Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2008 (nrs. 123-125)

[p. 15]

Franz Kafka
Een ontslapen tijdschrift^●

Het tijdschrift ‘Hyperion’ heeft zijn werk half gedwongen, half vrijwillig beëindigd en met zijn twaalf als tegels zo grote, witte uitgaven is het nu afgesloten. Een directe herinnering eraan vormen alleen nog de Hyperion-almanakken van 1910 en 1911, waar het publiek om vecht als om de onderhoudende relikwieën van een ongemakkelijke dode. De grondlegger was Franz Blei, die bewonderenswaardige man die door de menigvuldigheid van zijn talenten naar de meest geconcentreerde literatuur wordt gedreven, waar hij zich echter niet kan bevrijden en handhaven, zodat hij met anders gerichte energie zijn toevlucht neemt tot het oprichten van tijdschriften. De uitgever was Hans von Weber, wiens uitgeverij aanvankelijk helemaal samenviel met ‘Hyperion’, maar nu zonder zich in een zijstraat van de literatuur te verstoppen, maar ook zonder te pronken met populaire programma's, een van de meest doelbewuste grote Duitse uitgeverijen is geworden.

De bedoeling van de grondleggers van ‘Hyperion’ was, met deze uitgave de leemte in het letterkundige tijdschriftenwezen te bezetten die eerst ‘Pan’ had vastgesteld en die daarna ‘Insel’ had trachten op te vullen, en die sinds die tijd kennelijk onbezet was gebleven. Hier begint al de vergissing van ‘Hyperion’. Maar geen literair tijdschrift heeft zich op een edeler manier vergist. ‘Pan’ verrichtte in zijn tijd een weldaad aan Duitsland door het op te schrikken, door wezenlijk eigentijdse maar nog niet waargenomen krachten te bundelen en daardoor te versterken. ‘Insel’ verwierf zich door in de smaak te willen vallen, terwijl enige wezenlijk bestaansrecht eraan ontbrak, een ander bestaanrecht van een lagere orde. ‘Hyperion’ had geen bestaanrecht. Het moest diegenen die aan de grenzen van de literatuur wonen een groot, levendig podium bieden; maar dat kwam hun niet toe en zij wilden het in wezen ook niet hebben. Diegenen die door hun aard ver van de gemeenschap worden gehouden, kunnen niet zonder verlies te lijden regelmatig optreden in een tijdschrift waar ze het gevoel moeten hebben tussen het andere werk in een soort toneellicht te worden gezet en er vreemder uit te zien dan ze zijn; ze hebben ook geen verdediging nodig, want het onbegrip raakt hen niet en de liefde vindt hen overal. Ze hebben ook geen steun nodig, want als ze waarachtig willen blijven, kunnen ze hun kracht alleen in zichzelf vinden, zodat

● De tekst ‘Een ontslapen tijdschrift’ is een vertaling van ‘Eine entschlafene Zeitschrift’ uit Franz Kafka, Drucke zu Lebzeiten (1994).

[p. 16]

je ze niet kunt helpen zonder ze eerst schade te berokkenen. Waar dus de mogelijkheden van andere tijdschriften, te vertegenwoordigen, te presenteren, te verdedigen, te versterken, ‘Hyperion’ ontzegd waren, werden bovendien pijnlijke nadelen onvermijdelijk: Een verzameling literatuur zoals die in ‘Hyperion’ werd bijeengebracht, trekt krachtig en zonder zich ertegen te kunnen verzetten leugenachtigheid aan; daarbij ontstond waar de beste algemene literatuur en kunst in ‘Hyperion’ zijn plaats vond zeker niet altijd een volkomen harmonie en in elk geval geen ook elders niet te boeken winst. Al deze bedenkingen konden echter in deze twee jaar niemand beletten van ‘Hyperion’ te genieten, want alleen al het proberen was prikkel genoeg om alles te doen vergeten; maar ‘Hyperion’ zelf moest deze bedenkingen natuurlijk serieus nemen. Het zal echter alleen al niet vergeten kunnen worden omdat er in de volgende generaties zeker niemand te vinden zal zijn die de wil, de energie, de offerbereidheid en de blinde bezetenheid heeft om weer zo'n onderneming te beginnen; en daarom begint het niet-vergeten ‘Hyperion’ zich al aan iedere vijandschap te onttrekken en zal het over tien of twintig jaar eenvoudigweg een bibliografische schat zijn.

Vertaling: Willem van Toorn

● Willem van Toorn (1935). Recente publicaties: Contrapunten (poëzie, met grafiek van Cees Andriessen, 2008), Stoom (roman 2005). Voorjaar 2009 verschijnt De hofreis (gedichten).