Historie van Reynaert die vos

[Cap. XXIX.] Hoe die coninc antwoert op reynert excusaci

ALle die daer inden pallaes waren die sweghen. ende hem verwonderde dat reynaert sijn woerden also koenlic sprac Die coninc sprac Ay reynert hoe wel kundi uwe fallacie ende salutacie doen. mer v scone boetsen en sel v niet veel baten Ic dencke dat ghi noch huden uwer wercken bi uwer kelen ontghelden sult Ic en wil niet vele teghen v schelden. mer ick sal v uwe pijn corten dat ghi ons lief hebt dat hebdi aen dat conijn ende corbande sere wel aenschijn ghedaen V scalcke verradenisse. ende uwe lose vonden die sullen v sonder langhe marren doen steruen Een cruyke die gaet soe langhe te water dat si ten laetsten breket Ick dencke wel v cruycke die ons soe dicke bedroghen heeft dat die nv haest breken sal Reynaert die wort om deser woerden wille in groten anxte. hi wilde wel dat hi te cuelen gheweest waer. ende hi daer niet ghecomen en ware Doe docht hi Ic moet hier doch doer so hoe dat icket make Heer coninc sprac hi Het waer wel /4366-4413/ reden dat ghi mijn woerden wt hoerdet al waer ic veroerdelt totter doet nochtans soudemen mijn woerden wt horen Ic heb doch hier te

[fol. 58v]

voeren menighen nutten raet ghegheuen. ende ter noot altijt bi v ghebleuen daer v der andere vele ontweecken Of mi nv die bose mit valschen trecken voer v mit onrechte beloghen hebben ende ic gheen onscult daer voer doen en moet. soe mach ik mi des wel beclaghen Ick hebbe hier voer ghesien dat ick voer enen anderen ghehoert was Noch mochten die dinghen wel verwandelen. ende comen in hoeren ouden staet Men soude doch oeck ouder weldaet ghedencken. ende mit bescheide daer in voert gaen Ick sie van minen gheslachte mijnre maghen hier alsoe vele staen die luttel schinen of si mijns yet achten. diet nochtans in hoer herte soude deeren. dat ghi mi heer coninck mit onrechte onteeren of verderuen soudet Ghi soudet dat oeck enen den ghetrouwesten knecht doen dien ghi in alle uwen lande hebbet. wat waendi heer coninck. hadde ick mi in enighen daden brokich ghekent. ick en waer hier onder uwe oghen niet ghecomen te rechte. ende mede onder alle mine vianden Neen ick niet. om die werelt roet van goude. want ick was vry ende verde op dat ruyme. wat haddes mi noot ghedaen. mer god danck ick kende mi seluen claer van allen misdaden also dat ic god danck int licht wel comen dar ende verantwoer\den

[fol. 59r]

mi van allen claghen die op mi gheclaghet sijn. mer doe grymbert dese mare eerst brochte doe en was mi niet wel te moede also dat ic hier ende daer liep als een onuroet man Ende en waer ic niet inden ban gheweest. ick waer sonder toeuen hier ghecomen. daer ick aldus inder heyden ghinck dolen daer quam tot mi mijn oem mertijn die aeppe. die wiser is dan enich pape van grammarien inder practike. hi was langhe des bisscops aduocaet van cameric. iae wel neghen iaer Hi sach mi groet misbaer bedriuen Hi sprack neue wat let v. ghi duncket mi al ontset wesen. wie heeft /4419-4476/ v misdaen. saken die last draghen die salmen den vrienden te kennen gheuen Een trouwe vrient dat is een goede hulpe. hi vint inden lasten dicke beteren raet. dan die ghene dien die saecke selue aen gaet Ende wien dat aen sijn lijf of aen sijn eere draget die en weten niet hoe dat sijt eerst bestaen willen Ende hem soe is recht te moede of si sonder sinnen waren Ick seide lieue oem. alsoe ghi segghet. alsoe is mi ghesciet Ick ben onuerdient ende sonder scout in enen groten swaren last van een dien ick soe groten vrient van herten altoes gheweest hebbe. dat is dat conijn lapreel dat eerghisteren morgen tot mi quam daer ick voer mijn huys

