(2002)–Anoniem Reinaerts historie (Reinaert II)– rechtenstatus



[pagina 91]
Veroordeling en verzoeningaant. Dat eerst dat in thoff was vernomen,Ga naar voetnoot1773 aant. Dat Reynaert dair in was comen 1775[regelnummer] Mit Grymbaert, synen neve, die das, Ic waen wel datter nyement en was So arm off so cranck van magen,Ga naar voetnoot1777 Sy en keerden hem ter clagen,Ga naar voetnoot1778 Ende altemael tegen Reynaert.Ga naar voetnoot1779 1780[regelnummer] Nochtan dede hi als die onvervaertGa naar voetnoot1780 Ende geliet hem bet dan hem was,Ga naar voetnoot1781 Ende hi ginck myt synen neve, den das, Herde fierlic door die hoge straetGa naar voetnoot1783 Also moedich van gelaet 1785[regelnummer] Als off hijs conincs zoen wairGa naar voetnoot1785 Ende hi oec van enen hairGa naar voetnoot1786 Tegens nyement en had misdaen. Voor Nobel den coninck ginck hi staen,aant. Midden inder heren rynck,Ga naar voetnoot1789 1790[regelnummer] Ende seide: ‘God gruet u, heer coninck. Ic gruet u gerne, ic hebs recht.Ga naar voetnoot1791 Ten had nye coninc enen knecht So getruwe tegen hem,Ga naar voetnoot1793 Als ic u ye was ende noch ben,Ga naar voetnoot1794 1795[regelnummer] Tis dicwil worden aenschijn.Ga naar voetnoot1795 Nochtan die sulc die hier sijn,Ga naar voetnoot1796 Souden my gern u hulde rovenGa naar voetnoot1797
[pagina 92]
Mit logen, woudijs hem geloven.Ga naar voetnoot1798 Mer neen, gi niet, God moets u lonen.Ga naar voetnoot1799 1800[regelnummer] Het en betaemt oec niet der cronen,Ga naar voetnoot1800 Dat gi den scalcken en den fellenGa naar voetnoot1801 Te licht gelooft van dat si tellen.Ga naar voetnoot1802 Nochtan wil ic Gode clagen:Ga naar voetnoot1803 Dair isser te veel in onsen dagen 1805[regelnummer] Die myt boosheit die sy connen, Die vorder hant hebben gewonnenGa naar voetnoot1806 Over al in heren hoven, Dat sy so ver sijn comen boven.Ga naar voetnoot1808 Die scalke sijn in dien geboren,Ga naar voetnoot1809 1810[regelnummer] Dat sy den goeden beraden thoren.Ga naar voetnoot1810 Dat wil God wreken aen hair leven Ende moet sulken loon des gevenGa naar voetnoot1812 Als sy van recht wel sijn waert.’ Die coninck sprac: ‘Ay, Reynaert, 1815[regelnummer] O vuyle, onreyn, bose druut,Ga naar voetnoot1815 Hoe wel condi u saluut,Ga naar voetnoot1816 Mer ten baet u niet een caff.Ga naar voetnoot1817 Coomt uwes smekens aff.Ga naar voetnoot1818 Ic en ward bi smeken niet u vrient. 1820[regelnummer] Dat gi my dicwijl heb gedient, Dat wart u nu te recht gegouden.Ga naar voetnoot1821 Gy hebt den vrede wel gehoudenGa naar voetnoot1822
[pagina 93]
Dien ic geboot ende had gesworen.’ ‘O wi, wat heb ic verloren’, 1825[regelnummer] Sprac Cantecleer die dair stont. Die coninck sprac: ‘Hout uwen mont, Her Cantecleer, laet my spreken. Ic moet andwoorden op sijn treken.Ga naar voetnoot1828 Quaet dieff’, sprac hi, ‘fel Reyneert, 1830[regelnummer] Dat gi my lief hebt ende weert,Ga naar voetnoot1830 Dat heb di inden lachter mijnGa naar voetnoot1831 Mynen boden gedaen aenschijn,Ga naar voetnoot1832 Aen arm man Tybaert ende Bruun Die noch al bloedich is die cruun. 1835[regelnummer] Ic en wil niet veel scelden,Ga naar voetnoot1835 Mer ic denck u dies te geldenGa naar voetnoot1836 Noch huden op een wile.’Ga naar voetnoot1837 ‘Nomen Pater Christe file’,Ga naar voetnoot1838 aant. Sprac Reynaert, ‘heer, of Brune 1840[regelnummer] Noch al bloedich wair die crune, Heer coninc, wat bestaet my dat,Ga naar voetnoot1841 Off hi Lantfreits honich at Ende hem die keerl lachter dede?Ga naar voetnoot1843 Noch heeft Bruun so stercke lede:Ga naar voetnoot1844 1845[regelnummer] Was hi geslegen of versproken,Ga naar voetnoot1845 Wair hi goet, hi had gewroken, Eer hi quam in dat water. Efter van Tybert, die cater,Ga naar voetnoot1848 Die ic herberchde ende wel ontfinck,Ga naar voetnoot1849
[pagina 94]
1850[regelnummer] Ende off hi uut om stelen ghinckGa naar voetnoot1850 Tot des papen huus, sonder raet, Ende hem die paep dede quaet, Bi lode, soud ic des ontgelden,Ga naar voetnoot1853 So mocht ic mijn geluc wel scelden.Ga naar voetnoot1854 1855[regelnummer] Niet dair bi, heer coninc Lyoen,Ga naar voetnoot1855 Wat gi wilt, dat moechdi doen, Ende gebieden over my. Hoe groot, hoe goet mijn sake sy, Ghi moecht my vromen ende scaden.Ga naar voetnoot1859 1860[regelnummer] Wildi my zieden, ofte braden,Ga naar voetnoot1860 Ofte hangen, ofte blenden,Ga naar voetnoot1861 Ic en mach u niet ontwenden.Ga naar voetnoot1862 Wi sijn al in u bedwanck.Ga naar voetnoot1863 Ghi zijt sterc ende ic bin cranck.Ga naar voetnoot1864 1865[regelnummer] Mijn hulp is cleyn, die u is groot.Ga naar voetnoot1865 Twaren, al sloech di my doot,Ga naar voetnoot1866 Dat wair een crancke wrake.’Ga naar voetnoot1867 Recht in deser selver sprakeGa naar voetnoot1868 aant. Spranc op Bellijn, die ram, 1870[regelnummer] Ende sijn oey die myt hem quam,Ga naar voetnoot1870 Dat was vrou Olewi.Ga naar voetnoot1871 Bellijn sprac: ‘Nu toe, gawiGa naar voetnoot1872 aant. Al voort myt onser clagen.’Ga naar voetnoot1872- Ende Bruun spranc op myt sinen magenGa naar voetnoot1874
[pagina 95]
1875[regelnummer] Ende Tybert, sijn geselle,Ga naar voetnoot1875 Ende Ysegrim, die snelle, Die haze en dat everswijn, Ellic wilde in die clage sijn, Pantheer, die kemel ende dat bruneel,Ga naar voetnoot1879 1880[regelnummer] Die ganss, dat tijtsel ende tlampreel,Ga naar voetnoot1880 Herri die ezel, Boreel die stier, Dat hermel, die wesel waren oec hier.Ga naar voetnoot1882 Ende Cantecleer ende sijn kijnder, Die claechden zeer haren hijnderGa naar voetnoot1884 1885[regelnummer] Ende maecten groot veder slach. Dat knoesel ende een cleyn bejachGa naar voetnoot1886 aant. Die liepen oec mede in dese scaer.Ga naar voetnoot1887 Al dese gingen openbaerGa naar voetnoot1888 Voor haren heer den coninc staen 1890[regelnummer] Ende deden voss Reynaert vaen.Ga naar voetnoot1890 Nu ginct hier op een perlement.Ga naar voetnoot1891 Die dieren die Reynaert stonden omtrent,Ga naar voetnoot1892 Willen hem sijn lijff off wynnen.Ga naar voetnoot1893 Wat talen dat sy op hem begynnen,Ga naar voetnoot1894 1895[regelnummer] Dair gaff hi elken op andwoort. Nye en quam man die ye hoordGa naar voetnoot1896- Scoonre ontscout ende meerre clage Dan men en dede in dien dage, Ja, van sulken wilden dieren. 1900[regelnummer] Van nauwen rade ende subtijl visierenGa naar voetnoot1900
[pagina 96]
Proces tegen Reynaert (correspondeert met open ruimte m tussen v. 1890-1)
[pagina 97]
Wart dair gevonden op dien dach In orconde diet hoorde ende sach.Ga naar voetnoot1902 So wie een zaeck ziet off hoort, Mach wel geloven ende seggen voort,Ga naar voetnoot1904 1905[regelnummer] Ende also geviel aldaer.Ga naar voetnoot1905 Ic wilt u corten ende seggen twaer Hoet myt Reynaert dair verginck. Des conincs raet ende die coninck Die hoorden getuge van sijnre misdaet.Ga naar voetnoot1909 1910[regelnummer] Het ginck myt hem, alst dicwil gaet: Die crancste heeft die mynste crode.Ga naar voetnoot1911 Sy gaven oordel dat men dodeGa naar voetnoot1912 Ende hangen soud by sijnre kelen. Doe ginct myt hem al uutten spele.Ga naar voetnoot1914 1915[regelnummer] Hem en mochten helpen gene treken,Ga naar voetnoot1915 Hoe scoon hi oec conde spreken. Dat oordel dat dair gewijst was,Ga naar voetnoot1917 Dat most wesen. Grymbaert, die das,Ga naar voetnoot1918 aant. Ende een groot deel van Reynaert magen 1920[regelnummer] En mochten niet zien oft verdragen, Datmen doden soude also.Ga naar voetnoot1921 Si namen oorloff ende waren onvroGa naar voetnoot1922 Ende ruumden des conincs hoff.Ga naar voetnoot1923 Die coninc bedocht hem wel dair off.Ga naar voetnoot1924 1925[regelnummer] Hy mercte hoe mennich jongelinck Al screyende van dane ghinck,Ga naar voetnoot1926
[pagina 98]
Die Reynaert al na bestonden.Ga naar voetnoot1927 Doe dochte hi myt vroeden gronde:Ga naar voetnoot1928 Hier toe hoorde wel ander raet. 1930[regelnummer] Al is Reynaert fel ende quaet, Hy heeft mennigen goeden maech.Ga naar voetnoot1931 Tybert sprac: ‘Hoe si di dus traech,Ga naar voetnoot1932 aant. Her Ysegrim ende her Bruun? Hier is mennich haech ende tuunGa naar voetnoot1934 1935[regelnummer] Ende het is den avont by.Ga naar voetnoot1935 Hier is Reynert, ontsprinct hiGa naar voetnoot1936 Ende hi ontcoomt uut desen noot, Sijn listen die sijn so groot Ende hi weet so mennigen keer,Ga naar voetnoot1939 1940[regelnummer] Hy en wart gevangen nemmermeer. Selmen hangen, wat beyd di dan?Ga naar voetnoot1941 Ende eer men bereiden canGa naar voetnoot1942 Een galge, so ist nacht.’ Isegrim die was zaen bedachtGa naar voetnoot1944 aant. 1945[regelnummer] Ende sprac: ‘Hier is een galge bi.’Ga naar voetnoot1945 Ende myt desen woorden versuchte hi, So dattet Tybert wart ghewaer Ende sprac: ‘Gi zijt in vaer,Ga naar voetnoot1948 Her Ysegrim, ofs u gedochte.Ga naar voetnoot1949 1950[regelnummer] Gedenct u niet dat dair toe brochteGa naar voetnoot1950- Reynaert - ende selve mede ginck -
[pagina 99]
