Reynaert in tweevoud. Deel 2. Reynaerts historie

(2002)–Anoniem Reinaerts historie (Reinaert II)– rechtenstatus



[pagina 14]
Hofdagaant. 45[regelnummer] Het was op enen Pijnxster dachaant. Dat men woude ende velde sach Groen staen myt lover ende grass, Ende menich vogel blide wass Mit sange in hagen ende in bomen. 50[regelnummer] Die crude sproten uut ende die bloemenGa naar voetnoot50 Die wel roken hier ende daer, Ende die dach was schoon ende claer. Nobel, die coninc van allen dieren,Ga naar voetnoot53 Had sijn hoff doen kreygirenGa naar voetnoot54 55[regelnummer] Sijn lant al door ende over al, Om dat hi waende, had hijs geval,Ga naar voetnoot56 Vol hoff te houden myt groten love.Ga naar voetnoot57 Doe quamen tot des conincs hoveGa naar voetnoot58 aant. Alle dieren groot ende cleyn, 60[regelnummer] Sonder voss Reynaert alleyn.Ga naar voetnoot60 Hi had in thoff so veel misdaen, Dat hi dair niet en dorst comen gaen. Wie quaet doet, die scuwet dat licht,Ga naar voetnoot63 Dat seit die scrift al over richt.Ga naar voetnoot64 65[regelnummer] Also dede Reynaert dat hoffGa naar voetnoot65 Dair hi in hadde krancken loff.Ga naar voetnoot66 Doe al dit hoff versament was,Ga naar voetnoot67 En was dair nyement dan die das Hy en had te clagen oever Reynaert,Ga naar voetnoot69
[pagina 15]
70[regelnummer] Den fellen mitten roden baert.Ga naar voetnoot70 Nu gatet hier op een clagen.Ga naar voetnoot71 Isegrym ende sijn magenGa naar voetnoot72 aant. Ghingen voor den coninck staen. Isegrim begonde zaenGa naar voetnoot74 aant. 75[regelnummer] Ende sprac: ‘Her coninck, lieve heer, Door u edelheit ende door u eer,Ga naar voetnoot76 Beide door recht ende door genaden, Ontfermt u der groter scadenGa naar voetnoot78 Die my Reynaert heeft gedaen, 80[regelnummer] Dair ic dick off heb ontfaenGa naar voetnoot80 Grote scande, swaer verlies. Voor alle saken ontfermt u dies,Ga naar voetnoot82 Dat hi mijn goede wijff heeft verdoortGa naar voetnoot83 Ende mijn kijnder so vermoortGa naar voetnoot84 aant. 85[regelnummer] Dat hi die beseycte dair sy lagen,Ga naar voetnoot85 Datter geen synt nye en sagenGa naar voetnoot86 Ende sijn al gader staer blynt.Ga naar voetnoot87 Nochtant hoende hi my noch synt.Ga naar voetnoot88 aant. Want het was so ver gecomen, 90[regelnummer] Datter een dach was op genomenGa naar voetnoot90 Ende Reynaert soude hebben gedaenGa naar voetnoot91- Sijn onscout. Ende also zaenGa naar voetnoot92 Als die heiligen waren voort gebrocht,Ga naar voetnoot93
[pagina 16]
Aanklacht van Ysegrim (correspondeert met open ruimte b tussen v. 106-7)
[pagina 17]
Was Reynaert anders syns bedochtGa naar voetnoot94 95[regelnummer] Ende ontvoer ons in sijn veste.Ga naar voetnoot95 Heer, dat weten noch die besteGa naar voetnoot96 Die tot uwen hove sijn al hier.Ga naar voetnoot97 My heeft Reynaert, dat felle dier, So veel gedaen te leide,Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Hy en leeft niet, diet u seide.Ga naar voetnoot100 Ja, al waert al perkementGa naar voetnoot101 Dat laken dat men maect te Ghent, Men zouts dair in niet connen scryven.Ga naar voetnoot103 Dit laet ic noch al after bliven,Ga naar voetnoot104 105[regelnummer] Mer mijns wijfs lasterGa naar voetnoot105 En mach niet bliven after, Noch ongebetert off ongewroken.’Ga naar voetnoot107 Als Ysegrim dese woord had gesproken,aant. Stont op een hondekijn ende hiet CorttoysGa naar voetnoot109 110[regelnummer] Ende claechde den coninc in Fransoys,Ga naar voetnoot110 Hoe dat so arm was wilen eerGa naar voetnoot111 Dattet alles goets en had niet meer,Ga naar voetnoot112 In enen winter, in enen vorst,Ga naar voetnoot113 Dan alleen een cleyne worst 115[regelnummer] Ende hem Reynaert die selve nam. Tybert, die cater, doe voort quam,Ga naar voetnoot116 Al toornich, ende spranc inden rynckGa naar voetnoot117
[pagina 18]
Ende seide: ‘Lieve heer coninck, Om dat gi Reynaert zijt so hout,Ga naar voetnoot119 aant. 120[regelnummer] So en is hier nyement, jonc off out, Hy en heeft te wroegen voor u.Ga naar voetnoot121 Dat Cortoys hier claget nu,Ga naar voetnoot122 Dats over mennich jaer gesciet.Ga naar voetnoot123 Die worst was mijn, al en clach ic niet.Ga naar voetnoot124 125[regelnummer] Ic hadze by mijnre list gewonnen Dair ic by nacht quam geronnenGa naar voetnoot126 Om mijn bejach in eenre molen.Ga naar voetnoot127 Dair had ic die worst gestolen Enen slapende molen man.Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Mer had dair Corttoys yet an,Ga naar voetnoot130 Dat en was by nyemen dan by my.Ga naar voetnoot131 Het is best dat ontboren syGa naar voetnoot132 Der clagen die Cortoys nu doet.’ Panther sprac: ‘Dochtet u nu goet,Ga naar voetnoot134 aant. 135[regelnummer] Tybert, dat men der dagen ontbaer?Ga naar voetnoot135 Reynaert die is een mordenaer Ende een treker ende een dief.Ga naar voetnoot137 Hy en heeft nyement also lief, Noch selve den coninc, onse heer,Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] Hy en woude dat hi goet ende eerGa naar voetnoot140- Verloor, mocht hi dair aen wynnen
