Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1991 (nrs. 53-56)

[p. 71]

Jacq Vogelaar
Wie is de grootste boef?

Als je een boeven verhaal leest, vroeg ik eens aan een schoolklas, wie is dan volgens jullie de grootste boef?

De lezer, zei de een. De uitgever, zei de ander. De schrijver, zei een derde.

Mijn antwoord is te vinden in dit verhaal dat ik voor die klas schreef en voorlas tijdens de kinderboeken week die van alles met boeven te maken had.

Ik loop door de Leidsestraat. Ik huppel niet. Ik zing niet hardop. Ik hum alleen wat zachtjes voor me uit. Ik zeg ik, ik zeg vaak ‘ik’. Ik ben een gewone man. Ik ga keurig voor de tram opzij en ik steek niet mijn paraplu in de spaken van een fiets, hoewel ik dat rustig zou kunnen doen, want zoals iedereen weet mag je in de Leidsestraat niet fietsen. Maar ik houd me in, soms tegen mijn zin.

Ik loop daar dus, gewoon, want ik ben een gewone man, zeg maar gerust: mannetje. Het is mooi weer, ik heb een volle portemonnee op zak, wie maakt me wat? Goeie vraag ja, wie maakt me wat? Ik ben goedgemutst, de zon schijnt op mijn schedeldak, ik draag een gloednieuw pak met frisse ruiten èn ik draag een nieuw gezicht, een keurig gezicht mag je wel zeggen.

Maar alles goed en wel, één ding bevalt me niet, absoluut niet: ik loop hier niet omdat ik dat wil.

Ik wil hier wel lopen, heel graag zelfs, maar niet als het moet, niet omdat een ander dat wil. Dat verandert alles, het bederft mijn humeur, mijn pak wordt flets van kleur en zelfs de zon verbleekt erdoor. Zo zit het, het zit zo: ik word gestuurd. Er is iemand die mij stuurt, het lijkt wel een soort afstandsbediening.

De man die mij stuurt noemt zichzelf schrijver. En mij noemt hij een boef - of een schurk, een booswicht, een slechterik, een rover, een misdadiger, een dief, een oplichter, een smokkelaar, een zware jongen, al naar het hem uitkomt, een kleine crimineel, niet eens een grote. Wat heb ik hem gedaan? Niks. Ik wil ook helemaal niets doen. Ik ben helemaal niet slecht. Daar ben ik misschien niet eens slim genoeg voor. Als je diep in mijn hart

[p. 72]

kijkt, zul je zien dat ik niet meer dan een nul ben, een mooie ronde nul.

Ik heb alleen de pech dat ik in een verhaal rondstap. Ik ben namelijk van beroep hoofdpersoon. Dat klinkt duurder dan het is, een apart vak is het wel: ik speel de hoofdrol in boevenverhalen. Aangenaam, Hoofdpersoon, maar jammer genoeg zelden een held.

Zit hij daar op een pen te kauwen, naar buiten te staren en als hij dan op een gegeven ogenblik luidruchtig z'n neus snuit, begin ik te beven. Als meneer de schrijver trompettert is dat een teken: hij krijgt de geest. Voor mij een veeg teken. Hij bedenkt weer iets voor mij, dus moet ik weer opdraven en naar zijn pijpen dansen.

Hij schrijft op een vel papier: Karel Knorringa, 40 jaar oud, rood haar, scheel, rookt luciferdunne sigaretjes, is de vorige week bij een inbraak uit de dakgoot van de derde verdieping naar beneden gevallen... Mooi bedacht. Maar wie loopt er daarna te hinken? Ja wie? Wie anders dan deze jongen, ik dus. En meneer kan rustig achter zijn schrijftafel blijven zitten. Als ie al zit, want meestel leunt hij achterover op twee poten en ik maar hopen dat hij eindelijk eens achterover kukelt. Helaas, dat gebeurt nooit. Hij rookt een pijp of eet een hele zak drop achter elkaar leeg, terwijl ik voor hem het vuile werk opknap. Bah.

Weet je wat hij laatst had bedacht? Dat ik kiespijn had en daarom een afspraak moest maken met tandarts Boor. Ja Boor, zo heet hij echt. Zijn ouders hebben meteen al bij zijn geboorte bedacht dat hij later tandarts zou worden - zo stel ik mij dat voor. En wat moest ik bij Boor doen? Als hij in mijn mond wroette, moest ik hard in zijn hand bijten. De arme man zou van pijn niet meer uit zijn ogen kunnen kijken. Dat gaf mij de kans alle gouden kiezen uit zijn kast mee te pikken. Hoe verzin je het? Of was het alleen om mij te pesten? Ik ben namelijk doodsbenauwd voor tandartsen. Zo'n held ben ik niet, ik zei het al.