[fol. 59v]

sat ende soude mijn ghetide lesen Hi seide mi. hi woude te houe Ende hi gruete mi vriendelick ende ick hem weder Doe seide hi mi Lieue reynert ick ben hongherich ende moede ghelopen hebdi yet teten Ic seide. ia ic ghenoech Coemt naerre Doe dede ic hem gheuen een paer corspet mit soete boter. want dat was op enen woensdach. so en pleech ic gheen vleysch teten want ic dan oec vastede teghen pinxteren die ons nv naket. want wie die ouerste wijsheyt smaket ende gheestelijcken leuen wille. ende veruulden die gheboden ons heren die sal hem teghen die hoechtiden bereyden Et vos estote parati dat seit god int euangelium Lieue oem ic dede hem gheuen goet schoen broet mit soete boter daer men wel hongher mede verweren mochte

ENde doe hi sat ghegheten was doe quam rossel mijn ionxte soen ende woude dat ouerblijf wech doen. want ionghe kinderen die eten dicke gaerne. ende mittien dat hi daerna tastede. doe sloech lapreel rossele voer sijn tanden dat hem dat bloet ten monde wt spranck ende hij viel in ommachten neder Doe reynaerdijn mijn outste sone dat sach. doe liep hi toe. ende greep lapreel biden hoefde. ende hi soude dat aen stucken gheschoert hebben. had ic dat

[fol. 60r]

niet benomen Ic halp hem dat hi ontquam /4477-4524/ ick stiet ende sloech mijn kint vter maten seer Lapreel liep heen tot mijn heer den coninck ende seide Ic wilde hem vermoert hebben Siet oem aldus soe come ic inden woerden. mi is groet onghelijc gheschiet nochtans claghet hi ende ic en claghe niet. Hier na die roeck corbant gheuloghen mit enen droefliken ghebeer. ick seide wat let v laet dijn kermen Hi sprac ocharmen mijn wijf is doot Ghinder leyt een doot aes vol maden. daer woude si ymmer haer sade of nemen Ende si scocken des so vele in dat hoer die wormen wt hoere kelen spleten Ick vraghede hem hoe mach dit bi coemen. hi en woude mi niet meer daer van segghen. ende hi vloech heen ende liet mi staen Nv seit hi ic hebse doot ghebeten. hoe soude ic daer soe nae comen want si vlieghet ende ic gae te voete Siet lieue oem aldus ben ic bedraghen ende belast ick. mach wel van quader auentueren segghen. mer licht dat is mijnre sonden scout Het waer mi goet conde icket wel gheliden Neue ghi sult te houe gaen ende doen voer den heren uwe onschult Och oem des en mach niet wesen. want die prouisoer heeft mi in des paeus banne. omdat ick ysegrym den raet gaf om dat hi wt sijnre cappen liep Ter elmaren daer hi hem in ghegheuen had

[fol. 60v]

hi claghede mi hi had so swaren leuen van langhe te vasten ende van vele te lesen. also dat hijs niet ghedoen en conde Soude hi daer in dueren hi soude daer corte bi steruen Mi iammerde sijn claghen ende ic halp hem als een trouwe vrient. alsoe dat hi daer wt quam dat mi nv sere rouwet. want hi arbeyt seer teghen mi voer den coninc mi te behanghen Aldus soe loent hi goet mit quade Siet oem aldus ben ick ten eynde van minen rade want ic moet eerst te roemen om een absolucie Ende so sullen mijn wijf ende kinderen groten last lyden. want dese quade dieren die mi