[pagina 19]
Een vet morseel van eenre hennen.Ga naar voetnoot142 Wat seg di van eenre sagen?Ga naar voetnoot143 Hi dede gisteren aenden dagenGa naar voetnoot144 145[regelnummer] Een die meeste overdaetGa naar voetnoot145 Aen Kuwart, den haess, die daer staet,Ga naar voetnoot146 Dat nye enich dier en gedede,Ga naar voetnoot147 Want hi hem bynnen des conincs vredeGa naar voetnoot148 Ende bynnen des conincs geleideGa naar voetnoot149 150[regelnummer] Geloofde te leren synen credeGa naar voetnoot150 aant. En souden maken goet cappellaen,Ga naar voetnoot151 Ende deden voor hem sytten gaen Ende hielten vast tusschen sijn been.Ga naar voetnoot153 Doe begonnen sy al in eenGa naar voetnoot154 155[regelnummer] Te lesen ende te syngen bedeGa naar voetnoot155 Ende riepen beide lude: “Credo, crede.”Ga naar voetnoot156 Ende my geviel ten selven tidenGa naar voetnoot157 Dat ic dair verby soude liden,Ga naar voetnoot158 Dair hoorde ic haerre beider sanck.Ga naar voetnoot159 160[regelnummer] Doe maecte ic derwaert mynen ganckGa naar voetnoot160 Mit eenre herder snelre vaert.Ga naar voetnoot161 Dair so vandic meyster ReynaertGa naar voetnoot162 Die sijn lesse had begevenGa naar voetnoot163
[pagina 20]
Verdediging van Reynaert door Grymbaert (correspondeert met open ruimte c tussen v. 184-5)
[pagina 21]
Dat hi vanden eersten had opgeheven,Ga naar voetnoot164 165[regelnummer] Ende diende van synen ouden speel:Ga naar voetnoot165 Want hi had Kuwart bider keel En soude hem tlijff hebben genomen,Ga naar voetnoot167 Wair ic hem niet te hulp gecomen By aventueren ten selven stonden.Ga naar voetnoot169 170[regelnummer] Aensiet hier noch die versche wonden Van Kuwart, den eellynck.Ga naar voetnoot171 Ic segge u wel, heer coninck, Laet gi dit nu ongewroken, Dat u vrede dus is gebroken, 175[regelnummer] Gy en rechtet als u mannen wisen,Ga naar voetnoot175 aant. Men en selt uwen kijnderen niet prisenGa naar voetnoot176 Hier na over mennich jaer.’ ‘Seker, Panther, gi segt my waer’, Sprac Ysegrim dair hi stoet, 180[regelnummer] ‘Wair Reynaert doot, het waer ons goet,Ga naar voetnoot180 Ons allen die gern in vreden leven.Ga naar voetnoot181 Mer wart hem dit nu dus vergeven,Ga naar voetnoot182 Hy sel noch honen bynnen deser maent Sulken dies nu luttel waent.’Ga naar voetnoot184 185[regelnummer] Doe spranc op Grymbaert, die das,aant. Die Reynaerts brueders zoen was,Ga naar voetnoot186 Ende sprac myt eenre grymmender tale:Ga naar voetnoot187 ‘Heer Ysegrim, gi en segt nyet wale.Ga naar voetnoot188 aant. Mer doch, het is een out bispelGa naar voetnoot189
[pagina 22]
190[regelnummer] Dat viants mont sprect selden wel.Ga naar voetnoot190 Wat wijt gi Reynaert, mynen oom?Ga naar voetnoot191 Ic wil, hi henge aen enen boomGa naar voetnoot192 By sijnre kelen als een dieff - Her Ysegrim, waert u selver lieffGa naar voetnoot194 195[regelnummer] Ende ghijt dorst also aen gaen -Ga naar voetnoot195 Die den anderen meest had mysdaenGa naar voetnoot196 Van mynen oom ende van u, Al en claecht hi niet over u. Mer wair hi also wel te hoveGa naar voetnoot199 200[regelnummer] Ende stonde hi so wel in sconincs love,Ga naar voetnoot200 Her Ysegrim, als gi doet, Ten soude hem niet duncken goetGa naar voetnoot202 Ende gi en bleeft niet ongewroken,Ga naar voetnoot203 Dat gi mynen oom dus hebt beropenGa naar voetnoot204 205[regelnummer] Dicke over u felle tandenGa naar voetnoot205 Ende hem gedaen hebt dick veel scanden, Dat hijs niet en conde verandwoordenGa naar voetnoot207 Sinen vrienden dies nyet gern en hoorden.Ga naar voetnoot208 Gi hebten mennich werff bedrogen,Ga naar voetnoot209 aant. 210[regelnummer] Meer dan ic seggen soude mogen, Mer doch wil ic u zommich punt bewisen.Ga naar voetnoot211 Gi mysdeilde hem aen der pladyzenGa naar voetnoot212 Die hi u werp al vander kerren,Ga naar voetnoot213
[pagina 23]
Doe gi hem navolchde van verren 215[regelnummer] Ende die goede pladizen op laset,Ga naar voetnoot215 Dair gi selve mede aset,Ga naar voetnoot216 En gaeft hem dair off groot noch cleyn Dan der pladisen graet alleyn, Die gi hem tegen brochtGa naar voetnoot219 220[regelnummer] Om dat gijs selver niet en mocht.Ga naar voetnoot220 Ende also dedi oec vanden baeckGa naar voetnoot221 Die vet was ende van goeden smaeck. Dien scoot gi al in u buuckzeel.Ga naar voetnoot223 Doe Reynaert eyschde u sijn deelGa naar voetnoot224 225[regelnummer] Ende oec had gegeten gern, Andwoorde gi hem tot uwen schern:Ga naar voetnoot226 “Reynaert, scone jongelinck, Die wisse dair den baec aen hynckGa naar voetnoot228 Becnaget die, si es wel vet.”Ga naar voetnoot229 230[regelnummer] Reynaert was des lutel te betGa naar voetnoot230 Dat hi den goeden baeck wan,Ga naar voetnoot231 In sulker wijs datter een manGa naar voetnoot232 Quam, dien werp in enen zack,Ga naar voetnoot233 Dair hi en myt groten anxt uut brack,Ga naar voetnoot234 235[regelnummer] Ende was wel na op die doot.Ga naar voetnoot235 Dit mysval ende desen nootGa naar voetnoot236 Heeft Reynaert geleden door Ysegrim, Ende twee warff noch in meerre pijn.Ga naar voetnoot238
