Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2007 (nrs. 117-122)

[p. 164]

Hedda Martens
Een ziel, drie gedachten - vestzakessays

Ervaring

Bij alle straffen die door de wet worden bepaald kan je je uit eigen ervaring wel iets voorstellen. Zo ligt een geldboete in het verlengde van het betalen van een veel te hoge rekening, is het afnemen van een rijbewijs vergelijkbaar met de last van een auto die veel te lang in reparatie moet. Iedereen kan zich, per uitbreiding, wel min of meer inleven in het gevoel dat zo'n straf teweegbrengt bij degene die hem ondergaat.

Op een wat grotere afstand is ook opsluiting in de gevangenis verwant met algemeen bekende gevoelens bij hinderlijke controles, opgelegd gedrag, de onmogelijkheid ergens weg te kunnen wanneer je er genoeg van hebt. Zelfs iets als een lijfstraf is nog wel af te leiden uit wat je persoonlijk hebt meegemaakt: een verwonding, een kwaal, een bezoek aan de tandarts - alleen erger, door de combinatie van opzet, onnut en eigen schuld.

Zo is elke straf die de overheid haar onderdanen kan opleggen verwant aan ieders persoonlijke ervaring - op één na: de doodstraf.

Een voorstander van zo'n straf weet dan ook niet waar hij het over heeft; en een overheid die zo'n straf uitvoert weet niet wat zij doet.

Vogelvrij

Ons lichaam wordt door de overheid beschermd tegen de gevaren van de samenleving en door de gezondheidszorg tegen de gevaren van ziekte; maar er is één instantie waar het nog altijd niets tegen kan beginnen en dat zijn wijzelf, ieder voor zich. Een ander mag ons niet uit het raam gooien maar onszelf staat dat vrij, en ook voor het drinken van schoonmaakmiddelen of het eten van giftige paddestoelen zal niemand ons straffen.

Zo is het lichaam compleet vogelvrij tegenover de de grillen van zijn eigenaar, die het naar willekeur van slaap kan beroven, katers bezorgen, vetmesten of uithongeren, hij kan het snijden, tatoeëren, trainen tot het erbij neervalt... niemand die tussenbeide zal komen.

Behalve als iemand oprecht genoeg heeft van het leven: zijn besluit staat vast, maar het geweld van een mes of een aanstormende trein wil hij zich liever besparen. Een laatste wens die niet alleen zijn lichaam, maar ook zijn

[p. 165]

geest zou ontzien - als overheid, samenleving en gezondheidszorg niet juist op dat moment pal gingen staan. Met als gevolg een hoeveelheid rompslomp en risico waar zo iemand de kracht allang niet meer voor opbrengt, zodat hij zich alsnog gedwongen zal zien zijn lichaam persoonlijk van kant te maken.

Respect

Onder de mensen die bereid zijn voor een ander te sterven, zijn er ook die dat willen omdat ze zich teveel voelen, een last voor hun omgeving. Erg zeldzaam zal die beweegreden niet zijn; een langdurig en hopeloos ziekbed, zeker als dat samengaat met hoge ouderdom, is daadwerkelijk een zware belasting voor de naasten. Soms zijn er ook bijna geen naasten meer, misschien nog een buurvrouw met een druk eigen leven, een kleinzoon die veel op reis moet... Als zo'n oud, bedlegerig iemand nog helder van geest is zal het probleem van eigen last en overbodigheid geregeld opspelen, al helemaal wanneer een vrijwillig sterfbed zonder veel moeite te regelen is.

Een beslissing die bij de naasten eerder respect dan weerstand zal ontmoeten; om hen niet in verlegenheid te brengen zal de werkelijke reden immers meestal verzwegen blijven. En zo hoeft niemand zich later af te vragen of de betreurde dode toch niet liever haar eigen einde had afgewacht.