/4524-4574/ aldus haten die sellen si verdriuen waer si konnen Ende dit soude ick wel bewaren waer ik vry vanden ban. so ghinck ic ende verantwoerde mi ende nv en dar ics niet bestaen Ic soude sondighen onder die goeden te gaen Ick hebbe anxt god die soude mi plaghen Neen neue weest niet versaghet Eer ic v aldus verdrucken liet. ick kenne den wech te romen wel Ick verstae mi des wercs Ick hiet daer martijn bisscop clerck. ende ick ben daer wel bekent Ick sel den prouisoer doen citeren. ende nemen die pleyte aen teghen hem. ende doen v execucie. ende brenghen v mede een absolucie sijns ondanckes. al waert hem oeck leet. want ick weet daer den loep wat dat ick

[fol. 61r]

laten of doen sal daer is minen oem simon die sere machtich ende groet is Wie wat gheuen mach dien helpt hi gheerne. daer is prentout. ende luuster vele. ende scalck vont Ghif mi een greep volle dat sijn alle onse naeste maghen Oeck soe sal ick een deel ghelts mede nemen. of ick des yet te doen hadde. die bede die is mitter ghifte koene Men sal den penninck leeren houden dat onrecht mede te keren alst noot is Een ghetrouwen vrient die sal sine vrienden lijf ende goet bi legghen. Wat is die vrient of dat ghelt daer nyemant troest of bate of comen en mach

NEue weest wel te vreden ick sal nae morghen vroe niet rusten eer dat ick inden houe te roemen ben Ende ick sal uwe saken daer impetreeren Ende gaet ghi te houe als ghi eerste moghet Alle ondoechden ende sonden die v totten banne verswaren moghen. die laet ic v quijt. ende ick neemse op mi seluen Als ghi te houe coemt soe suldi daer vinden rukenauwe mijn wijf ende hoer twee susteren ende iij mijnre kinder. ende noch vele andere maghen Lieue neue die spreket koenlick toe. mijn wijf is sonderlinghe wijs. ende si doet gheerne om hoere vrienden /4574-4622/ wille. ghi sullet daer groete

[fol. 61v]

vrientscap an vinden dat recht heeft hulpe ende noot Een sal sijn vrienden alle weghe besueken al had hise oec eens deels verwrocht. want dat bloet moet crupen daert niet gheghaen en can: Ende wordi oec so belopen dat v gheen recht ghescien en mocht. soe seyndt ouer nacht ende ouer dach inden houe nae mi. ende laet mi dat weten Alle die inden lande gheseten sijn. ist die coninck of sijn vrouwe wijf of man ick salse te samen brenghen in des paeus ban Ende seynden daer een interdict alsoe swaer datmen daer lesen noch singhen en sal. noch kinderen dopen. noch doden begrauen. noch gheen sacramenten ontfanghen. v en sal eersten volrecht ghedaen wesen Neue dat sal ick ons alle wel beiaghen. want die paeus die is te mael out. also datmens niet vele en acht. mer die macht vanden houe die heeft die cardinael van puer gout. hi is ionck ende groet van maghen. Nv heeft hi een concubijn die hi bouen al lief ende weert heeft. soe wat si an hem begheert dat vercrighet si Siet neue dit is mijn nichte ende hier ben ic sere wel mede Also dat mijn beden die ic altoes beghere gheuordert werden Doch neue bidt mijn here den coninck dat hi v recht gheschien laet ick weet dat wel dat hi v dat niet weygheren en sal. want dat recht dat is

[fol. 62r]