[pagina 24]
Ghi heren, dunct u dit genoech? 240[regelnummer] Nochtant ist meerre ongevoechGa naar voetnoot240 aant. Dat gi laet clagen over sijn wijff,Ga naar voetnoot241 Die Reynaert al hair lijffGa naar voetnoot242 Heeft gemynt, so doet hi haer.Ga naar voetnoot243 Ja, het is langer dan zeven jaer 245[regelnummer] Dat mijn oom heeft hair trouwe.Ga naar voetnoot245 Off dan vrouwe Ersswijn, die vrouwe,Ga naar voetnoot246 Door minne ende door huescheideGa naar voetnoot247 Reynaert synen wille dede;Ga naar voetnoot248 Wats dan? Sy was te vreden ende cort genesen.Ga naar voetnoot249 aant. 250[regelnummer] Wat clage soude dair meer off wesen?Ga naar voetnoot250 Wair Ysegrim wijs, hi souds ontberen.Ga naar voetnoot251 Hy doet hem selve luttel eren Dat hi sijn wijff aldus bedraechtGa naar voetnoot253 Ende sy selve niet en claecht.Ga naar voetnoot254 255[regelnummer] Nu maect hier Kuwaert, die haze, Een clage ende een vijsvase.Ga naar voetnoot256 Off hi sijn less niet wel en lass,Ga naar voetnoot257 Reynaert die sijn meyster wass, Most hi sijn scolier niet slaen -Ga naar voetnoot259 260[regelnummer] Dat wair onrecht ende mysdaen -Ga naar voetnoot260 Ende wennen hem van sijn tuusscherien?Ga naar voetnoot261
[pagina 25]
Ic segt openbair, ic wilt wel lyen:Ga naar voetnoot262 Nummer en leerden sy te degen.Ga naar voetnoot263 Nu claecht Cortoys dat hi had vercregen 265[regelnummer] Myt pinen een goede worst. Die clage die wair best gevorst.Ga naar voetnoot266 Ja, hoordi wel? Sy was gestolen. Hi en hads geleert in geenre scolen:Ga naar voetnoot268 Male quesijt, male perdijt.Ga naar voetnoot269 270[regelnummer] Mit recht so wartmens qualic quijt,Ga naar voetnoot270 Dat men qualic heeft gewonnen. Wie sel Reynaert des vergonnenGa naar voetnoot272 Dat hi gestolen goet vanct an?Ga naar voetnoot273 Nyement die recht sceiden can.Ga naar voetnoot274 275[regelnummer] Tis reden, die hem rechts verstaet,Ga naar voetnoot275 Dat hi dieflic goet aen vaet,Ga naar voetnoot276 Ja, dyent van edelre hoger geboortGa naar voetnoot277 Also wel alst mynen oom toebehoort.Ga naar voetnoot278 Al had hi Cortoys gehangen, 280[regelnummer] Doe hi hem myt diefte had bevangen, Hi en had daer niet veel aen mysdaen Dan tegen die croon had gegaenGa naar voetnoot282 Te rechten buten oorlofs ons heren.Ga naar voetnoot283 Dair om liet hijt den coninck teren.Ga naar voetnoot284 285[regelnummer] Al heeft hijs crancken danck bejaget,Ga naar voetnoot285 aant.
[pagina 26]
Wat scaet hem? Al is hier beclaget,Ga naar voetnoot286 Reynaert is een gerechtich man Die geen onrecht gedogen en kan.Ga naar voetnoot288 Ende dair om haet hi die quade 290[regelnummer] Ende hi leeft bij sijns meysters rade.Ga naar voetnoot290 Want synt die coninck dedeGa naar voetnoot291 Roepen ende kundigen medeGa naar voetnoot292 Synen vrede, socht hi op nyement geen bejach.Ga naar voetnoot293 Hy en et mer eens op enen dachGa naar voetnoot294 295[regelnummer] Ende leeft recht als een clusenaer.Ga naar voetnoot295 Naest synen live draecht hi een haerGa naar voetnoot296 Ende castijt sijn lichaem seer.Ga naar voetnoot297 In enen jaer off in meerGa naar voetnoot298 En had hi vleysch, wilt ofte tam.Ga naar voetnoot299 300[regelnummer] Dat seide een die gisteren van hem quam. Mapertuus heeft hi begeven,Ga naar voetnoot301 Sijn casteel, ende heeft verhevenGa naar voetnoot302 Een cluse dair hi licht in.Ga naar voetnoot303 Dander bejach noch anders gewynGa naar voetnoot304 305[regelnummer] Waen ic wel dat hi niet en heeft,Ga naar voetnoot305 Dan caritate dair hi of leeft.Ga naar voetnoot306 Bleeck ende mager is hi van pinen.Ga naar voetnoot307 Honger ende dorst ende swaer termynenGa naar voetnoot308
[pagina 27]
Doget hi voor sijn sonden.’Ga naar voetnoot309 310[regelnummer] Recht in desen selven stondenGa naar voetnoot310 Dat Grymbaert stont in deser talen,Ga naar voetnoot311 Sagen sy neder wart ten dalenGa naar voetnoot312- Cantecleer comen gevaren, Ende brochte op eenre barenGa naar voetnoot314 315[regelnummer] Een dode henne ende hiet Coppe,Ga naar voetnoot315 aant. Die Reynaert had biden croppeGa naar voetnoot316 Den hals ende hooft off gebeten. Dit most nu die coninck weten. Cantecleer die quam voor gaendeGa naar voetnoot319 320[regelnummer] Mit synen vederen zeer slaende.Ga naar voetnoot320 Aen elliker zide vander barenGa naar voetnoot321 Gyngen twee hanen die droevich waren. Die een haen heet Cantecleeraant. Dair na geheten wart wilen eerGa naar voetnoot324 325[regelnummer] Vrou Alente hair goede haen.Ga naar voetnoot325 Die ander hiet na mynen waen Die goede haen Craeyant,Ga naar voetnoot327 Die stoutste die men vantGa naar voetnoot328 Tusschen Hollant ende Ordanen.Ga naar voetnoot329 330[regelnummer] Ellic van desen voorseiden hanen Droech wyeroock ende stallichtGa naar voetnoot331 Die beide lanck waren ende richt.Ga naar voetnoot332 Die waren Coppens brueders twee
[pagina 28]
Lijkstoet van Coppe (correspondeert met open ruimte d tussen v. 318-9)
[pagina 29]