Dat men beide u brueders hinck,Ga naar voetnoot1952 Rumen en Widelancken?Ga naar voetnoot1953 Het wair wel tijt, soud gijs hem dancken.Ga naar voetnoot1954 1955[regelnummer] Wair di oec goet, het wair geschiet.Ga naar voetnoot1955 Hij en wair oec noch ontgangen niet.’Ga naar voetnoot1956 Isegrim balch hem ende sprac:Ga naar voetnoot1957 ‘Gi maect ons allen groot getrac,Ga naar voetnoot1958 Her Tybert. Hadden wi een strop, 1960[regelnummer] Het wist lange Reynaerts cropGa naar voetnoot1960 Wat sijn lijff mochte wegen.’ Reynaert, die lange had geswegen, Sprac: ‘Ysegrim, cort mijn pijn. Tybert heeft een sterke lijn,Ga naar voetnoot1964 1965[regelnummer] Die hem omtrent die keel neepGa naar voetnoot1965 Tot des papen huus, dair hi so peep,Ga naar voetnoot1966 Doe hi den paep sijn cul of beet.Ga naar voetnoot1967 Hi can wel clymmen, hi sel gereet Die lijnde op dragen, hi is so snel.Ga naar voetnoot1969 1970[regelnummer] Her Ysegrim, het voecht u welGa naar voetnoot1970 Ende Bruun, dat gi doet u neve.Ga naar voetnoot1971 Het is my leet dat ic so lange leve. Haest uwer, gi zijt dair toe geset.Ga naar voetnoot1973 Tis quaet dat gi so lange let.Ga naar voetnoot1974 1975[regelnummer] Bruun, gaet voor ende leyt my. Tybert, west hem vaste by.Ga naar voetnoot1976
[pagina 100]
Wacht wel dat hi u niet ontgaet.’Ga naar voetnoot1977 Bruun sprac, ‘Dat is die beste raet Die ic ye gehoorde, die Reyer seit.’Ga naar voetnoot1979 aant. 1980[regelnummer] Ende Ysegrim beval gereitGa naar voetnoot1980 Al synen vrienden ende magen, Dat sy wel tot Reynaert zagenGa naar voetnoot1982 Ende dat sy hem traden also na,Ga naar voetnoot1983 Dat hi hem ummer niet ontga;Ga naar voetnoot1984 1985[regelnummer] Ende sonderlinge sinen wiveGa naar voetnoot1985 Hiet hi als bi haren live,Ga naar voetnoot1986 Dat sy en vaste hielde biden baerde Ende sijns wel zeker namen waerde,Ga naar voetnoot1988 Dat hi hem ummer niet ontspringe.Ga naar voetnoot1989 1990[regelnummer] Reynaert hoorde al dese dinge. Het dede hem zeer, nochtan sprac hi: ‘Och, lieve oom, my duncket dat gi U seer pijnt om myne scade.Ga naar voetnoot1993 Dorst ic, ic bade halver genade,Ga naar voetnoot1994- 1995[regelnummer] Al is u lief tot mijnre armoede. Ic weet wel, soude u wijf, mijn moeye, Na recht dencken om oude daet,Ga naar voetnoot1997 Sy en dede my nummer quaet.Ga naar voetnoot1998 Doch ic bynt dairt nu over gaen moet,Ga naar voetnoot1999 2000[regelnummer] Ende off gi niet al u quaeste en doetGa naar voetnoot2000
[pagina 101]
Aen my, gi Bruun ende Tybeert, So moet gi sijn van Gode onteert. Ic bins getroost te dese werve,Ga naar voetnoot2003 Doch ic en mach mer eens sterven,Ga naar voetnoot2004 2005[regelnummer] Ende dat woudic dattet wair gesciet,Ga naar voetnoot2005 Want doe mijn vader sijn leven liet,Ga naar voetnoot2006 Doe wast kort myt hem gedaen.’ Doe sprac Ysegrim: ‘So laet ons gaen. Ghi vluect ons, off wi u langer sparen,Ga naar voetnoot2009 2010[regelnummer] Ende qualic so moet wi varen,Ga naar voetnoot2010 Off wijt langer maken beideGa naar voetnoot2011- Aen Reyer.’ Als hi dit seide, Scoot hi myt enen groten nydeGa naar voetnoot2013 Ende Bruun ter ander zyde, 2015[regelnummer] End leiden vast ter galgen waert.Ga naar voetnoot2015 Tybert liep voor ongespaertGa naar voetnoot2016 Ende droech tot Reyers behoef dat strop.Ga naar voetnoot2017 Hem was al wee in synen cropGa naar voetnoot2018 Van den stric dat hem vynck 2020[regelnummer] Tot des papen huus daert hem qualic ginck.Ga naar voetnoot2020 Dat laet hi sonder cronen,Ga naar voetnoot2021 Want hijt nu Reyer meent te lonen. Si sprongen over mennigen tuun,Ga naar voetnoot2023 aant. Tybert, Ysegrim ende Bruun 2025[regelnummer] Mit Reynaert, den scalcken roden, Eer sy quamen dair men soude doden,Ga naar voetnoot2026
[pagina 102]
Dair men plach den bosen te nemen tlijff.Ga naar voetnoot2027 Die coninck Nobel ende sijn wijff Ende alle die inden hove waren, 2030[regelnummer] Volchden na myt groten scaren Om teynde dair off te sien.Ga naar voetnoot2031 Reynaert die hem van mysschienGa naar voetnoot2032 Ga naar voetnoot2032 Seer ontsach, bedocht hem dickGa naar voetnoot2033 Hoe hi by enigen stickGa naar voetnoot2034 2035[regelnummer] Mocht vander doot verdingen,Ga naar voetnoot2035 Ende die geen die dair so springen Ende sijn scand sagen so gern, Verscalken mocht ende driven tschern,Ga naar voetnoot2038 Ende den coninc myt verraetGa naar voetnoot2039 2040[regelnummer] Te hulpe crege tot sijnre baet.Ga naar voetnoot2040 Hier op was al sijn studeren. Hy sprac tot hem selven: ic moet swerenGa naar voetnoot2042 aant. En helpen myt loosheit off ic kan,Ga naar voetnoot2043 Want die noot die gaet my an.Ga naar voetnoot2044 2045[regelnummer] Al is die coninc gram op myGa naar voetnoot2045 Ende mennich die hier is by, Wats dan, dat heb ic wel verdient.Ga naar voetnoot2047 Ic ward noch licht hair liefste vrient,Ga naar voetnoot2048 Nochtan en deed ic hem nemmer goet.Ga naar voetnoot2049 2050[regelnummer] Die coninc is sterc, sijn raet is vroet.Ga naar voetnoot2050 Nochtant soud ic se wel behalen,Ga naar voetnoot2051
[pagina 103]
Mocht ic gebruken mijnre talen.Ga naar voetnoot2052 Ic weet so mennigen losen vont.Ga naar voetnoot2053 Nu quamen sy dair die galge stont. 2055[regelnummer] Doe sprac Ysegrim: ‘Her Bruun, Denct nu om die rode cruunGa naar voetnoot2056 Die gi ontfenct bi Reyers scout.Ga naar voetnoot2057 Twair tijt dat ghijs hem nu vergout,Ga naar voetnoot2058 Die quaetheit die hi u ye gedede. 2060[regelnummer] Wy hebbens nu wel onss tijt ende stede.Ga naar voetnoot2060 Tybert, haest u ende clymt op. Knoopt aen die lijnde ende maect den strop.Ga naar voetnoot2062 Ghi zijt die lichtste van ons drien. Ghi sult uwen wil noch huden zienGa naar voetnoot2064 2065[regelnummer] Van hem dien gi so zeer haet. Bruun, wacht dat hi u niet en ontgaet.Ga naar voetnoot2066 Hout hem vast ende ziet wel toe. Ic moet pinen dat ic doeGa naar voetnoot2068- Die leder op rechten hem op te gaen.’ 2070[regelnummer] Bruun sprac: ‘Dats wel gedaen. Doet dat, ic sel hem wel bewaren.’Ga naar voetnoot2071 Reynaert sprac: ‘My mach wel verswarenGa naar voetnoot2072 aant. Mijn hert, mijn syn van anxte groot,Ga naar voetnoot2073 Want ic sie voor mijn ogen die doot 2075[regelnummer] Dien ic niet en mach ontgaen. Heer coninc ende alle die hier staen, U allen bid ic een bede, Eer ic vander werelt scede:Ga naar voetnoot2078
[pagina 104]
Reynaert bij de galg (correspondeert met open ruimte n tussen v. 2088-9)
[pagina 105]
Dat ic mijn biecht doch mach spreken 2080[regelnummer] Ende voor u allen mach mijn gebreken Claerlic vertrecken, op dat dair byGa naar voetnoot2081 Min ziel des onbecommert sy Ende men mijn diefte ende verraetGa naar voetnoot2083 Enen anderen, dies niet en bestaet,Ga naar voetnoot2084 2085[regelnummer] Niet en betije na desen tiden.Ga naar voetnoot2085 Ic sal den doot te sachter liden.Ga naar voetnoot2086 Ende bid alle dan voor my, Dat God mijnre zielen genadich sy.’ Alle die geen die dese tael hoorden, 2090[regelnummer] Dien jamerden van synen woordenGa naar voetnoot2090 Ende seiden het wair een cleyn bede, Ende baden den coninck dat hi dede, So dats hem die coninck gaff oorloff.Ga naar voetnoot2093 Reynaert die blide was hier off, 2095[regelnummer] Docht: het mocht noch beter vallen.Ga naar voetnoot2095 Doe sprac hi aldus voor hem allen: ‘Nu helpt my, Spiritus Domini,Ga naar voetnoot2097 Want ic en zie hier nyement by,Ga naar voetnoot2098 Ic en bin dair mysdadich tegen.Ga naar voetnoot2099 2100[regelnummer] Nochtant was ic in allen wegenGa naar voetnoot2100 aant. Dat goedertierentste jonge kijnt Dat men vant off noch vijnt,Ga naar voetnoot2102 Tot datmen my spaende vander mammen.Ga naar voetnoot2103 Doe ginck ic spelen mitten lammen 2105[regelnummer] Om te horen dat gebleet,
[pagina 106]
So lange dat ic dair een verbeet.Ga naar voetnoot2106 2106a[regelnummer] Ten eersten lapedic dat bloet.Ga naar voetnoot2106a Het smaecte wel, het docht my goet, So dat ic tvleisch oec meed ontgan.Ga naar voetnoot2108 Dair leerd ic leckerny eerst an,Ga naar voetnoot2109 2110[regelnummer] So veel dat ic liep totten geiten Int wout, dair icse hoorde bleten. Dair verbeet ic haerre twee. Doe tast ic voort ende deed meer,Ga naar voetnoot2113 Ende ic wart boude ende koenreGa naar voetnoot2114 2115[regelnummer] Ende ic verbeet vogel ende hoenre Ende ganse dair ic se vant, So dat my bloedich wart mijn tant. Doe wart ic so fel ende so wreet, Dat icket dair al op beet,Ga naar voetnoot2119 2120[regelnummer] Al dat ic vant ende dat my dochte Dat my wel bequam dat ic mochte.Ga naar voetnoot2121 Dair na quam ic aen YsegrimGa naar voetnoot2122 aant. Te wijnter aen den Ouden Rijn,aant. Ende scuulde onder enen boom 2125[regelnummer] Ende rekende dat hi waer mijn oom.Ga naar voetnoot2125 Als ic hem dus maesscap hoorde tellen,Ga naar voetnoot2126 So worden wi al dair gesellen,Ga naar voetnoot2127 Dat my wel myt recht mach rouwen. Dair geloofden wi myt trouwen 2130[regelnummer] Goet geselscap malcander te doen,Ga naar voetnoot2130 Ende gingen tsamen myt herten koen.
