Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1999 (nrs. 85-88)

[p. 44]

Hedda Martens
Insectarium

Spin

De minuscule kruisspin die op de eerste avond van zijn leven als een gitten kraaltje langs het behang kwam zakken had de volgende ochtend al een heel web geweven, aan de binnenkant van het raam. Niet groter dan een ansichtkaart en ook ongeveer in die vorm: de linker benedenhoek van het kozijn zorgde voor het meeste houvast, verderop zaten wat uitlopers lukraak tegen het raam gekleefd. Een ongelijkmatig web nog, vol scheve lijnen en open plekken; maar de dag daarop zag het er al veel beter uit.

Omdat een gemiddelde vlieg zeker vijf keer zo groot moest zijn als de spin kon je je afvragen voor wie het wel bedoeld was. Misschien voor onweersvliegjes of heel kleine muggen, al zie je die niet veel in de herfst. Toch is de herfst wel degelijk de tijd waarin veel jonge spinnen geboren worden; ook aan de buitenkant van het venster zaten leeftijdgenoten her en der in wat grotere webben die bewogen in de wind, en in de regen die bijna dagelijks tegen het raam sloeg.

Oanks zijn veel comfortabeler plek bleef de jonge spin aan de binnenkant van het glas achter in de groei. Zijn web was altijd schoon en iedere dag mooier, evenwichtiger om te zien: het schijnt dat spinnen hun web 's ochtends vroeg opeten, om vlak daarna een nieuw te weven.

Toen het 's nachts een keer hevig had gestormd waren alle buitenspinnen spoorloos verdwenen. Het web van de binnenspin zat ijler en gelijkmatiger dan ooit tegen het raam, maar groter dan een briefkaart was het nog steeds niet terwijl de spin zelf, precies in het midden, telkens wat kleiner leek. Nog altijd rond als een kraal, maar een kleinere kraal.

Waarschijnlijk heeft hij nooit iets gegeten, behalve zijn web. Een paar dagen later was ook dat er niet meer, zelfs niet het dunste spoor van een aanhechting op het glas. Het raam voelde ijskoud van de nachtvorst, de eerste dit jaar.

Lieveheersbeestjes

Adviezen genoeg voor wat je 's winters moet doen met hongerige vo-

[p. 45]

gels, wakker geworden vleermuizen en egels of een enkele onthutste mol die vanzelf wel maakt dat hij wegkomt; maar de invasie binnenshuis, elk jaar opnieuw, van tientallen lieveheersbeestjes in allerlei kleuren, daar vind je nooit eens iets op.

Naar het schijnt moeten ze in winterslaap, liefst dicht op elkaar in een spleet in het hout of tussen de muur en de kozijnen; maar wat ze doen is langs het raam kruipen als trage, donkere druppels, tegen de lamp vliegen en met een tik op de krant vallen, op hun rug een eind doorglijden tot hun poten houvast vinden en dan opnieuw in een moeizame dwaaltocht omhoog. Om ze niet tussen de pagina's in te sluiten pluk je de zoveelste los van het papier, een glimmende zwarte ditmaal met dieprode spikkels, en zet hem tussen de hyacinten in - maar hyacinten hebben geen luizen. En dat is wat hij eten moet om in leven te blijven, zeker tien luizen per dag. Een druppel honing, een stukje rookvlees of zelfs biefstuk, een dode vlieg, een kippebotje: geen lieveeersbeestje dat er naar wil talen en opnieuw zitten er zeker vijf op het raam, valt er een in een wijnglas en ligt de rood-met-zwarte 's ochtends stil op zijn rug, en als een robijn in je handpalm.

Bij de bloemist, in het tuincentrum: nergens luizen te vinden tussen rozen, hibiscussen, varens en asters en ernaar vragen zou alleen maar verwarring wekken.- Alle lieveheersbeesten vangen en buiten zetten? Dan zullen ze zeker doodgaan. Naar een insectarium brengen? Die houden alleen maar zeldzame dieren en zeldzaam kun je ze met geen mogelijkheid noemen, deze gehalveerde kralen in alle nuances tussen oranje en zwart. Dus zal er waarschijnlijk geen remedie bestaan tegen hun hopeloze waken, hun klimmen en kruipen, vasten en sterven; totdat de lente eindelijk uitkomst gaat brengen met uitbottend groen, wijdopen ramen en al gauw luizen genoeg om alsnog te verwensen.

Rups

Het moet toch uitmaken, voor de Nederlandse poëzie, dat een woord als ‘vogel’ vrijwel nergens op rijmt. Met het Engelse bird en het Franse oiseau valt van alles te proberen, ze kunnen de mooiste regels afronden tot zelfs het refrein van een liedje aan toe; maar voor ons is er werkelijk haast niets van te maken.

Terwijl, wat is er nu dichterlijker dan een vogel, zoals die kan zingen en vliegen en hoge nesten vlechten - zijn enige concurrent is misschien de vlinder, vanwege diens kleuren en kortstondigheid. Wat rijmwoorden betreft wint de vlinder bovendien op punten, en ook zijn metamorfose levert poëtisch veel voordeel op; zij het tegelijk een bijzonder nadeel. Want waar een vogel desnoods ook middenin of vooraan een dichtregel nog welluidend genoeg kan optreden, daar maakt de rups

[p. 46]

geen enkele kans: hij oogt niet, hij klinkt niet, en rijmen doet hij wel het minst van alle dieren die je bedenken kan.

Vlinder

Insecten die door de open ramen naar binnen komen, willen er altijd weer uit door de ramen die dicht zitten. Bij muggen en vliegen ben je dat gewend en haast niemand zal ooit een hand voor ze uitsteken; maar een vlinder, klapperend tegen het glas, dat is heel wat anders - zijn prachtig gekleurde vleugels heb je zelden van zo dichtbij kunnen zien en wat slijten ze snel, als een matteklopper slaat hij het poeder eraf.

Een waterglas past met een tik om hem heen, en een vakantiekaart duwt zijn poten een voor een over het blauw van de Middellandse Zee. Dan de kaart er weer af voor het open raam en onmiddellijk zwenkt hij op een windvlaag omhoog, ver weg en verdwenen; alsof hij je adem heeft meegenomen.

Vlieg

Het is koud buiten, zeker niet meer dan vijf graden Celsius, en door het raam zie je van ales wat precies even koud moet zijn. Stoepranden, lantarenpalen, fietsen op een rij in het rek, een groene stadsprullenbak - allemaal zeker niet meer dan vijf graden Celsius.

Alleen mensen en dieren hebben het warmer, al schijnt dat voor insecten weer niet op te gaan; niet voor niets is de vlieg die nu buiten over het raam loopt een zeldzame verschijning voor de tijd van het jaar. Beide vleugels zijn dicht over elkaar gevouwen en door een vergrootglas aan deze kant van het raam kun je goed zien hoe hij rondstapt, op zes zwarte poten met de voeten opzij. Af en toe houdt hij stil en plet zijn zuigsnuit als een trompet tegen het glas, of hij poetst kop en veugels wel een minuut achter elkaar - om zich tenslotte flink schrap te zetten en prompt weg te vliegen, meteen ver uit het zicht: en dat alles op niets meer dan vijf graden Celsius.