Ende riepen wach ende wee 335[regelnummer] Om haerre zuster Coppens doot. Sy dreven rouwe ende droefheit groot. Pijnte ende Sproete drogen die baer.Ga naar voetnoot337 Hem was te moede herde swaerGa naar voetnoot338 Om Coppen die sy hadden verloren. 340[regelnummer] Men mochtse herde ver horen,Ga naar voetnoot340 Haerre beider kermynge.Ga naar voetnoot341 Aldus quamen sy in tgedynge.Ga naar voetnoot342 Cantecleer spranck inden rijnckGa naar voetnoot343 Ende seide: ‘Lieve heer coninck, 345[regelnummer] Hoort na my door u genaden,Ga naar voetnoot345 Ende ontfermt u der groter scaden Die my Reynaert heeft gedaen Ende mynen kijnderen die hier staen, Dies zeer hebben haren onwille.Ga naar voetnoot349 350[regelnummer] Ten inganck van Aprille,Ga naar voetnoot350 aant. Als die wijnter leden wasGa naar voetnoot351 Ende men sach lover ende gras Scoon bloeyen ende staen groen, Doe was ic fier ende harde coenGa naar voetnoot354 355[regelnummer] Van mynen groten geslachte.Ga naar voetnoot355 Ic hadde der jonger sonen achte Ende dochteren schoon, zeven, Die al wel lusten te leven,Ga naar voetnoot358 Die mijn wijff Coppen, die vroede,Ga naar voetnoot359
[pagina 30]
360[regelnummer] Herde wijsselic opvoede.Ga naar voetnoot360 Sy waren vet ende sterck Ende gyngen te samen in een perck Dat was besloten myt eenre mueren.Ga naar voetnoot363 Dair bynnen stont eens monics scuereGa naar voetnoot364 365[regelnummer] Dair sess stercke hond toe hoorden Die mennige dieren den pels scoorden.Ga naar voetnoot366 Des waren mijn kijnder onvervaert.Ga naar voetnoot367 Dit benyde die dieff, vos Reynaert,Ga naar voetnoot368 Dat sy so vast waren dair bynnen;Ga naar voetnoot369 370[regelnummer] Ende haerre geen en const hi gewynnen.Ga naar voetnoot370 Reynaert, die felle gebuere,Ga naar voetnoot371 Hoe dick ghinc hi om die muere Ende leide om ons sijn lagen.Ga naar voetnoot373 Ende als hem dan die honde zagen, 375[regelnummer] Setten sy hem aen myt alre cracht.Ga naar voetnoot375 Ende eens doe was hi op die grachtGa naar voetnoot376 By aventueren after lopen.Ga naar voetnoot377 Dair zach ic hem een deel becopenGa naar voetnoot378 Sijnre dieften ende synen rooff,Ga naar voetnoot379 380[regelnummer] So dat hem synen pels stooff.Ga naar voetnoot380 Nochtant ontquam hi bi beraetGa naar voetnoot381 Van danen. Datten Goede verwaet!Ga naar voetnoot382 Daer mede waren wijss lange quijt.Ga naar voetnoot383
[pagina 31]
Synt quam hi als een heremijt,Ga naar voetnoot384 385[regelnummer] Reynaert, die moordadige dieff, Ende bracht myt hem enen brieff Te lesen, lieve heer coninck, Daer u selfs zegel aen hynck.Ga naar voetnoot388 Doe ic den brief had gelesen, 390[regelnummer] Docht my dair in gescreven wesenGa naar voetnoot390 Dat gi had koenlikeGa naar voetnoot391 Over al u conincrike Alle dieren gegeven vrede Ende oec allen vogelen mede. 395[regelnummer] Oec brocht hi my een ander maerGa naar voetnoot395 Ende seide ons dat hi waer Een begeven clusenaerGa naar voetnoot397 Ende leefde in penitentien swaer,Ga naar voetnoot398 Hi had ontfaen om die sonden sijn.Ga naar voetnoot399 400[regelnummer] Hi toonde my pelse ende slavijnGa naar voetnoot400 Die hi brochte van Elemaer,Ga naar voetnoot401 aant. En dair onder had hi een scerpe haer.Ga naar voetnoot402 Doe sprac hi dus: “Her Cantecleer, Nu mochdi wel voort aen meerGa naar voetnoot404 405[regelnummer] Van my sonder sorge leven, Want ic heb voort aen begeven Alle versch vleysch ende smout,Ga naar voetnoot407 Want ic bin worden so out Dat ic mijnre zielen moet telen.Ga naar voetnoot409
[pagina 32]
410[regelnummer] Ende ic wil u God bevelen.Ga naar voetnoot410 Ic ga dair ic heb te doen:Ga naar voetnoot411 Ic heb noch sext ende noenGa naar voetnoot412- Ende vesper te lesen vanden dage.”Ga naar voetnoot413 Doe nam hi onder enen hageGa naar voetnoot414 415[regelnummer] Synen wech; te dien gesceydeGa naar voetnoot415 Ghinck hi al lesende synen crede.Ga naar voetnoot416 Doe was ic blyde ende onverveert Ende ghinc tot mynen kinderen weertGa naar voetnoot418 Ende was so wel sonder hoedeGa naar voetnoot419 420[regelnummer] Dat ic alle myt mynen broedeGa naar voetnoot420 Wanderen ghinck buten der mueren,Ga naar voetnoot421 aant. Dair ons gevielen quaed aventueren.Ga naar voetnoot422 Want Reynaert had geleit sijn lageGa naar voetnoot423 Ende quam gecropen uut eenre hage 425[regelnummer] Ende heeft ons die poorte onder gaen,Ga naar voetnoot425 So dat hi mijnre kijnderen zaenGa naar voetnoot426 Een heeft geprijnt uutten getale.Ga naar voetnoot427 Dat leide hi doe in sijn male.Ga naar voetnoot428 Dair ons groot mysval doe naecte,Ga naar voetnoot429 430[regelnummer] Want synt dat hi der een smaecteGa naar voetnoot430
[pagina 33]