[pagina 107]
Hy stal dat groot ende ic dat cleen. Dat wi cregen dat was gemeen,Ga naar voetnoot2133 Ende oec niet gemeen also.Ga naar voetnoot2134 2135[regelnummer] Hi en was in huegen ende vro,Ga naar voetnoot2135 Mer ic en had mijn deel niet halff. Als Ysegrim had een calff, Off een weder off een ram,Ga naar voetnoot2138 So grymde hi ende maecte hem gramGa naar voetnoot2139 2140[regelnummer] Op my, op dat hi my van hem dreeffGa naar voetnoot2140 Ende hem mijn deel alleen bleeff.Ga naar voetnoot2141 Doch was dit vanden mynsten al.Ga naar voetnoot2142 Mer als wi hadden al sulc gevalGa naar voetnoot2143 Dat wi een oss off een koe 2145[regelnummer] Gevangen hadden, so quam dair toeGa naar voetnoot2145 Sijn wijff ende haers seven kijnder, So en mocht my nau warden ghijnderGa naar voetnoot2147 Een vanden mynsten rebben.Ga naar voetnoot2148 Nochtan eer ic dat mochte hebben,Ga naar voetnoot2149 2150[regelnummer] Hadden sy tvleysch al off geknagen.Ga naar voetnoot2150 Hier op mostic my doe bedragen.Ga naar voetnoot2151 Nochtan, God danck, ic en hads geen noot,Ga naar voetnoot2152 Want ic heb noch den scat so groot, Beide aen silver ende aen goude, 2155[regelnummer] Dattet een wagen niet en soudeGa naar voetnoot2155- Mit seven reysen niet wech vueren.’
[pagina 108]
Die coninck began sijn bloet te ruerenGa naar voetnoot2157 Als hi den groten scat hoorde noemen Ende sprac: ‘Waen is hi u gecomen,Ga naar voetnoot2159 2160[regelnummer] Reynaert, die scat? Dat segt my zaen.’Ga naar voetnoot2160 ‘Edel heer, het wart gedaen.Ga naar voetnoot2161 Ic salt u seggen, synt gi my hiet.Ga naar voetnoot2162 Noch door lief noch door leetGa naar voetnoot2163 En salt door my sijn verholen.Ga naar voetnoot2164 2165[regelnummer] Heer, die scat die was gestolen, Ende en wair hi oec gestolen nyet, Dair wair groot moort off gesciet Aen u selfs edel lijff.’ Doe dit die coninghinne, sijn wijff, 2170[regelnummer] Hoorde, wart sy seer vervaert Ende ‘Wopen’, riep sy, ‘Reynaert!Ga naar voetnoot2171 O wi, Reynaert, o wach, o wy! Wee my, Reynaert, wat seg dy? Ic vermaen u, Reynaert, 2175[regelnummer] Op die lange henevaertGa naar voetnoot2175 Die u ziel varen sal, Dat gi die wairheit segget al Ende openbaer brengt voort Al dat u cont is vanden moortGa naar voetnoot2179 2180[regelnummer] Die tiegen mijn heer ende my gaet,Ga naar voetnoot2180 Ende gi des ummer niet en laet,Ga naar voetnoot2181 So dat wijt alle mogen horen.’Ga naar voetnoot2182 Nu hoort hoe Reynaert sel verdorenGa naar voetnoot2183 aant. Den coninck en die coninghynne
[pagina 109]
2185[regelnummer] Ende haerre beider hulde gewynnen,Ga naar voetnoot2185 Ende nochtan dair toe verwerven,Ga naar voetnoot2186 Dat hi die geen sel verdervenGa naar voetnoot2187 Die nu so staen na synen doot.Ga naar voetnoot2188 Nu ist hem gecomen inden scootGa naar voetnoot2189 2190[regelnummer] Ende wil nu synen sack ontbijndenGa naar voetnoot2190 Ende sien off hi dair in can vijnden, Dat hem mach comen te baten. Nu wil hi so liegen uuttermaten Ende dat so schoon brengen voort,Ga naar voetnoot2194 2195[regelnummer] Dat ellic sel wanen waers diet hoort.Ga naar voetnoot2195 In enen gelaet van droeven synGa naar voetnoot2196 Sprac Reynaert: ‘Vrou, edel coninghin, Al en had di my niet so hooch vermaent,Ga naar voetnoot2198 Ic bynt die nu sterven waent,Ga naar voetnoot2199 aant. 2200[regelnummer] Ic en laet niet staen op mijn ziel,Ga naar voetnoot2200 Want licht dat my gevielGa naar voetnoot2201- In die hel dair om te sijn, Dair torment is ende ewich pijn.Ga naar voetnoot2203 In dien dat my die coninc myldeGa naar voetnoot2204 2205[regelnummer] Een gestil nu maken wilde,Ga naar voetnoot2205 Ic soud hem seggen al myt staden,Ga naar voetnoot2206 Hoe jamerlic dat hi was verradenGa naar voetnoot2207
[pagina 110]
Reynaerts openbare biecht (correspondeert met open ruimte o tussen v. 2195-6)
[pagina 111]
Te moorden van sijns selfs lieden.Ga naar voetnoot2208 Nochtan diet alre meest berieden,Ga naar voetnoot2209 2210[regelnummer] Sijn zom van mynen liefsten magenGa naar voetnoot2210 Die ic zeer node soud bedragen,Ga naar voetnoot2211 En dede my die zorge vander hellen,Ga naar voetnoot2212 Dair men seit dat si in quellenGa naar voetnoot2213 Die hier weten verraet off moort, 2215[regelnummer] Ende dat niet en brengen voort.’Ga naar voetnoot2215 Den coninck die wart dat hert zeer swaer,Ga naar voetnoot2216 Ende sprac: ‘Segstu my waer?’ ‘O wi’, sprac Reynaert, ‘waendi des?Ga naar voetnoot2218 Ghi ziet doch wel hoet myt my es. 2220[regelnummer] Wat waendi des, edel heer, Al bin ic anders besundicht zeer,Ga naar voetnoot2221 Dat ic mijn ziel wil verdoemen? Wat soud my te baten comen, Dat ic anders seide dan het waer?Ga naar voetnoot2224 2225[regelnummer] Mijn doot die is my also swaer, My en mach helpen bede noch goet.’Ga naar voetnoot2226 Doe beefde Reynaert dair hi stoet In enen geveysden schijn van vresen.Ga naar voetnoot2228 Der coninghinne jammerde van desenGa naar voetnoot2229 2230[regelnummer] Ende bat den coninc op genaden,Ga naar voetnoot2230 Om te scutten meerre scaden,Ga naar voetnoot2231 Dat hi den volc bode sylencyGa naar voetnoot2232
[pagina 112]
Ende Reynaert gave audiencyGa naar voetnoot2233 Sijn tael te spreken al uut.Ga naar voetnoot2234 2235[regelnummer] Doe dede die coninc overluut Gebieden dat ellic swege al stille Ende liet Reynaert synen wille Onberispt ten eynde spreken.Ga naar voetnoot2238 Reynaert die vol was loser treken,Ga naar voetnoot2239 2240[regelnummer] Hem dochte beteren sijn geval.Ga naar voetnoot2240 ‘Nu swijcht’, seit hi, ‘over al. Synt dat mijn heer, die coninc, is lief,Ga naar voetnoot2242 Ic selt u lesen sonder brief,Ga naar voetnoot2243 Die verradenisse openbaer, 2245[regelnummer] Dair ic nyement in en spaer Dien ic sculdich te wroegen ben.Ga naar voetnoot2246 Dies laster heeft, die scaems hem.’Ga naar voetnoot2247 Nu hoort hoe Reynaert des began,aant. Dat hi den vader die hem wan,Ga naar voetnoot2249 2250[regelnummer] In verradenissen wil bedragenGa naar voetnoot2250 Ende een van synen liefsten magen. Dat was Grymbert, die dass, Die hout van herten hem altijt wass.Ga naar voetnoot2253 Dit dede hi al om dat, 2255[regelnummer] Dat men sijnre woorden te batGa naar voetnoot2255 Geloven soude die hi sprake, Ende hi dan die selve sake Op sijn vyande te bet mocht leggen.Ga naar voetnoot2258 Aldus began teerst van synen zeggen.
[pagina 113]
2260[regelnummer] Hy sprac: ‘Wileneer tot enen stondenGa naar voetnoot2260 Had mijn heer, mijn vader, vonden Des conincs heymelicste scatGa naar voetnoot2262 In enen verholentliken pat.Ga naar voetnoot2263 Ende doe hi had aldus groot goet,Ga naar voetnoot2264 2265[regelnummer] Wart hi so fier, so hooch gemoet,Ga naar voetnoot2265 Dat hi myt sijnre groter hoveerdeGa naar voetnoot2266 Alle dieren veronweerdeGa naar voetnoot2267 Die sijn gesellen te voren waren. Hi dede Tybert, den cater, varenaant. 2270[regelnummer] In Ardennen, dat wilde lant, Dair hi Bruun, den beer, vant. Hy ontboot hem sine houdeGa naar voetnoot2272 Ende dat hi in Vlaenderen varen soude,Ga naar voetnoot2273 Ende off hi coninc wilde wesen.Ga naar voetnoot2274 2275[regelnummer] Bruun wart zeer blide van desen, Want hi hads lange tijt begeert.Ga naar voetnoot2276 Ende hi maecte hem te Vlaenderen weert,Ga naar voetnoot2277 Dair hi mynen vader vant, Dien wel ontfenck. Doe te hantGa naar voetnoot2279 2280[regelnummer] Seynde hi om Grymbert, den wisen,Ga naar voetnoot2280 Ende om Ysegrim, den grysen, Ende Tybert, die cater, dat was die vijfte, Ende quamen bi een dorp, heet Hijfte.aant. Tusschen Risel ende GhentGa naar voetnoot2284 2285[regelnummer] Hielden sy haer perlementGa naar voetnoot2285
[pagina 114]
In enen donckeren, langen nacht.aant. Overmits des viant crachtGa naar voetnoot2287 Ende mijn vaders gewelde,Ga naar voetnoot2288 Dien dwanc myt synen gelde,Ga naar voetnoot2289 2290[regelnummer] Swoeren si dair des conincs doot. Nu hoort hier een wonder groot! Sy zwoeren op Ysegrims cruun Alle vive, datse Bruun Coninck ende heer souden maken 2295[regelnummer] Ende setten hem inden stoel tAken,aant. Op sijn hooft die croon van goude. Ende wair yement diet keren woudeGa naar voetnoot2297 Van des conincs vriende ende magen, Mijn vader soudze al verjagenGa naar voetnoot2299 2300[regelnummer] Mit synen scat ende steken achter,Ga naar voetnoot2300 Dat sijs bliven souden inden lachter.Ga naar voetnoot2301 Dit weet ic wel ende seg u hoe. Het geviel op enen morgen vroe,Ga naar voetnoot2303 Dat mijn neve Grymbart, die dass, 2305[regelnummer] Van wijn een deel droncken wass,Ga naar voetnoot2305 So dat hi vrou Sloppelkaerde,Ga naar voetnoot2306 Synen wive, seide in radeGa naar voetnoot2307 Ende hiet hair dat sijt zoude helen.Ga naar voetnoot2308 Ende sy vergat al sijn bevelen, 2310[regelnummer] Want sijt voort in biechte seide Myne wive op eenre heide Dair sy bedevaert gingen tsamen.Ga naar voetnoot2312
[pagina 115]
