Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2004 (nrs. 105-108)

[p. 61]

Lloyd Haft
Gelegenheidsverzen van de academische functionaris bij zijn ambtsnederlegging

In juli 2004 trad ik uit dienst bij de Leidse universiteit waar ik sinds vele jaren docent Chinese literatuur was geweest. Evenals mijn Oud-Chinese voorgangers vond ik in deze levensverandering aanleiding om een aantal gevoelens in versvorm tot uitdrukking te brengen.

‘De rug is gevoelig’
zei de dokter, achtentwintig
jaar geleden. Langer, vijfendertig
jaren geleden

zette ik dit boek
hier neer. Ik weet
welk het is. Maar hoe het heet
is niet meer te lezen.

Toch ben ik blij. Die dunne
baan die blijft
waarlangs de dagen kwamen
houdt bijeen

wat anders blad na blad
verviel, niet te verhalen.
‘Scripta manent’, geschreven dingen
blijven, schreven

[p. 62]

 

onze voorouders. Wie

 

verstaat hen nog?

 

Woorden raken weg zonder

 

schade: wij immers leven

 

 

 

nog. Ik heb het zelf

 

gezegd: liever licht

 

dan woorden over licht.

 

Het boek staat. Geel

 

 

 

torent zijn rug die niet

 

als het jonge gras wuifde,

 

aldoor hier stond. Bleef,

 

niet heette.

[p. 63]

2. Bij het opruimen van een boekenkast blijkt een boek dat in mijn herinnering rood was, groen te zijn

 

Is alle herinnering

 

dit? zien,

 

maar al van de andere

 

kant van de cirkel?

 

 

 

Ik herinner mij op school

 

de kleurenschijf: alles

 

met zijn tegenover samen.

 

‘Samen wordt het wit’.

 

 

 

Ik wil nog niet het wit.

 

Liever alles nog mét

 

tegenover: bladeren die groen

 

roken nu bitter,

 

 

 

smeulend in hun andere,

 

hun eind- of vuurhoedanigheid.

 

Maak nu van goud

 

paars - het zonnelicht

 

 

 

dat eerst het bos omvatte

 

nu een violetje onderin -

 

maak van ader as, maak

 

nu als je wilt

 

 

 

alles, nu alle

 

kasten leeg - maar

 

nog niet waar ik bij ben, nog

 

niet de volle cirkel wit.

[p. 64]

3. Bij het opruimen van mijn werktafel zien mijn verouderende ogen een opdwarrelend stofje voor een mug aan

 

In wat niet meer leeft

 

iets levends zien?

 

Altijd was ik sterk

 

in herinnering.

 

 

 

De spikkel die ik vreesde

 

ligt weer onschuldig,

 

al nauwelijks bewegend

 

naast mijn linkerpink.

 

 

 

Faverey, de dichter

 

van de linkerpink.

 

Ik vroeg hem (toen dat kon):

 

is er een andere dichter

 

 

 

die je graag was geweest?

 

‘In elk geval een levende,

 

geen grote dode. Altijd liever

 

iemand die in leven is’.

 

 

 

Tussen het stof op het blad

 

zie ik een mier lopen.

 

Met mijn rechter wijsvingerknokkel

 

plet ik hem het stof in.

In de in 1983 verschenen bundel Zijden kettingen van de in 1990 overleden Hans Faverey staat op blz. 37-50 een reeks of afdeling met als titel ‘Mijn linkerpink’.

[p. 65]

4. Bij het ontruimen van een lade kom ik flesjes met bloemenremedies tegen en voel dat het zien van de etiketten met namen van bomen al weldadig werkt

 

‘Als ik uw naam hoor

 

ben ik heel’ - en ik hoor ze,

 

ieder een boom, ieder een vorm

 

van opstanding. Wilg,

 

 

 

beuk, witte kastanje

 

hoor ik je. Voel

 

hoe ik horend sta.

 

Wat horen is

 

 

 

weet niemand. Horen

 

naar, talen naar?

 

‘De bomen en de talen boeien

 

mij het meest’, schreef Miskotte.

 

 

 

Zevenenvijftig jaar later

 

verschenen die negen woorden

 

op een bladspiegel, rezen

 

als loten de opening in

 

 

 

die mijn oog nog voorstelt.

 

Waar oog of hemel

 

spant, vat, omvat -

 

is groen, is

 

 

 

vrede: naam en boom

 

een. Loten en

 

takken. Horen.

 

Ritselen.

De bloemenremedies zijn een uitvinding van de voortijdig overleden Engelse dokter Edward Bach. Zij worden zeer sterk verdund toegediend.

In februari 1933 schreef de predikant en theoloog K.H. Miskotte in een dagboeknotitie: ‘De bomen en de talen boeien mij het meest’. In 1990 werd deze passage opgenomen op pagina 295 van deel 5a van zijn Verzameld werk.

[p. 66]

5. Bij het zien van aankomende eerstejaarsstudenten denk ik aan oudvakgroepsvoorzitter Idema

 

Het is niet zo

 

dat wij ze altijd

 

hetzelfde vertelden,

 

die eerste morgen

 

 

 

van de Herfstmaand

 

als ze met drommen bejast

 

in de galmende zaal met hoge

 

ramen binnenschoven.

 

 

 

Wat we ze boden waren

 

woorden - ‘alle vertellen

 

is doorvertellen’ - maar

 

wat we ze zwijgend toonden

 

 

 

was ons zelf, elke herfst

 

een ander. Zoals wij ze zagen

 

rakelings voorgoed -

 

deze schedel grof,

 

 

 

rank die hand -

 

zo werden wij gezien; eerder

 

dan wij, wisten zij

 

hoe laat wij daar stonden.

 

 

 

Wij zouden ze hoeden,

 

bewaren voor de woorden

 

der dwaalleraren. Maar ‘wie

 

zal er waken over

 

 

 

de bewakers zelve’?

 

Wij citeerden het,

 

leerden het ze,

 

konden het niet beantwoorden.

[p. 67]

 

Dit jaar zal u wel,

 

ik niet meer die schedel,

 

die hand zien.

 

Zie ze vóór,

 

 

 

zegen ze vóór mij. Anders

 

weet ik het ook niet. Want ‘zonder u

 

(weet je nog?) zit hier de Raad

 

om raad omhoog’.

W. L. Idema, hoogleraar Chinees aan Harvard University en schrijver van tal van sinologische studies en vertalingen waaronder Spiegel van de klassieke Chinese poëzie, was tot 1999 hoogleraar te Leiden. Daarbij bekleedde hij jarenlang de functie van wat toen ‘voorzitter van de vakgroep’ heette.

Het citaat over ‘de bewakers’ is Quis custodiet ipsos custodes - Juvenalis 6, 347.

In het tijdschrift Chinese Literature nr. 1 uit 1979 staat op bladzijde 5 een gedicht van de toenmalige voorzitter Mao Zedong waarvan de slotpassage luidt: ‘Nu u helaas niet meer onder de mensen bent, wie moeten we raadplegen wanneer de Staat in moeilijkheden verkeert?’