In synen gierigen, vuylen mont, En konde jager noch hont Ons bewaren noch bescermen.Ga naar voetnoot433 Heer coninc, laet u dit ontfermen!Ga naar voetnoot434 435[regelnummer] Reynaert leide sijn lagen Beide bi nachte ende bi dage Ende beroofde mijn kijnder So veel, dat tgetal is te mynder Dan tgewoen was te sijn, 440[regelnummer] Dat die vijftien kijnder mijnGa naar voetnoot440 Sijn gedegen al op vier;Ga naar voetnoot441 So na heeftse die valsche gier,Ga naar voetnoot442 Reynaert, in synen beck verslonden. Noch gisteren was hi mitten hondenGa naar voetnoot444 445[regelnummer] Mijn dochter ontjaget, Coppen, die mare,Ga naar voetnoot445 Die hier doot leit op die bare. Dit clage ic u myt groten zeer.Ga naar voetnoot447 Ontfermt u mijns, her coninc, heer.’ Die coninc sprac: ‘Hoordi hier, her das? 450[regelnummer] U oom die een clusenaer was, Heeft gevast sulke karynen,Ga naar voetnoot451 Leef ic een jaer, het sel hem aenschinen.Ga naar voetnoot452 Nu hoort, heer Cantecleer, Wat sel deser talen meer?Ga naar voetnoot454 455[regelnummer] U dochter leit hier verslegen.Ga naar voetnoot455 Dair willen wy eens doden recht me plegen,Ga naar voetnoot456
[pagina 34]
Lijkdienst voor Coppe (correspondeert met open ruimte e tussen v. 450-1)
[pagina 35]
Want wi en mogense niet langer houwen,Ga naar voetnoot457 Want wi willent Gode laten gewouwenGa naar voetnoot458 Ende doen vigelie voor haer ziel singen.Ga naar voetnoot459 460[regelnummer] Dair na willen wise brengenGa naar voetnoot460 Ter eerden, myt groten eren. Dan zel wi ons myt desen heren Beraden ende ons bespreken, Hoe dat wi ons best mogen wreken 465[regelnummer] Op Reynaert van desen moort.’ Doe hi geseit had dese woortaant. Geboot hi jongen ende ouden Dat sy vigelie singen souden. Sijn gebod was schier gedaen.Ga naar voetnoot469 470[regelnummer] Doe ginck men dair aen slaenGa naar voetnoot470 Dat Placebo dominoGa naar voetnoot471 Ende die veerss dair toe also -Ga naar voetnoot472 Ic seide u meer, mer twair te lanck -Ga naar voetnoot473 Ende die responsen die dair toe hoorden.Ga naar voetnoot474 475[regelnummer] Dair om cort ic desen worden.Ga naar voetnoot475 Doe die lessen ten eynden strectenGa naar voetnoot476 Ende die psalmen mitten collecten,Ga naar voetnoot477 Was die commendatie gelesen myt besceitGa naar voetnoot478 Ende sy was in dat graff geleit; 480[regelnummer] Dair op een mermer steen die was
[pagina 36]
Gepolijst als een gelass,Ga naar voetnoot481 Mit letteren groot dair in gehouwen, Dat men claerlic mocht aenscouwenGa naar voetnoot483 Wie dair onder lach begraven. 485[regelnummer] Dus spraken die boecstaven:Ga naar voetnoot485 Coppe, Cantecleers dochter, die beste Die ye eyer leide op neste,Ga naar voetnoot487 Off die myt voeten const gescraven,Ga naar voetnoot488 Die leit onder desen serck begraven. 490[regelnummer] Reynaert, die fel, diese verbeetGa naar voetnoot490 Sonder bescheit, myt valschen lagen.Ga naar voetnoot491 Sy willen dat alle die werelt weet,Ga naar voetnoot492 Op datmense te meer mach beclagen. Aldus nam dit gescrift een eynde. 495[regelnummer] Die coninck ontboot alle die hi kendeGa naar voetnoot495 aant. Wijs van rade, om hem te besprekenGa naar voetnoot496 Op Reynaert van deser ondaet.Ga naar voetnoot497 Doe andwoorde also die raet Dat sy den coninc voor tbeste rieden, 500[regelnummer] Dat hi Reynaert soud ontbiedenGa naar voetnoot500 Dat hi door scade noch door vromeGa naar voetnoot501 Des niet en laet ten hove hi comeGa naar voetnoot502 Totten coninck tsyne gedynge,Ga naar voetnoot503 Ende men hier off sonderlingeGa naar voetnoot504 505[regelnummer] Bruun die boodscap soud doen laden.Ga naar voetnoot505
[pagina 37]
506/7[regelnummer] Des was die coninc wel beradenGa naar voetnoot506/7 aant. Ende sprac tot Brunen, den beer: ‘Her Bruun, ic zegge u als een heerGa naar voetnoot509 510[regelnummer] Dat gi dese boodscap doet. Mer ummer ziet dat gi u hoet,Ga naar voetnoot511 Want Reynaert is fel ende quaet Ende weet mennigen losen raet.Ga naar voetnoot513 Hi sel u smeken ende liegen.Ga naar voetnoot514 515[regelnummer] Mach hi, hi sel u bedriegenGa naar voetnoot515 Ende honen of te schern driven.’Ga naar voetnoot516 ‘Ay, lieve heer, laet dat bliven!Ga naar voetnoot517 aant. So geeff my God ongeval,Ga naar voetnoot518 Off my Reynaert yet honen sal,Ga naar voetnoot519 520[regelnummer] Ic en sel hem weder dat in wriven,Ga naar voetnoot520 Dat hi aen tkortste eynd sel bliven.’Ga naar voetnoot521 Dus schiet hi blide ende vro van daen,Ga naar voetnoot522 Mer eer hij keert, selt anders gaen.	voetnoot50 crude: planten voetnoot53 claer: helder voetnoot54 had laten afkondigen dat hij hof zou houden voetnoot56 waende: verwachtte; had hijs (< hij es) geval: als hij geluk had, als alles goed ging voetnoot57 Vol hoff: een volledig hof, een hof met alle statie; myt groten love: waardoor hij veel lof zou verwerven voetnoot58 Doe: toen voetnoot60 Sonder: behalve voetnoot63 scuwet: schuwt, vermijdt voetnoot64 die scrift: de bijbel; al over richt: volkomen terecht voetnoot65 Also dede: zo deed (R.) ook met voetnoot66 krancken loff: een slechte naam voetnoot67 versament: verzameld, bijeengekomen; dan: behalve voetnoot69 Hy en had: of hij had; oever: over voetnoot70 fellen: boosaardige, valse voetnoot71 Nu barsten de aanklachten los voetnoot72 magen: verwanten voetnoot74 zaen: meteen voetnoot76 Door: omwille van voetnoot78 Ontfermt u (+2e nv.): heb