Mer si most bider drie coningen namen Eerst sweren ende bi haerre trouwe, 2315[regelnummer] Dat zijt door lieve noch door rouweGa naar voetnoot2315 Nemmermeer zoud seggen voort. Mer mijn wijff en hielt nye hair woort, Want teerst dat si bi my quam,Ga naar voetnoot2318 Seide sy my wat sy vernam,Ga naar voetnoot2319 2320[regelnummer] Mer si seit my in stillre teyken.Ga naar voetnoot2320 Mede seide si my sulck litteyken,Ga naar voetnoot2321 Dat ic kende also waer, So dat my alle mijn haer Opwaert stonden van vare groot.Ga naar voetnoot2324 2325[regelnummer] Mijn hert wart swaerre dan een lootGa naar voetnoot2325 Ende veel couder dan een ijss. Ic sels u maken merkelic wijss:Ga naar voetnoot2327 Die puden voormaels waren vry.Ga naar voetnoot2328 aant. Ende hoe dat si claechden dat syGa naar voetnoot2329 2330[regelnummer] Te veel waren onbedwongen,Ga naar voetnoot2330 Ende riepen op Gode myt luden tongenGa naar voetnoot2331 Dat hi hem gave enen heer, Diese bedwonge na sijnre geer.Ga naar voetnoot2333 Want ten dooch geen meent sonder dwanck.Ga naar voetnoot2334 2335[regelnummer] Dit was alder puden sanck.Ga naar voetnoot2335 Ende God die dede hair begeerGa naar voetnoot2336 Ende sette hem enen heer End seynde hem enen oudevader.Ga naar voetnoot2338
[pagina 116]
Reynaert op de loer naar zijn vader (correspondeert met open ruimte p tussen v. 2353-4)
[pagina 117]
Die verslant ende verbeetse algaderGa naar voetnoot2339 2340[regelnummer] In allen steden dair hi se vant, Wast te water off opt lant.Ga naar voetnoot2341 Altijt deed hi hem ongenade.Ga naar voetnoot2342 Doe claechden sy; doe wast te spade.Ga naar voetnoot2343 Het was te spade te seggen: o wy. 2345[regelnummer] Sy die te voren waren vry Ende niet en achten op yements dreigen,Ga naar voetnoot2346 Sijn ewelic scalc ende eygenGa naar voetnoot2347 Ende moeten bliven onselinckGa naar voetnoot2348 Onder horen oudenvader, den coninck.Ga naar voetnoot2349 2350[regelnummer] Dair om, gi arm ende gi rike, Ic ducht dattet aldes gelikeGa naar voetnoot2351 Mit ons oec mocht gevallen.Ga naar voetnoot2352 Dus droech ic zorch voor u allen. Heer, dus sorchdic voor u, 2355[regelnummer] Des gi my luttel dancket nu.Ga naar voetnoot2355 Ic ken Bruun scalck ende quaetGa naar voetnoot2356 Ende vol van groter overdaet.Ga naar voetnoot2357 Dair om onsach ic hem zeerGa naar voetnoot2358 Ende peynsde, worde hi ons heer, 2360[regelnummer] Dat wi alle waren verloren. Ic kende den coninc wel geboren, Mogende ende goedertierenGa naar voetnoot2362 Ende genadich allen dieren. Dus docht ic by veel dingen,Ga naar voetnoot2364 2365[regelnummer] Dattet wair quade wisselingen,Ga naar voetnoot2365
[pagina 118]
Dair ons altoos off soude comen Veel pinen ende veel onvromen.Ga naar voetnoot2367 Mennige zorch mijn herte doochde. Nauwe pijnde ic ende poochde,Ga naar voetnoot2369 2370[regelnummer] Hoe ic gedede enige zake Dair bi ic scoorde ende brakeGa naar voetnoot2371 Mijns vaders bosen raet, Die enen dorper ende enen vraetGa naar voetnoot2373 Coninc ende heer maken waende. 2375[regelnummer] Altoos bad ic Gode ende maende,Ga naar voetnoot2375 Dat hi den coninc, mynen heer, Behielde sijn weerlike eer.Ga naar voetnoot2377 Mer wel bevroede ic altijt dat,Ga naar voetnoot2378 Behelde mijn vader sijn scat,Ga naar voetnoot2379 2380[regelnummer] Hy soude myt synen valschen gespelenGa naar voetnoot2380 Den raet vijnden ende telen,Ga naar voetnoot2381 Dat die coninc worde verstoten. In diepen penzen ende in grotenGa naar voetnoot2383 Was ic dicke hoe ic dat 2385[regelnummer] Weten soude wair die scatGa naar voetnoot2385 Lach die mijn vader had gevonden. Ic wachte nauwe tallen stondenGa naar voetnoot2387 In bosch, in hage, in veld, in woude, Wanneer mijn vader, die listige oude, 2390[regelnummer] Henen tooch off liep.Ga naar voetnoot2390 Wast heet, cout, nat ofte diep,
[pagina 119]
Wast bi nachte off bi dage, Ummer was ic in sijn lage.Ga naar voetnoot2393 Tenen tiden lach ic in die eerdeGa naar voetnoot2394 2395[regelnummer] Ende wachte als die zeer begeerdeGa naar voetnoot2395 Hoe ic best weten conde, Wair ic den scat gevonde, Dair ic ghern off had vernomen.Ga naar voetnoot2398 Doe zach ic mynen vader comen 2400[regelnummer] Uut enen hool gelopen, So dat ic dair des scats in hopenGa naar voetnoot2401- Was by dien doene dat ic zach Hem driven, als ic u zeggen mach. Want ic aen hem dit vernamGa naar voetnoot2404 2405[regelnummer] Doe hi uutten hole quam: Al om ziende mercte hy Off hem yement wair by,Ga naar voetnoot2407 Ende als hi nergent nyement en zach, So beide hi went opten dachGa naar voetnoot2409 2410[regelnummer] Ende stopte sijn hol weder myt zandeGa naar voetnoot2410 Ende maecte weder gelijc de lande.Ga naar voetnoot2411 Dat ic dat zach en wist hi niet. Oec zach ic eer hi van dane sciet,Ga naar voetnoot2413 Dat hi sijn stert dair over liet gaen 2415[regelnummer] Dair sijn voeten hadden gestaen, Ende decte sijn voetstappen mitten monde.Ga naar voetnoot2416 aant. Dit leerd ic dair tot dier stondeGa naar voetnoot2417 Aen mynen valschen ouden vader,
[pagina 120]
Die dese liste cond alle gaderGa naar voetnoot2419 2420[regelnummer] Dair ic te voren off en wist niet. Mittien hi van dane schiet Ende liep ten dorp waert om sijn generen.Ga naar voetnoot2422 Om dies ic niet en woud ontberen,Ga naar voetnoot2423 Spranc ic op die vaert ende liep ten holle.Ga naar voetnoot2424 2425[regelnummer] Oec so en was ic doe niet dolle,Ga naar voetnoot2425 Ic en genaecte doe te hantGa naar voetnoot2426 Dair ic scraefde op dat santGa naar voetnoot2427 Myt mynen voeten ende croop dair in, Dair ic vant een groot gewyn,Ga naar voetnoot2429 2430[regelnummer] Fijn silver ende root gout. Hier en is nyement so out Dies ye so veel te gader zach. Doe en spaerde ic nacht noch dach, Ic en ghinc slepen ende dragenGa naar voetnoot2434 2435[regelnummer] Sonder kerre ende sonder wagen.Ga naar voetnoot2435 My halp mijn wijff, vrou Ermelijn.Ga naar voetnoot2436 Dus doochden wy grote pijn,Ga naar voetnoot2437 Eer dat wi den groten scat Brochten op een ander stat,Ga naar voetnoot2439 2440[regelnummer] Dair hi bet lach tot onsen gelage.Ga naar voetnoot2440 Wy droegen onder enen hageGa naar voetnoot2441 In een hol in die eerde wel diep. Bynnen deser tijt mijn vader liep Tottien den coninc wouden verraden.Ga naar voetnoot2444
[pagina 121]
2445[regelnummer] Nu mogedi horen wat sy daden. Bruun ende Ysegrim seynden uutGa naar voetnoot2446 Hair brieve ende groot saluutGa naar voetnoot2447 Aen allen die soudi wouden wynnen.Ga naar voetnoot2448 Bruun, die beer, soudse scryven ynne,Ga naar voetnoot2449 2450[regelnummer] Ende dat si scier tot hem quamenGa naar voetnoot2450 Ende hair soudi te voren namen,Ga naar voetnoot2451 Hy soud hem geven myt mylder hant. Doe liep mijn vader al door dat lant Ende droech haerre tweer brieve.Ga naar voetnoot2454 2455[regelnummer] Hoe luttel wist hi dat die dieve Hem synen scat hadden genomen. Ja, al had hem mogen vromenGa naar voetnoot2457- Al die werlt uutten gronde, Hy en had dair niet een penninck vonden. 2460[regelnummer] Doe mijn vader al om end omGa naar voetnoot2460 Tusschen der Elven en der SomGa naar voetnoot2461 Hadde gelopen al door tlant Ende mennigen sergantGa naar voetnoot2463 Had gewonnen myt sinen goude 2465[regelnummer] Die Brunen te hulpe comen soude Als die zomer quaem in tlant, Doe keerde hi weder dair hi vant Brunen mitten gesellen sijn, Ende hi seide hem hoe groot pijn 2470[regelnummer] Ende die menichfoudige zorgeGa naar voetnoot2470 Die hi voor die hoge borgeGa naar voetnoot2471
[pagina 122]
In tlant van Zassen had geledenGa naar voetnoot2472 Dair die jagers na hem reden Mit haren honden alle dage, 2475[regelnummer] So dat hi nau ondroech die crage.Ga naar voetnoot2475 Dit telde hi den vier felle verrader.Ga naar voetnoot2476 Dair na toende hi hem al gader Brieve die Brunen wel bequamen,Ga naar voetnoot2478 Daer twalef hondert al by namenGa naar voetnoot2479 2480[regelnummer] Van Ysegrims magen al in stonden, Mit scerpen tanden, myt widen monden, Sonder die katers ende die berenGa naar voetnoot2482 Die al in Brunen hulpe weren,Ga naar voetnoot2483 Ende die vossen mytten dassen 2485[regelnummer] Beide van Dooryngen ende van Zassen.Ga naar voetnoot2485 Dese hadden al myt hem gesworen,Ga naar voetnoot2486 In dien dat men hem gaeff te voren Van drien weken hoor soudi, Si souden comen geweldelic byGa naar voetnoot2489 2490[regelnummer] Tot Brunen mitten eersten bode. Dit benam ic al, des danck ic Gode.Ga naar voetnoot2491 Mijn vader ghinc na deser tale Totten hole na desen male,Ga naar voetnoot2493 Dair sijn scat hi woud bescouwen. 2495[regelnummer] Mer doe ghinct tot groten rouwe, Want wat hi socht, hi en vant niet, Ende sijn hol hi al te broken zietGa naar voetnoot2497 Ende sijn scat al wech gedragen. Doe dede hi dat ic lange mach clagen,
[pagina 123]
2500[regelnummer] Want hi van toorn hem selven hynck.Ga naar voetnoot2500 Dus bleef achter Brunen dinckGa naar voetnoot2501 By mijnre behendicheit al. Nu merct hier mijn ongeval. Isegrym ende Bruun, die quade vraet, 2505[regelnummer] Hebben nu al den nausten raetGa naar voetnoot2505 Biden coninc ter hoochster banck.Ga naar voetnoot2506 Erm man Reynaert is sonder danck. Ende ic heb mijn vader begevenGa naar voetnoot2508 Om den coninc te behouden sijn leven. 2510[regelnummer] Wair sijn sy hier die dat doen souden Hem selven te verderven om hem te houden?’Ga naar voetnoot2511 Die coninck ende die coninghinneaant. Die beide hoopten van gewynne,Ga naar voetnoot2513 Leyden Reynaert buten radeGa naar voetnoot2514 2515[regelnummer] En baden hem dat hi wel dadeGa naar voetnoot2515 Ende hem wijsde sinen scat.Ga naar voetnoot2516 Als Reynaert verhoorde dat, Sprac hi: ‘Soud ic wisen mijn goetGa naar voetnoot2518 Den coninck die my hangen doet, 2520[regelnummer] Om dat verraders ende mordenaren Mit langen tongen my willen beswaren,Ga naar voetnoot2521 So wair ic ummer uut mijn syn.’Ga naar voetnoot2522 ‘Neen, Reynaert’, sprac die conincyn, ‘Mijn heer sal u laten dat leven 2525[regelnummer] Ende u vriendelic vergeven
