Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2001 (nrs. 93-96)

[p. 110]

Alex Mol
Kleine hotelarcheologie

Af en toe overnacht ik in Plombières-les-Bains, een badplaatsje in de Zuidelijke Vogezen, waar sinds de Romeinen iedereen gekuurd heeft die iets betekende in Europa, tot Joséphine, echtgenote van Napoleon, toe.

In Plombières vind je veel hotels, een stuk of acht, die in de laatste halve eeuw niet of nauwelijks veranderd zijn, geen andere. Eigentijds Ibis, Mercure, Jolly of Novotel-comfort ontbreekt, het is er nog steeds 1975.

Op een hotelkamer moesten toentertijd minimaal aanwezig zijn: een bed, verlichting en stromend water. Verwarming en wc werden nog als facultatief beschouwd.

In de hotelkamers van Plombières verwijst ieder détail naar mijn tijden van drank, angst en weinig geld. De jaren dat ik reisde om maar niet thuis te hoeven zijn. Steeds weer dacht ik mijn bestaan te kunnen verlichten door me te verplaatsen, met tweedehands auto's waar altijd iets mee was. Het werden lukrake zwerftochten langs garages, autosloperijen en goedkope hotels.

Frankrijk is van alle Europese landen het rijkst aan sporen uit die tijd. Sporen zijn tekenen in landschap, stadsbeeld of woninginrichting die verwijzen naar wat eens was of gebeurde.

Een land waar een gebouwd huis eenmaal geschilderd en gepleisterd wordt, en daarna nooit meer, zodat opschriften en reclames van generaties blijven staan, zo'n land is een rijk land. Alles is immers archeologie. Zo goed als je door een tekst heen kunt lezen is het mogelijk door een landschap of een huis heen te zien, of de geschiedenis af te lezen aan een deurbel uit zekere periode, restanten van ingenieuze zeepdistributeurs of toiletrol-ophangsystemen, in vroeger tijden bedacht voor café-wc's.

De geur die in deze hotels hangt zou bij moleculaire analyse blijken sporen te bevatten van decennia lang opgehoopte menselijke afscheiding, sperma, huidschilfers, teennagels en schaamhaar, vermengd met deeltjes verkoolde vloerbedekking, boenwas, versleten beddengoed, verkorrelde zeepresten, dode kakkerlakken, huismijt en heel veel ‘onbenoembaar’.

[p. 111]

Wat de kamer kost staat aan de binnenkant van de deur. Na het invullen van een ‘fiche’ en het inleveren van het paspoort ontvang je een groot stuk lood met de naam van het hotel erop en een nummer. Daaraan hangt de sleutel. Niet vergeten te vragen hoe laat men sluit. In Plombières is het 's avonds na tienen nacht.

Sanitair gezien is er eerst de vraag naar warm water. Je draait de rode kraan open en wacht. Ervaring leert dat het even kan duren. Na wat hoesten en rochelen komt uit het diepst van het hotel een bruine waterstraal naar boven. Er is hoop.

Komt er geen warm water dan zijn er twee mogelijkheden: ofwel uit zuinigheid functioneert het warme water alleen 's avonds laat en 's ochtends vroeg, ofwel de rode en blauwe kraan zijn door de loodgieter verkeerd om gemonteerd. Is er een bad? Dan zullen sporen van overstromingen zichtbaar zijn, mogelijk ook dichtgekitte lekkageranden, soms met witte schimmel erop.

De wastafel dan. Vaak verstopt door dopjes van tandpastatubes en opgehoopte haarballen van eerdere gasten. In de tijden van wc-op-de-gang hing hij vaak scheef, op één steun, omdat veel in de wastafels werd gepist. Waar bij kwam dat de zogenaamde ‘hotelschakelingen’ van het ganglicht zo zuinig waren afgesteld dat de terugweg naar de kamer in het duister moest worden gezocht. Achter de wasbak herken ik ontroerd het universele uitklapbaar geelplastic spiegelkastje met nietwerkend stopcontact voor het scheerapparaat en bovenin een tl-buisje.

Wat het elektra betreft telt voor mij het bedlampje zwaar. In de jaren rond 1975 sliep ik slecht en had last van kwade dromen. Daarom wilde ik des nachts licht bij de hand en een nachtlampje dat steeds aan bleef. Maar meestal ontbrak dat en keek ik tegen kale 40 watts peertjes aan.

Eens (Huy 1976) zaten aan weerszijden van het bed elektrische kaarsen in koperen armaturen, zo fel dat ik probeerde het licht te dempen door er handdoeken overheen te hangen. Dat had ik niet moeten doen. De 75 watts kaarsen schroeiden zich ongemerkt door de kunststof handdoeken heen en veroorzaakten een penetrante stank- en rookontwikkeling.

Het ging hier om een tot mislukken gedoemde poging ‘de Kerst te ontvluchten’.

Hoewel uitdrukkelijk verboden besloot ik zelf maar een bedlampje mee te gaan nemen. Maar net als bij verwarmingselementen of haardrogers blijft de kans dat je er een passend stopcontact voor vindt klein, en bestaat de kans dat je de contactdoos ermee uit de muur trekt en kortsluiting veroorzaakt.

De kamers staan onveranderlijk vol met spiegelkasten, toilettafels, dressoirs en ladekasten. Waarom die er staan is niet duidelijk. Ze zijn

[p. 112]

altijd leeg, op wat kleerhangers, stoffige oude kranten en tv-bladen na. Nooit vind je er de extra deken waaraan dringend behoefte is. Ook de laden van de nachtkastjes met marmeren dekplaat (nicotinevlekken) zijn leeg, op wat kastpapier na.

In winterse omstandigheden moeten soms nachtelijke zoektochten ondernomen worden naar extra beddengoed, omdat de verwarming niet of nauwelijks werkt. In Dolo aan de Brenta (Il Moro, 1976) overnachtte ik met schoenen en overjas aan onder een enkele paardendeken, waarbij het vloerkleed diende als extra dek.

We zien een eeuwenoud logement. Herkenbaar aan de brede toegangspoort die uitkomt op een binnenplaats waar de paarden kunnen worden uitgespannen. Sinds de tijd van de postkoetsen is aan de kamers noodgedwongen allerlei comfort toegevoegd. Voor de centrale verwarming heeft men het hele middeleeuwse pand met dubbele pijpen doorboord en ten behoeve van het verplichte sanitair zijn badcellen afgeschot. Dat heeft de kamers aanzienlijk verkleind, waardoor het moeilijk werd bedden en ander meubilair te plaatsen, zodat de hotelgasten zich meer en meer gingen stoten.

Na eeuwen kwamen de spoorwegen en verrees een rijtje hotels tegenover het station. Sinds de komst van de auto meest in onbruik, al zijn er die hardnekkig overleven.

Vloerbedekking en behang spreken ook daar de sporenzoeker toe. In Troyes (De la Gare, 1979) kijk ik tegen een met bloemetjesbehang bedekt plafond aan, met in de hoeken zware vochtkringen. De uitgesleten traptreden zijn er belegd met dik vilttapijt. Daar komt een glij- en valpartij van. Ik onthoud voor altijd een lambrisering in bruine plastic schrootjes.

Veel is bij de laatste schilderbeurt dichtgeverfd. Wees niet verbaasd als ramen niet opengaan of de knop van de verwarming vastzit. Manshoge spiegels weerspiegelen de hotelgast, onder een vreemd elektrisch luchtertje. De beddenspiralen zijn oud en slap. In het begin van de nacht probeert het echtpaar zich in evenwicht te houden op de randen van het matras, maar na het in slaap vallen zakken ze alsnog tezamen in een diepe kuil waaruit zij met rugpijn wakker zullen worden.

Ook de omgang met desintegrerende houten buitenluiken is een vaardigheid die verworven moet worden.

De dromen die ik in deze hotelkamers droomde brachten me vaak naar het rijk der geesten. De danseres van het Gitanes-pakje sprak ik er, en Albert Camus. Eens zelfs stond E Scott Fitzgerald in smoking aan het voeteneind van mijn bed, maar toen ik ‘kssst’ deed trok hij zich schielijk terug in een donkere hoek van de kamer.

[p. 113]

Onderweg noteer ik zoveel ik kan in roodzwarte Chinese boekjes, maar voor de letterlijke teksten zou ik terugmoeten naar Gasthof Hirsch-Tännle in Lahr (niet ver van Freiburg), waar een manke weduwe twee kamers boven haar café verhuurde. Daar, op de wc, hing de vondst van een lokale reclamedeskundige, vast en zeker een man van de Stammtisch. Een vondst die ik nog steeds koester.

Hij had kennelijk gedacht - wat een reclameman moet denken - waar is ongebruikte aandacht? En als antwoord gevonden: op toiletten. Op de binnenkant van de wc-deur boven hing zijn plakkaat. Een affiche verdeeld in vakken, uitgevoerd in de kleuren wit, zwart en bruin. Eén vak was gevuld met een advertentie voor het reclameadviesbureau, een tweede met een advertentie voor Gasthof Hirsch-Tännle, de andere vakken waren leeg, op de tekst ‘hier kan uw advertentie staan’ na.

Elk jaar logeerde ik er op weg naar Italië, en altijd zat ik mijn eerste reisavond op die plee en keek naar dit affiche. Het initiatief was kennelijk niet aangeslagen, maar het plakkaat zat stevig opgeplakt. Als Gasthof Hirsch-Tännle niet gesloopt is hangt het er nu nog.

Zo is heel de hotelwereld vol resten van goedmoedige en hoopvolle initiatieven, lumineuze ideeën en briljante vondsten.

Ik bekijk de gevel van het hotel Henri iv in Senlis waar ik in de jaren '70 vaak gelogeerd heb. De gotische letters ‘Hotel’ staan er nog, maar bij navraag blijkt het alleen nog een restaurant. Achter de bovenramen rechts waren twee hotelkamers, te bereiken langs de cour. Door een gebroken ruit zie ik kartonnen dozen staan. Rommelhok is de meest waarschijnlijke bestemming.

Eten is eigenlijk drinken, waar het slapen bij inbegrepen wordt. Dat leerde ik hier. Het hotelbed ligt in het verlengde van de tafel. Zo werd het afgesproken, je kon overnachten maar alleen als je hier eerst gegeten had. Trouwens, waar zou je je anders nog heen kunnen slepen dan de trap op. Eten, langdurig eten en veel drinken, omvallen. De overnachting eindigde met een kater, rugpijn en het ontbijt. In Henri iv durfde ik 's ochtends wijn te bestellen in plaats van koffie of thee.

Bij 36 graden Celsius kan ik toch nog terecht op de derde etage van een hotel aan de Campo di Fiori in Rome (1977). Het is de laatste kamer. Ik ga uitgeput op bed liggen en voor mijn ogen ontvouwt zich een Krimi.

In de deur is een paneel vervangen door nieuw, blank triplex. Opengebroken? Boven mijn hoofd zitten donkere vegen op het behang. Bloed? In het laatje van mijn nachtkastje vind ik i paar panty's en een exemplaar van On the road van Kerouac.