medelijden (vanwege...) en maak daarom in orde (rechtsterm) voetnoot80 Dair ic dick off: door wie ik dikwijls; ontfaen: ontvangen voetnoot82 dies: (2e nv. van dat): hierover voetnoot83 verdoort: bedrogen, bespot voetnoot84 vermoort: schandelijk behandeld voetnoot85 beseycte: bepiste voetnoot86 Zodat geen ervan sindsdien nog kon zien voetnoot87 al gader: helemaal; staer blynt: steke blind voetnoot88 Bovendien hoonde hij mij sindsdien nog meer voetnoot90 op genomen: vastgesteld voetnoot91- gedaen Sijn onscout: een onschulds-eed gezworen voetnoot92 also zaen: zodra voetnoot93 die heiligen: de relieken (waarop gezworen moest worden); gebrocht: gebracht voetnoot94 veranderde Reynaert van gedachte voetnoot95 ontvoer: ontsnapte; veste: burcht voetnoot96 noch: nog wel; die beste: de voornaamsten voetnoot97 tot (...) sijn: aanwezig zijn aan voetnoot99 gedaen te leide: leed aangedaan voetnoot100 diet: die het (De regel betekent: “Niemand kan dat verwoorden.”) voetnoot101 waert: was het voetnoot103 zouts: zou het; scryven: schrijven voetnoot104 laet (...) after bliven: laat rusten voetnoot105 laster: schande voetnoot107 noch onuitgewist of onbestraft (blijven) voetnoot109 Corttoys: ‘De hoofse’, ‘Hoveling’ voetnoot110 in Fransoys: in het Frans voetnoot111 dat: dat het; wilen eer: eertijds voetnoot112 alles goets: van alle goederen voetnoot113 vorst: vorstperiode voetnoot116 doe voort quam: kwam toen naar voren voetnoot117 rynck: kring (die de dieren gevormd hebben opdat iedereen de aanklagers kan zien) voetnoot119 so hout: zo goed gezind (ironisch) voetnoot121 Hy en heeft: of hij heeft; wroegen: klagen voetnoot122 Dat: Wat voetnoot123 over mennich jaer: vele jaren geleden voetnoot124 clach: klaag voetnoot126 geronnen: gelopen voetnoot127 bejach: buit voetnoot129 molen man: molenaar voetnoot130 Dus voor zover Corttoys hiervan kon profiteren voetnoot131 was by: kwam door; nyemen: niemand voetnoot132 ontboren: niet ontvankelijk verklaard voetnoot134 Dochtet: dunkt het voetnoot135 ontbaer: afvoert, niet ontvankelijk verklaart voetnoot137 treker: bedrieger voetnoot139 Noch selve: zelfs niet voetnoot140- of hij (R.) wilde dat die ander bezit en eer verloor, als hij (R.) daardoor kon verwerven voetnoot142 morseel: stuk, bout voetnoot143 van eenre sagen: van het volgende relaas voetnoot144 aenden dagen: op klaarlichte dag voetnoot145 een van de grootste misdaden voetnoot146 Kuwart: “Lafaard” voetnoot147 Dat nye: die ooit voetnoot148 vrede: gebod tot vrede, wapenstilstand voetnoot149 geleide: vrijgeleide, bescherming voetnoot150 Geloofde: beloofde; crede: het “Credo”, de twaalf artikelen van het geloof voetnoot151 souden: zou hem voetnoot153 hielten: hield hem; been: benen, poten voetnoot154 Doe: toen; al in een: samen, tegelijk voetnoot155 bede: beide, tesamen voetnoot156 Credo, crede: “Ik geloof, geloof!” (Lat.) voetnoot157 my geviel: (mij overkwam), toevallig was het zo voetnoot158 verby soude liden: voorbij moest gaan voetnoot159 Dair: waar (ik hoorde) voetnoot160 toen ging ik daarheen voetnoot161 herder: zeer voetnoot162 vandic: vond ik voetnoot163 begeven: beëindigd voetnoot164 die hij eerst/eerder begonnen was voetnoot165 en gedroeg zich als vanouds voetnoot167 tlijff: het leven voetnoot169 By aventueren: toevallig; ten selven stonden: precies op dat moment voetnoot171 eellynck: iemand uit een adellijk geslacht voetnoot175 (en) spreekt gij geen recht zoals uw leenmannen beslissen voetnoot176 selt (...) niet prisen: zal daarom niet prijzen (ironisch) voetnoot180 het waer ons goed: het zou goed voor ons zijn voetnoot181 gern: graag voetnoot182 wart: wordt voetnoot184 velen die dat nu niet verwachten voetnoot186 zoen: zoon voetnoot187 myt eenre grymmender tale: op toornige wijze voetnoot188 en segt nyet wale: spreekt op onterechte wijze voetnoot189 bispel: spreekwoord voetnoot190 wel: positief voetnoot191 wijt: verwijt voetnoot192 hi henge: dat hij (nl. Y. óf R.) zou hangen voetnoot194 waert (...) lief: als u dat goed vond voetnoot195 en u ook zo'n “test” zou durven ondergaan voetnoot196 Die: degene die voetnoot199 wair hi also wel: stond hij evenzeer in aanzien voetnoot200 love: gunst, achting voetnoot202 Ten (< het en): het voetnoot203 bleeft: zou blijven; ongewroken: onbestraft voetnoot204 Dat: omdat; beropen: belasterd voetnoot205 dikwijls met uw gemene mond voetnoot207 Dat: zodat; hijs: hij het; verandwoorden: uitleggen (aan) voetnoot208 dies: die het; gern: graag voetnoot209 hebten: hebt hem (nl. R.) voetnoot211 zommich: een enkel; bewisen: aanwijzen, aan de orde stellen voetnoot212 U benadeelde hem bij het delen van de schol voetnoot213 werp: toewierp; kerren: kar voetnoot215 pladizen: schol; op laset: opraapte voetnoot216 waarmee u uzelf voedde voetnoot219 tegen brocht: tegemoet bracht voetnoot220 gijs: gij die; mocht: lustte voetnoot221 baeck: zij spek voetnoot223 die vrat u helemaal op (buuckzeel: pens, buik) voetnoot224 u: van u voetnoot226 tot uwen schern: waarmee u zich belachelijk maakte voetnoot228 wisse: stuk touw voetnoot229 Becnaget die: knaag daarop voetnoot230 Reynaert had er dus weinig voordeel van voetnoot231 wan: won, verwierf voetnoot232 wijs: manier voetnoot233 dien werp: die hem stopte voetnoot234 hi en (...) uut brack: hij zich... uit bevrijdde voetnoot235 en was bijna doodgebleven voetnoot236 mysval: ellende voetnoot238 en nog tweemaal meer, met meer leed voetnoot240 Nochtant: nochtans; meerre ongevoech: een grotere ongepastheid voetnoot241 sijn wijff: de vrouw van Ysegrim voetnoot242 al hair lijff: heel haar leven (en: met heel haar lichaam) voetnoot243 so doet hi haer: en hij houdt ook van haar voetnoot245 trouwe: belofte van trouw voetnoot246 Off: indien; Ersswijn (meestal Erswijnd(e)): Aarswind voetnoot247 heuscheide: hoofsheid, welgemanierdheid voetnoot248 synen wille dede: (lett.) ter wille was, (fig.) seksueel verkeer met hem had voetnoot249 Wats dan: wat zou dat; cort: snel; genesen: hersteld (en: voorspoedig bevallen; zie aantekening) voetnoot250 wat valt daar nog meer over te klagen voetnoot251 ontberen: achterwege laten voetnoot253 bedraecht: beschuldigt voetnoot254 Ende: terwijl voetnoot256 een klacht van niets (een wissewasje) voetnoot257 Off: als, indien; wel en lass: goed las voetnoot259 Most: moest; niet: dan niet voetnoot260 Dat wair: dat (nl. niet slaan) zou zijn; mysdaen: verkeerd gedrag voetnoot261 en hem (K.) zijn fouten afleren voetnoot262 lyen: bekennen, beweren voetnoot263 Nummer: nooit; te degen: fatsoenlijk, terdege voetnoot266 gevorst: geseponeerd voetnoot268 hads: had het (nl. de spreuk in de volgende regels) voetnoot269 Latijns spreekwoord: “zo gewonnen, zo geronnen” voetnoot270 wartmens: raakt men het; qualic: op een verkeerde manier voetnoot272 des: daarom; vergonnen: kwalijk nemen voetnoot273 vanct an: in beslag neemt voetnoot274 recht sceiden: correct beslissen voetnoot275 het is redelijk voor wie verstand heeft van het recht voetnoot276 dieflic: gestolen; aen vaet: in beslag neemt voetnoot277 Ja, dyent: vooral als zo iemand... is voetnoot278 wat bij mijn oom het geval is voetnoot282 dan dat het inbreuk had gemaakt op de rechten van de kroon voetnoot283 te oordelen zonder toestemming van onze heer (de koning) voetnoot284 liet hijt: deed hij het niet; teren: ter ere van voetnoot285 crancken: slechte, weinig; bejaget: verkregen voetnoot286 is: lees: is hij voetnoot288 gedogen: verdragen voetnoot290 sijns meysters rade: de raad van zijn biechtvader voetnoot291 synt: sinds voetnoot292 afkondigen voetnoot293 socht... bejach: probeerde hij van niemand voordeel te behalen voetnoot294 et: eet voetnoot295 recht als: net als voetnoot296 Naest sinen live: op zijn blote huid; haer: haren kleed, boetekleed voetnoot297 castijt: straft, tuchtigt voetnoot298 gedurende meer dan een jaar voetnoot299 En had hi: at hij geen, of: had hij niet de beschikking over; wilt ofte tam: van wilde of tamme dieren voetnoot301 Mapertuus: slecht of kwaad hol; begeven: opgegeven, verlaten voetnoot302 verheven: gesticht, gebouwd voetnoot303 cluse: kluizenaarswoning; licht in: in verblijft voetnoot304 bejach: buit; gewyn: inkomsten voetnoot305 Waen ic wel: meen ik wel te weten voetnoot306 caritate: liefdadigheid, giften; of (= af): van voetnoot307 pinen: ontbering voetnoot308 termynen: (zelf gekozen) lijden voetnoot309 Doget: verdraagt, ondergaat voetnoot310 juist op dit moment voetnoot311 stont in deser talen: dit relaas deed voetnoot312- zagen zij Cantecleer naar beneden het dal in komen voetnoot314 baren: lijkbaar voetnoot315 ende hiet Coppe: die Coppe heette (zie ook de aantekeningen) voetnoot316 croppe: keel voetnoot319 quam voor gaende: liep voorop (voor de baar) voetnoot320 heftig klapwiekend met zijn vleugels voetnoot321 elliker: elke voetnoot324 waarnaar eertijds vernoemd werd voetnoot325 Alente: de betekenis van de naam is onbekend voetnoot327 Crayant: ‘Kraaier’ voetnoot328 stoutste: dapperste voetnoot329 Ordanen: de Ardennen voetnoot331 stallicht: een kaars op een kandelaar voetnoot332 richt: recht voetnoot337 Pinte: ‘Kleurig geschilderde’; Sproete: ‘Gevlekte’; drogen: droegen voetnoot338 zij waren diepbedroefd voetnoot340 mochtse: kon hen; herde: heel voetnoot341 kermynge: geweeklaag voetnoot342 tgedynge: het rechtsgeding, de vergadering voetnoot343 rijnck: de kring der dieren (vgl. 117) voetnoot345 door: omwille van voetnoot349 onwille: verdriet - die er zeer ongelukkig om zijn voetnoot350 Ten inganck van: in het begin van voetnoot351 Als: toen; leden: voorbij voetnoot354 coen: trots voetnoot355 Van: op; geslachte: (na)geslacht voetnoot358 lusten: het fijn vonden om voetnoot359 mijn wijff Coppen: zie aantekening bij 315; vroede: verstandige voetnoot360 Herde: zeer voetnoot363 besloten met: omsloten door voetnoot364 eens monincs scuere: een schuur van een monnik voetnoot366 scoorden: verscheurden voetnoot367 Des: daarom; onvervaert: onbevreesd voetnoot368 benyde: kon niet hebben voetnoot369 vast: veilig voetnoot370 haerre geen: geen van hen; gewynnen: te pakken krijgen voetnoot371 gebuere: buurman voetnoot373 leide (...) lagen: legde