[pagina 124]
Al gader synen evelen moet,Ga naar voetnoot2526 Ende gi selt voort aen wesen vroet Ende mijn heer wesen altoos getrouwe.’ Reynaert andwoorde: ‘Lieve vrouwe, 2530[regelnummer] In dien dat my die coninc nu Dit vast geloven wil voor uGa naar voetnoot2531 Ende hi my geeft sijn hulde Ende alle brueken ende alle sculdeGa naar voetnoot2533 Ende alle aenticht wil vergeven,Ga naar voetnoot2534 2535[regelnummer] So wart nye coninck in sinen leven So rijck als ic hem maken sal, Want die scat is sonder getalGa naar voetnoot2537 Die ic hem wisen sel al dair hi leit. Dair toe so bin ic al bereit.’ 2540[regelnummer] Die coninc sprac: ‘Wil di Reynaert geloven? Hem is dat stelen en dat roven Ende dat liegen geboren int been.’Ga naar voetnoot2542 Die conincyn sprac: ‘Heer, neen. Ghi muecht hem nu geloven wel. 2545[regelnummer] Al was hi tevoren loos en fel, Hy en is niet dat hi was. Ghi hebt gehoort dat hi den dass Ende sinen vader heeft bedregenGa naar voetnoot2548 Met morde die hi wel betegenGa naar voetnoot2549 2550[regelnummer] Mocht hebben ander dieren, Woud hi wesen quadertieren,Ga naar voetnoot2551 Ofte fel off ongetrou.’ Die coninck sprac: ‘Wildijt dan, vrou,Ga naar voetnoot2553 Ende wildijt voor u beste raden,Ga naar voetnoot2554
[pagina 125]
2555[regelnummer] Al waendic dat my soude scaden, Ic wil dese broken ende getwiGa naar voetnoot2556 Van Reynaert nemen al op myGa naar voetnoot2557 Ende gelovens sijnre woorden schoon. Mer ic sweer hem dat by mijnre croon: 2560[regelnummer] Waert dat hi ummermeer mysdede, Alle die hem ten tyenden ledeGa naar voetnoot2561 Aen gaen, die soudent becopen.’ Reynaert sach den coninc belopen.Ga naar voetnoot2563 Des wart hi blide in synen moet. 2565[regelnummer] ‘Heer’, sprac hi, ‘ic wair onvroet, Seide ic waer, ten waer also.’Ga naar voetnoot2566 Die coninc nam vander eerd een stroaant. Ende vergaft Reynaert alle gader Die ongunst meed van sinen vaderGa naar voetnoot2569 2570[regelnummer] End van hem selven oec also. Al was Reynaert nu blide ende vro, Dat en docht my geen wonder wesen, Want hi was van der doot genesen.Ga naar voetnoot2573 Reynaert sprac: ‘Wel, heer, 2575[regelnummer] God moet u lonen deser eer, En mijnre vrouwen, die gi my doet. Ic sel dair om dencken, bin ic vroet, Ende u des dancken hogelijck, Dat gi boven allen heren selt warden rijck,Ga naar voetnoot2579 2580[regelnummer] Want hi en leeft niet onder die zonne Dien ic also wel gonne
[pagina 126]
Mijn scat als ic doe u beiden.’ Doe nam hi een stroo op vander heiden Ende boot dat den coninc zaen.Ga naar voetnoot2584 2585[regelnummer] ‘Mijn heer’, sprac hi, ‘wilt ontfaen Min scat hier mede, want icken u vryGa naar voetnoot2586 Ende claerlic dair off verty,Ga naar voetnoot2587 Die wilen Ermelinc besat.’ Die coninck namt stro en dancte hem dat 2590[regelnummer] Mit bliden aenschijn ende vro. Doe loech Reynaert in hem selven so, So zeer dat ment wel na vernam, Dat die coninck hem so gehoorzam Al gader was tot sinen wil. 2595[regelnummer] ‘Heer’, sprac hi, ‘nu swiget stil Ende merct wel wair mijn reden gaet.Ga naar voetnoot2596 Int oost van Vlaenderen staetGa naar voetnoot2597 Een bosch dat heet Hulsteloo.aant. Sijn rechte naem is also.Ga naar voetnoot2599 2600[regelnummer] Pijnt u wel tonthouden dit.Ga naar voetnoot2600 Een water, heet Kriekenpit,Ga naar voetnoot2601 Het staet dair bi, niet ver van dan. Dair en coomt wijff noch man Dicke in enen halven jaer - 2605[regelnummer] So grote wildernis is daer - Sonder die uul ende die scuufuut.Ga naar voetnoot2606 Heer, dair leit die scat gehuut.Ga naar voetnoot2607 Die stede die heet Kriekenpit. Tis u nut, verstaet wel dit. 2610[regelnummer] Ghi selt dair gaen ende mijn vrou.Ga naar voetnoot2610
[pagina 127]
Ic en weet oec nyement also trou Die gi moocht kyesen tenen bode, Want ic u scade sage node. En gaet dair selve ende als ghi 2615[regelnummer] Kriekenpit coomt bi, Suldi dair vijnden twee jonge berken. Heer coninc, dit suldi mercken: Die alre naest den pit staet,Ga naar voetnoot2618 Heer, tot dier berken gaet. 2620[regelnummer] Dair leit die scat onder begraven. Dair seldi delven ende scravenGa naar voetnoot2621 Een luttel moss aen deen zide. Dair suldi vijnden mennich gesmydeGa naar voetnoot2623 Van goude rikelic ende schoon. 2625[regelnummer] Ghi suit dair vijnden oec die croon Die Ermeric droech in sinen dagen. Die soude Bruun hebben gedragen, Had synen wil mogen gescien. Ghi selt dair mennige scierheit zien,Ga naar voetnoot2629 2630[regelnummer] Edel steen ende gulden werckGa naar voetnoot2630 Die weert sijn mennich dusent merck.Ga naar voetnoot2631 Heer coninc, als gi hebt dit goet, Hoe dick sel di in uwen moetGa naar voetnoot2633 Dencken: Reynaert, getruwe voss, 2635[regelnummer] Die hier groeves in dit mossGa naar voetnoot2635 Desen scat myt dijnre list, God geeff di eer so wair du bist.’ ‘Ghi moet mede aen onse vaert’,Ga naar voetnoot2638
[pagina 128]
Sprac die coninc, ‘heer Reynaert, 2640[regelnummer] End helpen ons den scat ondelven.Ga naar voetnoot2640 Ic en waende by my selven Daer nummer meer te geraken. Ic heb gehoort noemen Aken,aant. Parijs, Kolen ende Duwa,Ga naar voetnoot2644 2645[regelnummer] Mer also ic my versta,Ga naar voetnoot2645 So spot gi mit my ende u droomt,Ga naar voetnoot2646 Want Kriekenpit dat gi ons noomt, Dat is een gevensde naem.’Ga naar voetnoot2648 Dit was Reynaert onbequaem.Ga naar voetnoot2649 2650[regelnummer] Hy vensde hem ende sprac: ‘Ja, ja.Ga naar voetnoot2650 Gy zijt dair, heer coninc, also na Als van Romen tot valeye.Ga naar voetnoot2652 aant. Waen di dat ic u die LeyeGa naar voetnoot2653 Wisen wil ter fluvie Jordaen?Ga naar voetnoot2654 2655[regelnummer] Ic sel u brengen uutten waenGa naar voetnoot2655 Mit goeder orcond openbaer.’Ga naar voetnoot2656 Lude riep hi: ‘Kuwaert, nu coomt haer.Ga naar voetnoot2657 Coomt voor den coninc, haess Kuwaert.’ Die dieren zagen al derwaert.Ga naar voetnoot2659 2660[regelnummer] Hem wonderde wat die coninc woude.Ga naar voetnoot2660 Reynaert sprac: ‘Kuwaert hebdi coude? Hoe beef di so? Hebt genen vaerGa naar voetnoot2662 En segt mynen heer den coninc waer.
[pagina 129]
Des maen ic u bider trouwenGa naar voetnoot2664 2665[regelnummer] Die gi mynen heer ende mijnre vrouwen Sculdich zijt, van des ic vrage.’Ga naar voetnoot2666 ‘Al soud my gaen aen mijn crage.Ga naar voetnoot2667 Dat aventuerde ic, eer ict loge.Ga naar voetnoot2668 Ghi hebt my gemaent also hogeGa naar voetnoot2669 2670[regelnummer] Bider truwen die ic hem,Ga naar voetnoot2670 Mynen heer, ende mijn vrou sculdich ben’, Sprac Kuwaert, ‘ist dat ict weet.’ ‘So segt hem, weet gi yet wair steet Kriekenpit, ist u yet cont?’Ga naar voetnoot2674 2675[regelnummer] ‘Ic wist wel over .xij. jaer waert stont’,Ga naar voetnoot2675 aant. Sprac Kuwart, ‘hoe vraech di so? Het staet int bosch van Hulsterlo, Op die warand in die woestijn.Ga naar voetnoot2678 Ic heb dair geleden mennige pijn, 2680[regelnummer] So mennigen honger ende dorst, Hagel, snee ende grote vorst, Dat ict node soude vergeten. Dair en was te biten noch te eten. Hoe mocht ic dan vergeten dies? 2685[regelnummer] Symonet, die rike Vriess,Ga naar voetnoot2685 Plach dair tslaen sijn valsche gelt,Ga naar voetnoot2686 Dair hi hem altijt op ontheltGa naar voetnoot2687 Ende alle die gesellen sijn. Mer dat was eer ic myt Rijn 2690[regelnummer] Mijn geselscap maecte vast,Ga naar voetnoot2690
[pagina 130]
Die my gequijt heeft uut mennigen last.’Ga naar voetnoot2691 ‘O wi’, sprac hi, ‘lieve Rijn,Ga naar voetnoot2692 aant. Lieve hont, lieve geselle mijn, Gave God dat gi waert hier. 2695[regelnummer] Ghi zout hier voor desen dieren fier Onser beider leven ende spelGa naar voetnoot2696 In sconen rymen vertrecken wel:Ga naar voetnoot2697 Dat ic nye in geenre steden Tegen mijn heer geen zaeck en dede 2700[regelnummer] Anders dan ic doen mocht myt recht.’ ‘Gaet weder onder geen knecht.’Ga naar voetnoot2701 Sprac Reynaert, ‘Kuwaert, dat seg ic u. Mijn heer, die coninc en begeert nu Niet te weten van u meer.’ 2705[regelnummer] Doe dede Kuwart enen keer Tot dair hi was eer hi quam daer. Reynaert sprac: ‘Heer coninc, ist waer Dat ic u seide?’ ‘Reynaert, jaet.Ga naar voetnoot2708 Vergeeft dat my; ic seide quaet, 2710[regelnummer] Dat ic u mistroude iet.Ga naar voetnoot2710 Reynaert, vrient, nu besiet Den raet dat gi mede gaet Ten put dair die berck staet, Dair die scat leit onder.’ 2715[regelnummer] Reynaert sprac: ‘Heer, gi zegt wonder.Ga naar voetnoot2715 aant. Waendi ic en ware waerlic vro,Ga naar voetnoot2716 Of dat myt my stont also,Ga naar voetnoot2717
[pagina 131]