elken swaer ghenoech Heer coninc doe ick dit hoerde lachede ic. ende mit groter blijscappen quam ic hier. ende hebbe v allen dat waer gheseyt Mach yemant op mi enighe ander saken mit goeden ghetughe bewisen. also men enen edelen man schuldich is te doen Laet mi dan nae den recht beteren. of en willen sijs mi niet verdrach doen. men set mi dach ende velt ende enen goeden man die mijns ghelike van gheboerten is Ic wil des enen camp vechten dat rechte sal dan wel schinen Wie die here hout dien laetse bliuen /4623-4673/ Dit recht dat heeft tot desen daghe toe ghestaen. daerom en laet dat nv aen mi dat eerste niet breken hoe mi nv is. soe mach hier nae een ander werden. dat recht dat en doet nyemant onghelijck Si sweghen alle arme ende rijcke: Doe reynaert aldus koenlijcken sprac. lapreel ende die roeck die waren so seer veruaert si en dorsten niet spreken. ende si streken beyde vten houe. mer doe si op dat ruyme waren doe seiden si God die gheue desen fellen moerdenaer dat hi qualijcken varen moet. hi can sijn loesheyt alsoe wel cleeden. als oft ewangelien waren Hier en weet nyemant dat waer of dan wi hoe souden wijt dan betughen. het is beter dat wi wijcken dan wi teghen hem kempen. hi is alsoe quaet. iae al waerder daer onser viue.

[fol. 62v]

wi en mochten ons niet verweren hi en soude ons allen tleuen nemen

ISegrym ende bruyn dien was wee te moede Doe si dese twee vten houe rumen saghen. die coninc sprac Wille yemant claghen die come voert ende laet ons dat horen Hier quam daer ghisteren also vele waer sijn si nv Reynaert is hier Reynert dat felle dier sprac Heer coninck die menighe claghet. saghe hi sinen aduersant hi swege der claghen Orconde nv aen lapreel ende corbande die doen als lose seryande ende hebben mi beloghen in uwe teghenwoerdicheyt daer ick niet bi gheweest en hebbe. mer nv ic come nv vlyeghen si ende si en dorren bi horen woerden niet bliuen Soudemen lose scalken ghelouen allent dat si spraken dat soude den goeden qualic comen aen mi en laghe niet Nochtans heer coninc hadden si bi uwen gheboden an mi ghenade begheert hoe gheerne dat si mi belast hadden ick haddet hem vriendelic vergheuen. want ick en wil in hate niet leuen te claghen of te wreken op mine vianden. mer ic settet gode inden handen. hi salt wel wreken alst hem goet dunct

/4675-4725/ DIe coninc sprack reynaert mi dunct ghi sijt vermuyt also ghi spreket Si di van

[fol. 63r]

binnen als ghi schijnt van buten Ende mede soe ghi segget Mer neen ten is soe slecht noch soe claer niet nerghens nae. also ghi hier v vermeet ic moet oec segghen wat mi let dat aen v lijf ende aen v ere gaet dat ghi mi niet lelikers of confuselikers te doen en wist doe ghi wt minen huse waert en ic v alle misdaet vergheuen hadde Ende ic v schoen male ende staf ghegheuen hadde. op dat ghi voer v sonden ouer meer varen soudet Daer ghi mi die male weder seyndet ende kywaerts hoeft daer in Hoe waerdy alsoe coen dat ghi mi alsulcken scande doen dorstet Is dit niet misdaen enen here te seynden sijns knechts hooft Hier en hebdi gheen wedersegghen teghen. want bellijn die ram die so moeste hier die cappellaen of wesen diet ons al seide hoet daer omme die grote saken gheleghen was Sulck loen als hi daer hadde dat hij die bootscap dede Soe suldi oeck mede hebben. of my sal rechts ontbreken Doe wert reynaer soe sere veruaert dat hij niet en wiste te spreken Hem dochte het woude hem alsoe gaen dat hem alle sijn raet niet ghebaten en conde. hi stont ende sach sere ontfermelijck hi wert bleec ghescaept hi en wist wat te doen hi sach daer veel sijnre maghen diet alle hoerden ende stille sweghen ende saghen Mer nye\mant

[fol. 63v]

en boet hem hant noch voet Die coninc sprac Lose scalcke gheselle hoe en spreecti niet sidi nv stom Reynaer die stont in alte groten verdriet hi haddet quader dant hem docht hi versuchte hem alsoe onsachtelic dat sijt alle hoorden. dat beclaghede bruyn ende ysegrym so wel dat si sere lude lachgheden