Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1997 (nrs. 77-80)

[p. 168]

J. Bernlef
Acht gedichten

Jongensstad

En op het scherm verscheen Jongensstad. De jongen met zijn bleke gezicht was gespitst op iets dat hij niet weten wilde. Hij schakelde meer politie in. Op het scherm verscheen een gewijzigde begroting. Twee ziekenhuizen moesten dicht.

Hij luisterde naar de geluiden uit de kamer ernaast. Om zijn verwarring te bestrijden hief hij het vliegveld op. Het scherm vertelde hem dat de export met veertig procent zou dalen. Hordes werkelozen!

Hij ging op het puntje van zijn stoel zitten maar kon niet verstaan wat er in het aangrenzende vertrek werd gezegd. Een mannen- en een vrouwenstem; welbekend.

Opnieuw keek hij naar het scherm, bewoog de muis over de stad, liet de hele noordkant slopen, de haven dempen. Nucleaire explosies (via een speciale code die hij op moest vragen) deden de rest. Jongenstad bestaat niet meer, meldde het scherm met vijf flikkerende uitroeptekens.

Maar niets hielp, niets tegen het voortwoekerend gevaar, onbeheersbaar voor een jongen van twaalf die zijn vader gaat verliezen.

[p. 169]

Te gek

Te gek zo perfekt de weg aansluit
op het wegennet, geen kink, geen kabel

De gebruiker sluit bij voorbaar iedere vorm van pech uit
(om maar te zwijgen van erger)

Lang heeft de geschiedenis erover gedaan
zover te komen, tot hier, in dit niemandsland

Overal staan borden waar men zich verzekeren kan
en alleen in boeken huizen nog restanten van gevaar

Weliswaar klink zo nu en dan ondergronds gerommel
(of rolt het van verre op ons aan?)

Maar iedereen heeft de macht over zijn stuur verloren
muren spuwen geld, snijbloemen en kroketten en dan

Is er daar dat schijnsel op klaarlichte nacht
het nabeeld van een bliksemflits; wat anders

Kan dat zijn dan de nagelaten röntgenfoto
van een diepe depressie waaraan iedereen leed

Waar iedereen dezelfde pil voor kreeg, de pil
die slaperig maakte, slaperig en tenslotte dik tevreden.

[p. 170]

Chioggi

In de verte zagen wij Venetië liggen
maar hier, onder strijklicht, lagen
de laatste glansloze vissen
plat op de rand van de afslag

Slabladeren krulden, een lege krat dreef
in de lagune tussen de meerpalen met
hun verroeste koppen, hun pokdalige huid

Hier was ook het hotel waarin je voor altijd
zou verdwijnen als je een kamer nam:
het water dobberde onder de vensterbanken
vleermuizen scheerden vlak langs het raam
het nachtkastje dat krakend de stilte verbrak

In de verte zagen wij Venetië liggen
maar bleven hier in het dralende licht
dicht op de huid van al dit vergaande
verzamelden wij onkruid en stof

Wij voelden hoe het leven ons afbrak
en met de gedroomde stad voor ogen
kozen wij liefdevol voor de lekkende gondel en
het hozen, het hozen voor de rest van ons leven.

[p. 171]

Notatie

Uitgebloeide plantjes langs de waterkant
door winterstorm besproeid, elk toegevroren
in zijn eigen pij van ijs - transparant en

Noot voor noot getranscribreerd:
partituur van een gewezen windvlaag
hoorbaar voor wie dit
lezen heeft geleerd.

[p. 172]

Chalumeau

Het landschap heeft de woorden van zich afgeschud
tovert al het dode om tot frisglinsterend groen
overal worden records gebroken, dalen en stijgen
de koersen, bouwen mens en vogel hun nesten
op zijn laag liggend, traag ademend lichaam

Door het raam zie ik het dagelijks leven voorbijgaan;
veel bekende liedjes in het modale middenregister
aanbiedingen glijden in de bus, aantrekkelijke kortingen
er worden mij buitenlandse reizen in het vooruitzicht gesteld
en alles in reine drieklanken gegoten, perfect.

Dan komt de ochtend waarop je het zoemen hoort
de grondtoon, alsof je de versterker aan
hebt laten staan de vorige avond, maar
na een eerste kop koffie weet je wel beter:
het komt van onderop, uit de grote mond van de aarde.

Vol vertrouwen wandelen de mensen naar hun werk
vinden feilloos de weg, verliezen niets, zijn bij de tijd
terwijl de vloer onder mijn voeten zich verdunt
tot een snaar en ik probeer mijzelf te stemmen
in overeenstemming te brengen met het geluid
van licht dat warm wordend uit de diepte welt.

[p. 173]

Moerasland

Dit is land waar wij nooit samen waren
restant van een droom van water zilt
achtergelaten tussen poel en plas

Slechts harde grassen groeien er
en langs de kronkelende kreken paarsig
bloeisel dat je, als je niet oplet, zo
weer de grond inkijkt

Het duurt weken voor je hier iets ziet
het tij trekt in en uit over de schollen
die in de zon op ovenschotels lijken

Wij zijn hier nooit geweest
kijken met ogen in de rug
en geen verhalen, nergens een verhaal.

[p. 174]

Onbewaakt moment

In een onbewaakt moment: het is een brandpunt
dat je zelden treft: daar loopt hij
op de Botermarkt, grootvader, in gezelschap
van een kind, ver na zijn dood geboren
(hun gesprek kan ik helaas niet horen);
mijn dochter plukt boterbloemen voor
mijn moeder die zonet van mij bevallen is,
vader heeft een partijtje schaak verloren
van zijn kleinzoon, het strenge zwart en wit
zet zich nog even in hun kleren voort.

Zelf ben ik nergens te bekennen
verstrikt in mijn eigen hoofd dat oplicht
als een kamer waar kennelijk iedereen woont
vrolijk dooreen en tegelijk als op een schilderij
dat zich niet wenst neer te leggen bij zijn lijst;
iedereen loopt in en uit
een zoele wind waait uit onbekende hoek
alles is mogelijk en allang voorbij
ergens diep in mij voedt iets of iemand
een geluk dat geen grenzen kent.

[p. 175]

Gedekte ontbijttafel

Perfect gedekt moment
vastgelegd net voor
het bederf begint
het sterfelijk ontbijt

Het mes rekt zich al snijbereid
in de zilveren ring rust
smetteloos het wit servet
een appelronding ketst het zonlicht weg

Alles ligt open en bloot, kersvers
zonder naam nog of gebruik

De gedekte tafel gedoogt het licht
zoals ditzelfde licht onze afwezigheid.