Dat ic myt u wanderen mochteGa naar voetnoot2718 Also als ons beide dochte,Ga naar voetnoot2719 2720[regelnummer] Ende gijs bleeft al sonder sonde.Ga naar voetnoot2720 Neemt wat ic u orcondeGa naar voetnoot2721 Ende seggen moet, al ist mijn scame. Doe Ysegrim in sduvels name In die oorde ghinc hier te vorenGa naar voetnoot2724 2725[regelnummer] Ende hi monick wart bescoren,Ga naar voetnoot2725 Doe en conde hem die provende niet genoegenGa naar voetnoot2726 Dair hem sess monicken op bedroegen.Ga naar voetnoot2727 Hy claechde altoos ende kermde So zeer, dats my ontfermde, 2730[regelnummer] Want hi wart cranck ende traech.Ga naar voetnoot2730 aant. Doe halp ic hem als maechGa naar voetnoot2731 En gaff hem raet dat hi ontran.Ga naar voetnoot2732 Hier om bin ic in des paeus ban.Ga naar voetnoot2733 Morgen als die son op gaet, 2735[regelnummer] Wil ic te Romen om oflaet.Ga naar voetnoot2735 Van Romen wil ic overzee Ende van daen keren nummermeer, Eer ic so veel heb gedaen, Dat ic myt eren by u mach gaen. 2740[regelnummer] Want het wair u grote blaem, Dat men soude seggen wair ic quaem, Dat gi maket u wandelingeGa naar voetnoot2742 Mit enen verwaten bandelinge.’Ga naar voetnoot2743
[pagina 132]
Die coninc sprac: ‘Na dat gi zijtGa naar voetnoot2744 2745[regelnummer] Te ban, men souts my doen verwijt,Ga naar voetnoot2745 Reynaert, liet ic u myt my wanderen. Ic sel Kuwaert off een anderen Ten put laten gaen myt my. Reynaert, ic rade u dat gi 2750[regelnummer] U selven uutten ban doet.’ ‘Heer, dair om ist dat ic moet Te Romen wesen so ic eerst mach.Ga naar voetnoot2752 Ic en let nacht noch dachGa naar voetnoot2753 Voor dat ic bin geabsolveert.’Ga naar voetnoot2754 2755[regelnummer] ‘Reynaert, gi zijt wel bekeert, Dat dunct my, tot goeden dingen. God die latet u volbringen.’ Recht als dese tael was gedaen,Ga naar voetnoot2758 Ghinc Nobel, die coninc, staen 2760[regelnummer] Op een hoge rootze van steenGa naar voetnoot2760 Ende hiet die dieren al gemeenGa naar voetnoot2761 Swigen ende sitten neder in tgras, Ellic na dat hi geboren was.Ga naar voetnoot2763 Reynaert stont bider conincynnen 2765[regelnummer] Die hi te recht wel mochte mynnen. Doe sprac die coninc sonder gelijck:Ga naar voetnoot2766 ‘Hoort, alle gader, arm ende rijck, Beide cleyn ende groot, Mijn baroen, mijn huusgenoot:Ga naar voetnoot2769 2770[regelnummer] Reynaert staet hier als die boudeGa naar voetnoot2770
[pagina 133]
Diemen huden hangen soude.Ga naar voetnoot2771 Nu heeft hi hier gedaen te hove So veel dat ic hem geloveGa naar voetnoot2773 Mijn hulde ende mijn mynne. 2775[regelnummer] Ende mijn wijff, die coninchinne, Heeft so veel gebeden voor hem, Dat ic sijn vrient geworden ben Ende hi gesoent is tegen my.Ga naar voetnoot2778 Ende ic heb hem gegeven vryGa naar voetnoot2779 2780[regelnummer] Beide lijff ende ledeGa naar voetnoot2780 En dair toe geef ic hem een vollen vrede Ende gebiede u allen by u live, Dat gi Reynaert ende synen wyve Ende synen kijnderen eer doet 2785[regelnummer] So wair si comen in u gemoet,Ga naar voetnoot2785 Ist bi nachte, ist by dage. Ic en wil oec geen meer clage Van Reynaerts wege horen.Ga naar voetnoot2788 Al misdede hi te voren,aant. 2790[regelnummer] Hy wil hem beteren; ic seg u hoe: Reynaert die wil morgen vroe Palster ende scerp ontfaenGa naar voetnoot2792 Ende totten paeus te Romen gaen. Van danen wil hi over zeeGa naar voetnoot2794 2795[regelnummer] Ende hier niet comen mee,Ga naar voetnoot2795 Eer hi heeft vol offelaetGa naar voetnoot2796 Van sondeliker swaerre daet.’Ga naar voetnoot2797
[pagina 134]
Reynaerts begenadiging / mishandeling van Reynaerts vijanden (correspondeert met open ruimte q tussen v. 2807-8)	voetnoot1773 Dat eerst dat: zodra voetnoot1777 so cranck van magen: met zo weinig verwanten voetnoot1778 of zij bereidden zich voor op een aanklacht voetnoot1779 ye: ooit voetnoot1780 Nochtan: toch; onvervaert: onverschrokkene, dappere voetnoot1781 geliet hem: gedroeg zich; bet: beter, opgewekter voetnoot1783 Herde: zeer; hoge straet: hoofdstraat voetnoot1785 hijs conincs zoen wair: hij de zoon van de koning was voetnoot1786 van enen hair: geheel niets voetnoot1789 rynck: kring voetnoot1791 Ten had nye: er had nooit (een) voetnoot1793 getruwe: trouw voetnoot1794 u ye was: voor u vroeger was voetnoot1795 dat is dikwijls gebleken voetnoot1796 die sulc: sommigen voetnoot1797 hulde: steun, genegenheid voetnoot1798 logen: leugens, woudijs: als u zou willen voetnoot1799 gi niet: dat doet u niet voetnoot1800 der cronen: aan de kroon (d.w.z. de koning) voetnoot1801 scalcken: sluwe misdadigers voetnoot1802 licht: gemakkelijk; tellen: vertellen, beweren voetnoot1803 Nochtan: toch voetnoot1806 de overhand hebben gekregen voetnoot1808 zodat zij een zeer sterke machtspositie hebben verworven voetnoot1809 in dien: met een zodanige aanleg/neiging voetnoot1810 beraden thoren: schade berokkenen voetnoot1812 moet; hopelijk zal hij; des: daarom voetnoot1815 druut: kornuit, schooier voetnoot1816 saluut: begroeting voetnoot1817 niet een caff: helemaal niets voetnoot1818 hou op met uw gevlei voetnoot1821 wart: zal worden; gegouden: vergolden voetnoot1822 het vers is ironisch voetnoot1828 andwoorden op: afrekenen met; treken: kwade streken voetnoot1830 (hebt) weert: hoogacht voetnoot1831 inden lachter mijn: tot mijn schande voetnoot1832 aan mijn boden laten blijken voetnoot1835 scelden: verwijten, er woorden aan besteden voetnoot1836 gelden: vergelden voetnoot1837 vandaag nog, zeer binnenkort voetnoot1838 (potjeslatijn) in de naam van de Vader en de zoon Christus voetnoot1841 wat bestaet my dat: wat heb ik daar mee te maken voetnoot1843 keerl: pummel; lachter: schande voetnoot1844 leden: ledematen voetnoot1845 versproken: belasterd voetnoot1848 Efter van: wat vervolgens betreft voetnoot1849 herberchde: gastvrijheid verleende voetnoot1850 Ende off: indien voetnoot1853 verdomme, zou ik daarvoor moeten boeten voetnoot1854 scelden: verwensen voetnoot1855 Niet dair bi: dit is niet als kritiek bedoeld voetnoot1859 vromen: weldoen voetnoot1860 zieden: koken voetnoot1861 blenden: blind maken voetnoot1862 mach: kan; ontwenden: ontkomen voetnoot1863 bedwanck: macht voetnoot1864 cranck: zwak voetnoot1865 hulp: macht voetnoot1866 Twaren: waarlijk voetnoot1867 dat zou een armzalige wraakneming zijn voetnoot1868 nog tijdens deze woorden voetnoot1870 oey: ooi, echtgenote voetnoot1871 Olewi: de betekenis is onbekend voetnoot1872 Nu toe: vooruit voetnoot1872- gawi Al voort: laten wij presenteren; clagen: aanklachten voetnoot1874 magen: verwanten voetnoot1875 geselle: makker voetnoot1879 Pantheer: eerder ‘Panther’ (vgl. 134+178); kemel: kameel; bruneel: niet geïdentificeerde diernaam, ezel?, visotter? voetnoot1880 tijtsel: kuiken?; tlampreel: het konijn voetnoot1882 hermel: hermelijn voetnoot1884 hijnder: schade voetnoot1886 zie aantekening voetnoot1887 scaer: schare, menigte voetnoot1888 openbaer: publiekelijk voetnoot1890 deden (...) vaen: namen gevangen voetnoot1891 nu begon hier een woordenstrijd voetnoot1892 omtrent: om... heen voetnoot1893 lijff off wynnen: leven ontnemen voetnoot1894 welke redevoeringen ze ook tegen hem hielden voetnoot1896- nooit hoorde iemand een mooiere verdediging en meer aanklachten dan die toen werden uitgesproken voetnoot1900 nauwen rade: goed doordachte strategieën; visieren: bedenksels voetnoot1902 In orconde: als getuigenis, als bewijs; diet: voor wie het voetnoot1904 Mach: Kan (die) voetnoot1905 geviel: gebeurde het voetnoot1909 getuge: getuigenissen voetnoot1911 crancste: zwakste; crode: steun, hulp voetnoot1912 men: men hem; dode: doden zou voetnoot1914 toen was het spelletje uit, toen werd het menens voor hem voetnoot1915 mochten: konden; treken: trucjes, streken voetnoot1917 gewijst: uitgesproken, geveld voetnoot1918 wesen: doorgaan, plaatsvinden voetnoot1921 Datmen: dat men hem voetnoot1922 namen oorloff: kregen toestemming om te vertrekken; onvro: ongelukkig voetnoot1923 ruumden: vertrokken uit voetnoot1924 bedocht... off: dacht hier goed over na voetnoot1926 van dane: weg voetnoot1927 na bestonden: nauw verwant waren met voetnoot1928 myt vroeden gronde: op verstandige wijze voetnoot1931 maech: verwant voetnoot1932 dus traech: zo langzaam voetnoot1934 tuun: heg voetnoot1935 en het wordt al avond voetnoot1936 ontsprinct: ontsnapt voetnoot1939 keer: uitweg, streek voetnoot1941 Selmen: als men hem zal; beyd di: treuzelen jullie voetnoot1942 Ende: want voetnoot1944 Isegrim wist een oplossing voetnoot1945 bi: in de buurt voetnoot1948 vaer: benauwenis voetnoot1949 ofs u gedochte: door uw herinneringen voetnoot1950- herinnert u het zich niet dat Reynaert het voor elkaar kreeg, en zelf meeging, voetnoot1952 hinck: ophing voetnoot1953 “Ruimmaag” en “Wijdflank” (sprekende namen) voetnoot1954 dat gij hem uw dankbaarheid betuigt (ironisch) voetnoot1955 als u iets voorstelde, was het (= de dankbaarheid betuigen) al gebeurd voetnoot1956 noch: tot nu toe; ontgangen: ontkomen voetnoot1957 balch hem: werd boos voetnoot1958 getrac: herrie voetnoot1960 lange: al lang; crop: nek, hals voetnoot1964 lijn: stuk touw voetnoot1965 neep: snoerde, knelde voetnoot1966 peep: piepte voetnoot1967 cul: teelbal voetnoot1969 lijnde: touw; op: omhoog voetnoot1970 voecht: past voetnoot1971 doet: aandoet voetnoot1973 geset: aangewezen voetnoot1974 let: talmt voetnoot1976 west... by: blijf dicht bij hem in de buurt voetnoot1977 let op, dat hij niet van u verwijderd raakt voetnoot1979 ye: ooit; Reyer: Reynaert, zie aantekening voetnoot1980 gereit: meteen voetnoot1982 tot Reynaert zagen: op R. letten voetnoot1983 traden also na: zo dicht op de huid zaten voetnoot1984 dat hij hen in geen ge val kon ontsnappen voetnoot1985 sonderlinge: met name voetnoot1986 hiet: beval; live: dubbelzinnig: leven, lichaam + geliefde voetnoot1988 en: hem voetnoot1989 zeker namen waerde: in verzekerde bewaring hield voetnoot1993 pijnt: inspant voetnoot1994- durfde