hinderlagen voetnoot375 setten sy hem aen: achtervolgden zij hem voetnoot376 op: bij voetnoot377 bij toeval ingehaald/gegrepen voetnoot378 een deel becopen: een gedeeltelijke straf krijgen (voor) voetnoot379 Sijnre: van zijn voetnoot380 zodat zijn haren in het rond stoven voetnoot381 beraet: list voetnoot382 Datten Goede verwaet: moge God hem verdoemen voetnoot383 wijss: (< wij es) wij daarvan (nl. Reynaerts bedreiging); quijt: vrij, bevrijd voetnoot384 Synt: sindsdien (echter); heremyt: kluizenaar voetnoot388 u selfs: uw eigen voetnoot390 Docht my: leek mij voetnoot391 koenlike: dapper, stoutmoedig voetnoot395 maer: mare, boodschap voetnoot397 een kluizenaar die zich uit de wereld had teruggetrokken voetnoot398 penitentien: boetedoening voetnoot399 Hi had ontfaen: (die) hij op zich had genomen voetnoot400 pelse ende slavijn: een uit een dierenvacht gemaakte pelgrimsmantel voetnoot401 Elemaer: naam van een priorij voetnoot402 scerpe haer: ruw haren hemd voetnoot404 Mochdi (mooght ghi): kunt u voetnoot407 smout: vet, reuzel voetnoot409 telen: verzorgen voetnoot410 God bevelen: in Gods hoede aanbevelen voetnoot411 ik ga waar mijn plicht mij roept voetnoot412- heb noch (...) te: moet nog; sext: gebedsdienst van het zesde uur van de dag; noen: gebedsdienst van het negende uur voetnoot413 vesper: avonddienst; vanden dage: zoals die voor vandaag zijn voorgeschreven voetnoot414 onder: onderdoor (zodat hij onzichtbaar werd) voetnoot415 te dien gesceyde: bij dat afscheid voetnoot416 ging hij weg, terwijl hij zijn Credo (= geloofsbelijdenis) las voetnoot418 tot (...) weert: naar... toe voetnoot419 wel: zeer, in hoge mate; sonder hoede: onbezorgd voetnoot420 alle: zomaar; broede: nageslacht, gebroed voetnoot421 Wanderen: rondlopen voetnoot422 gevielen: overkwamen; quaed aventueren: rampen voetnoot423 lage: hinderlaag voetnoot425 en sneed ons de weg naar de poort af voetnoot426 mijnre: van mijn; zaen: snel voetnoot427 geprijnt: gepikt; uutten getale: uit de massa voetnoot428 dat stopte hij toen in zijn tas, d.w.z.: dat vrat hij op voetnoot429 daarom brak toen grote ellende voor ons aan voetnoot430 smaecte: proefde voetnoot433 bewaren: behoeden voetnoot434 laet u dit ontfermen: heb hier medelijden mee en maak het in orde (rechtsterm) voetnoot440 Dat: zodat voetnoot441 gedegen: gereduceerd tot voetnoot442 na: gretig; gier: schrokop voetnoot444 mitten (< mit den): door de voetnoot445 ontjaget: weggejaagd van; die mare: de vermaarde voetnoot447 zeer: droefheid voetnoot451 karynen: vasten voetnoot452 aenschinen: duidelijk worden (nl. dat het de koning niet bevalt) voetnoot454 wat valt er nog meer te zeggen? voetnoot455 verslegen: vermoord voetnoot456 eens doden recht me plegen: mee handelen zoals het met een dode betaamt voetnoot457 mogense: kunnen haar voetnoot458 Gode laten gewouwen: aan God overlaten voetnoot459 doen: laten; vigelie: nachtwake met gebeden voor de overledene voetnoot460 wise: wij haar voetnoot469 schier: snel, spoedig voetnoot470 ginck: begon; aen slaen: aan te heffen voetnoot471 Placebo domino: De eerste twee woorden van Ps. 114,9 in de Vulgaatnummering, waarmee de vespers voor de overledene begint. voetnoot472 veerss: (lett. verzen) hier wrsch. de regels die de voorzanger(s) tijdens de dienst zingen voetnoot473 twair: het zou zijn voetnoot474 responsen: de liedgedeelten van het hele koor als ‘antwoord’ op de voorzanger(s) voetnoot475 cort: bekort voetnoot476 toen de lezingen beëindigd waren voetnoot477 collecten: (slot)gebed voetnoot478 commendatie: gebed voor de overledene; myt besceit: op correcte wijze voetnoot481 als een gelass: alsof het glas was voetnoot483 Dat: zodat voetnoot485 boecstaven: letters voetnoot487 ye eyer leide: ooit eieren legde voetnoot488 gescraven: krabben, scharrelen voetnoot490 diese verbeet: die beet haar dood voetnoot491 Sonder bescheit: onrechtmatig; lagen: listen voetnoot492 Sy willen: het is gewenst voetnoot495 die hi kende: van wie hij wist dat ze ... waren voetnoot496 hem te bespreken: een dagvaarding op te stellen voetnoot497 Op: gericht aan voetnoot500 ontbieden: opdragen voetnoot501 dat hij noch vanwege schade noch vanwege voordeel voetnoot502 zou nalaten om naar het hof te komen voetnoot503 gedynge: rechtsgeding, vergadering voetnoot504 en bovendien dat men hierover voetnoot505 soud doen laden: zou belasten met voetnoot506/7 wel beraden: goed geadviseerd voetnoot509 zegge: draag op voetnoot511 ummer: altijd; u hoet: oppast voetnoot513 losen: arglistige voetnoot514 smeken: vleien; liegen: misleiden voetnoot515 mach hi: als hij de kans krijgt voetnoot516 honen: te schande maken; te schern driven: bespottelijk maken voetnoot517 bliven: achterwege blijven (nl. de raadgevingen) voetnoot518 So geeff: dan moge geven; ongeval: rampspoed voetnoot519 Off: als voetnoot520 en ik hem dat niet zal vergelden voetnoot521 Dat: zodat voetnoot522 schiet: vertrekt snel; vro: opgewekt

Vorige Volgende

Reynaert in tweevoud. Deel 2. Reynaerts historie

Hofdagaant.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels