Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2004 (nrs. 105-108)

[p. 120]

Marc Tritsmans
Vijf gedichten

Zeker zijn wij ooit door zee bedacht
om als lukraak zwervende sponzen
met niets anders dan zee gevuld
in haar opdracht dit land te verkennen.

En gaat ons denken, praten, schrijven
onhoudbaar alle kanten op als het tintelende,
flikkerende, watervlugge, soms als het
zachte, raadselachtige klotsen en borrelen

aan de voet van verweerde staketsels.
Keren we daarom telkens weer hunkerend
naar waar ze niet ophoudt met fluisteren.
Lijkt het alleen of we haar niet langer verstaan.

[p. 121]

Fotosynthese

Hij heeft het allemaal op een rijtje. Weet
van jongsaf heel precies welke reus hij
later zal zijn. Onder zijn dichte bladerdak
- hij heeft immers de tere huid van een felle
roodharige - moet je met praatjes niet
aankomen. Niemand wordt hier langer

dan zijn ontkiemen geduld. Enkel voor
vrienden wil hij wel wijken, maakt hij zich
smal. Onder glanzende schors suizen
zonder twijfel fijnmazige kwartetten;
een glasheldere piano, violen, een cello.
Waarschijnlijk een kleinood van Brahms.

Raak je zijn blad, dan geurt hij
je tegen tot de muggen om je hoofd
zijn verdwenen. Terwijl in zijn vredig
ademende schaduw elke zomer
kan worden doorstaan, maakt hij
secuur als een vakman zijn noten.

Precies als ze klaar zijn breken ze
uit hun bolster vandaan. Met schroom,
als was het een schedel - en zo
onheilspellend kraakt het ook -
maak je ze open. Binnenin glanst
het volmaakte brein van een boom.

[p. 122]

Stugge oude brombeer. Verweerd gelaat
van een zeeman die alle watertjes heeft
doorzwommen en vervolgens dit land
ingepalmd. Voorgoed. Zonder franjes:
alles even groot, breed, knoestig en
loodzwaar. Geen lied, geen dans, geen

flauw geleuter. Laat de tand des tijds maar
wat proberen. Hij is gereed. Dit hout is
toch niet te verteren. Alleen het eindeloos
gekriebel van voet tot kruin vindt hij niet te
harden. Een schande dat dit kruiperig
langharig tuig hier zomaar toegelaten wordt.

[p. 123]

Het onzekerheidsprincipe van Heisenberg

 

Zoals iemand die wordt bekeken

 

en zijn hand onwillekeurig naar het

 

aangezicht brengt, de blik neerslaat,

 

de al gelezen krant nog maar een keer

 

openvouwt. Kortom: niet meer is

 

 

 

zoals hij onbekeken was. Zo blijken

 

ook elementaire deeltjes onderhevig

 

aan een universele gêne. Als je kijkt

 

wijzigen ze schuchter en onvoorspelbaar

 

hun snelheid of plaats. Staalharde

 

 

 

wetten en eeuwen waterdicht cijferwerk:

 

ze werden bedankt. Maar niet zonder

 

stijl verlaat Werner het zinkende schip.

 

IJzig kalm rekent hij ons de ware omvang

 

van onze immer uitdijende onzekerheid voor.

Aantekeningen.

Fagus sylvatica (beuk): Zeer breed uitgroeiend als solitaire boom, smalblijvend in bosverband. De schors is vooral op jeugdige leeftijd zeer gevoelig voor zonnebrand.

Juglans regia (okkernoot): boom met aromatisch geurende bladeren. Werd vroeger vlakbij boerderijen geplant o.a. om insecten weg te houden.

Quercus robur (zomereik): wordt de laatste decennia fel geplaagd door de Eikenprocessierups. Die kruipt in lange colonnes doorheen de boom en vreet hem vaak helemaal kaal. De lange brandharen van deze rupsen veroorzaken bij de mens o.a. ernstige huidreacties.

Het onzekerheidsprincipe van Heisenberg: gepubliceerd in 1927. Eén van de belangrijkste beginselen van de kwantummechanica. Dit principe stelt het volgende: ‘Hoe preciezer de positie x (van een elementair deeltje) bepaald wordt, hoe minder precies men de impuls p (= massa x snelheid) van dit deeltje op datzelfde moment kan bepalen, en vice versa.’ De formule (Δx. Δp ≥ h/2) is opvallend eenvoudig en elegant en ‘kwantificeert’ eigenlijk het begrip onzekerheid. Dit principe houdt ook in dat de waarnemer het waargenomene steeds (ongewild) beïnvloedt. Werner Heisenberg was tevens de belangrijkste wetenschapper die betrokken werd bij het Duitse atoombomproject (dat uiteindelijk niet slaagde).