ik, ik vroeg om een beetje mededogen, al vindt u mijn ellende fijn voetnoot1997 op de juiste manier terugdenken aan vroegere gebeurtenissen voetnoot1998 nummer: nimmer, in het geheel geen voetnoot1999 dairt... moet: die het ongunstige lot moet ondergaan voetnoot2000 off: als voetnoot2003 te desen werve: voor dit moment voetnoot2004 mach: kan voetnoot2005 dattet wair gesciet: dat het al achter de rug was voetnoot2006 doe: toen voetnoot2009 vluect: vervloekt voetnoot2010 moet wi varen: moet het ons vergaan voetnoot2011- Off... Reynaert: als wij beiden (wordt Tybeert genegeerd?) R. nog langer laten leven voetnoot2013 scoot: rende weg voetnoot2015 leiden vast: leidde hem doelbewust voetnoot2016 voor: voorop; ongespaert: zonder dralen voetnoot2017 behoef: behoefte, nood voetnoot2018 zijn hele hals deed pijn voetnoot2020 Tot: bij; daert... ginck: waar het hem slecht verging voetnoot2021 laet: negeert; cronen: jammeren voetnoot2023 tuun: heg voetnoot2026 men: men hem voetnoot2027 bosen: misdadigers; te nemen tlijff: het leven te ontnemen voetnoot2031 teynde: het einde; dair off: daarvan voetnoot2032 hem (...) ontsach: bang was voetnoot2032 mysschien: een slecht lot voetnoot2033 bedocht hem: probeerde te bedenken voetnoot2034 stick: truc, list voetnoot2035 verdingen: ontkomen voetnoot2038 driven tschern: tot schande brengen voetnoot2039 Ende: en (hoe hij) voetnoot2040 Te hulpe crege: aan zijn kant kon krijgen voetnoot2042 sweren: hier: fantastisch liegen voetnoot2043 helpen: (mijzelf) helpen; loosheit: sluwheid voetnoot2044 want ik ben in grote nood voetnoot2045 gram: boos voetnoot2047 Wats dan: wat zou dat voetnoot2048 ik word wel weer gemakkelijk hun beste vriend voetnoot2049 Nochtan: ook al voetnoot2050 raet: gedachten; vroet: verstandig voetnoot2051 behalen: in mijn macht krijgen voetnoot2052 als ik mijn spreekvaardigheid goed weet te benutten voetnoot2053 losen vont: sluwe truc voetnoot2056 cruun: kruin voetnoot2057 ontfenct: ontving; scout: schuld voetnoot2058 vergout: betaald zette voetnoot2060 we hebben daar nu de gelegenheid voor voetnoot2062 lijnde: touw voetnoot2064 zien: (gerealiseerd) zien voetnoot2066 wacht: let op voetnoot2068- ik moet mij inspannen om de ladder rechtop te zetten die hij op moet klimmen voetnoot2071 bewaren: bewaken voetnoot2072 verswaren: zwaar worden voetnoot2073 syn: geest voetnoot2078 scede: afscheid moet nemen voetnoot2081 vertrecken: uiteen zetten voetnoot2083 diefte: diefstallen voetnoot2084 dies niet en bestaet: die er niets mee te maken heeft voetnoot2085 betije: aanrekent voetnoot2086 liden: ondergaan voetnoot2090 jamerden: kregen medelijden voetnoot2093 oorloff: toestemming voetnoot2095 dacht: het kan nog wel beter gaan voetnoot2097 Spiritus Domini: Geest van de Heer, H. Geest voetnoot2098 by: aanwezig voetnoot2099 Ic en bin: of ik ben voetnoot2100 in allen wegen: overal voetnoot2102 vant: kon vinden voetnoot2103 tot ik geen moedermelk meer kreeg voetnoot2106 verbeet: doodbeet voetnoot2106a Ten eersten: eerst; lapedic: likte ik voetnoot2108 ontgan: verkende, bewerkte voetnoot2109 daardoor werd mijn vraatzucht pas echt aangewakkerd voetnoot2113 Doe tast ik voort: toen ging ik door met aanvallen voetnoot2114 boude: stoutmoedig; koenre: dapperder voetnoot2119 dat ik alles dood beet voetnoot2121 dat mij wel zou bekomen en dat ik te pakken kon krijgen voetnoot2122 quam ic aen: ontmoette ik voetnoot2125 rekende: (Y.) legde mij uit voetnoot2126 maesscap: (de graad van) verwantschap; tellen: uitrekenen, bepalen voetnoot2127 gesellen: makkers, bondgenoten voetnoot2130 Goet geselscap: oprechte steun voetnoot2133 gemeen: gemeenschappelijk (bezit) voetnoot2134 maar toch niet helemaal gemeenschappelijk voetnoot2135 hij was verheugd en blij voetnoot2138 weder: (gecastreerde) ram voetnoot2139 dan gromde hij en maakte zich boos voetnoot2140 op dat: om te... voetnoot2141 en hij mijn portie ook kon houden voetnoot2142 en dat was nog maar het minste voetnoot2143 Mer: want; al sulc geval: het geluk voetnoot2145 dair toe: er bij voetnoot2147 dan kreeg ik maar nauwelijks te pakken voetnoot2148 mynsten rebben: kleinste ribben voetnoot2149 mochte hebben: te pakken kon krijgen voetnoot2150 al off geknagen: er helemaal afgeknaagd voetnoot2151 bedragen: in leven houden voetnoot2152 ic... noot: was ik daar niet echt op aangewezen voetnoot2155- dat een wagen die nog niet in zeven reizen zou kunnen wegvoeren voetnoot2157 rueren: bewegen, ‘koken’ voetnoot2159 Waen: waar vandaan voetnoot2160 zaen: vlug voetnoot2161 het wart gedaen: ik zal het doen voetnoot2162 synt... hiet: aangezien u het mij beveelt voetnoot2163 door: omwille van voetnoot2164 verholen: verborgen gehouden voetnoot2171 Wopen: Verschrikkelijk! voetnoot2175 henevaert: reis voetnoot2179 cont: bekend; moort: moordaanslag voetnoot2180 gaet: gericht is tegen voetnoot2181 ummer niet: absoluut niet voetnoot2182 wijt: wij het voetnoot2183 verdoren: bedriegen voetnoot2185 hulde: steun, vertrouwen voetnoot2186 nochtan: bovendien voetnoot2187 verderven: in het ongeluk storten voetnoot2188 so staen na: zozeer nastreven voetnoot2189 nu heeft hij zijn kans gekregen voetnoot2190 sack: zak (van een goochelaar); ontbijnden: openmaken voetnoot2194 brengen voort: presenteren voetnoot2195 sel wanen waers: voor waarheid zal houden voetnoot2196 gelaet: houding; van droeven syn: alsof hij diep bedroefd was voetnoot2198 hooch: dringend voetnoot2199 bynt: ben het; waent: meent (te moeten) voetnoot2200 niet: niets; staen op: bezwaren, bevlekken voetnoot2201- want wellicht zou ik daarom in de hel moeten verblijven voetnoot2203 torment: marteling voetnoot2204 In dien: indien, wanneer; mylde: milde voetnoot2205 gestil: stilte; maken: bevelen voetnoot2206 al myt staden: op betrouwbare wijze voetnoot2207 jamerlic: afschuwelijk voetnoot2208 om hem te vermoorden door zijn eigen mensen (bep. bij verraden) voetnoot2209 diet alre meest berieden: de ergste samenzweerders voetnoot2210 zom: sommige; liefste magen: dierbaarste verwanten voetnoot2211 zeer node: liever niet; bedragen: beschuldigen voetnoot2212 En dede my: als mij niet aanspoorde; zorge vander hellen: angst voor de hel voetnoot2213 quellen: lijden voetnoot2215 brengen voort: openbaar maken voetnoot2216 het werd de koning zwaar te moede voetnoot2218 waendi des: wat denkt u wel voetnoot2221 anders: verder ook; besundicht: met zonden bevlekt voetnoot2224 Dat: als voetnoot2226 bede: smeekbeden; goet: bezit voetnoot2228 met een geveinsd bevreesd uiterlijk voetnoot2229 jammerde: was bedroefd voetnoot2230 op genaden: met klem voetnoot2231 scutten: voorkomen voetnoot2232 bode sylency: stilte gebood voetnoot2233 audiency: toestemming, gelegenheid voetnoot2234 zijn hele verhaal te vertellen voetnoot2238 Onberispt: zonder aanmerkingen voetnoot2239 loser treken: van sluwe trucs voetnoot2240 dacht dat zijn situatie beter werd voetnoot2242 Synt dat: aangezien het voetnoot2243 lesen: presenteren, vertellen; sonder brief: zonder aantekeningen (nodig te hebben), precies voetnoot2246 wroegen: aanklagen voetnoot2247 wie de schande betreft, die moet zich schamen voetnoot2249 wan: verwekte voetnoot2250 van verraad wil beschuldigen voetnoot2253 hout van herten: hartelijk toegenegen voetnoot2255 te bat: des te beter voetnoot2258 Op (...) leggen: toeschrijven aan voetnoot2260 Wileneer (...) stonden: vroeger eens voetnoot2262 heymelicste: meest geheime voetnoot2263 op een verborgen plaats voetnoot2264 aldus groot goet: zo veel bezit voetnoot2265 fier: trots; hooch gemoet: hoogmoedig voetnoot2266 hoveerde: hoogmoed voetnoot2267 veronweerde: minachtte voetnoot2272 hij bood hem zijn steun aan voetnoot2273 Ende dat: en (vroeg) of; soude: wilde voetnoot2274 Ende off: als voetnoot2276 hads: had dat voetnoot2277 maecte hem: trok voetnoot2279 Dien: die hem; Doe te hant: Toen meteen voetnoot2280 Seynde hi om: liet hij komen voetnoot2284 Risel: Rijssel, Lille voetnoot2285 perlement: vergadering voetnoot2287 vanwege de macht van de duivel voetnoot2288 gewelde: aandrang voetnoot2289 Dien dwanc: die ze overhaalde voetnoot2297 keren: tegenhouden, beletten voetnoot2299 verjagen: onschadelijk maken voetnoot2300 steken achter: tegenwerken, verhinderen voetnoot2301 zodat zij daardoor onteerd zouden zijn voetnoot2303 geviel: gebeurde voetnoot2305 een deel: een beetje voetnoot2306 Sloppelkaerde: de betekenis is onbekend voetnoot2307 in rade: in het geheim, onder vier ogen voetnoot2308 hiet: beval; helen: geheim houden voetnoot2312 bedevaert: (tijdens een) bedevaart voetnoot2315 dat zij het om geen enkele reden voetnoot2318 teerst: zodra voetnoot2319 vernam: gehoord had voetnoot2320 in stillre teyken: heel omzichtig voetnoot2321 litteyken: bewijzen, aanwijzingen voetnoot2324 opwaert: overeind; vare: vrees voetnoot2325 dan een loot: dan lood voetnoot2327 ik zal het (nl. R's toestand) u op een duidelijke manier bekend maken (via een fabel nl.) voetnoot2328 puden: kikkers; voormaels: vroeger voetnoot2329 Ende hoe dat: och hoezeer voetnoot2330 helemaal niet onder gezag stonden voetnoot2331 myt luden tongen: luidkeels voetnoot2333 se bedwonge: over hen heerste; geer: wens voetnoot2334 want een gemeenschap zonder gezag is niet passend voetnoot2335 sanck: gezang voetnoot2336 dede hair begeer: vervulde hun wens voetnoot2338 seynde: stuurde; oudevader: ooievaar voetnoot2339 verbeetse: vrat ze op; algader: allemaal voetnoot2341 