Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 2001 (nrs. 93-96)

[p. 116]

Gust Gils
Maar daarom niet getreurd

Voor de Taoïsten onder u is de genaamde Chuang Tze geen onbekende. Hij maakte naam door te dromen dat hij een vlinder was. En vooral door na ontwaken zich af te vragen: ben ik nu een mens die gedroomd heeft dat hij een vlinder was, of een vlinder die droomt dat hij een mens is?

Chuang Tze zelf heeft nooit achterhaald welke waarheid van die twee de waarheid was. Voor mij persoonlijk is dat een uitgemaakte zaak: hij was een vlinder. En die vlinder droomde niet alleen de mens Chuang Tze maar ook de samenleving waartoe die behoorde, evenals de voltallige rest van de mensheid die zo'n bloedige geschiedenis op haar aktief bracht.

Tenminste, dat droomt de vlinder. Want die vlinder slaapt nog steeds. En in zijn droom nemen oorlogen hongersnoden epidemieën natuurrampen en andere kalamiteiten alsmaar toe, de wereldbevolking swingt wereldwijd de pan uit zonder nog op een miljardje te kijken - die droom lijkt een nachtmerrie stilaan. Op gevaar dat de vlinder als het té akelig zou worden, daaruit wakkerschrikt. Want dan, in de meest letterlijke betekenis, zijn wij er geweest. Alle mensen broeders of niet plus al hun imposante verwezenlijkingen en filosofieën en religies die steevast de verkeerde vragen stelden - het heeft allemaal nooit bestaan. Tenzij als het hersenspinsel of privéfantasietje van een vlinder. Daarmee is tevens Chuang Tze's probleem opgelost. Tegelijkertijd met al de rest van de typisch menselijke problematiek. In één klap allemaal van de baan!

Ook de vraag van Chuang Tze kreeg een antwoord: hij was geen mens maar een vlinder. De mens Chuang Tze was een droomfiguur. In zijn wakend leven als vlinder droeg hij een heel andere naam. Niet in klanken uitgedrukt, maar in geuren. En die vlinder was enorm opgelucht dat het allemaal maar een droom was geweest. En dolblij dat hij terug was in de ware, tastbare werkelijkheid, een wereld van vlinders door geen mensenhand beroerd: van een hemelsbreed verschil gesproken! Hij mocht dan soms kritiek hebben op de vlindermaatschappij - maar vergeleken bij wat die zogenaamde mensen in zijn droom ervan bakten, leefde hij in een paradijs. Hoewel: de mens die hij was in die

[p. 117]

droom, die Chuang Tze, leek best een schrander individu, zij het een beetje een piekeraar. Alert, maar kon met de zonderlingste vragen uit de hoek komen. Hoe was het ook weer - iets met een vlinder...

Het is moeilijk voorstelbaar dat de vlinders het er zó beroerd zullen afbrengen als de mensen. Al waren de laatstgenoemden niet meer dan fiktieve wezens door één bepaalde vlinder gedroomd. Ja, van dromen kennen ze wat, die vlinders! Maar dat heeft ook zijn gevaren: stel dat een vlinder droomt dat hij een comapatiënt is. Hoe raakt die ooit nog terug? Die krijgt men niet meer wakker!

Of neem de vlinder die van Chuang Tze droomde. Die droom was hem bijgebleven, hij had zelfs de filosofie van dat droompersonage gerekonstrueerd - en kijk, in die gedachtengangen kon de vlinder zich moeiteloos en volkomen inleven. Alsof hij het zelf ooit allemaal had bedacht, zo'n gevoel van herkenning! En die Chuang Tze had gelijk: je kunt niet onomstootbaar bewijzen wie er wie droomt, en wie door wie gedroomd wordt. Hoe langer de vlinder dat overwoog, des te sterker ging hij twijfelen. Nu hebben vlinders makkelijk last van identiteitskrisissen - maar dit ging dieper. Zijn werkelijkheid stond op het spel, noch min noch meer. Stel je voor dat hij een vlinder zou blijken in een droom van die Chuang Tze? Hij en deze komplete mooie vlinderwereld die op de keper beschouwd toch iets té idyllisch en té nonagressief, zeg maar te utopisch was om geloofwaardig te wezen?

Om een kort verhaal nóg korter te maken: de vlinder wiens naam je niet kunt beluisteren maar moet snuiven, en die droomde dat hij Chuang Tze was (of omgekeerd) - die vlinder werd de vader van het Vlindertaoïsme. Wat mens noch vlinder zal verbazen. Wie weet houden zij elkaar al dromend in stand.