Hij is de schrijver. Ik ben zijn hoofdpersoon, zeg maar gerust zijn slaaf. Alles wat hij aan smerige rotstreken weet te verzinnen, het ene plan nog vuiler en gemener dan het andere, moet ik uitvoeren. En wie wordt er op aangekeken? Wie staat bij iedereen in een slecht blaadje? Dat ben ik: Karel Knorringa, Boris Platvoet, Janus Knipperbol, Gerrit de Stotteraar, Schele Harrie, Kale Nelis, Maffe Jopie, Manke Pietje, Kees met het lamme handje, Jofele Joop en noem ze verder maar op, dat ben ik - ik ben ze allemaal. Telkens iemand anders.

Voordat ik het weet, kijk ik in de spiegel weer tegen een vreemd gezicht aan. Ben ik dat, die lelijkerd met z'n haakneus? Of die engerd met een

[p. 73]

wipneus en een litteken over z'n kaak? O nee toch, alsjeblieft geen bloemkooloren.

Of ik loop in een malle jurk rond, omdat meneer de schrijver zo hoognodig een kistje met diamanten wil stelen bij Baron Kuikenborst. Wat mij trouwens aardig gelukt is, moet ik eerlijk zeggen, daarvoor had ik helemaal geen opdrachtgever nodig.

Ik heb mij op een feest aan Kuikenborst laten voorstellen als Freule van Pauwestaart tot Eendekroos. En al zag ik er eerder uit als een kalkoen, die naam deed wonderen. Prompt dacht de baron dat we familie van elkaar waren. Ik vertelde dat ik in Engeland, waar zich mijn landgoed bevond, van zijn fameuze diamantencollectie had gehoord. Je zag hem verlekkerd likkebaarden toen ik hem zei dat ik misschien wel in het bezit was van de ontbrekende wereldberoemde Zwarte Kortnoor, geërfd van mijn oudtante Mathilde Parelhoen enzovoort. Ik zei ‘misschien’, dus gelogen was het niet. Nou ja, om een lang verhaal kort te maken: binnen een kwartier lagen er in zijn juwelenkistje twintig rammelende kiezelstenen en glinsterden er in mijn zwartlakken handtasje de mooiste diamanten van de hele wereld.

Een kwestie van toneelkunst en vingervlugheid, zou ik zeggen. Goed geschreven, stak de schrijver de pluim op zijn eigen hoed.

En hebben jullie toevallig gehoord van die serie gewaagde inbraken in de villawijk in de omgeving van Hilversum? Dat was ik, vermomd als nachtwaker en één keer zelfs als politiehond. Nee, ik ga daar niet over opscheppen. Ik ben een bescheiden man, zei ik al, een mannetje. Ik ben het zoetjesaan beu om aan de lopende band de held te moeten uithangen, elke nacht weer op stap te moeten terwijl alle mensen rustig slapen. Doodmoe word ik ervan. Telkens moet ik me weer vermommen, me verstoppen, oppassen, keihard lopen als ik bijna, op het nippertje, op een haar na, net niet gesnapt word.

Nee, ik wil eindelijk wel eens een rotstreek uithalen die ik zelf bedacht heb. Of nog mooier: een perfecte misdaad van eigen makelij.

Daar denk ik tegenwoordig elke dag aan.

Zei ik niet dat ik door de Leidsestraat liep? Dat klopt, ik loop er nog steeds, in gedachten verzonken. Ik loop er trouwens elke dag. Ik moet wel. Dat is mijn rol in zijn nieuwste verhaal.

Ik werk op een bank. En je zult het niet willen geloven uit de mond van een boef: Ik ben daar directeur.

De grootste boeven, zegt hij - mijn baas - zijn de lui aan wie je het hele-

[p. 74]

maal niet ziet. O wat origineel! Wie weet, is het waar - niemand vermoedt iets, aan mij zie je niets - maar het is zo vreselijk saai. Bovendien weet ik niet eens wat hij met mij van plan is (ik vraag mij, tussen haakjes, trouwens af of hij het zelf wel weet). Daarom heb ik nu zelf een plan bedacht - uit wraak - en dat plan ga ik vandaag ten uitvoer brengen. Dat is de reden waarom ik nu lekker loop te hummen en te mummen in de Leidsestraat.

Iets heb ik intussen van meneer de schrijver wel geleerd. Ik kan elke rol spelen die ik maar wil. Zo vaak heeft hij mij in iemand anders veranderd. Ik ben zelfs wel eens een grote, enorm dikke, kale Japanner geweest met een bosje bloemen op mijn borst getatoeëerd en een ijzeren poot - de grootste smokkelaar aller tijden. En wat smokkelde ik? Je raadt het niet. Ik smokkelde mensenhaar, spierwit haar van albino's, het kostbaarste van het kostbaarste. Voor een pruik van albinohaar wordt in Azië en Afrika een fortuin betaald. Ik vervoerde het haar als vulling van poefs, van truttige poefjes die winden laten als je erop gaat zitten.

Die smokkelaar was ik, met een kolossaal lichaam met massieve vetrollen, terwijl ik inwendig een gewoon klein mannetje bleef.

Als ik dat kan, zo dacht ik bij mezelf, dan moet het niet zo moeilijk zijn ook eens te doen alsof ik de schrijver ben. Immers, ik ken hem zó goed, misschien wel te goed!

Gisteren was hij weer uren met mij bezig. Geduldig volgde ik wat hij deed. Toen hij op een gegeven ogenblik achter zijn tikmachine zat, bezig met iets over te tikken, heb ik vliegensvlug zijn rijbewijs uit zijn tas gepakt. Ook als zakkenroller sta ik mijn mannetje.

Straks, als ik weer op mijn directeurszetel in het bankgebouw zit te niksen - dat denkt tenminste iedereen - sluip ik na de koffiepauze mijn kamer uit, ga met de lift naar beneden, via de postkamer wandel ik ongemerkt de hal van de bank binnen, en met het namaakpistool op de kassier gericht zal ik roepen: Dit is een overval...

Aangezien ik weet waar het meeste geld wordt bewaard, ben ik verzekerd van een volle tas duiten. Schichtig kijk ik om me heen. Een masker draag ik niet, met opzet niet, want ik wil juist dat ze me herkennen. Nee, niet als de directeur maar als... Juist, goed geraden. Opeens klinkt de alarmbel. Ik ren weg. Iemand grijpt me bij m'n jas. Ik laat de jas vallen en ben verdwenen. Natuurlijk met medenemen van de tas vol poen.

Alles wat ze, als ik weg ben, hebben is een overjas en in de binnenzak van de overjas zit, het kan niet mooier, een rijbewijs. O wat stom van die

[p. 75]

dief, zullen ze denken.

Snel loop ik buitenom en ga via de nooduitgang de bank weer in. Meteen daarna kom ik naar beneden gesneld, heel gewichtig, ik ben niet voor niets de directeur en als de bank beroofd wordt hoor ik op mijn post te zijn.

Ik ben op mijn post, zoals het hoort, en ik laat mij de bewijsstukken brengen, de stille getuigen: de jas en het rijbewijs die de overvaller tijdens zijn vlucht heeft moeten achterlaten.

Verbaasd zal ik tegen de politie zeggen: Lieve hemel, als dat niet schrijver Treiterkop is, wat 'n boeventronie! Had dat ooit iemand achter die man gezocht? Die schreef dus alleen maar boevenverhalen om zelf het vak te leren, mooi is dat.

Met loeiende sirenes zullen de politieagenten naar het huis van mijn schrijver rijden, die nietsvermoedend achter zijn schrijfmachine het vervolg van mijn verhaal zit uit te denken.

Een uur later zit hij zuchtend en steunend in de cel. Zo stel ik mij dat voor en ik verkneukel me al bij het vooruitzicht...

In gedachte zie ik hem zelfs al voor de rechter staan. Laat hij daar maar eens proberen uit te leggen hoe zijn rijbewijs op de plaats van de misdaad terecht kon komen. Gestolen? Laat ons niet lachen, meneer Pestkop. U zegt gestolen? Zonder dat u het wist? Door wie dan wel? Heeft u daar een antwoord op?

En ik? Al bij de middagpauze ben ik weer vrij man.

Zonder nog iets te moeten, loop ik fluitend door de Leidsestraat. Ik bedenk wat voor prachtige inbraak ik zal kunnen plegen. In een schrijfwarenzaak bij voorbeeld. Weg met die ouderwetse schrijfmachine waarop je met je vuisten moet beuken. Een mooie computer moet het worden, met alles erop en eraan, het nieuwste van het nieuwste, een tekstverwerker die je bij wijze van spreken alle werk uit handen neemt. Zodra die in mijn bezit is, bedenk ik een fraaie boevenkop, de maffe tronie van een onnozel, vooral niet te snugger mannetje, dat ik voortaan kan laten doen wat ik wil...