Wast: of het nu was voetnoot2342 hij spaarde hen nooit voetnoot2343 te spade: te laat voetnoot2346 achten op: letten op voetnoot2347 zijn voor eeuwig onderworpen voetnoot2348 onselinck: ongelukkigen, stumperds voetnoot2349 horen: hun voetnoot2351 ik vreesde dat iets dergelijks voetnoot2352 gevallen: gebeuren voetnoot2355 Des: waarvoor; luttel: weinig voetnoot2356 ken: ken (als); scalck: misdadig voetnoot2357 overdaet: gewelddadigheid voetnoot2358 onsach: vreesde voetnoot2362 Mogende: machtig voetnoot2364 by veel dingen: in veel opzichten voetnoot2365 wisselingen: ruil voetnoot2367 onvromen: leed voetnoot2369 ingespannen probeerde ik een oplossing te bedenken voetnoot2371 scoorde ende brake: te niet zou doen voetnoot2373 dorper: lomperd; vraet: vraatzuchtige voetnoot2375 maende: smeekte (Hem) voetnoot2377 zijn wereldlijke waardigheid zou laten behouden voetnoot2378 bevroede: besefte voetnoot2379 Behelde: als behield voetnoot2380 gespelen: makkers voetnoot2381 telen: ten uitvoer brengen voetnoot2383 penzen: gedachten voetnoot2385 Weten: te weten komen voetnoot2387 ik hield (hem) voortdurend scherp in het oog voetnoot2390 ergens heen ging voetnoot2393 altijd hield ik hem heimelijk in het oog voetnoot2394 in die eerde: plat op de grond voetnoot2395 als die: als (iemand) die voetnoot2398 ghern: graag; off: (iets) van voetnoot2401- So ...driven: zodat ik hoopte de schat te pakken te krijgen, door het gedrag dat ik hem zag vertonen voetnoot2404 want ik zag hem het volgende doen voetnoot2407 of er iemand in zijn buurt was voetnoot2409 toen wachtte hij tot het dag geworden was voetnoot2410 stopte: verstopte voetnoot2411 de lande: de grond (om het hol) voetnoot2413 van dane: daarvandaan; sciet; weg ging voetnoot2416 decte: wiste uit voetnoot2417 tot dier stonde: op dat moment voetnoot2419 cond: kende; alle gader: volledig voetnoot2422 om sijn generen: om voedsel te verwerven voetnoot2423 omdat ik deze kans niet voorbij wilde laten gaan voetnoot2424 Spranc... vaert: sprong ik snel op voetnoot2425 ik gedroeg me toen ook heel verstandig voetnoot2426 genaecte: kwam er aan; te hant: meteen voetnoot2427 scraefde: wroette, krabbelde voetnoot2429 gewyn: vermogen voetnoot2434 Ic en: maar ik voetnoot2435 kerre: kar voetnoot2436 halp: hielp voetnoot2437 zo leverden wij een grote inspanning voetnoot2439 stat: plaats voetnoot2440 bet: beter; gelage: beschikking voetnoot2441 droegen: droegen hem voetnoot2444 Tottien: tot degenen die voetnoot2446 seynden: zonden voetnoot2447 saluut: heilwens, begroeting (aan het begin van een brief) voetnoot2448 soudi: soldij voetnoot2449 scryven ynne: in zijn rangen opnemen voetnoot2450 scier: spoedig; quamen: moesten komen voetnoot2451 namen: zouden kunnen nemen voetnoot2454 haerre tweer brieve: de brieven van hun tweeën voetnoot2457- ja, al had hij de volledige wereld kunnen benutten voetnoot2460 al om end om: overal voetnoot2461 Elven: Elbe; Som: Somme voetnoot2463 sergant: krijgsman voetnoot2470 menichfoudige zorge: vele angsten voetnoot2471 borge: burchten voetnoot2472 Zassen: Saksen voetnoot2475 zodat hij er ternauwernood levend af kwam voetnoot2476 telde: vertelde voetnoot2478 bequamen: bevielen voetnoot2479 al by namen: allen met name voetnoot2482 Sonder: nog afgezien van voetnoot2483 die Bruun allemaal zouden helpen voetnoot2485 Dooryngen: Thüringen voetnoot2486 myt hem: tegenover hem voetnoot2489 geweldelic: tot de tanden gewapend voetnoot2491 benam: maakte onmogelijk voetnoot2493 na desen male: hierna voetnoot2497 te broken: open gebroken voetnoot2500 hem selven hynck: zichzelf ophing voetnoot2501 op die manier ging de coup voor Bruun niet door voetnoot2505 hebben nu de eerste stem voetnoot2506 ter hoochster banck: waar hij in majesteit zetelt voetnoot2508 begeven: in de steek gelaten voetnoot2511 verderven: in het ongeluk te storten; hem te houden: hem (nl. de koning) te beschermen voetnoot2513 gewynne: voordeel, winst voetnoot2514 namen Reynaert apart (buiten het gehoor van de raad) voetnoot2515 wel dade: zo goed zou zijn voetnoot2516 hem: hen voetnoot2518 goet: bezit voetnoot2521 langen tongen: leugenachtige praatjes; beswaren: in moeilijkheden brengen voetnoot2522 uut mijn sin: mijn verstand kwijt voetnoot2526 alles waar hij boos om is voetnoot2531 vast geloven: stellig beloven voetnoot2533 brueken: misdrijven voetnoot2534 aenticht: aanklachten voetnoot2537 sonder getal: onmetelijk voetnoot2542 geboren int been: aangeboren voetnoot2548 bedregen: beschuldigd voetnoot2549 morde: moordplannen; betegen: aangewreven voetnoot2551 quadertieren: kwaadaardig voetnoot2553 Wildijt: als u het wilt voetnoot2554 en als u dit het beste advies vindt voetnoot2556 broken: misdrijven; getwi: de agressie (tegen) voetnoot2557 nemen al op my: de verantwoordelijkheid nemen voor (en dus vergeven) voetnoot2561 ten tyenden lede: tot in de tiende graad van verwantschap voetnoot2563 den coninc belopen: (dat) de koning overgehaald was voetnoot2566 als ik zei dat iets waar was, terwijl dat niet zo was voetnoot2569 ongunst: kwaadwilligheid; meed: zowel (... als ...) voetnoot2573 genesen: gered voetnoot2579 Dat: zodat voetnoot2584 zaen: vlug voetnoot2586 vry: vrijwillig overdraag voetnoot2587 claerlic: openlijk; verty: afstand doe (van) voetnoot2596 en let goed op wat ik zeg voetnoot2597 oost: oostelijk deel voetnoot2599 zo heet het echt voetnoot2600 Pijnt u: doe uw best voetnoot2601 Kriekenpit: Kreekput, ven voetnoot2606 scuufuut: nachtuil voetnoot2607 gehuut: verborgen voetnoot2610 mijn vrou: de koningin voetnoot2618 pit: water, meer voetnoot2621 schraven: schrapen voetnoot2623 gesmyde: sieraad voetnoot2629 scierheit: kostbaarheid voetnoot2630 gulden werck: voorwerpen van goud voetnoot2631 merck: marken (geldstukken van hoge waarde) voetnoot2633 in uwen moet: bij uzelf voetnoot2635 groeves: begroef voetnoot2638 vaert: tocht, reis voetnoot2640 ondelven: opgraven voetnoot2644 Kolen: Keulen; Duwa: Douai voetnoot2645 maar als ik het goed begrijp voetnoot2646 u droomt: u spreekt over een fantasiebeeld voetnoot2648 gevensde: verzonnen voetnoot2649 dit vond Reynaert onaangenaam voetnoot2650 Hy vensde hem: (maar) dit liet hij niet merken voetnoot2652 valeye: (een of andere) vallei (m.a.w. de afstand is onbepaalbaar) voetnoot2653 Leye: Leie, rivier in Vlaanderen voetnoot2654 wil aanwijzen als de rivier de Jordaan voetnoot2655 ik zal u van uw waandenkbeeld afhelpen voetnoot2656 orcond openbaer: duidelijke getuigenis voetnoot2657 haer: hier voetnoot2659 derwaert: in R's richting voetnoot2660 Hem wonderde: zij vroegen zich af voetnoot2662 vaer: vrees voetnoot2664 Des maen ic u: daartoe spoor ic u aan voetnoot2666 van des: over hetgeen voetnoot2667 al zou het mij de kop kosten voetnoot2668 dat zou ik wagen liever dan te liegen voetnoot2669 also hoghe: zo indringend voetnoot2670 truwen: trouw voetnoot2674 ist u yet cont: weet u daar iets van voetnoot2675 ik weet al wel twaalf jaar waar dat ligt voetnoot2678 warand: jachtterein; woestijn: wildernis voetnoot2685 Vriess: Fries voetnoot2686 tslaen: te slaan voetnoot2687 op onthelt: mee in leven hield voetnoot2690 een vaste omgang had, een nauwe vriendschap sloot voetnoot2691 die mij bevrijd heeft uit menig probleem voetnoot2692 hi: waarschijnlijk K., mogelijk echter R. Zie aantekening voetnoot2696 spel: gedrag voetnoot2697 rymen: verzen; vertrecken: uiteen zetten voetnoot2701 ga maar weer terug naar het volk daar voetnoot2708 jaet (< ja et) jazeker voetnoot2710 mistroude iet: niet helemaal ver trouwde voetnoot2715 wonder: iets ongelofelijks voetnoot2716 denkt u dat ik niet heel blij zou zijn voetnoot2717 indien het zo met mij gesteld was voetnoot2718 wanderen: trekken, reizen voetnoot2719 dochte: beliefde voetnoot2720 gijs (< gij es): u daardoor voetnoot2721 hoor wat ik u meedeel voetnoot2724 oorde: kloosterorde voetnoot2725 en hij als monnik de tonsuur ontving (vgl. 972) voetnoot2726 provende: prebende, inkomsten; genoegen: voldoende zijn voetnoot2727 op bedroegen: mee in leven hielden voetnoot2730 traech: slap voetnoot2731 maech: verwant voetnoot2732 dat hi ontran: zodat hij weg kon lopen voetnoot2733 paeus: paus voetnoot2735 oflaet: vergeving, kwijtschelding van de ban voetnoot2742 wandelinge: tocht voetnoot2743 met een vervloekte banneling voetnoot2744 Na dat: omdat voetnoot2745 souts: zou daarom voetnoot2752 so ic eerst mach: zo vlug als ik kan voetnoot2753 let: rust voetnoot2754 geabsolveert: vrijgesproken, van de ban ontslagen voetnoot2758 meteen toen dit gesprek was afgelopen voetnoot2760 rootze: rots voetnoot2761 hiet: beval voetnoot2763 in de rangorde van hun (hoge) geboorte voetnoot2766 sonder gelijck: zonder gelijke, die boven allen verheven is voetnoot2769 huusgenoot: leden van mijn hofhouding voetnoot2770 boude: stoutmoedige voetnoot2771 huden: heden voetnoot2773 gelove: beloof voetnoot2778 gesoent is tegen: verzoend is met voetnoot2779 vry: de vrije beschikking voetnoot2780 over leven en lichaam voetnoot2785 waar u ze ook maar zult ontmoeten voetnoot2788 Van (...) wege: over voetnoot2792 pelgrimsstaf en pelgrimstas ontvangen voetnoot2794 Van danen: daarvandaan voetnoot2795 wee: weerom voetnoot2796 vol offelaet: volledige vergeving voetnoot2797 voor zijn zware zonden

Vorige Volgende

Reynaert in tweevoud. Deel 2. Reynaerts historie

Veroordeling en verzoeningaant.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels